1. Aval avé bi ne yeme na bi ne tabe môt éziñ ndi?

 MÔT a ne étabe ndi a ve ngule ya tôé bengaka’a bé éyoñ ése. (Bs. 15:4) Bôte bese ba yeme na be ne tabe nye ndi. Bia yi na bobejañ a besita bangan be yene na bi ne avale bôte ete. Jé bi ne bo asu na be tabe bia ndi?

2. Aval avé bi ne liti na bi ne avale bôt be ne tabe de ndi?

² Bi vo’o yemete bôte bevo’o na be tabe bia ndi. Mam bia bo mme ma bo na bôte be tabe bia ndi. Bôte béziñ ba jô na e tabe môte ndi a ne ane e bi moné. E ne ayaé ya bi abui moné; ve angôndô ya tyi’ibi ya dimili nye. Avale te da da e ne bo ayaé ya tabe môte ndi, ve mone jam a ne ji’a bo na bi jañele ndi éte. Teke bisô na bi to Yéhôva ndi. Teke môs éziñe Yéhôva é bo jam da ye bo na bi bo teke beta tabe nye ndi amu “ésaé jé ése é ne nya mboane.” (Bs. 33:4) A yi na bia fe bi vu nye. (Beép. 5:1) Bi tame zu yen bive’ela bebo bisaé be Yéhôva béziñ be nga vu nye a liti na be ne avale bôte be ne tabe de ndi. Bia zu fe yen mefulu metan me ne volô bia na bi bo étabe ndi.

3-4. Aval avé Daniel a nga liti na a ne avale môt be ne tabe de ndi, a nalé a yiane bo na bi sili biabebien minsili mivé?

³ Nkulu mejô Daniel a nga kôme liti na a ne avale môt be ne tabe de ndi. Akusa bo be nga ke nye minkôm Babylone, ve éyoñ a nga kui wôé a nga liti na a ne avale môt be ne tabe de ndi. Bôte be nga tabe nye ndi éyoñ a nga timine biyeyem njô bôte Nebucadnetsar a nga bo a ngule  Yéhôva. Éyoñ éziñ e nga sili na Daniel a kate njô bôte na Yéhôva a yene ki mboone wé mvaé, a foé éte é nji be avale foé njô bôt a mbe a kômbô wôk. E mbe e sili’i Daniel ayo’o nlem amu Nebucadnetsar a mbe ayôñ nlem. (Dn. 2:12; 4:20-22, 25) Mvus abui mimbu, Daniel a nga beta liti na a ne avale môt be ne tabe de ndi éyoñ a nga timin bifia bi mbe ntilan mfime ya nda njô bôte ya Babylone. (Dn. 5:5, 25-29) Mvus ayab éyoñ, Darius mone Mède a betebe ôsu ya éjôé jé be nga jô na Daniel a mbe étu’a môt. Bebien be nga kôme jô na: “be nji yen nkoban nge étom be nye.” (Dn. 6:3, 4) Ôwé, to’o bôte be nji be be kañe Yéhôva be nga kañese na Daniel a mbe étabe ndi!

⁴ Nté bia bindi éve’ela Daniel, e ne mvo’é na bi sili biabebiene na: ‘Bôte be nji bo Bengaa ba yene na me ne avale môt avé? Ye ba yene na ma yeme be’e mimbe’e miam a na me ne avale môt be ne tabe de ndi?’ Amu jé e ne mfi na bi sili biabebien minsili mite? Amu bia ve Yéhôva duma éyoñ bi ne étabe ndi.

