Kele vôm ô ne lañe de

Kele tep

1924—Den a ntoo mimbu ntet

1924—Den a ntoo mimbu ntet

Nsoé kalate ya Ngon ôsu ya mbu 1924 be mbe be loone na Bulletin a ô nga jô na: “Atata’a ya mbu é ne mbamba éyoñ asu mbo ésaé Yéhôva ase a dubaneya . . . na a tu’a nene ésaé nkañete jé.” Mbu ôte, beyé’é Kalate Zambe be nga tôñe melebe mete amu be nga kañete a ayok ése a belane mimfefé befatane benkañete.

BE NGA KAÑETE A ZENE YA RADIO

Bobejañe ya Béthel be mbe be saéya e lôte ngume mbu asu na be lôñe nda radio WBBR e Staten Island, tisone ya New York. Éyoñe be nga mane fubu si, be nga lôñe beta nda asu bebo bisaé. Be nga lôñe fe nda fok asu na be naane biôme ba ye belane bie e nda radio. Éyoñ ésaé nlôñan é nga man, ane bobejañe be nga taté na ba tôkane biôme bi mbe bi sili’i asu na radio a taté na a “wulu.” Ve be mbe be yiane dañ abui minjuk.

Ésaé ya telé antenne é nji be tyi’ibi. Antenne a mbe mbetane yôbe meta 91. A mbe a yiane bo zañe mekône menja’a mebaé, akôn ése ya été é too meta 61. Mame me nji wulu mvo’é éyoñ ôsu. Ve a mvolane Yéhôva, be nga su’ulane telé antenne. Calvin Prosser a nga nyoñe ngap ésaé éte a nga jô na: “Nge bi nga ye kui na bi telé antenne mvo’é éyoñ ôsu, bi nga ye ve biabebien ôlu’u a jô na, ‘Yenané jame bia te bo!’” Bobejañe be nga ve Yéhôva duma amu a nga volô be. Ve minju’u miap mi nji su’u valé.

Ba bete mekône ya antenne WBBR

Radio a mbe a kala’ane mefoé a mbe a ndeme kui a é nji be tyi’ibi ya kuse biôme bi mbe bi sili’i asu na a wulu mvo’é. Ve bobejañe be nga koone biôme bite fefele vôme be mbe be too. A lôte na be kuse ngume micro, bobejañe be nga belane nyi ya téléfôn. Alu ya Ngone baa, bobejañe be nga tyi’i na ba ve’ele biôme bise be nga kus. Mbôle be nji be be yeme’e jame be ne kate bôt e radio, jôme te nje be nga tyi’i na ba yia bia ya Éjôé. Ernest Lowe a beta simesan a meva’a mese na nté bobejañe be mbe be yia bia, mojañe Rutherford b a nga loone be amu a nga wôk ane ba yia bia e radio wé a mbe Brooklyn, bebé kilimita 25 a vôm a mbe.

Mojañe Rutherford a nga jô bobejañe na: “Tela’ané zô’é abim éte. Mi bili metyiñ ane bisingui!” Jam éte é nga ndeñele bobejañ, ane be nga ji’a telé ñyian, ve be mbe be too nya ndii na be ntoo nkômesan asu mefoé me ôsu ma ye lôt e radio.

Ngone baa é too melu 24, mbu 1924, éyoñ ôsu mefoé me nga lôt e radio, mojañe Rutherford a nga jô na be nga bôndé nda radio éte asu “na be kobô mame ma fombô éjôé Messie.” A nga jô na nsôñane ya radio ate ô mbe na “be volô bôte na be yeme Kalate Zambe, a na be yem atinane ya biyoñe bia nyiñe bi.”

Mbo ngal: Mojañe Rutherford a ne nda radio ôsu

Mbo nnôm: Bikpwelé ba belane bie asu radio

Mefoé me ôsu me nga lôte me nga wume mbamba bibuma. Be nga belane radio ate tañe mimbu 33 asu na be miase mefoé ma fombô Bengaa be Yéhôva.

BE NGA TYI’I BETEBE ÔSU YA MIÑYEBE MEJÔ A AYOK ÉSE

Ngone zangbwale ya mbu 1924, beyé’é Kalate Zambe be nga sulan e beta étôkan a nga bobane Columbus, Ohio. Be nga so mesi mesi a wô’ô minkañete nkobô Arabe, Énglis, Fulasi, Jaman, Grec, Hongrois, Italien, Lithuanien, Polonais, Russe, Scandinave a Ukrainien. Bobejañe be nga bo na mengabe ya étôkan éte me lôt e radio. Be nga bo fe mbamba nta’ane mam asu na mame me mbe me boba’an étôkan éte me kui kalate mefoé a mbe nlô ajô na Ohio State Journal.

