1. Melebe mevé Paul a nga ve Bekristen? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.)

NLÔMANE Paul ô nga tili Becolossien éyoñ éte a nga zu kui mimbô’ô mi ôsu a nga ke Rome, bebé mbu 60-61 ya É.J. A nga liti be mfi ya bi “ñyeman ôse ya nsisim.” (Beco. 1:9) Paul a nga jô na: “Me ajô ajô te, nde te ke môt a du’u mia a atyeñ nkobô. Mi momba’an, a za bo na, môt éziñ a ye bo nyu a bi mia minkôm amu atyeñ ñyemane dé a zesé medu’ane jé, aval ane befe’e be bôt, aval ane miñye’elane ya si nyô, a sa aval ane Krist.” (Beco. 2:4, 8) Paul a nga liti be amu jé asimesan éziñ abui bôt e bili, e ne minsos, a amu jé abui bôte da nye’e asimesan ya émo. Amu wua a ne na, aval asimesan ete, da so be bôte ba yené ane beta mimfefek. Ôvañ ya kalate ate ô mbe na, a volô Bekristen na be sa’ale asimesan, a mbia mimboane ya émo.​—Beco. 2:16, 17, 23.

2. Ayé’é di, amu jé bia zu fas asimesan ya émo?

² Asimesane ya émo e nji bo tyiñe jia a miñye’elane mi Yéhôva, da biasé fe mie, aval asimesan ete e ne te’e mbunane wongan ôte’ete’ ôte’etek. Den bi ne bi aval asimesan ete. Bôte ba wumulu de télé, mejeñ mefoé, menda bisaé, nge ke besikôlô. Ayé’é di, bia zu yene jam bi ne bo asu ya na, bi bo  teke bi mbia b’asimesan bete. Bia zu fas asimesan atan ya émo, a mezene ya wosane de.

3. Ôsimesan ôvé bôt abui be bili den, a amu jé?

³ “Me ne bo mbamba môt to’o me nji buni Zambe.” Abui bevôm, e ne ayaé ya wô’ô môt a jô’ô na, ma buni ki Zambe, ve ba dañe jô na, be nji nyoñe ngap a mame ya miñyebe. Éko éziñe na, be nji nyoñ éyoñe ya fas nge Zambe a ne, ve ba viane simesane na, môt ase a ne fili ya bo ane a yi. (Lañe’e Besam 10:4.) Bôte béziñ ba jô na: “Me ne bi mbamba mefulu to’o ma buni ki Zambe.”

4. Aval avé bi ne yalane môt a jô bia na, Nté biôm a nji bo?

⁴ Ye zôsôô mfasan nnye a tindi bôte na, be simesane na Zambe a nji bo? Nge môt a jeñ a zene ya ñyemane mam ya mona môt na, a yem aval ényiñ é nga taté, ba ye kañete nye angôndô ya abui mam. A to ki na, éyalan é nji ve’ele bo ayaé. Nge zesé nda ja sili na môt a lôñe je, nguma’ane ke biôm bi vee! Angengeme (cellule) a dañe tyôtyoé a bili nta’ane mam wo dañe wu ya beta nda a dañ anen, amu mam ma boban a zene ya angengeme ate, nda éziñ é nji bo ngule ya bo me. Beangengeme bete be ne ngule ya tôkan, a ba’ale abui mam me ne mfi asu ya na, be fôé. Beangengeme ba, ba so vé? Kalate Zambe a yalane na: “Nda ése é bili môt a nga lôñe je. A e nyô a nga bo mame mese, a ne Zambe.”​—Beh. 3:4, Mfefé Nkôñelan.

5. Bi ne yalan aya nge môt a jô bia na, môt émien a ne yemelan jam e ne mvaé to’o a nji buni Zambe?

⁵ Aval avé bi ne yalan nyô a jô na, môt a ne ngule ya yemelane jam e ne mvo’é to’o a nji buni Zambe? Kalate Zambe a liti na, to’o môt a nji buni Zambe a ne bo mame ma yian. (Bero. 2:14, 15) Éve’an é ne na, avale môt ete e ne semé, a nye’e bebiaé bé. Ve nya ajô a ne na, za mbamba môte bi ne bo nge bia bene kañese na, Ésa wongan ya nye’ane nnye a yiane tyi’i mam me ne mvo’é nge abé? (És. 33:22) Abui bôte da yeme fas, da simesane na, nge mam me nji wulu mvo’é den, a ne amu abui bôt e nji jô’é Zambe a liti be zen. (Lañe’e Jérémie 10:23.) Jôm éte nje bôte béziñ ba simesane na, môt émien a ne yemelan jam e ne mvaé to’o a nji buni Zambe nge tôñe miñye’elane mié.​—Bs. 146:3.

