Kele vôm ô ne lañe de

Kele tep

Joseph Rutherford a bobejañe befe éyoñ be mbe Europe

1920: Den a nto mimbu ntet

1920: Den a nto mimbu ntet

BI NE valé atata’a ya mbu 1920, bebo bisaé be Yéhôva be bili abui ésaé a be ne ôjeja’a ya bo je. Nde ba tobe Besam 118:14 ane éfuse ya mbu. Be nga nyoñ éfus éte nkôñelane ya Bible du roi Jacques, ja jô na: “TATE a ne ngul a jia jam.”​—Bs. 118:14.

Yéhôva a nga kômôtô fo’o biwôlô bekañete mbamba foé bite, amu mbu ôte, tañe bekpwa’a mefan é nga bet étua jam. Ôsusua be mbe bôte 225, ve mbu ôte be nga kui bôte 350. Mbu ôte wu-wua, bekañete a lôte 8 000 be nga lôme wofise wo tebele ésaé ya si se berapport bap. A mbe éyoñ ôsu avale jam ete da boban. Yéhôva a nga botane bebo bisaé bé ya éyoñ éte avale be nji be be buna’an.

BEYÉ’É BIBLE BE NE AYÔÑ ÉSAÉ NKAÑETE

Bi nto Ngone lale é too melu 21 ya mbu 1920. Joseph Rutherford nnye a ne ntebele beyé’é Bible ya éyoñ éte. Môs ôte, a nga bo nkañete ô too nlô ajô na: “Bemillion be bôte ba nyiñe den ba ye ke wu môs éziñ.” Beyé’é Bible be nga ve ngul ése asu na be bañete bôte nkañete bia jô wô wu. Ane be nga kui na be bañete bôte bebé 320 000. Nkañete ôte ô nga bobane beta salle de théâtre éziñe ya New York.

Kalate mefoé a yôtan nkañete ô mbe nlô ajô na: “Bemillion be bôte ba nyiñe den ba ye ke wu môs éziñ”

Beyé’é Bible be mbe fe’e ne vema éyoñe be nga yen abime bôt é nga zu vô’ôlô nkañete ôte. Mbôle salle de théâtre a mbe ngule ya nyoñe ve bôte 5 000, bôte 7 000 bevok be nji kui na be nyiin. Nkume mmombô a bete a nga jô na ésulan éte é ne ésulane jia ya beta bisulane Beyé’é Bible be nga bo si se.

Nlô ajô ya nkañete ve zu bo na Beyé’é Bible be wum. To’o be nji be be wô’ô éyoñ éte na ésaé nkañete ja yiane kôme mane yandane si se, be mbe be bo’o je a ayôñ ése. Ida Olmstead a nga taté na a tabe bisulane mbu 1902. Sita ate a nga jô na: “Bi mbe bi yeme’e na abui bibotane da yange bôte ya si se. Nde bi mbe bi bo’o na, ve nné ane bia tôbane môt, bi kañete ke nye mbamba foé ya Éjôé Zambe.”

BIA KULI BEKALATE BANGAN

Bobejañe ya Béthel be nga taté na ba kuli bekalate asu na be jalé miñyiane ya nsisime Beyé’é Bible ya éyoñ éte. Be nga nyoñe mone nda e 35 Myrtle Avenue, Brooklyn, fefele Béthel ya New York. Nde be mbe be bo’o ésaé éte wôé. Be nga mane kuse mam mese me mbe me sili’i asu na be kuli bekalate.

Ngon ôsu ya mbu 1920, be nga loone Leo Pelle a Walter Kessler Béthel. Mojañ Walter a nga jô na: “Ve nné ane bi nga suan, mojañ a mbe a tebele’ ésaé nkulan bekalate a nga fombô bia ne toññ, a jô na: ‘Mii di ve mvus awolo da a étun.’ Ane a nga jô na bi litane becarton bekalate be mbe si a kee be yôp.”

Mojañ Leo a nga simesane jam é nga bobane tyé kpwaa a jô’ô na: “Be nga jô bia na bi sôbe mimfine ya étage si. Ésaé éfe é nji be é vinda’ane ma nlem ane jili. Ve mbôl a mbe ésaé Tate, me mbe me bo’o je me yeme’e na é ne mfi.”

