1, 2. (a) Melu ma, avale minjuk avé abui bôt da tôbane de, a minju’u mite mia soo jé? (b) Nya ndi nleme mbé Ésaïe 41:10 a ve bia?

SITA éziñ a ne npkwa’a mefane ya ayap éyoñ, a bili fe nnôm a ne mvendé a jô na: “Akusa bo me mbe mbane ya bo mame ya nsisim, me nga juan abui mimbu a fulu ya tyelé nlem e yôp. Me nga jañele ôyo, me nga kon, ényiñe jam a bôte bevok é nga tyendé, a biyoñe biziñ me mbe me kômbô’ô sili mo si a ke sobô ébé été.”

² Ye ô ne wôk avale sita nyi a wô’ôtan? Éngôngole jam e ne na, ényiñe ya émo Satan ja soo beta minjuk mi ne tyele bia minlem e yôp a te’e bia. Minju’u mite mi ne bo ane étyé é tyele e sitima ja bo na sitima a bo teke wulu mvo’é. (Min. 12:25) Jé é ne te’e wo? Éko éziñe na, wo jeñe na wo dañe mintaé ya awu môte wo nye’e, wo juan ébubua ôkon, wo ba’ale nda bôte jôé akusa bo ayet ényiñ, nge ke na wo tôbane mewosan. Ôte’ete’e ôte’etek mam mete mese me ne bo na, ngule jôé e sé’éban. Ô ne fe jañele ava’a dôé. Ve ô ne tabe ndi na, Zambe a ye same wo wé na a volô wo.​—Lañe Ésaïe 41:10, 13.

3, 4. (a) Aval avé Kalate Zambe a belan éfia “mo”? (b) Jé é ne bo na, mo me jolô bia?

³ Kalate Zambe a wô’ô belane bibu’a bi nyôle môt éyoñ a  kobô mefulu mevale meval, nge mimboane miziñ. Éve’an é ne na, bia koon éfia wo e Kalate Zambe mintete biyoñ. E yemete wo môt a ne tinane na, e ve nye ngule nyôl, nge tindi nye na a bo jôm éziñ. (1 Sa. 23:16; Esd. 1:6.) A ne fe tinane na, e bi mbamba ôsimesan a ndi nlem a lat a melu ma zu.

⁴ Biyoñe biziñ éyoñe ba jô na, mo me môte ma jolô, a ne fe mfa’a ya liti na a te’eya, nlem ô ne nye abé, nge na a ne te ndi nlem éziñ. (2 Min. 15:7; Beh. 12:12) E môt a tele aval été te a ne ji’a sili mo si. Nge da kui na nlem ô tyebe wo e yôp, ô wô’ôtane nyôl adit, nge na ô tek nsisim, e vé nnye ô ne bi mvolane wo yian? Jé é ne ba’ale avak dôé a ve wo nkômban a ngule ya jibi minjuk?

5. (a) Éyoñe minjuk mia kui, jé bia yiane bo, ve jé bia yiane ba’ale? (b) Jé bia zu yen?

⁵ Lañe Sophonie 3:16, 17. Ésa wongane Yéhôva a nyoñe bia ngap a loone bia na, bi ‘ve nye mam mese me atyele bia minleme yôp’ a lôte na bi ko woñ a bili atek mfa’a ya na mo mangan me jolô. (1 P. 5:7) Éyoñe bone b’Israël be nga bulan e minkôm, Zambe a nga jô be na ngule ‘wo jé é nji dañe bo étun asu ya nyii’ bebo bisaé bé. Bia fe bia yiane ba’ale mejô mete. (És. 59:1, Mfefé Nkôñelan) Bia zu yene bive’ela bilale ya Kalate Zambe bia liti na Yéhôva a bili nkômban, a ngule ya wônô bebo bisaé bé mfa’a ya na be bo nkômbane wé akusa bo beta minjuk ba tôbane be. Yenek avale bive’ela bite bi ne wônô wo.

6, 7. Beta miñye’elane bevé bi ne nyoñ a lat a ndañane bone b’Israël be nga dañe bôte ya Amalek e bita?