5. Jé é nga volô Hanania na a bo étabe ndi?

⁵ Mbu 455 Ô.É.J., éyoñ ngovina Néhémie a maneya lôñ mimfime ya Jérusalem, a nga top bôte be ne étabe ndi asu na be nyoñ ngap a tison. Néhémie a nga tobe fe Hanania ane njôô ya nda ôlem. Kalate Zambe a jô na Hanania “a mbe [étabe ndi] a ko Zambe woñ a dañe bôt  abui.” (Néh. 7:2) Mbôle Hanania a mbe a nye’e Zambe a koo fe woñe ya ve nye nlem abé, a nga bo bisaé bise be nga ve nye nya mboone. Mefulu mete me ne fe volô bia dene na bi bo Yéhôva ésaé nya mboone a na bôte bia be be bia saé be tabe bia ndi.

6. Aval avé Tychique a nga liti na a ne avale mvôé Paul a ne tabe de ndi?

⁶ Bi tame zu kobô ajô Tychique, ébe mbo ésaé Paul a mbe a to nye ndi. Éyoñ be nga fete Paul mimbôk nda jé été, a mbe a to ndi a Tychique, a nga loone nye na “zôsôa mbo ésaé.” (Beép. 6:21, 22) Paul a mbe a yeme’ na Tychique a ne ke ve bobenyañ ya Éphèse a Colosse bekalate, a mbe fe a yeme na a ne ve bobenyañ bé ngule nyul a volô be minlem. Tychique a bo na bi simesan biwôlô bi bobejañ bia nyoñ ngap a miñyiane miangan ya nsisime den.​—Beco. 4:7-9.

7. Jé bemvendé a bediakon ya akônda dôé be ne ye’ele wo mfa’a ya bo étabe ndi?

⁷ Dene fe bia nye’e bemvendé a bediakon bangan nya abuii amu be ne étabe ndi. Aval ane Daniel, Hanania, a Tychique, ba nyoñ ki mimbe’e miap éngbwemese. Éve’an é ne na éyoñ bia tabe ésulane ya zañe sondô, bia kôme yene na be nga nyoñ éyoñ ya mane kabe bisaé bise ya ésulan. Bemvendé be ne mevak éyoñ bôte be nga ve bisaé ba nyoñ éyoñe ya kômesane bie a bo bie nya mboone. Ajô te, bi nji koo woñe ya bañete ñyé’é Bible wongan ésulane ya memane me sondô amu bia mate na éko éziñ nta’ane mam ô nji boban asu ésulan éte. Bi to fe ndi na bii bi bekalate ba sili bia asu ésaé nkañete. Bia kôme yene ane bitôtôlô bi bobejañ bite bia nyoñ ngap a bia avale da yian, a bia ve Yéhôva akiba amu a nga ve bia be! Mam mevé me ne liti na bi ne avale bôt be ne tabe de ndi?

8. Nté bia nyoñ ngap a bôte bevok, jé bi nji yiane bo? (Minkana 11:13)

⁸ Bia nye’e bobejañ a besita a bia nyoñ ngab a be. Ve bia yiane ve ngul ya bo teke fa’a binyiñe biap. Bobejañ béziñe ya ntete mimbu ôsu be mbe ‘ékobôkobô a mfuk, be kobô’ô mam be ne te yiane kobô.’ (1 Tim. 5:13) Bi nji kômbô vu be. Bi tame jô na môt éziñ a kate wo mam ma fombô ényiñe jé, éyoñ te a jô wo na ô bo te kate me môte mfe. Nge ki na sita éziñ a kobô wo ajô ya ôkone wé nge ke minju’u mife a tôbane mie, éyoñ te a jô wo na a nji yi na ô kate de môt mfe. Bia yiane semé nkômbane wé. b (Lañe’e Minkana 11:13.) Éyoñ di, bi tame zu yen bité biziñ bia liti mfi ya ba’ale anyu dangan.