Minsini be nga belane nye na ba kuli Nkume mmombô a bete

Mvuse bone besondô, biwôlô bi bobejañ bi nga taté na bia kuli Nkume mmombô a bete. Mbu 1920, be mbe be kuliya benkume mmombô ya Ngone baa é too alu da tañe 60 000. Ésaé éte é mbe é boba’an étage yôp. Wônaa étage si ki, bobejañ be mbe be kôme’e beta minsini asu nkulan bekalate. Be nga ve minsini ate mon éyôlé, be mbe be loone nye na “Le cuirassé.” Mvuse ngon ébaé, nalé a ne na Ngone nyini é too melu 14, be nga taté fe na ba kuli L’Âge d’Or. Teke vaa nge beté, Yéhôva a nga botane ngul ése bobejañ bete be nga ve asu na be miase bidi ya nsisim.

“Ve mbôl a mbe ésaé Tate, me mbe me bo’o je me yeme’e na é ne mfi”

“ENYIÑANÉ MVO’É ÉTÉ”

Bebo bisaé be Yéhôva be mbe be wô’ô mvaé ya saé fufulu. Ve ataté mbu 1917 akekui mbu 1919, be nga tôban abui meve’ele, meve’ele mete ki me nga bo na Beyé’é Bible béziñ be lum ékôane Yéhôva mvus. Jé é mbe ve volô be?

Nkume mmombô a bete ya mbu 1920, Ngone nyini é too alu 1, a mbe a bili nlô ajô ô too na: “Enyiñané mvo’é été.” A mbe a va’a bobejañ angôndô ya mbamba melep. Nnoñe bifia éziñ ô mbe ô jô’ô na: “Bi too ndi na môt ase a bili nsisime Zambe a kômbô jô’é mbia be mam a mbe a bo’ok, a beta late ngbwa a bobejañ, ndemben ba be be be kañe Yéhôva nleme wua, ane bibu’a ya nyule jia.”

Abui bôt e nga nye’e mbamba melebe mete. Mojañ éziñe ba ngal be nga tili bobejañe ya Béthel na: “Bia wô’ô ôson amu nté besom be mbe be kañete’e, bi’i ki bi mbe bi lôô be a mis. . . . Bia ye’elane Yéhôva na te avale jam ete da beta kui bia môs éziñ.” Angôndô ya abui ésaé a mbe a yange’e bobejañe bete.

BIA KABE “ZG”

Mbu 1920, Ngone samane é too melu 21, Beyé’é Bible be nga bo beta ôbane nkañete asu na be kabe “ZG.” Mone nsoé kalate ate a mbe a ngôné’é miñye’elane ya kalate Le mystère accompli. * Bi nga ba’ale abui bekalate ya été éyoñe be nga tyili Le mystère accompli mbu 1918.

Sa ke bekpwa’a mefan étam mbe be mbe be yiane’e bo ôbane nkañete ôte. Bobejañ be nga bi melebe ma: “Môt ase a dubaneya a yiane bo ésaé éte a mevak. Bia bese enjô’ané na: ‘Éyoñe ji, jôme ma yiane bo é ne ve na me ve bôte ZG’.” Edmung Hooper a nga jô na ôbane nkañete ôte ñwô ô nga volô abui bôte na e taté na da kañete mimbé mimbé. A nga beté na: “Éyoñ éte nje bi nga taté fe na bia wô’ô na angôndô ya abui ésaé a ngenan a tele bia ôsu.”

NTA’ANE MAM ASU NA ÉSAÉ É KE ÔSU EUROPE

Éyoñe ya Beta bita bi ôsu, e nji be tyi’ibi na Beyé’é Bible be yem aval avé bobejañe ya mesi mefe be né. Mojañ Rutherford a mbe a kômbô’ô ve bobejañe bete ngule nyul, a beta mane ta’a ésaé nkañete. Nde mbu 1920, Ngone mwomô é too melu 12, ba bobejañe befe benyine be nga ke Angleterre a mesi mefe na be ke ba jome bobejañ.

Mojañ Rutherford éyoñ a mbe Égypte

Éyoñ Rutherford a mbe Angleterre, Beyé’é Bible be nga bo beta bitôkan bilal a bisulan 12. Bia buni na bôte 50 000 be nga tabe bisulane bite. Nkume mmombô a bete a nga wôlôkane njoman ôte a jô’ô na: “Bobejañ be nga bi ngule nyul angôndô. Élate jap é nga tu’a yem, a bisulane bite bi nga ve be éva’a ya kee ésaé nkañete ôsu. Ane be nga beta jaé a mevak.” Wônaa e Paris ki, Mojañ Rutherford a nga beta bo nkañete ô mbe nlô ajô na: “Bemillion be bôte ba nyiñe den ba ye ke wu môs éziñ.” Nkañete ô kaa kaa ana, aba ve mane jaé a bôte ne lut! Éyoñe nkañete ô maneya, bôte 300 be nga kômbô yem abui mam afe.

