1. Ntyi’an ôvé wo dañe mfi ényiñe môt?

DA BO é kui’ na mintyi’ane bebiaé ba nyoñe mi volô bone bap nge ke joñôlô be nté ba yaé. Éyoñe bebiaé ba nyoñe mbia mintyi’an, jam ete e ne telé bone bap minju’u été. Ve éyoñe ki ba nyoñe mbamba mintyi’an, ba ve bone bap fane ya bu’ubane mbamba ényiñ. E ne été na bongô fe ba yiane jeñe na bebiene be nyoñe mbamba mintyi’an. Teke ke ntyi’an ôfe wo dañe wu ya kañe Yéhôva, Ésaa wongane ya nye’an.​—Bs. 73:28.

2. Mbamba mintyi’ane mivé Yésus a bebiaé bé be nga nyoñ?

² Bebiaé be Yésus be nga kôme biban asu na be volô bone babe na be kañe Yéhôva. Mintyi’ane mise be nga nyoñe mi nga liti na ba yi jôme jia ve na bone bap be kôme bo Yéhôva ésaé. (Luc 2:40, 41, 52) Yésus fe a nga nyoñe mintyi’ane mi nga volô nye na a bo nkômbane Yéhôva ényiñe jé. (Mt. 4:1-10) Yésus a nga su’ulane bo angôndô ya mbamba môt, a yeme’e ba’ale élat, a too fe ayo’o nlem. Fo’o ve avale mone da ve mbiaé ase a nye’e Yéhôva mengo’o dol.

3. Bia zu jeñe biyalane ya minsili mivé ayé’é di?

³ Ayé’é di, bia zu jeñe biyalane ya minsili mi: Mbamba mintyi’ane mivé Yéhôva a nga nyoñ asu Mone wé? Jé éve’ela bebiaé be Yésus é ne ye’ele bebiaé ya den mfa’a ya nyoñe mbamba mintyi’an? A aval avé bisoé bi ne vu éve’ela Yésus éyoñe bia nyoñe mintyi’an?

4. Mbamba ntyi’ane mbé Yéhôva a nga nyoñ asu Mone wé?

⁴ Yéhôva a nga tobe Mone wé mbamba bebiaé. (Mt. 1:18-23; Luc 1:26-38) Mejô me Marie bia koone me Bible ma liti  bia na a mbe a nye’e Yéhôva édo’o nye’an, a nye’e fe Mejô Mé. (Luc 1:46-55) Éyoñe fe bia yen avale Joseph a nga bo Yéhôva mewôk, bia tu’a wô’ abim avé a mbe a ko’ Zambe woñ, a kômbô’ô fe nye ve nlem avak.​—Mt. 1:24.

5-6. Minju’u mivé Yéhôva a nga jô’é na Mone wé a tôbane mie?

⁵ Ye wo te fo’o yene na Yéhôva a nji jeñe na Mone wé a bialé nda minkukum? Metuna’a Joseph ba Marie be nga ve mvus abialé Yésus ma liti na be mbe minzôzoé. (Luc 2:24) Bia sia ko na Joseph a mbe a bo’o ésaé kafinda jé fefele ébeme jé Nazareth. Bi ne simesane na a nji be a bili abui moné, nge biôme bi mo, asu na a toñe nda bôte jé, e dañe dañe amu a mbe a bili bone zangbwale nge lôt.​—Mt. 13:55, 56.

⁶ Yéhôva a nga bo fo’o na Mone wé a bo teke tôbane minju’u miziñ, ve A nji be a kama’ane nye nalé éyoñ ése. (Mt. 2:13-15) Éve’an é ne na, a nga jibi na bivuvumane bi Yésus bi bo te buni nye. Tame ve’ele tebe été Yésus, a simesane abim mintaé a mbe ve wôk, amu bôte ya nda bôte jé ébien mbe ba sôane na a ne Messie. (Marc 3:21; Jean 7:5) A ne fe ve ane Yésus a nga dimili ésaa ntoñe wé, Joseph. Awu ésaa ki é mbe é tina’ane na Yésus nnye a mbe a yiane be’e mbe’e ya nda bôt, amu nnye a mbe ntôle mon. (Marc 6:3) Éyoñe Yésus a nga bo nya môtô, a nga yé’é avale ba nyoñe ngab a nda bôte jé. A mbe a yiane tyu’i asu na a bi moné ya toñe je. Ajô te Yésus a kôme yeme jôme ja tinane na môt a ju’uya a ésaé ngume môs.

