1. Aval avé bia yeme na Yéhôva a yi na bi subu nye bebé?

 YÉHÔVA a yi na bi subu nye bebé. (Jc. 4:8) A kômbô bo Mvôé jangan, Ésa wongan, a Zambe wongan. A yalan meye’elane mangan a volô bia éyoñ bi tele minjuk. A belan ékôane jé asu na a ye’ele bia a asu na a kamane bia. Ve jé bia yiane bo asu na bi subu Yéhôva bebé?

2. Aval avé bi ne subu Yéhôva bebé?

² Bi ne subu Yéhôva bebé éyoñ bia ye’elane nye, éyoñ bia lañ mejô mé a bindi mam bia yé’é. Nge bi bo nalé bii tu’a nye’e nye a bi tu’a ve nye akiba. Bi bili nkômbane ya bo nye mewôk a ve nye duma da yiane nye. (Nli. 4:11) Nté bii ke ôsu a yeme Yéhôva, nalé é volô na bi tabe nye ndi a ékôane jé a nga telé na é volô bia.

3. Jé Satan a bo asu na bi kandan a Yéhôva, ve jé ja ye volô bia na bi bo teke lume Yéhôva a ékôane jé mvus? (Besam 31:13, 14)

³ Satan a jeñe na bi kandan a Yéhôva e dañedañ éyoñ bi tele minju’u été. Aval avé a bo de? A jeñe na a wone ndi nlem bi bili be Yéhôva a ékôane jé ôte’etek ôte’etek. Ve bi ne dañ melame mé mete. Éyoñ mbunane wongan ô ne ngul a ndi nleme bi bili be Yéhôva é tele ne bip, teke jôm éziñ é ne bo na bi lume Yéhôva a ékôane jé mvus.​—Lañe’e Besam 31:13, 14.

4. Jé bia zu yen ayé’é di?

⁴ Ayé’é di bia zu kobô ajô minju’u milal mi ne so nseñ; nju’u ôse ya été ô ne te’elan ndi bi bili be Yéhôva a ékôane jé. Aval avé minju’u mite mi ne bo na bi kandan  a Yéhôva? A jé é ne volô bia na bi dañ melam me Satan?

5. Aval avé minju’u mi ne bo na ndi nlem bi bili be Yéhôva a ékôane jé é tebe meve’ele été?

⁵ Biyoñ biziñ bi wô’ô tôbane minjuk aval ane mewosan nda bôt été, e ne fe kui na bi jañele asu ésaé dangan. Aval avé minju’u mite mi ne bo na bi bo teke beta tabe ékôane Yéhôva ndi a kandane Yéhôva? Éyoñ bi jibiya minju’u miziñ ayab éyoñ, bi ne bili atek. Satan a ne belan avale bité ete a bo na bi simesane na Yéhôva a nye’e ke fe bia. Satan a yi na bi taté na bia simesane na Yéhôva a ékôane jé mbe be be’e ayem ya minju’u miangan. Bone b’Israël be nga tebe aval été éte éyoñ be mbe Égypte. Atata’a be mbe be to ndi na Yéhôva a nga jô Moïse ba Aaron na be kôté be éto belo. (Nk. 4:29-31) Ve éyoñ Pharaon a nga tyi’i na a zu bo na ényiñe jap é bo ényan ane ndôndô, be nga yaa Moïse ba Aaron be jô’ô na: “Mi veya bia mbia ényum mise me Pharaon a mise bebo bisaé bé, a ve be nkpwate mekône ya wôé bia.” (Nk. 5:19-21) Be nga yaa bitôtôlô bebo bisaé be Yéhôva bite. Éngôngol jam fo’o! Nge wo jibi nju’u éziñ a nto ayab éyoñ, aval avé ô ne ke ôsu a tabe ndi a Yéhôva a ékôane jé?