Afep mbañete da yôtane nkañete ô nga boban aba éziñ ya Londres

Besondô be nga tôé valé, bobejañ be nga ke fe Athènes, Caire, a Jérusalem. Ane Mojañ Rutherford a nga bôndé ngume nda bekalate Ramallah, fefele Jérusalem, mfa’a ya jalé miñyiane ya nsisim mi bôte be nga nye’e Mejô me Zambe wôé. Mvuse ya valé, Mojañ Rutherford a nga beta ke Europe. E wôé, a nga bondé fe Bureau central européen ya Société Watch Tower, a mane fe ta’a mam asu na be taté na ba kuli bekalate wôé.

BIA KULAN ÉKOTEKOT

Memane ya mbu 1920, Beyé’é Bible be nga kuli L’ Âge d’ Or No. 27. Nsoé kalate ôte ô mbe ô kula’an étibela’a be nga tôbane je mbu 1918. Le cuirassé bia te jôô nye yôp a nji ve’ele wo’one ve nnute wua. Bobejañ be nga saé a nye alu ba môs asu na be kuli minsoé mi kalate mite a lôte million 4.

Police photo of Emma Martin

Abui bôt e nga lañe jam e nga kui Sita Emma Martin nsoé kalate ôte. Sita ate a mbe nkpwa’a mefane San Bernardino, Californie. Mbu 1918, Ngone lale é too melu 17, baa bobejañe befe belal be nga tabe ésulan éziñ. Bobejañe bete be mbe na: Edward Hamm, Edward Sonnenburg, a Mojañ Stevens.

Môte mfe a mbe ésulan môs ôte, be buni’i na Ñyé’é Bible nde nkoñe bôt. Émien a nga su’ulane jô na: “Procureur nnye a nga lôme ma ésulan éte. Me nga ke jeñe ndeme ja liti na bôte bete ba tyam atiñ.” “Ndem” éte é mbe jé? Ve kalate Le mystere accompli. Mvuse bone melu, be nga bi Sita Martin a bobejañe bete belal. Be nga bôte be ajô na ba kabe bekalate éjôé ja tyili.

Nde be nga tyi’i na Emma ba bemvôé bé ba yiane bo mimbu milale mimbôk. Be nga jaé soman ajô asu na ntyi’an ôte ô tyendé, ve ngul ése be nga ve é mbe momo. Nde mbu 1920, Ngone tane é too melu 17, be nga lôme be mimbôk. Ve be nji tabe mimbô’ô mite ayap.

Mvuse Ngone jia, Ngone samane é too melu 20, Mojañ Rutherford a nga laane bôte be mbe beta étôkane ya San Francisco jam e nga kui Sita Martin a bobejañe bete. Jame ve zu tya’a bôte nlem! Ane be nga tili Président ya États-Unis kalate be jô’ô na: “Ntyi’ane bijôé bi nga nyoñ ajô Nganti Martin ô ne ékotekot. Police Fédérale a nga bo jôme bia loone na ‘éjôé ékôndé ékôp.’ Amu be nga lame Nganti Martin ôlam fo’o ve asu na be bi fane ya wua nye mimbôk.”

Tyé kpwaa, Président Woodrow Wilson a nga jô na be suu Sita Martin a bemvôé bé. Mbe ba mane kui mimbô’ô ba.

Memane ya mbu 1920, Beyé’é Bible be nga kui na be yemelane bibotane bise Yéhôva a nga noo be mbu ôte. Bobejañ be mbe be kele’e ésaé ôsu wofise wo tebele ésaé ya si se, a abui Bekristen e mbe ayôñ ésaé nkañete. Be mbe be kate’e bôte na Éjôé Zambe étam nje ja ye mane vaa minju’u mise ya si nyi. (Mt. 24:14) Ésaé nkañete é mbe na ja bobane mbu ô nga tya’a valé nje é mbe ta’ala.

^ É.N. 18 Le mystère accompli a mbe ngabe zangbwale ya beta kalate be mbe be lo’one na Étude des Écritures. Wônaa “ZG” ki nnye a nga kui señe Nkume mmombô a bete ya mbu 1918, Ngone lale é too alu 1. Be nga loone nsoé kalate ôte na “ZG” amu “Z” a mbe ékanga ôsu ya nnôma éyôlé Nkume mmombô a bete ya éyoñ éte nkobô Énglis (Zion’s Watch Tower). Wônaa “G” ki, a ne ékanga zangbwale ya alphabet ya nkobô Énglis. Be nga tob ékanga éte amu avale bi maneya jô, Le mystère accompli a mbe ngabe zangbwale ya kalate Étude des Écritures.