Te yene me za’a kee mia nlañ ôsu, ma zu taté laane mia avale me nga taté ésaé nkpwa’a mefan ya éyoñ ése.

Me nga bialé mbu 1942, abeñ ékôte mañe ya Caraïbe ba loone na Curaçao. Ésaa wom a mbe môte ya Suriname, ve ésaé jé nje é nga bo na a ke nyiñ ékôte mañ éte. Mimbu mibaé ôsusua na ma bialé, ésaa wom a nga bo Ngaa Yéhôva ôsu ya Curaçao. a A mbe a bo’o ayé’é Bible a bia sondô ase, akusa bo bi nji be bi kômbô’ô yé’é éyoñ ése. Éyoñe me nga bi mimbu 14, ésaa wom a nga tyi’i na bi bulane Suriname asu na a ke nyoñe ngab a nyia wé, mbôle a mbe a nto nnôm.

Éyoñe bi nga kui Suriname, me nga taté na ma wulu a bisoé ya akônda bi mbe bi bo’o Yéhôva ésaé a ayôñ ése. Be mbe be lôte’ ma ôkala mone jôm, be too fe bekpwa’a mefane ya éyoñ ése. Éyoñe be mbe be kañete bibotane ba bi ésaé nkañete jap, mesu map me mbe njalan a mevak. Mvuse bisulan, bia be bemvôé bam bi mbe bi kele’e tabe nseñ, bi fombô’ô ateté, bi laane fe minlañe ya Kalate Zambe. Bemvôé bam bete be nga volô ma na me yem jam me mbe me kômbô’ bo ényiñe jam; Me mbe me kômbô’ô saé asu Yéhôva. Nde me nga duban éyoñe me nga bi mimbu 16. Mvuse ya valé, éyoñe me nga bi mimbu 18, me nga taté ésaé nkpwa’a mefan ya éyoñ ése.

Me nga yé’é abui mam éyoñ me mbe nkpwa’a mefan, a mam mete me nga volô ma nté ôse me nga bo ésaé é ne ngum aval. Sikôlô ôsu me nga nyoñ a mbe na e ne nya mfii ya yañele bôte bevok. Éyoñe me nga taté ésaé nkpwa’a mefan, missionaire éziñ a too jôé na Willem van Seijl a nga suk ma abui. b A nga ye’ele ma avale  me ne wulu a bisaé ya akônda. Éyoñ éte me ngenane teke kôme wô’ô mfi ya ñyañelan a mbe a yañele ma. Mbu ô nga tôé, me nga bo nkpwa’a mefan a ne ngum aval, éyoñ éte nje me nga taté na ma nyoñe ngab a mone angôse bekañete a mbe afane ya Suriname. Éyoñ éte nje ñhe me nga tu’a yene mfi ya miñye’elan bobejañ ane Willem be nga ve ma! Ataté éyoñ été, me nga jeñe na me vu éve’ela jé mfa’a ya nyoñ éyoñe ya yañele bôte bevok.

Jame baa me nga yé’é e mbe mfi ya bo mbamba nta’ane mam, a bo teke jeñ abui mam ényiñ. Atata’a ngon ése, bia mojañe bi mbe bi bo’o ésaé nkpwa’a mefan nsamba bi mbe bi bo’o nta’ane mam asu na bi yemelan abim bidi a biôm dé sili bia asu besondô ba zu. Mvuse ya valé, môte wua ya be bia a mbe a kele kuse biôm bite tison. Bi mbe bi yiane yem belan mone moné ba ve bia ngon asu na bi bi abim bidi a biôm e mbe e sili’i asu ngume ngon. Nge jôm éziñ é nga ye jembane bia afan été teke môt éziñ a mbe ve volô bia. Aso mongô be nga ye’ele ma mfi ya bo mbamba nta’an mam a bo teke jeñ abui mam ényiñ, nalé a nga volô ma na me télé ésaé Yéhôva ôsu ényiñe jam ése.

Jame lale me nga yé’é e mbe mfi ya ye’ele bôt nkobô wop. Éyoñ me mbe mongô, me mbe me kobô’ô Néerlandais, Anglais, Papiamento, a Sranantongo, (ba loone fe nkobô ôte na Sranan), nkobô ba dañe kobô Suriname. Ve éyoñ bi mbe mefan, me nga yene na bôte be mbe be dañe wôk mejô me Zambe éyoñ bia kañete be nkobô wop. Me mbe me kate kui na me kobô minkobô miziñ aval ane Saramaccan. Asu na môt a kobô nkobô ôte, a yiane yeme tyendé tyiñe nkobô jé. Akusa bo e yé’é minkobô mite a mbe a va’a ma abui ésaé, me mbe meva’a ya yé’é mie. Ane mimbu mi nga lôt, me nga kui na me ye’ele bôte ya wôé benya mejôô amu me mbe me nga yeme kobô nkobô wop.

