1, 2. (a) Jé bôte béziñ ba jô éyoñe ba wô’ô na Zambe a bili ékôane bôt? (b) Jé bia zu yen ayé’é di?

YE ZAMBE a bili ékôane bôt é ne nta’an? Bôte béziñ be ne jô na, “Ékôane bôt é nji bo wo mfi éziñ. Susu’a jam e ne wo mfi e ne amvôé dôé mia Zambe.” Ye ôsimesane te ô ne mvo’é? Jé mam ma liti bia?

² Ayé’é di, bia zu yene mam ma liti na Yéhôva, Zambe a yeme ta’a mam, a ne beta Nta’a mam a dañ. Bia zu fe yen avale bi ne tôñe zen ékôane Yéhôva ja liti bia. (1 Bec. 14:33, 40) Ataté ntete mimbu ôsu ya  É.J. a kui melu ma, Kalate Zambe a jaéya zu a volô ngap ékôane Yéhôva é ne si, ésaé nkañetane mbamba foé si se. Amu bia bo avale Kalate Zambe a jô, a tôñe melep ékôane jé ja ve, bia bo na mfuban, mvo’é, a élat bi bo e mekônda mese ya si.

3. Jé ja yemete ndi nlem ô bili na Yéhôva a ne beta Nta’a mam a dañ?

³ Bitétéa bia liti na Zambe a ne beta Nta’a mam a dañ. Kalate Zambe a jô na: “Yéhôva a nga bô’ô si a ñyemane mam; a nga telé yôp a fek.” (Min. 3:19) Bia yeme fo’o ve  “biwome ya mezene [me Zambe],” a “aka’a mon ôfôfoé bi aviane wô’ôtane nye!” (Jb. 26:14) Ve e mon abime bia yeme beplanète, ateté, a mengôse m’ateté, a tindi bia na, bi yeme na bitétéa ya yôp bi ne angôñdô ya abeñe nta’an. (Bs. 8:3, 4) Mengôse m’ateté me bili bemillion b’ateté, a bese ba wulu e yôp e nta’an été. Jame ya kam e ne na, beplanète ba tyiñelan e mefefele mese ya nlô jôp, a ba semé metiñe ya avale ba yiane wulu e yôp été! Mbamba nta’ane mam ya émo milañ a volô fo’o bia na bi yene na, Yéhôva, nyô “a nga bo yôp a fek” a bo fe si, a yiane na bi kabetane nye, bi ve fe nye duma a ékaña’a.​—Bs. 136:1, 5-9.

4. Amu jé ñyemane mam ô nji kui na ô ve bôte biyalane ya abui minsili ba sili?

⁴ Ñyemane mam ô litiya bia abui mam a lat a émo minlañ a si bi too, a ñyemane te ô ne bia mfi e mefase mese ya ényiñ. Ve ñyemane mam ô vo’o ve biyalane ya abui minsili. Éve’an é ne na, bôte ba fas ateté a beplanète, be se ngule ya kôme kate bia aval émo minlañ é nga taté, nge amu jé si ja nyuk a bitétéa. Nde fe, abui bôt é se ngule ya timin amu jé môta binam a bili beta nkômbane ya nyiñe nnôm éto. (Ec. 3:11) Amu jé minsili mi ne nya abui, ve teke biyalan? Amu wua a ne na, abui beyeme mam a bôte bevok da jeñe na é wumulu asimesan é nji lu’an a asimesane Zambe, a da suk ñye’elane wo jô na biôm bi nga so atemetem. Ve Yéhôva a belane Kalate Zambe na, a ve bôte ya si se biyalane ya beta minsili ba sili.

5. Aval avé ényiñe jangan é tii a metiñe ya ényiñ?

⁵ Ényiñe jangan é tii a metiñe Yéhôva a nga ve asu ényiñ, mme mete me ne te tyendé. E bôte ba bo mam me zo’oyañ, beplombier, beingénieur, bôte ba dutu b’avion, bedokita ba sale bôt​—bese ba saé a metiñe mete. Éve’an é ne na, bedokita ba sale bôt, ba yeme na ébu’a ya nyôl ése é tele ngumba vôm e be bôte bese. Ajô te, dokita a sale môt a bili ke na a ke a njeñe vôme nleme nkôkon ô né. Nde fe bia bese bia semé metiñe Zambe a nga telé asu ényiñ. Éve’an é ne na, nge ô bet élé, éyoñe te wo jeñe na wo yele ane ônon, mbia jam a ne wo kui.