⁶ Bôte ya Amalek be nga wosane bone b’Israël e zu koone na, Yéhôva a ndeme vaa be e minkôm Égypte. A ayok nlem, Josué a nga bo na ayoñ Israël e dañe bita amu a nga tôñe nta’ane mame Yéhôva a nga ve Moïse. Éyoñe te fe Moïse a nga nyoñ Aaron ba Hur, ane be nga bet abôbône nkôl, e vôme be mbe ngule ya kôme yene bita. Ye befame belale ba, be nga tube bita amu woñ ô nga bi be? Momo!

⁷ Nta’ane mame Yéhôva Moïse a nga tôñ, ñwô ô nga bo na be dañe bita. Moïse a nga bi ntume Yéhôva a mo mebaé a bete wô yôp. Nté ôse Moïse a mbe a bo’o de, Yéhôva a mbe a va’a bone b’Israël ngule ya dañe bôte ya Amalek e bita. Ve nné ane mo me Moïse me nga taté na ma tek a jolô, nde bôte ya Amalek be nga taté na ba dañe be. Aaron ba Hur be nji bo fianga, “be nga nyoñ akok, a bôé de [Moïse] si, ane a nga tabe de yôp; ane Aaron ba Hur be nga su’u nye mo, nyina mfa’a wua, nyô mbo’o mfa’a mbok; ane mo mé me nga tabe ne zeñ akekui jôp e nga dim.” Yaa, bone b’Israël be nga dañe bita bite amu ngule wo Zambe.​—Nk. 17:8-13.

8. (a) Jé Asa a nga bo éyoñe Beéthiopien be nga soñe Juda? (b) Aval avé bi ne vu Asa mfa’a ya liti na bi too Zambe ndi?

⁸ E melu me Njôô bôt Asa, Yéhôva a nga liti fe na wo wé ô nji dañe bo étun. Kalate Zambe a kobô ajô abui minkane bita, ve nkane bita wo dañ ô mbe wu Zérach mon Éthiopien. A mbe a bili biwôlô bezimba 1 000 000. Bôte ya nkane bita ya Éthiopie, be mbe be lôte ba ya nkane bita Asa e kui biyoñe bibaé. Éko éziñ wo buni na Asa a nga ji’a ko woñ, a taté na a tyelé nlem e yôp, teke fe ndi nlem éziñe na a  ne dañe bita bite nga? Asa a nji ke de bo, a nga viane ji’a ke sili Yéhôva mvolan. E mise me bôt, e mbe ve yené ayaé ya dañe Beéthiopien e bita, ve “Zambe a ne ngule ya bo mam mese.” (Mt. 19:26) Zambe a nga liti beta ngule jé a bo na Asa, nnye ate “nlem ô mbe nya zôsôô be Yéhôva melu mese a nga to,” a dañe Beéthiopien e bita.​—2 Min. 14:8-13; 1 Bb. 15:14.

9. (a) Amu jé Néhémie a nji bili atek ya beta lôñe mimfine ya Jérusalem? (b) Aval avé Zambe a nga yalane Néhémie?

⁹ Tame simesan avale Néhémie a mbe a yiane wô’ôtan éyoñ a nga ke e Jérusalem. Tison é mbe teke nka’ale a bobenyañe bé, Bejuif, be mbe be siliya mo si akui nné. Mewosane me mbe me so’o be besiñe bap, me nga bo na Bejuif be sili mo si, a telé nlôñane mimfine ya Jérusalem. Ye Néhémie a nga jô’é na jame te e jolô nye mo a te’e nye? Momo! Aval ane Moïse, Asa, a bebo bisaé be Yéhôva bevok, Néhémie fe a nga jeñe mvolane be Yéhôva a zene ya meye’elan. Akusa bo mam me mbe ve te’e Bejuif, Yéhôva a nga yalane Néhémie na a ye volô be. Zambe a nga belane “beta ngule” jé a ‘éwôlô wo’ wé na, a yemete mo Bejuif. (Lañe Néhémie 1:10; 2:17-20; 6:9.) Ye wo buni na melu ma fe, Yéhôva a belane “beta ngule” jé a ‘éwôlô wo’ wé na a wônô bebo bisaé bé?

10, 11. (a) Aval avé Satan a jeñe na a sili bia mo si? (b) Jé Yéhôva a belane je na a wônô bia a ve bia ngul? (c) Aval avé wo yene mfi ya avale ñye’elan a avale ñyañelane te?

