1-2. (a) Jé ba loone na mbu mefôn? (fombô’ô nka’ale ô ne nlô ajô na “ Jé é mbe mbu mefôn?”) (b) Yésus a kobô ajô avé kalate Luc 4:16-18?

MESI méziñ, ba bo be bo’o ngum abôk éyoñe njôô bôt, nge ke njôô bôte minga a jôéya mimbu 50. Mbu ôte ô wô’ô bo mbu mefôn asu éjôé njôô ate. Abô’ô ete e ne tabe melu melu, besondô, nge lôte lôt, ve mvuse ya été, bôte be beta taté mam mefe, dili ke faas.

² Bia zu kobô ajô mbu mefôn ôfe, mbu mefôn ôte wo dañ wu ô mbe ô boba’an Israël mvuse mimbu 50 mise. Mbu mefôn ôte ô mbe ô va’a bone b’Israël éto fili. Amu jé bi bia yé’é jam ete den? Amu mbu mefône ya ayoñ Israël wo bo na bi simesan beta éto fili Yéhôva a ve bia den, Yésus fe a nga kobô ajô éto fili éte.​—Lañe’e Luc 4:16-18.

3. Avale kalate Lévitique 25:8-12 a liti, aval avé bone b’Israël be mbe be bu’ubane mbu mefôn?

³ Asu na bi kôme wô’ô jôme Yésus a kômbô jô éyoñ a kobô ajô éto fili, bia yiane taté fas nta’ane mame Yéhôva a nga bo ayoñe dé ya melu mvus a lat a mbu mefôn. Yéhôva a nga jô bone b’Israël na: “Mia ye telé mbu mewôm metane étyi, a bôte bese ya si ba ye nyoñ éto fili jap. Mia ye yôlé mbu ôte jôé na mbu mefôn. Éyoñ éte môt ase ya be mia a ye bo ngule ya bulane nda bôte jé a nyoñe mesi mé.” (Lañe’e Lévitique 25:8-12, Mfefé Nkôñelan.) Ayé’é ya mvus, bi nga yen aval bone b’Israël be nga bu’ubane môse Sabat. Nde ñhe, aval avé bone  b’Israël be mbe fe be bu’ubane mbu mefôn? Bi tame jô na mone Israëlite éziñ a mbe a nga ye wu a bikôla, aval é ne na a nga jibi ve si jé éban asu na a ya’ane bie. Mbu mefôn, be mbe be yiane bulane nye si jé a nga kuan. Môt ate a mbe a beta “nyoñe mesi mé,” ndemben éli’i bone bé ja bo teke jañ. Bi tame beta jô na môt a nga kuane mone wé nge ke émien asu na a ya’ane bikôla bié. Mbu mefôn, ôlo ôse ô mbe ô beta’a “bulane nda bôte jé.” Môt éziñ a nji be ve tabe ôlo ngum ényiñ, teke ndi nleme ya kôtébane môs éziñ. Nta’ane mam ôte wo liti fo’o abim avé Yéhôva a mbe a nyoñe’e ngab a ayoñe dé.

4-5. Amu jé é ne mfi na bi yé’é mam méziñ a lat a mbu mefône ya melu mvus?

⁴ Mbu mefôn ô mbe fe mfi ôvé asu bon b’Israël? Yéhôva a nga jô na: “Minzôzoé mia ye bo momo be wo (amu Yéhôva a ye fo’o botane wo si Yéhôva Zambe wôé a ve wo é bo ngabe jôé.)” (Dt. 15:4) Nga mi lôô na jam ete da selan a mam ma boban émo den. Nga miabebien mia yene dene na, nté minkukum mia ke ôsu a nyiñe mefo’ été, minzôzoé ki mi mi ne ve fu’ azoé.

⁵ Bi bi nji bo Atiñe Moïse si den. Amu nalé, bia tôñe ki nta’ane mame ya mbu mefôn, bia ve ki belo éto fili mbu mewôm metane ôse, nge tyame mvôla môt a bili bia, nge ke bulane nye si jé. (Bero. 7:4; 10:4; Beép. 2:15) Ve to’o nalé, mbu mefôn ô ne ye’ele bia abui mam. Amu jé bia jô nalé? Amu éto fili Yéhôva a ka’ale bia ja bo na bi simesane nta’ane mame wé ya melu mvus ôte.

6. Amu jé da sili na môta binam a kôtéban?

⁶ Bia bese bia yiane kôtéban amu abé é bili bia minkôm; teke ki minkôm mife mia dañe mili. Abé é ne bia metyi nde da bo na bi yômbôô, bi kon, a na bi wu. Abui ya be bia da kôme wô’ôtane minkôm mite éyoñ ba fombô asu daba ngombô, nge ke éyoñ ba ke nda mbiañ. Nyul é wô’ô fe bia tek éyoñ bia  te tyam atiñe Yéhôva éziñ. Paul émien a nga mem ajô ete éyoñ a nga jô na a ne minkôme ya “atiñe ya abé si, nde te e [mbe] bibu’a ya nyôle [jé] été.” Nde a nga ke suu na: “Ngo’ éngôngole môt me né! Za a ye vaa ma nyôle ya awu di?”​—Bero. 7:23, 24.