6. Amu jé bi nji yiane kame na bebo bisaé be Yéhôva be ne nta’an?

⁶ Émo minlañ é ne fo’o angôndô ya abeñe nta’an. Nde, bi nji yiane kame na Yéhôva a yi na bebo bisaé bé be bo nya nta’ane. Jôme te nje a nga ve bia Kalate Zambe na a wulu bia. Môt a ne fo’o éngôngol éyoñ a nyiñe teke mvolane wo so ékôane Zambe a metiñe mé.

7. Jé ja liti na Kalate Zambe a ne nta’an avale da yian?

⁷ Kalate Zambe a nji bo fo’o ve zezé kalate a kañete ényiñe Bejuif, a ji Bekristen, teke nlô nge njem. Ve a ne nta’an avale da yian​—a ne fo’o abeñe kalate a so be Zambe. Jo’ojo’o a nji bo e Kalate Zambe été. Ataté kalate Metata’a akekui Nlitan, Kalate Zambe a bili nlô ajô wua​—a liti na Yéhôva nnye a yiane jôé, a na, a ye tôé nsôñane wé a lat a si, a zene ya Éjôé jé nje te Krist, njôô, a ne “mvoñ” be nga ka’ale.​—Lañe Metata’a 3:15; Matthieu 6:10; Nlitan 11:15.

8. Amu jé bi ne jô na bone b’Israël be mbe nta’an avale da yian?

⁸ Israël ya melu mvus a mbe beta éve’ela mfa’a ya nta’ane mam. Éve’an é  ne na, e metiñe me Moïse si, “binga be nga bo be bo’o bisaé mbé si ya nda éndélé ya bisulan” be mbe nta’an. (Nk. 38:8) Éyoñe bone b’Israël be mbe be kele bevôm bevôm, a éyoñe be mbe be be’e tabernacle, be mbe be bo’o mame mete mese nta’an été. Mvuse ya valé, njô bôte David a nga ke a ta’a bone mengôse belévite a beprêtre. (1 Mka. 23:1-6; 24:1-3) Éyoñe bone b’Israël be mbe be bo’o Yéhôva mewôk, be mbe nta’an, be nyiñe mvo’é, be to fe nlatan.​—Dt. 11:26, 27; 28:1-14.

9. Jé ja liti na akônda Bekristen ya ntete mimbu ôsu é mbe nta’an?

⁹ Akônda Bekristen ya ntete mimbu ôsu é mbe nta’an. Ôsusua, minlôman mmie mi mbe mi wulu’u akônda te, mmie fe mi mbe tin ékôane ya éyoñe te. (Mam. 6:1-6) Mvuse ya valé, bobejañe befe be nga su’ulane nyiine nsamba te. (Mam. 15:6) Be mbe fe be va’a bobejañe melep a zene ya bekalate bôte ya tin ékôane ya éyoñe te, be mbe be tili’i a ngule ya mbamba nsisim. (1 Tim. 3:1-13; Tt. 1:5-9) Aval avé mekônda me nga yene mfi ya tôñe zene tin ékôan é mbe é liti’i be?

10. Jé é mbe é boba’an éyoñe mekônda ya ntete mimbu ôsu, me mbe me tôñe mintyi’ane mi bôte ya tin ékôan? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.)

¹⁰ Lañe Mam Minlôman 16:4, 5, Mfefé Nkôñelan. Bobejañe tin ékôan é mbe é lôme, be mbe be kate bôte “foé ya ntyi’an ékôane minlôman a bemvendé be nga tyi’i Yérusalém.” Éyoñe mekônda me mbe me tôñe mintyi’ane mite, me ‘mbe me [kele ôsu] a bo ngul e mbunan a yaé e tañe bôt, môs ane môs.’ Ye nkañete ya Kalate Zambe wu, ô ne ye’ele bia mam méziñ bi ne bo ékôane Yéhôva melu ma?

11. Jé bôte be be’e mimbe’e ba bo éyoñ ékôane Yéhôva ja liti be zene ba yiane tôñ?

¹¹ Jé bôte ba wulu ésaé ya Béthel nge ésaé ya ngumba si, bejome mekônda, a bemvendé ya mekônda ba yiane bo éyoñ ékôane Yéhôva ja liti be zene ba yiane tôñe melu ma? Kalate Zambe a bemene bia bese na bi bo mewôk a ésemé. (Dt. 30:16; Beh. 13:7, 17) Nsisime ya ve jôm ése ve abé, nge nsisim éngana’a ô nji yian ékôane Yéhôva été, avale mefulu te é ne ndeñele nye’ane wongan, mvo’é a élat bi ne mekônda été. E ne été na, teke Kristen éziñe ja wulu ba’aba’a a Yéhôva, ja ye kômbô liti avale mefulu Diotrèphe a nga liti, nnye ate a nji be a semé’é bemvendé. (Lañe 3 Jean 9, 10.) Bi ne sili biabebiene na: ‘Ye ma volô fo’o bobejañ nsisim? Ye ma ji’a kañese, a suk zene bemvendé ba liti?’