Mbu 1924, beta étôkane ya Columbus, Ohio

Môse beletô ya Ngone Zangbwal é too melu 24, bobejañ a besita e lôte 5 000 be nga kañete tison é mbe é bili étôkan. Be nga kabe bekalate bebé 30 000 a taté betoyini meyé’é ya Kalate Zambe. Nkume mmombô a bete a nga kobô ajô ya môs ôte a jô’ô na: “A mbe môs ô mbe ô dañe’e meva’a ya étôkan éte.”

Môse nkul éwônga ya Ngone zangbwale é too melu 25, éyoñe mojañe Rutherford a nga bo nkañete wé, a ayo’o nlem ése a nga lañe kalate a kulane minsose betebe ôsu ya miñyebe be mbe be laan. A nga jô na bôte be pôlitik, betebe ôsu ya miñyebe a beta bebo makite “ba kamane bôte na be yé’é benya mejôô ya Éjôé Zambe, nje éte ja ye soo bibotan asu bôte bese.” A nga jô fe na bôte bete be mbe be bili mekua, amu be mbe “be su’u Société des Nations, be jô’ô fe na a ne zene Zambe a belane je asu na a wulu émo.” É mbe é sili’i beyé’é Kalate Zambe ayo’o nlem asu na be ke ôsu a kate bôte foé éte.

Mvuse ya valé, nlô ajô éziñe ya Nkume mmombô a bete ô nga jô na: “Étôkan é nga bobane Columbus é nga wônô mbunane . . . nsamba bobejañ a besita be mbe ayôñ ésaé nkañete. É nga ve be ayo’o ya ke ôsu a kañete akusa bo étibila’a.” Leo Claus, nnye ate a nga tabe étôkan a jô na: “Éyoñ étôkan é nga man, bi mbe meva’a ya kañete foé éte.”

Tract a mbe nlô ajô na, Actes d’accusations contre le cléger

Ngon awôm, beyé’é Kalate Zambe be nga taté na ba kabe bemillion betract ya Acte d’accusation contre le clergé mojañe Rutherford a nga lañ asu na a kuli éngengeñe mame miñyebe mia bo. E mone tisone ya Oklahoma, Amelka, Frank Johnson a nga mane kabe betract bete abôta nkañete be nga ve nye, ane a nga yange minute 20 ôsusua na bobejañ a besita ba zu nyoñe nye. Teke na a mbe ve yange be a tele nseñe zañ, amu bôte ya tison éte be mbe be wô’ô ésaé nkañete a nga bo mbia ôlun, a be mbe be jeñe’e nye. Mojañe Johnson a nga ke sobô nda Zambe é mbe fefele valé. Mbôl a nji koone môt, ane a nga ke a bôé betract e pôsmôden a bito bise. A nga bo jam éte avôl avôl. Mbôl a mbe a ngenan a bili mon éyoñ, a nga bo fe aval éte da da menda me Zambe mebaé me mbe fefele valé.

Frank a nga ji’a ke vôme bobejañe be mbe na ba ye zu koone nye. A nga ke sobô mvuse station éssence a fombô’ô bôte be mbe be za’a ba tôñe nye. Bôte be nga lôte be too metua été ve be nji yene nye. Éyoñe be nga mane ke, bobejañe be mbe be kañete’e fefele valé be nga zu nyoñe Frank ane bese be nga ke.

Mojañe wua ya be be a jô na: “Éyoñe bi nga kôlô tison, bi nga lôte fefele menda me Zambe melal. Bôte bebé 50 be mbe be tele ôsu nda Zambe ése. Bôte béziñe be mbe be lañe’e tract, ba bevo’o ki be liti’i nye ntebe ôsu wop. Bi nga ji’a kôlô valé asu na bi sa’ale mejô. Bia ve Yéhôva akiba amu a nga volô bia na bi yeme jame bia yiane bo asu na bi kañete foé éte, a na besiñe bangane be bo teke bi bia.”

BEYÉ’É KALATE ZAMBE BE NGA KAÑETE MESI MEFE A AYOK ÉSE

Józef Krett

Beyé’é Kalate Zambe be nga kañete fe mesi mefe a ayok ése. E nord ya France, Józef Krett a nga kañete befa’a bemine be mbe be so’o Pologne. A nga kômesane na a ye bo nkañete ô too nlô ajô na, “Ñwômane miñwuan ô ntoo bebé.” Éyoñe bobejañe be nga ke ba kabe mefebe me mbañete tison éte, ane prêtre ya vôm ate a nga jô bôte ya nda Zambe jé na be bo teke wô’ô nkañete ôte. Ve abendé dé é nga bo na bôte be viane zu tabe. Bôt e lôte 5 000 be nga vô’ôlô nkañete ôte, a prêtre émiene fe a mbe nsamba ôte! Mojañe Krett a nga jô prêtre na a kamane mbunane wé, ve a nga ben. Éyoñ a nga mane bo nkañete, mojañe Krett a nga ve bôte bekalate bese a minsoé bekalate mise a mbe a bili, amu be mbe be kômbô’ô tu’a yeme Mejô me Zambe.—Amos 8:11.