7. (a) Minsili mivé beluk ba yiane fas asu na be yeme yale bone bap? (b) Aval avé melebe bia koone me kalate Minkana 2:1-6 me ne volô bebiaé na be yeme yale bone bap?

⁷ Nge mia nyo nnôm nge ke nyo ngal mi bili nsôñane ya biaé bon, sila’ané miabebiene na: ‘Ye bi ne fo’o avale bôte Yéhôva a ne kôme tobe na bi yale édima jôm é ne ane mone nga? Ye bi ne éjote nyul a étôtôlô nsisim?’ (Bs. 127:3, 4) Nge a ne ke na ô mbili bon, sili’i womiene na: ‘Ye ma ye’ele fo’o bone bam mfi ya yeme bo bisaé?’ (Ec. 3:12, 13) ‘Ye ma ve fo’o ngule ya liti bone bam avale be ne sa’ale minju’u be ne tôbane mie émo Satan ji?’ (Min. 22:3) Ve ô kusa bo aya, ô vo’o kamane na minju’u miziñe mi kui bone bôé. Susu’a jam  ô ne bo a ne na ô yañele be ôte’ete’ ôte’etek, asu na be bo be jeñe’e melebe Bible éyoñ ése ba tôbane minjuk. (Lañe’e Minkana 2:1-6.) Bi tame jô na évuvumane jôé éziñ ja te tyi’i na ja lume Yéhôva mvus. Bela’ane Bible na ô liti bone bôé mfi ya tebe ngame Yéhôva avale biyoñ ete. (Bs. 31:23) Nge é kui ke na mia dimili môte mia nye’e, liti’i bone bôé avale be ne bi mvolane nleme Kalate Zambe été.​—2 Bec. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16.

8. Avale Deutéronome 6:6, 7 a liti, jé Joseph ba Marie be mbe be yiane’e bo?

⁸ Joseph ba Marie be nga kui na be vôlô Yésus na a bi mbamba élat a Yéhôva nté a mbe a yaé’ amu be nga tôñe melebe mese Yéhôva a ve bebiaé. (Lañe’e Deutéronome 6:6, 7.) Joseph ba Marie be mbe be nye’e Yéhôva angôndô, be nga ye’ele fe bone bap na be bo ve avale da.

9. Mbamba mintyi’ane mivé Joseph ba Marie be nga nyoñ?

⁹ Joseph ba Marie be nga tyi’i na ba zu kañe Yéhôva mban a bone bap. Be mbe be kele’e bisulane synagogue ya Nazareth sondô ase, a abô’ô Pâque e mbe e boba’ane Jerusalem mbu ôse. (Luc 2:41; 4:16) Bi ne simesane na éyoñe be mbe be kele’e mulu mete, be mbe be kele’e ba kañete Yésus a bone baba bevo’o mame Yéhôva a nga bo asu ayoñe dé. Éko éziñ be mbe fe be kele’e ba liti be bevôme minkañete miziñe ya Kalate Zambe mi nga boban. Éyoñe bone be nga bo abui, e nji be tyi’ibi asu Joseph ba Marie na be ke ôsu a kañe Yéhôva mban. Ve be nga bo de, a Yéhôva a nga botane be nya abuii. Mbôle be nga telé mame ya nsisim ôsu, nda bôte jap é nga ba’ale ngul élat a Yéhôva.

10. Éve’ela Joseph ba Marie ja ye’ele bebiaé jé?

¹⁰ Jé éve’ela Joseph ba Marie ja ye’ele bebiaé? Kôme’e liti benyo bone na ô nji nye’e môte mfe si nyi ane wo nye’e Yéhôva. Nge ô kôme volô benyo bone na be’efe be nye’e Yéhôva, wônaa ô veya be dase da dañe mfi ényiñe jap. Nge ô ye’ele ke be mfi ya yé’é Kalate Zambe mban, mfi ya ye’elane Yéhôva kom ése, mfi ya tabe  bisulane bise a mfi ya kañete, wônaa ô ye’eleya be mam ma dañe mfi ényiñe môt. (1 Tim. 6:6) E ne été na wo yiane fe jalé miñyiane miabe ya minsôn. (1 Tim. 5:8) Ve kôme’e ba’ale na élate jab a Yéhôva nje ja ye volô be na be tulane beta étibela’a a nyiñe mfefé émo, sa ke moné nge ke biôme bi mo. *​—Éz. 7:19; 1 Tim. 4:8.