É ne été na é nga kui abui biyoñe na me kômbô jô jam éziñ, me nga viane jô jam afe. Môs éziñ, me mbe me kômbô sili minga éziñ a mbe a yé’é Bible, a kobô’ô Saramaccan nge a ne mvo’é amu a mbe a bo a wô’ôk abum mintaé. Ve nsili me nga sili nye ô mbe ô viane tinane na, ye ô ne abum! Minga ate a nji tu’a nye’e nsili ôte. Akusa bo me mbe me bo’o avale bikobe te, me nga ke ôsu a kañete nkobô wop.

Mbu 1970, me nga bo njome mekônda. Mbu ôte ôbien, me nga taté na ma liti bôte ya mengôse bekañete ya afan éte bingeñgeñ bi ne nlô ajô na “Une visite au siège mondial des témoins de Jéhovah.” Asu na bi kui vôme be mbe be too, bia be bobejañe bi nga tyi’an asôé, bi bete sitima. Biôm bi nga futi sitima wongan bi mbe, group, gazoil, belambe ba wulu a kalasini a biôm bi mbe bi belane bie asu na bi liti bôte bingeñgeñ. Éyoñe bi nga kui wôé, bi nga mane vaa biôm bise bi mbe sitima a kee bie vôme bi mbe na bia ke bo étôkan. Éyoñ ma simesane mulu mete, jam ma dañe ba’ale e ne abim avé bôte be mbe be nye’e nta’ane mam ôte. Me mbe meva’a ya volô bôte na be yem Yéhôva  a ngab ékôane jé ya si va. Éyoñ ma yen ane bôte bevok ba subu Yéhôva bebé, nalé a jalé ma nlem a mevak a ve ma éva’a ya ke ôsu a su’u ésaé jé.

Akusa bo éto nkoé é nga ve ma fane ya kôme bo Yéhôva ésaé, me nga yene na da sili na me luk. Ane me nga taté na ma ye’elan Yéhôva na a volô ma na me yene minga é kañese na bia nye bi ke bia bo ésaé nkpwa’a mefan e mefan été. Mvuse ngumba mbu, me nga taté na ma yemban a sita Ethel, a mbe nkpwa’a mefan a ne ngum aval, a mbe a bili nkômbane ya saé asu Yéhôva to’o éyoñe jam ete e nji be tyi’ibi asu dé. Aso mongô, Ethel a mbe a nye’e nkañete nlômane Paul nya abuii, a mbe a kômbô bo ayôñ ésaé nkañete ane Paul. Bia nye bi nga lu’ane Ngon ébulu mbu 1971, ane bi nga taté na bia bo ésaé njomane mekônda nsamba.

Ethel a nga yaé nda bôt é nji bi abui biôme bi mo, ajô te a nga ji’a yemban a ésaé ya jom mekônda mefan été. Éve’an é ne na, éyoñe bi mbe bi kômesane na bia ke jome mekônda ya mefan, bi nji be bi kele’ abui biôm. Bi mbe bi woba’an a sôbe biyé biangan asôé. Bi nga yé’é fe na bia di fatane bidi ése be mbe be señe’e bia​—aval ane, biguane, bepiranhas, bi mbe fe bi ja’a jôm ése bobejañ be mbe be wô’é nsôm nge minop. Éyoñe bi nji be bi bili biso, bi mbe bi ja’a mekaé m’ékon. Éyoñ ki metôk me mbe me jemba’an, bi mbe bi ja’a a mo. Bia Ethel bi nga yene na éyoñe bia nyume biabebiene mam asu Yéhôva nsamba, bia tu’a yemete nkol ô ne mimbaka’a milal. (Éc. 4:12) Bi vo’o fole bibotane bite a jôm éziñ!

Bi nga tôbane jam ma te mia laan atata’a ya nkañete wu bi so’o ke jome bobejañe ya afan éte. Sitima a nga nyoñ mendim si éyoñ a nga kui vôme courant é mbe ngul, ve e temeteme na a nga beta so mendim été. Nte’e na bi mbe bi be’e begilet de sauvetage a  na bi nji kôlô sitima été. Ve sitima wongan a mbe njalan a mendim. Bi nga mane sôé bidi bi mbe bia bisua ôsôé, a taté na bia lô’ô mendim me mbe sitima.

Mbôle bi mbe teke fe bidi ya di, bi nga taté na bia yob nté bi mbe bi lôtô’ô ôsôé. Ve bi mbe teke bi jôm. Ane bi nga ye’elane Yéhôva na a volô bia na bi bi jôme ya di môs ôte. Nné ane bi nga mane ye’elan, mojañe wua ya ba bia be be bi mbe a nga wua nnop ôsôé a wôé angôndô ya anene kos, alu te bia bese betane bi nga di je a jaé.

Éyoñe bia Ethel bi boya ésaé njomane mekônda mimbu mitan, bi nga bi beta ébotan bi nji be bi buna’an, Ethel a nga bo abum. Me mbe angôndô ya mevak éyoñe me nga wôk foé éte, akusa bo me nji be me yeme’e mintyendane foé éte é mbe na ja soo mie binyiñe biangan. Bia Ethel bi mbe bi kômbô ke ôsu a bo ésaé nkpwa’a mefan jangan abim bi mbe ngule ya bo. Ethniël a nga bialé mbu 1976. Mvuse mimbu mibaé a étun, bi nga bi mone mfe, Giovanni.