6. Jé nkañete Habakuk wo ye’ele bia a lat a aval bi ne dañ minju’u bia tôbane mie? (Habakuk 3:17-19)

⁶ Yoé Yéhôva nleme wôé meye’elan été, a tabe’e ndi na é su’u wo. Nkulu mejô Habakuk a nga tôban abui minjuk. Da yené ve ane a nga bo te tabe ndi na Yéhôva é nyoñ ngap a nye. Nde a nga ye’elane Yéhôva a kate nye aval a mbe a wô’ôtan, a jô’ô na: “ A Jéhôva, nté ôvé ma ye yôn, ô to te wôk? . . . Amu jé . . . [wo] fombô ékotekot mboan?” (Hab. 1:2, 3) Yéhôva a nga yalan zôsô mbo ésaé wé. (Hab. 2:2, 3) Éyoñ a nga mane bindi aval avé Yéhôva a nga kôté bebo bisaé bé, a nga beta bi mevak. A nga beta tabe ndi na Yéhôva a nyoñe ngab a nye a na é volô nye na a jibi aval nju’u ése. (Lañe’e Habakuk 3:17-19.) Ñye’elan ôvé bi ne nyoñ? Éyoñ wo tôbane minjuk, ye’elane Yéhôva a kate nye aval wo wô’ôtan. Mvuse ya valé jeñe’e na ô yen aval avé é su’u wo. Éyoñ wo bo de, ô ne tabe ndi na Yéhôva é ve wo ngule ja yian asu na ô jibi nju’u ôte. Éyoñ wo yene mvolane wé, mbunane wôé wo tu’a bo ngul.

7. Évuvumane Shirley é nga yi na a simesan aya, a jé é nga volô nye na a bo teke jañele mbunane wé?

⁷ Kele ôsu a bo mam ma volô wo na ô tabe Yéhôva bebé. Yene’ aval jam ete e nga volô Shirley, sita éziñe ya Papuasie Nouvelle Guinée éyoñ a nga tôbane minjuk. b Nda bôte Shirley é mbe azoé, a é mbe kui biyoñ biziñe na be bo teke bi abim bidi da yian. Évuvumane jé é nga jeñe na é te’e mbunane wé, ane é nga jô nye na: “Wo jô na mbamba nsisime Zambe a volô wo, ve mvolan ôte ô ne vé? Nda bôte jôé é ngenan azoé. Wo jañele éyoñ jôé na wo kañete.” Shirley a meme na: “Me nga sili mamien na: ‘Ye Zambe a nyoñ fo’o bia ngap?’ Me nga ye’elane Yéhôva été été a kate nye jam ése é mbe ma nlem été. Me nji telé nlañan Kalate Zambe  a bekalate bangan, a me nga ke ôsu a kañete a tabe bisulan.” A nga taté na a yen aval avé Yéhôva a nyoñ ngap a nda bôte jé. Nda bôte jé é nji wu zaé a é mbe é nyiñi’i meva’a été. Shirley a jô na: “Me nga yene na Yéhôva a yalan meye’elane mam.” (1 Tim. 6:6-8) Nge ô bili mbamba nta’ane mam asu mam ya nsisim, wo ye ke kañese na minjuk nge ke biyebe bi bo na ô kandane Yéhôva.

8. Jé é ne kui bobejañ ba tebele ékôane Yéhôva?

⁸ Besiñe bangan ba belane menjeñe mefoé asu na be laane minsos a kobô bobejañe ba wulu ékôane Yéhôva abé. (Bs. 31:13) Be nga bi bobejañ béziñ a jô na be ne bewôé bôt. Bekristene ya ntete mimbu ôsu be nga tebe aval été éte éyoñ be nga bôté nlômane Paul ajô a bi nye. Nde Bekristene bete be nga bo aya?

9. Jé Bekristene béziñ be nga bo éyoñ be nga fete nlômane Paul mimbôk?

⁹ Bekristene béziñe ya ntete mimbu ôsu be nga li’i Paul a tele étam éyoñ a nga ke mimbôk Rome. (2 Tim. 1:8, 15) Amu jé? Ye be nga wô’ô Paul ôson amu abui bôt e nga nyoñe nye ane ñwôé bôt? (2 Tim. 2:8, 9) Nge ke, ye be nga ko woñe na nge be su’u nye be fe bé tôban étibila’a? To’o amu mbé nnye be mbe be bili, tame ve’ele simesan abim avé Paul a nga yiane wôk nlem mintaé. A nga jibi abui minjuk, a nga ye jañele ényiñe jé asu dap. (Mam. 20:18-21; 2 Bec. 1:8) Bi nji yiane vu bôte be nga bene volô Paul éyoñ a mbe a yi mvolane wop! Jé bi nji yiane vuane éyoñ ba tyibili betebe ôsu bangan?

10. Jé bi nji yiane vuan éyoñ bobejañ ba tebele ésaé jangan ba tôbane étibila’a?

¹⁰ Te vuane za a tibili bia a amu jé bia tôban étibila’a. 2 Timothée 3:12 a jô na “bôte bese ba kômbô tabe aval ntabane ya be Zambe be Krist Yésus ba ye jibi  ékpwe’ele.” Ajô te bi nji yiane vembe nge Satan a dañe tôñesan bobejañ ba tebele ésaé jangan. Nsôñane wé ô ne na bobejañ bete be koo woñ a te’e nsisim.​—1 P. 5:8.