11. (a) Aval avé melebe bia koone me kalate 1 Timothée 6:17-19 me ne volô bebiaé na be nyoñe mbamba mintyi’ane nté ba yale bone bap? (b) Mam mevé nda bôte jôé é ne bo, a bibotane bivé bia ye so mvuse ya valé? (Fombô’ô nka’ale ô ne nlô ajô na “ Minsôñane mivé ô ne tôñesane mie?”)

¹¹ Ngo’ abim meva’a bia wôk éyoñe bia yen abui Bekristen e nyoñe’ mbamba mintyi’ane amu ba kômbô volô bone babe na be bi ngul élat a Yéhôva! Bia nye’e bi yene’e ane ba be be ba kañe Yéhôva fufulu. Ba tabe bisulan a beta bitôkan nsamba. Ba nyoñe fe ngab ésaé nkañete a bone bap. Menda me bôte méziñe ma ke su’u ésaé vôme bekañete mbamba foé ba jemban. Bebiaé bevo’o ki ba ke liti bone baba Béthel nge ke su’u bisaé melôñe ya ékôane Yéhôva. Mam mete me ne sili menda me bôte mete moné a mam mefe. Be ne fe tôbane minju’u éyoñe ba bo de, ve minju’u mite mi se jôm fefele bibotane Yéhôva a noo be. (Lañe’e 1 Timothée 6:17-19.) Bongô be nga nañ avale nda bôte ete be wô’ô ke ôsu a bo mam mete éyoñ be nto benya bôtô, be wô’ô ve bebiaé bab akiba asu mbamba éve’ela be nga liti be. *​—Min. 10:22.

12. Jé Yésus émien a mbe a yiane’e bo nté a mbe a yaé’?

¹² Yéhôva a bebiaé be Yésus ya si va be nga nyoñe mbamba mintyi’an. Ve to’o nalé, éyoñ a nga bo nya môtô, e nga sili na Yésus émien a nyoñe mintyi’ane mié. (Beg. 6:5) Ane bia bese, Zambe a nga té nye a fili ya top. A mbe ve tyi’i na a taté fase ve ajô dé, teke ke bo nkômbane Zambe. Ve a nga tyi’i na a ba’ale mbamba élat a Yéhôva. (Jean 8:29) Aval avé bisoé bi ne vu éve’ela jé den?

13. Beta ntyi’ane mbé Yésus a nga nyoñ valé a ngenane mongô?

¹³ Éyoñ a mbe mone mongô Yésus a nga tobe na a bo bebiaé bé mewôk. A nji fase môs éziñe na a ne bo be melo amu a yem adañe be. Ve a nga ke ôsu a bo be mewôk. (Luc 2:51) Yésus a nji be a bo’o fianga a éto ntôle jé. A nga yebe na ésaa ntoñe wé  a ye’ele nye ésaé kafinda asu na nye’e fe a bo ngule ya su’u nda bôte jé.

14. Jé ja liti na Yésus a mbe a kôme’e nyoñ éyoñe ya yé’é Mejô me Zambe?

¹⁴ Bi ne simesane na bebiaé be Yésus be nga kate nye avale Zambe a nga bo na a bialé, a mam mese beéngele be nga jô a lat a nye. (Luc 2:8-19, 25-38) Ve sa ke mam mete étam mme me nga yemete mbunane Yésus, a mbe a kôme’e fe nyoñ éyoñe ya yé’é Mejô me Zambe. Amu jé bia jô nalé? Amu a ngenane ngenane mongô, beye’ele ya Jérusalem be nga “semé mam a nga yem,” a biyalane bié. (Luc 2:46, 47) A bili ve mimbu 12, Yésus a mbe a nga kôme yeme na Yéhôva nnye a ne Ésaa wé.​—Luc 2:42, 43, 49.