¹⁰ Bi ne tabe ndi na, teke môs éziñe Diable a ye tek na a bo bia na, bi telé mboane mame ya nsisim. A belane minsos, étibila’a ngovina, betebe ôsu ya miñyebe a bôte ba wosane benya mejôô (bapostat). Nsôñane wé ô ne ôvé? A yi na, bi telé ésaé nkañetane mbamba foé ya Éjôé. Ve da, Yéhôva a bili ngul a nkômbane ya wônô bia a zene ya mbamba nsisime wé. (1 Min. 29:12) E ne mfi na bi sili Yéhôva mbamba nsisim ate, ndemben bia ye dañe minju’u Satan a émo jé ba telé bia ôsu. (Bs. 18:39; 1 Bec. 10:13) Nde fe, bi ne bo mevak amu bi bili Kalate Zambe a nga tiliban a ngule ya mbamba nsisim. Tame fe simesan abime bidi ya nsisim da so Kalate Zambe bia bi ngon ése. Mejô be nga kobô e kalate Zacharie 8:9, 13 (lañe) éyoñe temple ya Jérusalem a mbe a beta lôñeban, ma nambe bia abui melu ma.

¹¹ Yéhôva a wônô fe bia a zene ya ñye’elane bia nyoñ e bisulan, bitôkan, beta bitôkan, a besikôlô bangan. Mam bia yé’é wôé me ne volô bia na bi yem amu jé bia kañe Yéhôva, bi jalé minsôñane miangane ya nsisim, a bi bi ngule ya be’e mimbe’e miangan ya akônda. (Bs. 119:32) Ye wo jeñe fo’o a mezene mese na ô bi ngule ja so avale ñye’elane te?

12. Jé bia yiane bo asu na bi bo ngule mfa’a ya nsisim?

¹² Yéhôva a nga volô bone b’Israël na be dañe bôte ya Amalek a Beéthiopien e bita, a ve fe Néhémie a bobenyañe bé ngule ya man ésaé melôñ. Avale te da da, Yéhôva a ye ve bia ngule na bi tebe ne bip éyoñe bia tôban étibila’a, éyoñe bôte be nji yene mfi ya mam bia kañete be, a éyoñe nlem ô tyele bia e yôp, ndemben bia ye kee ésaé nkañete jangan ôsu. (1 P. 5:10) Bi nji  yange na Yéhôva a bo mesimba mfa’a wongan. Ve bia yiane bo ngabe jangan. Nalé a tinane na, bia yiane lañe Kalate Zambe môs ôse, e kômesan a tabe e bisulane sondô ase, e jalé nsisim a nleme wongan a bidi ya nsisim a zene ya bo ayé’é étam a ayé’é ya nda bôt, a e tabe Yéhôva ndi kom ése éyoñe bia ye’elane nye. Yéhôva a belane mam ya nsisime na, a wônô bia a ve bia ngule nyôl. Ajô te, bi nji yiane jô’é na minsôñan, a mam mefe me zu wôlé éyoñe bia yiane bo mam ya nsisim. Nge wo yene na, wo tek e bevôme bete, sili’i Zambe mvolan. A yenek avale nsisime wé wo ‘bo ésaé be wo mboane ya bo na, ô kômbô a ô bo ésaé.’ (Beph. 2:13) Nde ñhe, jé ô ne bo asu na ô yemete mo me bôte bevok?

13, 14. (a) Aval avé mojañ éziñ a nga bi ngul e mvus awu minga wé? (b) Mezene mevé bi ne belane me na bi wônô bôte bevok?

¹³ Yéhôva a ve bia mbamba nda bôte ya nsisim é ne ve bia ngule nyôl. Simesa’an avale nlômane Paul ô nga tili: “Samane mo me jômô si, a meboñ me ne miñyemelan; a mboane mezen me ne mvo’é mfa’a ya meda mebo menan.” (Beh. 12:12, 13) Abui Bekristen ya ntete mimbu ôsu e nga bi avale ñwônane ya nsisime te. A ne avale da melu ma. Mojañ éziñ, mvus awu minga wé a abui minjuk afe a nga jô na: “Me nga yé’é na bi vo’o fial aval, nge éyoñ, nge abime meve’ele bi ne bi. Meye’elan a ayé’é étam, bi nga volô ma na me bo teke nyoñ e nsisim. Bobejañ a bekal be nga ve fe ma abui ngule nyôl. Me nga yeme na, e ne mfi ya yemete élat é ne zañe bia be Yéhôva ôsusua na minju’u mia kui.”