11. Éve’ela Onésiphore ja ye’ele bia jé? (2 Timothée 1:16-18)

¹¹ Kele ôsu a su’u bobenyoñ a kabetane be. (Lañe’e 2 Timothée 1:16-18.) Kristen éziñe ya ntete mimbu ôsu é to jôé na Onésiphore é nga liti na ja selan bôte bevok éyoñ Paul a mbe mimbôk. “A nga bo te wô’ô ngata’a [Paul] ôson.” Ve Onésiphore a nga jeñe Paul, a éyoñ a nga yene nye, a nga jeñe mezene ya su’u nye. A mbe ve jañele ényiñe jé éyoñ a nga bo de. Ñye’elan ôvé bia nyoñ? Bi nji yiane kañese na woñe ya bôt ô kamane bia na bi su’u bobejañ éyoñe ba tôban étibila’a. Enkelané ôsu a kamane bobejañ a volô be. (Min. 17:17) Ba yi na bi liti be na bia nye’e be a na bia su’u be.

12. Jé bobejañ a besita ya Russie ba ye’ele bia?

¹² Tame simesan avale bobejañ a besita ya Russie be nga volô bobejañ be mbe mfetane nda mimbôk. Éyoñ bobejañ béziñ be nga ke nda mejô, abui bobejañ e nga ke su’u be. Jé jam ete e ne ye’ele bia? Éyoñ ba bôté bobejañ ba wulu ékôane Yéhôva mejô, nge bi be, nge ke tibili be, ô nji yiane ko woñ. Ye’elan asu dap, nyoñe’e ngap a bibu’a ya menda me bôte map a jeñe’ aval ô ne volô be a su’u be.​—Mam. 12:5; 2 Bec. 1:10, 11.

13. Aval avé ékpwe’ele é ne te’elan ndi nlem bi bili be Yéhôva a ékôane jé?

¹³ Bibu’a ya menda me bôte mangan bi nji bo Bekristen, bongô be sikôlô, nge ke bôte bia be be bia saé be ne kpwe’ele bia amu bia kañete nge ke amu bia tôñ metiñe me Yéhôva binyiñe biangan. (1 P. 4:4) Be ne jô bia na: “Me nji vini womien, ve ñyebe wôé wo yi na bôt be nyiñe ve ane nge be ngenane melu kôa, ô bili angôndô ya abui bityi.” Bôte bevok be ne taté na ba ve bia bijô éyoñ ba yene aval bia nyiñ a bôte be tele feñ, be jô’ô na: “Aval avé mi ne jô na mia nye’esan mi nyoñe ki bôte bevok ana?” Avale minkobô ete e ne bo na bi taté na bia bi biyebe nlem. Bi ne taté na bia sili biabebiene na: ‘Ye Yéhôva a beté ki ôdo’é éyoñ a jô ma na me bo mam méziñ nga? Ye ékôane jé ja ve ki bia bityi a lôte nné?’ Nge ô tele aval été éte, jé é ne volô wo na ô tabe Yéhôva bebé a ékôane jé?

14. Jé bia yiane bo éyoñ bôt ba kpwe’ele bia amu bia tôñ memvinda me Yéhôva? (Besam 119:50-52)

¹⁴ Kele ôsu a tôñ memvinda me Yéhôva. Job a mbe môt a mbe a tôñe memvinda me Yéhôva akusa bo jam ete e mbe e so’o nye ékpwe’ele. Môt éziñ a mbe a jô’ô na a ne mvôé Job a nga yi na Job a kañese na Zambe a bisi ki ngul ése Job a mbe a va’a asu na a bo mbamba be mam. (Job 4:17, 18; 22:3) Ve Job a nga bene kañese minsos mite. A mbe a yeme na metiñe me Yéhôva ma liti mam me ne mvaé a ma me ne abé me ne zôsô, a nga nyoñ fe ntyi’an ya tôñe me. A nji kañese na bôte bevok be bo na a jañele mbunane wé. Jé jam ete e ne ye’ele bia? Te kañese na bekpwe’ele be bo na ô bi biyebe nlem a lat a memvinda me Yéhôva. Tame ve’ele simesane mam  me kuiya ényiñe jôé. Ye womien ô nji yen abui biyoñ na memvinda me Yéhôva me ne zôsô a mfi asu dôé? Kele’e ôsu a wulu ba’aba’a a ékôan ja su’u memvinda mete. Nde, to’o bôte ba kpwe’ele wo aya, jôm éziñ ja ye ke bo na ô Kandan a Yéhôva.​—Lañe’e Besam 119:50-52.