12. Mfefé ntyi’an ôvé be nga nyoñ a lat a avale ba telé bemvendé a bediakon?

¹² Tame fase ntyi’ane Tin Ékôan é ndeme nyoñe wu. Nkume mmombô a bete ya ngon awôm a jia é to melu 15 ya mbu 2014 e vôm a ne ntilane na, “Questions des lecteurs,” a nga liti bia avale ba telé bemvendé a bediakon. Nlô ajô te ô mbe ô jô’ô na, tin ékôane ya ntete mimbu ôsu, é nga ve bejome mekônda ngule ya bo aval ésaé te. Mfa’a ya liti na bia tôñe fatane mboan éte, ataté ngon awômô é to alu 1 ya mbu 2014, bejome mekônda be nga bi ngule ya telé bemvendé a bediakon. Ôsusua, njome mekônda a jeñe na a yeme be, nde fe a jeñe na a kañete a be éyoñe nalé a ne boban. A fombô fe menda me bôte map. (1 Tim. 3:4, 5) Nsamba bemvendé ya akônda, a njome mekônda ba kôme fase  nkobe mefulu môt a kômbô tebe diakon nge mvendé a yiane bi.​—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 P. 5:1-3.

13. Aval avé bi ne liti na bia suk zene bemvendé ba liti bia?

¹³ E ne mfi na bi tôñe melebe bemvendé ba ve bia ma so Kalate Zambe. Beba’ale mintômba ya ékôane Zambe, ba wulu ba’aba’a a nye, ba tôñe fe “benya mejôô” ya Kalate Zambe. (1 Tim. 6:3, Mfefé Nkôñelan.) Tame simesane melebe Paul a nga ve bôte be nga soo jo’ojo’o akônda été. Bôte béziñ be nji be be bo’o ‘jame ya ésaé ve be mbe befu’u mam.’ Bemvendé be nga ve fo’o bôte bete melep, ve be nga ke ôsu a biasé melebe mete. Aval avé akônda é mbe é yiane nyoñ avale bôte te? Paul a nga jô na: “Yemela’ane môt ate na, mi bo te fulane nye mam.” Ve melebe mete me nji be me tina’ane na ba yiane nyoñ avale môte te ane nsiñ. (2 Bet. 3:11-15) Melu ma, bemvendé be ne bo nkañete wo bemene môt a ke ôsu a bo mbia éve’ela asu akônda, aval ane nyô a jeñe na a luk môt a nji kañe Yéhôva. (1 Bec. 7:39) Ô wô’ô bo aya éyoñe bemvendé ba yene mfi ya bo avale nkañete te? Nge wo yeme môt a bo mam ba jô me nkañete te, ye wo ye fo’o nyoñe ntyi’ane ya kandan a avale môte te? Nye’ane wo nye’e nye, a ntebane wo ye tebe ne bip, bi ne tindi môt ate na a jô’é mbia abo dulu ate. ^[1]

14. Aval avé bi ne volô na akônda é bo mfuban?

¹⁴ Bi ne volô na akônda é bo mfuban éyoñe bia tôñe melebe ya Kalate Zambe. Tame yene jam e nga kui e Corinthe. Paul a nga ve ngule jé ése na a kañete e tison éte, a mbe fe a nye’e “ba be nga teléban étyi.” (1 Bec. 1:1, 2) Ve ngo’o abime mintaé nlem a nga bi, éyoñ a nga kobô ajô ya môt a nga bo mejian, ve bemvendé be teke fôñôsô nye! Paul a nga jô bemvendé na be ve Satan avale môte te​—nge ke na, be telé nye feñ. Mfa’a ya ba’ale akônda mfuban, bemvendé be mbe be yiane vaa “mvusu.” (1 Bec. 5:1, 5-7, 12) Éyoñe bia suk ntyi’ane bemvendé ba nyoñe mfa’a ya telé môt a bene kôñelane nlem e feñ, bia volô ba’ale mfubane ya akônda, bi ne fe volô môt ate na, a kôñelane nlem a bi njamane Yéhôva.