6. Ôsimesan ôvé abui bôt e bili a lat a ñyebe?

⁶ “Ô ne nyiñe meva’ été to’o ô nji bi ñyebe.” Abui bôte da simesane nalé, amu da buni na, ñyebe ô ne mbia jôm, a na ô nji bo mfi éziñ. Jam afe e ne na, abui miñyebe da bo na, bôte be lume Zambe mvus a bivuse miñye’elan aval ane ndu’an kom; da sili bôte ntolé, da tindi fe bôte na be nyoñe ngap a mam me pôlitik. Jôm éte nje abui bôte da simesane na, be ne nyiñe meva’ été to’o be nji bo ñyebe éziñ. Bôte béziñ be wô’ô jô na: “Ma nye’e Zambe, ve nalé a nji tinane na, ma yiane nyiine ñyebe éziñ.” 

7. Aval avé nya ñyebe a soo mevak?

⁷ Ye e ne fo’o été na, bi ne nyiñe meva’ été to’o bi nji bi ñyebe? E ne été na, nge bi teke nyiin évuse ñyebe éziñ, bi ne bi meva’ ényiñ. Ve môt éziñ a vo’o bi benya meva’a nge a nji bi mbamba élat a Yéhôva, Zambe Bible a loone na, Zambe ya mevak. (1 Tim. 1:11) Mam mese Zambe a bo, me ne asu mfi bone be bôt. (Mam. 20:35) Éve’an é ne na, nya ékaña’a a bo na, nda bôt é nyiñe mvo’é. A ye’ele bia na, bi semé a voñôlô môte bi nga nluk, bi semé ngaka’a bi nga bo  éyoñe bi nga luk, bi sa’ale mejian, bi yeme ye’ele bone bangan, a liti bôte bevo’o nya nye’ane. Miñye’elane mite mmie mia bo na, bi bi mekônda ma nyiñe meva’a été, a na bi bo nlatane jôme jia a bebo bisaé be Yéhôva ya si ése.​—Lañe’ Ésaie 65:13, 14.

8. Aval avé ô ne belane Matthieu 5:3 na ô liti môte jôm ja ve benya meva’a?

⁸ Aval avé bia yiane yen ôsimesane ya émo wo jô na, bi ne bo meva’a to’o bi nji kañe Zambe? Tame fase nsili wu, Jé ja soo mevak? Abui bôte da jeñe mevak a zene ya beta mesu m’ésaé, bivôé a mimvôman. Bevo’o ba jeñe mevak a zene ya toñe menda me bôte map, nge ke bemvôé bap. Mam mete mese ma bo na, bi wô’ô mvaé, ve Zambe a nga té bia a beta nsôñan. Nsôñan ôte wo ve bia meva’a me ne nnôm éto. Bia selane betit, bia yiane jeñe na bi yeme Nté wongan, a wulu ba’aba’a a nye. Yéhôva a nga té bia na, bi bi benya meva’a ve a zen éte étam. (Lañe’e Matthieu 5:3.) Éve’an é ne na, bebo bisaé be Yéhôva ba bi benya meva’a, a ngule nyôle bisulan, éyoñe ba kañe Yéhôva nsamba. (Bs. 133:1) Ba bi abui mevak amu be ne bibu’a ya nda bôt é ne nlatane jôme jia, a amu fatan ényiñe jap, a ndi nleme be bili.

9. (a) Ôsimesan ôvé émo é bili a lat a nkeane binoñ? (b) Amu jé Kalate Zambe a tyili nkeane binoñe zañe bôte be nji bo nlu’an?

⁹ “Amu jé nkeane binoñ ô ne ve asu bôte be ne nlu’an?” Bôte be ne jô bia na: “Ényiñ é ne étun, amu jé bia beta ke bia yange?” E nji bo mvo’é ya simesan na, Bekristen ba yiane kañese avale nkeane binoñ ese. Amu jé? Amu na, Kalate Zambe a tyili mbia nkeane binoñ. * (Lañe’e 1 Bethessalonicien 4:3-8.) Yéhôva a yiane ve bia metiñ, amu nnye a nga té bia. Yéhôva a jô na, nkeane binoñ wo yiane bo ve zañe bôte be ne nlu’an; jame da ya mam ma ve atinane ya aluk, nde ñhe le. Yéhôva a nga ve bia metiñ amu a nye’e bia. Me ne asu mfi wongan. Menda me bôte ma tôñe metiñe mete ma nyiñe mvo’é, bibu’a ya été bia semé bôte bevok, a bia nye’esan. Zambe a nji kañese na bi vañe bo metiñe mé melo.​—Beh. 13:4.