15. Amu jé be nga kpwe’ele Brizit?

¹⁵ Bi tame zu yen jam e nga kui Brizit sita ya Inde, a mbe nlu’an a môt a nji be Ngaa Yéhôva. Bibu’a ya nda bôte Brizit bi mbe bi kpwe’ele nye amu mbunane wé. Mbu 1997, e zu koone Brizit a ndôme duban, nnôme wé a nga jañele asu ésaé jé. Nde nnôm a nga tyi’i na émien, Brizit a bengo bap benyin be ke nyiñ a bebiaé bé be mbe be too tisone fe. Ve Brizit a zu beta tôbane beta minju’u mife. Mbôle nnôm a mbe teke ésaé, a mbe a yiane saé abui asu na a su’u nda bôte jé. Nde fe akônda é mbe é dañe bebé a vôm be mbe be to é mbe bekilimeta 350. Éngôngole jam e ne na, nda bôte nnôm é nga taté na ja wosane nye amu mbunane wé. Minju’u mite mi mbe angôndô ya ngul, ane Brizit ba nda bôte jé be nga beta ke tabe vôm mfe. E temeteme na, nnôm a nga wu. Mvuse ya valé, ngo jé é mbe é bili mimbu 12 fe é nga wu cancer. Fo’o ve ane abim ete e nji yian, bivuvumane bi Brizit bi nga beta ve nye ayem ya mam mete mese. Be nga jô nye na, nge a nji ye ke nyiine Bengaa ve mam mete mese me nji ye kui be. Akusa tôban minju’u mite mise Brizit a nga ke ôsu a tabe ndi a Yéhôva a wulu ba’aba’a a ékôane jé.

16. Bibotane bivé Brizit a nga bi amu a nga wulu ba’aba’a a Yéhôva a ékôane jé?

¹⁶ Mbôle Brizit a mbe a to ôyab a akônda, njom mekônda a nga lebe nye na a kañete vôm a too a na a bo bisulan nda jé. Atata’a a nga yen jam ete angôndô ya ayaé. Ve a nga tôñ melebe mete. A mbe a kañete bôte bevok mbamba foé, a bo’o bisulan nda jé, a mbe fe a nyoñe’ éyoñ ya bo ayé’é ya nda bôt a  bengo bé. Bibotane bivé a nga bi? Brizit a nga taté abui meyé’é, a nga volô fe abui bôte na e duban. Mbu 2005, Brizit a nga taté ésaé nkpwa’a mefan. Mbôle a mbe a too ndi a Yéhôva a nye’e fe ékôane jé nalé a nga soo nye abui bibotan. Den bengo bé ba kañe Yéhôva a nlem ôse, a bia koone mekônda mebaé vôm ate! Brizit a kôme yeme na nge a nga kui na a dañe minju’u mise a nga tôbane mie a ékpwe’ele ya nda bôte jé, a ne amu Yéhôva a nga ve nye ngul.

17. Ntyi’an ôvé bia yiane nyoñ?

¹⁷ Satan a yi na bi simesane na Yéhôva é li’i bia étam éyoñe ya minjuk, a na bia tôban abui minjuk ényiñe jangan amu bia su’u ékôane Yéhôva. A yi fe na bi ko woñ éyoñ ba bôté bobejañ ba tebele ékôane Yéhôva mejô, éyoñ ba tibili be nge wua be mimbôk. A belane ékpwe’ele asu na bi bo teke beta tabe ndi a ékôane Yéhôva a memvinda ja ve bia. Ve jam a dimine e ne na bi nji bo mekut, bia yem mezene mese a ne belane me. (2 Bec. 2:11) Nde nyoñe’e ntyi’ane ya sa’ale minsose mi Satan a tabe Yéhôva a ékôane jé ndi. Te vuane na Yéhôva a vo’o li’i wo étam éyoñ éziñ. (Bs. 28:7) Ajô te, te kañese na jam éziñ é bo na ô kandane Yéhôva!​—Bero. 8:35-39.

18. Jé bii yen ayé’é da zu?

¹⁸ Ayé’é di bia te yen avale minju’u e ne so bia nseñ. Ve ndi nlem bi bili be Yéhôva é ne fe tebe meve’ele été éyoñ minju’u mia so bia akônda été. Aval avé bi ne dañe fatane minju’u éte? Bii bi éyalan ya nsili ôte ayé’é da zu.