15. Jé ja liti na Yésus a nga tyi’i na a bo nkômbane Yéhôva?

¹⁵ Ve nné ane Yésus a nga yeme nkômbane Yéhôva mfa’a wé, a nga tyi’i na a bo wô. (Jean 6:38) A mbe a yeme’e na abui bôte dé vini nye, a jam ete e mbe ve ndeñele nye. Ve Yésus a nga tyi’i na a bo Zambe mewôk. Ataté môs a nga dubane mbu 29 É.J., nkômbane Yéhôva ñwô Yésus a nga telé ôsu ényiñe jé. (Beh. 10:5-7) To’o éyoñ a wo’o élé mintaé, Yésus a nga ke ôsu a bo ve nkômbane Yéhôva.​—Jean 19:30.

16. Éve’ela Yésus ja ye’ele bongô mfi ya bo jé?

¹⁶ Bo’o bebiaé bôé mewôk. Fo’o ve ane Joseph ba Marie, bebiaé bôé fe be be’e metyi ya abé. Ve Yéhôva a nga ve be mbe’e ya ba’ale wo a ye’ele wo. Nge ô bo be mewôk a semé be, mam ma ye wo wulu nya mvo’é ényiñ.​—Beép. 6:1-4.

17. Bela’ane Josué 24:15 na ô liti ntyi’ane bongô bebiene ba yiane nyoñ.

¹⁷ Tobe’e môte wé kañ. Womiene wo yiane jeñe na ô tu’a yem avale Môte Yéhôva a né, nsôñane wé, jam a yi na ô bo, a aval ô ne bo de. (Bero. 12:2) Jam ete da ye volô wo na ô bo ngule ya nyoñe ntyi’ane ya kañe Yéhôva, teke ke ntyi’an ôfe ô ne mfi ényiñe jôé ane wuli. (Lañe’e Josué 24:15; Ec. 12:1) Nge ô ba’ale fulu ya lañe Bible môs ôse, a fulu ya bo ô bo’o ayé’é étame dôé, nye’ane wo nye’e Yéhôva wo ye bo ve nenenen, a mbunane wôé wo ye tu’a bo ngul.

18. Ntyi’an ôvé ôfe bongô ba yiane nyoñ, a ntyi’an ôte wo ye soo be jé?

 ¹⁸ Tobe’e na wo telé nkômbane Yéhôva ôsu ényiñe jôé. Émo Satan, ba du’u bôte na, nge ba belane ngule jap na ba jeñ akum asu bebien, ba ye bi meva’ ényiñ. Nya ajôô ki a ne na, “ôzañ akum ô ne ndi wua ya mbia be mam mevale mese,” a wo soo môte jôme jia ve minjuk. (1 Tim. 6:9, 10) Ve nge wo bo Yéhôva mewôk a tobe na wo telé nkômbane wé ôsu, mam môé ma ye wulu mvo’é, éyoñ éte wo ye fe yene na wo “bo nya jame” ényiñe jôé.​—Jos. 1:8.

19. Jé bebiaé be nji yiane vuan?

¹⁹ A bebiaé, va’ane ngule jenan ése asu na bone benane be kañe Yéhôva. Nge mi tabe nye mebun, a ye volô mia na mi nyoñe mbamba mintyi’an. (Min. 3:5, 6) Te mia vuane na bongô ba dañe fombô mam mia bo, sa ke mam mia jô. Ajô te, kôma nyoñané mintyi’ane mia ye volô be na be bi mbamba élat a Yéhôva.

20. Bibotane bivé bongô ba bi éyoñ ba tobe na ba kañe Yéhôva?

²⁰ A bongô, bebiaé benane be ne volô mia na mi nyoñe mbamba mintyi’an ényiñe jenan. Ve asu na Yéhôva a wô’ô mia mvaé, miabebiene mia yiane tyi’i na mia bo nkômbane wé. Ajô te, ane Yésus, toba’ané na mia zu bo Ésaa wônane ya nye’an ésaé. Nge mi bo de, mia ye taté bu’uban abui meva’a den. (1 Tim. 4:16) Wônaa melu ma zu ki, ényiñe jenane ja ye bo ve nkone nkon!