10. Jé Kristen é ne bo asu ya na é bo teke bo mejian?

¹⁰ Kalate Zambe a ye’ele bia jôm bi ne bo na, bi bo teke bo mejian. Beta jam ôsu a ne na, bi fiale mam bia yen. Yésus a nga jô na: “Môt ase a fombô minga a nkômban éziñ e nlem, a boya mejian a minga ate e nleme wé été. Nge dise dôé ya mbo nnôm da tindi wo na ô bo abé, fôndé’é de a wua de ôyap.” (Mt. 5:28, 29, Mfefé Nkôñelan) Jôm éte nje Kristen é nji yiane yene befam a binga minsoé bingeñgeñ nge vô’ôlô mezi’i ma kobô mam mete. Nlômane Paul ô nga tili Bekristen na: “Wôéane bibu’a bienan, mbie bi ne bi ya si nyô: mejian.” (Beco. 3:5) Bia yiane tu’a fiale mam bia fas, a minkobô miangan.​—Beép. 5:3-5.

11. Amu jé abui bôt e ne ji’a bili ôlame ya jeñe beta mesu m’ésaé?

¹¹ “Ô ne bo mevak fo’o ve nge ô bili beta  asu ésaé.” Abui bôt da lebe bia na, bi jeñe na bi bi beta asu ésaé. Be wô’ô jô na, aval ésaé ete da ve akum, da bo fe na, bôte bevo’o be semé bia. Kristen fe é ne taté na, ja bi aval ôsimesan ete amu den, jam bôt abui ba sôñ nde ñhe le.

12. Ye beta mesu m’ésaé mme ma ve benya meva’a?

¹² Ye e ne été na, e bi beta asu ésaé a soo benya meva’a, a ésemé? Momo. Bi nji yiane vuane na, Satan a nga bi nkômbane ya tebe ôsu, a nkômbane ya bi duma, ve den a wô’ô beta ôlun, a nji bo mevak. (Mt. 4:8, 9; Nli. 12:12) Tame ve’e meva’a wo bi éyoñe wo ye’ele bôte fe’e ja so be Yéhôva, fe’e ja ve ényiñe ya melu mese, a mone avak ésaé é ne soo wo. Nsisime ya émo ji wo tindi bôte na, be bi fulu mesengan. Wo tindi fe môt ase na, a jeñe na a dañe nyi mbok, na bôte be bi fulu éviele. Asu’ulan ya été e ne fo’o ve “njeñane ya évuñulu.”​—Ec. 4:4.

13. (a) Bia yiane yene njeñane biôme bi mo aya? (b) Paul a nga tili Bethessalonicien na, jé é mbe é va’a nye mevak?

¹³ E ne été na, bia yiane saé asu ya na bi nyiñ, ésaé é nji bo mbia jam. Ve ésaé jangan é nji yiane bo jam da dañe mfi ényiñe jangan. Yésus a nga jô na: “Te ke môt a ne saane bemasa bebaé, a ye vini wua a nye’e nyu mbok, nge na a ye kabetane wua a biasé nyu mbok. Mi se nguleya saane Zambe baa [akum].” (Mt. 6:24, Mfefé Nkôñelan) Éyoñe bia telé élate bia be Yéhôva a ésaé nkañete ôsu, bia bi meva’a me ne teke nné. Nlômane Paul ô nga yene nalé. Ôsusua, a nga taté be a tôñesa’ane mame ya mo ji, ve a nga bi benya meva’a éyoñ a nga taté na, a bo bôte beyé’é, éyoñ a nga yen ane bôte ba kañese benya mejôô, a éyoñ a nga yen avale benya mejôô be nga tyendé nye. (Lañe’e 1 Bethessalonicien 2:13, 19, 20.) Teke ésaé éfe é ne ve mevak ane jili.