Claude Brown

Afrique, Claude Brown a nga kañete mbamba foé Côte de l’or, nnye ate ba loone dene na Ghana. Minkañete a mbe a bo’ok a bekalate a mbe a kabe’e be nga volô na benya mejôô be ji’a mane yametane vôm ate. John Blankson, nnye ate a mbe a bo’o sikôlô bekuane mebiañ a nga tabe nkañete wua ya minkañete mojañe Brown a nga bo. A nga ji’a yeme na a yeneya benya mejôô. John a jô na: “Benya mejôô be nga soo ma angôndô ya abui mevak a tindi ma na me kobô ajô ya été e sikôlô wom.”

John Blankson

John a nga yé’é na do’otene ja ye’ele na Zambe wua a ne bezambe belal é ne évuse do’oten. Môs éziñ, a nga ke nda Zambe na a ke sili prêtre minsili a lat a do’oten éte. Ane prêtre a nga titane nye a bame’e a jô’ô na: “Ô nji bo kristen, ô ne môta Satan. Dañe’e nseñ!”

Éyoñ a nga bulane nda jé, John a nga tili prêtre ate kalate a jô’ô nye na a zu liti mengana bôt été, mame ma bo’olô na do’oten éte é ne été. Prêtre a nga jô John na a ke yene ñye’ele a dañe ba bevo’o bese. Éyoñ a nga kui be ñye’ele ate, ane a nga sili John nge é ne été na a nga tili prêtre kalate.

Ane John a nga yalane na, “Ôwé.”

Ane ñye’ele a dañe beye’ele bese a nga jô John na a tili prêtre kalate a sili nye njaman. Ane John a nga tili na:

“A Monti, ñye’ele wom a te jô ma na me tili wo kalate a sili wo njaman, a me ne nkômesane ya sili wo njamane fo’o ve nge wo meme na wo ye’ele bivuse bedo’oten.”

Ane ñye’ele a dañ a nga ku avem a sili nye na: “A Blankson, ye nde fo’o wo kômbô tili nalé?”

“Ôwé a Monti. Nde fo’o ma kômbô tili nalé.”

“Ba ye titane wo sikôlô. Ô vo’o tabe sikôlô nyi nge ô kele ôsu a kobô prêtre ya ñyebe ngovina a suk abé.”

“A Monti, . . . éyoñe mia ye’ele bia mame méziñe bi teke me kôme wôk, ye bi nji yiane sili minsili?”

“Ôwé, ke mia yiane sili minsili.”

“A Monti, ke nde me nga bo nalé. Môt a mbe a ye’ele’e bia Kalate Zambe, ane me nga sili nye nsili. Nge a kate kui na a yalane nsili ôte, amu jé ma yiane nye sili njaman?”

Be nji titane Blankson e sikôlô. A teke njaman éziñ a nga sili.

BEYÉ’É KALATE ZAMBE BE MBE MEVA’A YA NENE ÉSAÉ JAP

Éyoñ a nga wôlôkan ésaé é nga bobane mbu ôte Nkume mmombô a bete a nga jô na: “Bi ne tyiñe jia a David, nnye ate a nga jô na: ‘Amu ô jaléya ma ngule ya mewosan angeteñ.’ (Besam 18:39) Mbu ôte ô mbe mbu ô nga dañe bia ve ngule nyul, amu bi nga kôme yen ane Tate a su’u bia . . . Bekañete mbamba foé bete . . . be nga bo ésaé nkañete a meva’a mese.”

Memane ya mbu, bobejañe be nga bo nta’ane mam asu na be nene ésaé nkañete a zene ya radio. Be nga taté na ba lôñe nda radio éfe e fefele Chicago. Be mbe be loone mfefé radio ôte na MEJÔ. Éyôlé éte é mbe fo’o é yiane wô. Be nga taté na ba belan avale bikpwelé é ne volô na bôte be wô’ô foé ya Éjôé to’o be ne ôyap.

Mbu 1925 ô mbe ô nga zu soo mbamba ñyenane mame mfa’a ya nsisim. Mbamba ñyenane mam ate a nga ye volô beyé’é Kalate Zambe na be tu’a wô’ô kalate Nlitan kabetôlô 12. Amu mfefé ñyenane mam ôte, bôte béziñe be nji ke ôsu a bo Yéhôva ésaé. Ve abui bôt évok é mbe tene mevak amu é mbe é kôme’e wô’ô mame ma bobane yôp été, a aval avé mame mete ma lembe be.

a Ényiñe Kristen a ésaé nkañete jangan—Kalate bisulan.

b J. F. Rutherford, nnye a mbe a wulu’u beyé’é Kalate Zambe éyoñ éte. Be mbe be loone nye na Ntyi’i mejô Rutherford. Ôsusua na a ke saé Béthel, a mbe a taté saé ane ntyi’i mejô a ne ngum aval e Nda mejô muame ya Missouri.