7. Jé Ésaïe a nga jô a lat a éto beti?

⁷ Nte’e na Yéhôva a maneya telé ngume nta’ane mam asu na a kôté bia minkôme ya abé. Yésus nnye a ne mbôka’a ya nta’ane mam ôte. Nkulu mejô Ésaïe a nga kobô ajô éto beti éte mimbu 700 a mvuk ôsusua na Yésus a zu si va. A nga liti na éto beti éte ja ye dañe ji be mbe be va’a bone b’Israël mbu mefôn beta ndañan. A nga jô na: “Nsisime Tate Yéhôva ô ne be ma; amu Yéhôva a wo’oya me mbone na, me kate bôt be ne minlem ne mieññ mbamba mefoé; a lômeya me na, me tiñeti meveñe ya ba be ne mbu’ane minlem, me kate minkôme foé na, mi bo beti.” (És. 61:1) Nkulan ajô ôte wo fombô za?

8. Za a mbe a yiane tôé nkulan ajô ya kalate Ésaïe?

⁸ Nkulan ajô ôte ô nga taté na wo tôéban éyoñe Yésus a nga taté ésaé nkañete jé si va. Môs éziñ, Yésus a nga ke jal dé Nazareth, nde a nga nyiine synagogue, a taté na a lañe Bejuif be mbe valé mejô ya kalate Ésaïe. Yésus a nga liti na nnye mejô mete ma fombô, a nga ba’alane me a jô’ô na: “Nsisime [Yéhôva] ô ne be ma, a nga ve me wô na me kate minzôzoé mbamba foé: a nga lôme ma na me kate minkôm foé ya mi kôlô [minkôm], a mindidime na mi yen, a telé bôte ba yen ékpwe’ele beti, a kate bôte foé [ya] mbu [Yéhôva] a ye nyii bôt.” (Luc 4:16-19) Aval avé Yésus a nga tôé nkulan ajô ôte?

9. Abui bôt é mbe é nyamete’ aval éto fili avé melu me Yésus?

⁹ Éto beti nge éto fili éte é nga taté ntete mimbu ôsu. Yésus émien a nga bo’olô de éyoñ a nga jô na: “Den, ntilan mi ndôme mane wô’ô [le] ô tôébaneya.” (Luc 4:21, Mfefé Nkôñelan) Abui bôt é nga buni na Yésus a jô na a zu kôté be éjôé Beromain si. Be mbe be yene’e mam ane bôte bebaé be nga jô môs éziñe na: “Bi nga too ndi minleme na, nnye a ye nyii bôte ya Israël.” (Luc 24:13, 21) Ve Yésus a nji jô beyé’é bé môs éziñ na be ngan a éjôé ya Rome. A  nga viane lebe lebe be na be ve “César biôm bi César.” (Mt. 22:21) Nde aval avé Yésus a nga ve bôte ya éyoñ éte éto fili?

10. Yésus a nga kôté bôte minkôm mivé?

¹⁰ Yésus a nga so si va na a zu kôté bôte mevale mebaé. Di ôsu, a nga volô bôte na be kôlô minkôme ya bivuse bedo’oten betebe ôsu ya ñyebe be mbe be ye’ele’e be. Betebe ôsu ya éyoñ éte be mbe be yemete’ abui Bejuif na be tôñe mbia metum a bivuse miñye’elan. (Mt. 5:31-37; 15:1-11) Bôte be mbe be jô’ô na ba liti ba bevo’o zene Zambe be mbe mindindime mfa’a ya nsisim. Mbôle be nga bene Messie a éfufube ya benya mejôô, be nga li’i be zeme dibi si mfa’a ya nsisim, a Yéhôva a nji jamé be abé dap. (Jean 9:1, 14-16, 35-41) Miñye’elane mi Yésus a mbamba éve’ela wé bi nga liti bôte be ne éjote nyul avale be ne kôlô minkôme ya bivuse bedo’oten.​—Marc 1:22; 2:23–3:5.

11. Aval avé Yésus a nga beta bo bia beti?

¹¹ Jame baa, Yésus a nga ve bôte fane ya kôlô minkôme ya abé a awu. A zene ya metuna’a me Mone wé, Yéhôva a ne ngule ya jamé minsem mi bôte ba bo nye mewôk a kañese ntañ A nga ve bia. (Beh. 10:12-18) Yésus a nga jô na: “Nge Mon nnye a ve mia éto fili, mia ye fo’o bo fili.” (Jean 8:36, Mfefé Nkôñelan) Be vo’o ve’e éto fili Yésus a ka’ale le a ji bone b’Israël be mbe be bii’ mbu mefôn. Amu môt a mbe a bii’ éto fili mbu mefôn a mbe ve beta bo ôlo, nge su’ulane wu ane môt ase.