14. Amu jé abui bôt da simesane na môt émien a ne vaa minju’u ya si?

¹⁴ “Bôte be ne ngule ya mane minju’u mia ndeñele be.”Abui bôte da simesane  nalé. Amu jé? Nge ôsimesan ôte ô ne été, môt ase a ne bo aval a nye’e, teke bisi miñye’elane mi Zambe. Ôsimesan ôte ô ne wô’é melo me bôte béziñ amu na, befase mam ba jô na bita, mewôé me bôt, akon, a azoé bi sé’ébaneya. Kalate mfasane mam éziñ a jô na: “Nge ényiñ é ne abeñ, a ne amu bôte bebiene be nga saé asu ya na, é bo nalé.” Ye e ne fo’o été na, môt a kuiya na a mane minju’u mié? Asu ya na, bi yalane nsili ôte bia zu taté fase minju’u mite.

15. Mam mevé ma liti na minju’u mi ne ve nenenen?

¹⁵ Bita: Bôte be nga wu Beta Bita bi ôsu, a Beta Bita bi baa be mbe bebé bôte million 60 nge lôt. To’o éyoñe Beta Bita bi baa bi nga man, bita bi nga ke ôsu émo minlañ. Mbu 2015, tañe bôte be nga tube mesi map amu bita a étibila’a é nga bet, bebé million 65. Fo’o ve mbu 2015, bôte 12 400 000 be nga tube mesi map. Mewôé me bôt: Akusa bo avale mewôé me bôt éziñ e sé’ébaneya, ve mevale mewôé me bôte mefe me nto abui den, éve’an é ne na, bôte ba wôé ba bevok a zene ya internet. Évô é ne njalane menda me bôt, a bôte béziñ ba jaé bombe a ke bo na, a bôlé vôm bôte be ne abui, nalé a nga wôé abui bôt. Bôt abui ba yene na, mewôé me bôte ma viane bete bet. Bôte be nji bi ngule ya mane mewôé me bôt. Akon: Den, bedokita ba kui na, be saé akon éziñ. Ve kalate mefoé ya mbu 2013 a jô na, mbu ôse, bôte bebé million ébul, be bili mimbu 60 a sis, ba wu amu ba kone cancer, akon ya nlô (accident vasculaire cérébral), diabète, a akon afe. Azoé: Mefoé ma liti na, tañe bôte ja nyiñe mebua Africa é ne ve nenenen, mbu 1990 bôte bete be mbe 280 million, wôna mbu 2012, tañe bôt éte é nga bet, a bo million 330.

16. (a) Amu jé Zambe nnye étam a ne mane minju’u ya émo? (b) Nkulu mejô Ésaïe ba ntili Besam be nga kobô ajô bibotane bivé?

¹⁶ Éyoñe bia fombô mam me pôlitik a mame ya moné, bi lôô na bôte ba wulu mam mete ba jeñe ve mfi wop bebien. Avale mefulu ete e vo’o bo na bita, mewôé me bôt, akon a azoé bi man. Tame yene mame Yésus a zu bo asu émo. Bita: Éjôé Zambe ja zu vaa mame mese ma soo bita aval ane fulu afom, mvôl, nye’an ayoñ a lôte nné, évuse ñyebe, a Satan. (Bs. 46:8, 9) Mewôé me bôt: Éjôé Zambe ja ye’ele bia na, bi nye’esan a tabe bôte bevo’o ndi, jam éjôé éziñ é vo’o bo. (És. 11:9) Akon: Yéhôva a ye botane bôte bé éyoñ a ye ve be mvo’é minsôn. (És. 35:5, 6) Azoé: Yéhôva a ye vaa azoé, a bo na, bebo bisaé bé be bi bidi ya nsisim, a bi ya minsôn ne vôô nat, mbamba ényiñe ba ye bi, aye bo abeñ a lôte akum.​—Bs. 72:12, 13.

17. Amu jé bia yiane sa’ale asimesan ya émo?

¹⁷ Nge wo wô’ôtan ve ane ôsimesan éziñ ya émo, wo kômbô telé mbunan wôé meve’ele été, jeñe’ ôsimesane ya Kalate Zambe, kate’e fe de Kristen é ne étôtôlô nsisim. Tuka’a fas amu jé wo yen ôsimesan ôte mvaé, amu jé ôsimesan ôte ô nji yian, a amu jé wo yiane titane wô. Ôwé, bi ne sa’ale asimesane ya émo, nge bia tôñe melebe Paul a nga ve akônda ya Colosse ma: “Mi wula’an a fek be ba be ne atan, . . . nde mi aye yem ane mi ayiane yalane môt ase.”​—Beco. 4:5, 6.