Mbôle ésaé é mbe abui Suriname éyoñ éte, wofis ô nga jô ma na me ke ôsu a bo ésaé njomane mekônda wôé nté bia yale bone bangan. Éyoñe bone bangan be nga bo bendôman, be nga jô ma na me jom abim mekônda éziñ. Nalé a nga ve ma fane ya jome mekônda sondô ébaé ngon ése, besondô bevo’o ki, me mbe me bo’o ésaé nkpwa’a mefan akônda be nga lôme bia. Éyoñ me mbe me jome’e mekônda me ne bebé a nda jangan, bia minga wom a bone bangan bi mbe bi kele’e nsamba. Ve éyoñe me mbe me kele’e jom mekônda ya afan été, me mbe me kele’ étam.

É nga sili ma mbamba nta’ane mam asu na me bo mam mese me mbe me yiane bo. Me mbe me va’a ngule ya bo ayé’é ya nda bôte dangan sondô ase. Éyoñ me mbe me kele’e jome mekônda ya afan, Ethel a mbe a bo’o ayé’é ya nda bôt a bone bangan. Éyoñ ése bi mbe bi bili ngule ya bo de, nda bôte jangan é mbe é bo’o mam nsamba. Bia Ethel bi mbe fe bi vôman a bone bangan​—bi mbe bi lé’é game a ke bia yene mbamba bevôme be mbe fefele nda jangan. Biyoñ biziñ me mbe me kele’e bômbô si alu é too abui, me kômesa’an bisaé ya akônda. Ethel a ne éwôlô minga ba jôô je kalate Minkana 31:15, a kôlô si ndibe tyé, a bo mam ma sili asu na bi bo éfuse ya môs a bo étyamakak nsamba  ôsusua na bongô ba ke sikôlô. Ma ve Yéhôva akiba asu édima minga éte, a nyum émien abui mam asu bôte bevok, a zuya a su’u ma na me be’e mimbe’e mise Yéhôva a nga ve ma!

Bia minga wom bi nga ve ngul ése na bi volô bone bangan na be nye’e Yéhôva a ésaé nkañete. Bii mbe bi yi’i na bone bangane be bo ésaé é ne ngum aval. Nkômbane wongan ô nji be na bi yemete be na be bo je, ve na bebien be nyoñ ntyi’ane ya bo je. Bi mbe bi liti be éyoñ ése na ésaé nkpwa’a mefan é ne soo be abui meva’a ényiñ. Bi nji be bi solé’é be minju’u bi nga tôbane mie ésaé nkpwa’a mefan, ve bi mbe bi dañe liti be aval avé Yéhôva a nga volô bia a botane nda bôte jangan. Bi mbe fe bi véé mis éyoñ ése na bemvôé be bone bangan be bo bôte ba télé ésaé Yéhôva ôsu binyiñe biap.

Nté bi mbe bi yale’e bone bangan, Yéhôva a nga jalé miñyiane miangan mise. E ne été na me nga bo mam mese me mbe ngule ya bo asu na me su’u nda bôte jam. Ésaé me nga bo mefan été éyoñe me mbe nkoé, me too nkpwa’a mefan a ne ngum aval, é nga liti ma mfi ya yeme ta’a mam asu na me yeme belan abim moné me mbe me bili. Ve akusa bo ngul ése bi mbe bi va’a, é mbe é kui’i biyoñ biziñe na biôm biziñ bi jembane bia. Ma simesane na Yéhôva nnye a mbe a volô bia biyoñ bite. Éve’an é ne na, ataté mbu 1986 azukui mbu 1992, bita bi nga boban Suriname. Mimbu mite ényiñ é mbe angôndô ya ayet, to’o biôm ba belane bie môs ôse bi mbe bi jemba’an. Ve to’o nalé, Yéhôva a nga jalé miñyiane miangan.​—Mt. 6:32.

Yéhôva a zuya a nyoñe ngab a bia ényiñe jangan ése, A nga volô bia na bi yeme vak a abim bi mbe bi bili a na bi bu’uban a ényiñe jangan. Bone bangan be ne beta ébotan asu dangan, a bi ne angôndô ya mevak amu Yéhôva a nga volô bia na bi yale be benya mejôô été. Bi ne meva’a amu be nga tobe na ba bo ésaé é ne ngum avale binyiñe biap. Ethniël ba Giovanni be nga bo Sikôlô bekañete mbamba foé ya Éjôé a éyoñe di, ba be binga bap ba saé wofise wo tebele ésaé Suriname.

Bia Ethel bi nto minnôm éyoñe ji, ve bia ke ôsu a bo Yéhôva ésaé ane bekpwa’a mefan be ne ngum aval. Nde fe, bi bili abui mam ya bo aval e ne na azukui den me ngenane teke bi éyoñe ya yé’é ane ba jok! Ve ma jôbane ki. Nya ajôô a ne na, éyoñe ma fombô ényiñe jam, teke ntyi’an ôfe wo dañe wu me nga nyoñe me too mongô, na ma bo ésaé é ne ngum aval asu Yéhôva.