12. Beza be nga taté bu’uban éto fili Yésus a nga yôtan?

¹² Môse Pentécôte ya mbu 33 É.J., Yéhôva a nga lôme mbamba nsisime wé be minlôman, a be bebo bisaé bé befe, befam a binga. A nga nyoñe be ane bone bé, asu na mbamba éyoñ, be wômô miñwuan a ke jôé a Yésus yôp. (Bero. 8:2, 15-17) Mbe be mbe bôte b’ôsu be nga bu’uban éto fili Yésus a nga yôtane synagogue ya Nazareth. Befam a binga bete be nga kôlô minkôme ya bivuse miñye’elan, be jô’é fe mbia metum betebe ôsu ya ñyebe Bejuif be mbe be tindi’i bôte na be tôñ. Yéhôva a nga bo fe na be kôlô minkôme ya abé a awu. Asu Bekristen, mbu mefôn ô nga taté éyoñe beyé’é be Yésus be nga bi mbamba nsisime mbu 33 É.J., a wo ye man memane ya Éjôé ya  toyini mimbu. Zañe va ki, mbamba be mam bevé ba ye boban?

13-14. Za mfe a ne bu’uban éto fili Yésus a nga yôtan?

¹³ Melu ma, abui bebo bisaé be Yéhôva ya mesi mese ba lañebane nsamba ya “mintômba mife.” (Jean 10:16) Be ba ye ke ke jôé a Yésus yôp. Bible a jô na be be bili ndi nleme ya nyiñe si va nnôm éto. Ye ndi nlem éte nje wo fe ô bili?

¹⁴ Ve mia be miñwo’an mia bu’uban avale bibotane biziñ nsamba. A ngala’ane ya ntañ, ô ne ye’elane Yéhôva na a jamé wo bikobe biôé. Jam ete ki da bo na ô yené mvaé mise me Yéhôva, a na ô bi mbamba mone môte ya nlem. (Beép. 1:7; Nli. 7:14, 15) Tame fe simesane bibotane wo bi amu ô kôlôya minkôme ya évuse ñyebe! Yésus a nga jô na: “Mia ye yeme benya mejôô, a benya mejôô ma ye bo mia beti.” (Jean 8:32) Ngo’o abime mbamba éto fili bi bili le!

15. Bibotane bivé bia yange bia melu ma zu?

¹⁵ Nya éto filii a yange bia melu ma zu. Ana’ana, Yésus a mbeme zu tyam évuse ñyebe a éjôé môta binam é ne njalan a ékotekot. Ve Yéhôva a ye ba’ale “bizu’u bi bôt” bia bo nye ésaé, a bo na be bu’uban abui bibotane paradis si va. (Nli. 7:9, 14) Bôte nya abuii ba ye wômô mesoñ  a bi fane ya yen ane biyo’é bise ya nsem Adam bia mane vase be menyôl.​—Mam. 24:15.

16. Beta éto fili mbé a yange bôte ya si?

¹⁶ Éjôé ya toyini mimbu, Yésus ba be bobenyañe bé ba ye volô bôte ya si ôte’ete’ ôte’ete’e na be mane bo mvo’é a zôsôô ne tiññ mfa’a ya minsôn, a mfa’a ya nsisim. Jame da ye boban éyoñ éte da ye funane di é mbe é boba’an Israël ya melu mvuse mbu mefôn. Benya bebo bisaé be Yéhôva ya si ése ba ye kôtéban abé a bo nya mvo’é, teke fe nseme menyôle map.

17. Kalate Ésaïe 65:21-23 a liti na jé ja yange bebo bisaé be Zambe? (Fombô’ô fôtô ya ékô’ôla.)

¹⁷ Kalate Ésaïe 65:21-23 a kate bia aval ényiñe ja ye bo si éyoñ éte. (Lañek.) Éfus éte é nji jô na bôte ba ye ba’a mo a kolé mebo, be yange’e na mam mese me so be yôp. Ve Bible a liti na bebo bisaé be Yéhôva ya éyoñ éte ba ye bu’uban ésaé ya mo map. Mvus Éjôé ya toyini mimbu, “mintéane mi biôm mibien mia ye vas ébole ntaban éto belo, a ke tabe éto beti ya étôto’o ya bone be Zambe.”​—Bero. 8:21.

18. Amu jé bi ne tabe ndi na bia ye bu’ubane benya meva’a melu ma zu?

¹⁸ Fo’o ve ane Israël ya melu mvus, Éjôé ya toyini mimbu, bebo bisaé be Yéhôva ba ye bi éyoñe ya saé a éyoñe ya wo’an. Bôte ba ye dañe belan éyoñe jabe na ba kañe Yéhôva. Bia yeme na asu na bi bu’ubane benya meva’a den, bia yiane kañe Yéhôva. Nne fe da ye bobane nalé mfefé émo. Ôwé, bi ne taté na bia va’a va’a den, amu bia yeme na, ana’ana, Éjôé ya toyini mimbu, bia zu bu’uban ésaé ya mo mangan, a kañe Yéhôva fufulu a bôte bese ya si.