15. Aval avé bi ne ba’ale mvo’é akônda été?

¹⁵ Bôte ya Corinthe be mbe be bili ajô afe. Bobejañ béziñ be mbe be kele bobenyañe bap e menda mejô. Paul a nga sili be na: “Amu jé é ne te dañ mvaé na, mi jibi ékotekot?” (1 Bec. 6:1-8) Avale mame te e kuiya melu ma. E kuiya na, mvo’é é ne zañe bobejañe ya nsisim é ndaman, amu na mfu’ulan akum ba too be bo’o wo te ku fayit, nge ke amu na, môte wua ya be be a te bo mvôl. Bobejañ béziñ be nga ke somane bobenyañe bap e menda mejô, ve Kalate Zambe a volô bia na, bi yene na, da dañe mfi na bi jañele biôm biziñ a lôte na bi ve éyôlé Yéhôva mvit, nge ndeñele mvo’é ya akônda. ^[2] E ne été na, nge bia kômbô kôme beta mejô a môman, bia yiane tôñe melebe me Yésus. (Lañe Matthieu 5:23, 24; 18:15-17.) Éyoñe bia bo nalé, bia bo na élat é bo e zañe bebo bisaé be Yéhôva.

16. Amu jé da yiane na bebo bisaé be Yéhôva be bo nlatan?

¹⁶ Kalate Zambe a liti bia amu jé da yiane na, bebo bisaé be Yéhôva be  bo nlatan. Ntili Besam a nga yia na: “Tameka yenan, aka’a mvo’é a mvaé e né ane bobenyañ be to vôme wua a nleme wua.” (Bs. 133:1) Éyoñe be mbe be bo’ok Yéhôva mewôk, bone b’Israël be mbe nta’an a nlatan. Zambe a nga kat avale bebo bisaé bé ba ye nyiñ e melu ma zu, a nga jô na: “Ma ye sulane mia ane mintômba ya abemba.” (Mic. 2:12, Mfefé Nkôñelan.) Nde fe, Yéhôva a nga jô a zene ya nkulu mejô Sophonie na: “Amu éyoñ éte m’aye bulane ve bôt nkobô ô ne mfuban [benya mejôô ya Kalate Zambe], nalé ate b’aye loene jôé Yéhôva bese, a bo nye ésaé a nleme wua.” (Soph. 3:9) Ngo’o abime mevak bi né na, bi bili mvome ya kañe Yéhôva bi to nlatan!

17. Mfa’a ya na élat a mfuban bi bo akônda été, aval avé bemvendé ba yiane kobô mbia be mam ma boban été?

¹⁷ Nge da sili na bi ba’ale akônda nlatan a mfuban, bemvendé ba yiane kôme mejô été été a nye’an été. Paul a mbe a yeme na, sa ke avale bia wô’ôtan nleme wongan été nde da yiane wulu nye’ane bia nye’e Zambe, ajô te, a nji dime mise mbia mboan. (Min. 15:3) Jôme te nje a nga tili kalate Becorinthien ôsu a kobô’ô be bôsa, ve nye’an été. E kalate baa a nga tili mvuse bone bengon, Paul a nga liti na, nge akônda é nga tyendé, éko éziñ a mbe amu bemvendé be nga tôñe melebe mé. Nge Kristen ja bo ékop, ôsusua na ja yeme na é boya mbia jam, bôte be ne bitôtôlô nsisim ba yiane jeñe na be volô nye a nsisim évôvoé.​—Beg. 6:1.

18. (a) Aval avé melebe me ne Kalate Zambe me nga volô mekônda ya ntete mimbu ôsu? (b) Jé bia ye yen ayé’é da zu?

¹⁸ E ne fo’o été na, melebe ya Kalate Zambe me nga volô Bekristen ya Corinthe a ba ya bevôm befe ntete mimbu ôsu na, mekônda map me bo mfuban, mvo’é a nlatan. (1 Bec. 1:10; Beép. 4:11-13; 1 P. 3:8) Asu’ulane ya été é mbe na, bobejañ a bekale bangane ya éyoñe te be nga bo ngule ya bo abui mam ésaé nkañete. Ajô te, Paul a mbe ngule ya jô na, mbamba foé ‘a nga kateban vôm mintéan mi biôm mise mi ne yôpe si mi né.’ (Beco. 1:23) Melu ma, ñyemane bia yeme beta nsôñane Zambe wo yametane si se mekuk menyin. Nalé a boban amu na, ba ba bo ésaé te be ne ékôan é ne nlatan. Ayé’é da zu, bia ye yene mam mefe ma liti na bôte bete ba kôme fo’o semé Kalate Zambe, a na ba nyoñe ntyi’ane ya ve Tate Yéhôva, Njôô ya yôp a si duma.​—Bs. 71:15, 16.