¹⁴ Nté bita bi mbe bi boba’an, Aaron ba Hur be nga su’u mo me Moïse. Mfa’a wongan, bi ne jeñe mezene ya suk, a ve bôte bevok mvolane wo yian. Bôte bevé? Minnôm, minkôkon, ba ba tôban étibila’a ya nda bôt, ba ba nyiñ étam, nge ba be jañeleya môt ba nye’e. Bi ne fe wônô bisoé bi ne ntindane ya bo mbia be mam, nge jeñe biôm ya émo ji aval ane, e bo abui besikôlô, e jeñ abui moné, nge beta bisaé. (1 Bet. 3:1-3; 5:11, 14) Jeñek mezene ya liti bôte bevo’o na wo nyoñe be ngabe nya ñyoñane éyoñ ô ne Aba Éjôé, nkañete, nté mia di vôme wua, nge nté mia laane nkule ntangan.

15. Aval avé mbamba minkobô miôé mi ne volô bobenyañe bôé ya nsisim?

¹⁵ Mvus éyoñ Asa a dañeya bita beta ndañan, nkule mejô Azaria a nga wônô nye a ayoñe dé a jô’ô na: “Ve mi bo’o ngu, mo menan me bo te tek; amu ésaé jenan j’aye yene ma’an.” (2 Min. 15:7) Bifia bite bi nga tindi Asa na, a bo abui mintyendan mfa’a ya beta telé mfuban ékaña’a. Avale da fe, mbamba minkobô miôé mi ne nambe bôte bevok nya nnambane. Ô ne volô be na be bo Yéhôva ésaé nya mboane. (Min. 15:23) Éyoñ ô ne ésulan, te biasé ngul ô ne ve bôte bevok éyoñe wo ve biyalane bia wônô mbunan.

16. Aval ane Néhémie, bemvendé be ne yemete mo me bôte ya akônda aya? Kate bia avale bôte ya akônda be nga volô wo.

¹⁶ Néhémie ba be bôte bevok be nga bi ngule ya bo ésaé jap amu Yéhôva a nga su’u be. Ésaé ya nlôñane mimfine ya Jérusalem é nga bo fo’o ve  melu 52! (Néh. 2:18; 6:15, 16) Néhémie a nji be a bo’o ve na a tebele ésaé melôñ. Émien a nga futi mo e melôñe mete. (Néh. 5:16) Avale da fe, abui bemvendé ya akônda e ne ngule ya vu éve’ela Néhémie éyoñe ba nyoñe ngap ésaé melôñ, nge bo mfuban a ba’ale Meba m’Éjôé map mvo’é. Be ne fe yemete mo me bôte be bili minleme mi ne ntya’an éyoñe ba kui nkañete a be, a bo minjoman.​—Lañe Ésaïe 35:3, 4.

17, 18. Éyoñe bia tôbane minjuk, nge na nlem ô tyele bia e yôp, jé bi ne tabe je ndi?

¹⁷ E saé fufulu a bobejañ a bekal a yemete élate jangan. Memvôé mangan fe ma yem, a ndi nleme bia bese bi bili mfa’a ya bibotan Éjôé Zambe ja ye soo bie ja nen. Nté ôse bia yemete mo me bôte bevok, bia volô be na be bo teke sili mo si mbia biyoñ, a na be ba’ale mbamba ôsimesan a ndi nlem mfa’a ya melu ma zu. Nde fe, éyoñe bia volô bôte bevok, bia ba’ale mbamba mefulu ya nsisim, a beme mise e mam Zambe a ka’ale bia melu ma zu. Ôwé, jame te da yemete fe mo mangan.

¹⁸ Éyoñe bia yene na melu mvus, Yéhôva a nga jaé suk, a ba’ale bebo bisaé bé be mbe be wulu’u ba’aba’a a nye, mbunan a ndi nlem bi bili be nye bia nen. Nde ñhe, éyoñe wo tôbane minjuk a bitibila’a, “te me’ete na, mo môé me jolô”! Ve éyoñe wo ye’elan, tabe’e Yéhôva ndi, a jôké’é na beta wo wé a wônô wo a bo na ô bi bibotane ya Éjôé.​—Bs. 73:23, 24.