9. Aval avé bibu’a ya nda bôt bi ne liti na bi ne étabe ndi?

⁹ Nda bôt été. Ébu’a ése ya nda bôt é be’e mbe’e ya ba’ale mam me tii a ényiñe ya nda bôt. Bi tame nyoñ mone éve’an, sita éziñ a ne bo mam ma wolé nnôm. Nde, ye nnôm é kate bôte bevo’o mam mete a bo na ngal a wô’ô ôson? Teke jôm! A nye’e minga wé, a nji kômbô bo jam éziñ e ne samele nye. (Beép. 5:33) Bisoé fe bia nye’e éyoñ ba semé bie. Bebiaé ba yiane kôme ba’ale jam ete. Be nji yiane samele bone bap a kañete bôte  bevok bikop ba bo. (Beco. 3:21) Bone fe ba yiane ba’ale menyu map, be nji yiane kate bôte ya nseñ mame me ne ndeñele bibu’a ya nda bôte jap. (Dt. 5:16) Éyoñ môt ase ya nda bôt a ve ngule ya ba’ale mam me tii a ényiñe ya nda bôt, nalé é yemete élat é ne zañe bibu’a ya nda bôt.

10. Nya mvôé a ne avale mvôé avé? (Minkana 17:17)

¹⁰ A bemvôé bangan. E wô’ô kui abui biyoñe na bi kômbô kate mvôé jangan éziñ mam me ne bia nlem. Ve e nji bo tyi’ibi ya bo de biyoñ biziñ. Éko éziñ bi nji bi fulu ya yoé bôte bevok nlem wongan tyi’ibi, a bi ne wô’ô nlem angônda ya mintaé nge bia wô’ô na mvôé jangan ja te ke kate môte mfe jam bia te kate nye. Ajô te, bi ne mevak éyoñ bi bili mvôé ja yeme ba’ale mam bia kate nye! Avale mvôé te e ne ‘nya mvôé.’​—Lañe’e Minkana 17:17.

11. (a) Aval avé bemvendé a binga bap ba liti na be ne tabe be ndi? (b) Bibotane bivé bia so éyoñ bemvendé ba bo teke kañete bibu’a ya menda me bôte map mame ya akônda? (Fombô’ô fôtô ya ékô’ôla.)

¹¹ Akônda été. Bemvendé ba yeme ba’ale mam ba kate be, be ne “vôme ya sobô mfa’a ya évuñulu, aval ane asoé,” asu bobenyañ bap. (És. 32:2) Bia yeme na bi ne kate avale bemvendé ete mam mese me ne bia nlem, bi yeme’e na mam mete mé li’i ve zañe jangan. Nde fe bi nji yiane yemete bemvendé na be kate bia mam bi nji yiane yem. Ajô te, bia semé binga bemvendé amu be nji yemete beyôm bap na be kate be mam be nji yiane yem. Minga mvendé éziñ a nga jô na: “Ma ve nnôme wom akiba amu a kate ki ma mam ba be bobejañ a besita ba kobô éyoñ a ke be jom, nge ke éyoñ ba loone téléfôn, to’o biyôlé biap bibien a kate ki ma. Me ne mevak amu nnôme wom a beté ki ma beta mbe’e ate bitul.  Nalé a bo na me laan a yeñ a bobejañ bese ya akônda nlem ô bôô ma si. Mbôle nnôme wom a kate ke ma mam me tii a binyiñ bi bobejañ ya akônda, nalé a bôé ma nleme si, éyoñ ma kate nye mam ma ndeñele ma, me to ndi na a ye fe ba’ale me.” Teke bisô na bia bese bia yi na bi bo avale bôt be ne tabe de ndi. Mefulu mevé me ne volô bia na bi bo avale bôt ete? Bi tame zu yen mefulu metan.

12. Amu jé bi ne jô na nye’an wo volô bia na bi tabe bôte bevo’o ndi? Va’a éve’an.

¹² Nye’an ô ne beta fulu ôsu a ne volô na bôte bevok be tabe bia ndi. Yésus a nga jô na beta metiñ mebaé ma dañ me ne na bi nye’e Yéhôva a na bi nye’e bôte bevok. (Mt. 22:37-39) Bia nye’e Yéhôva, ajô te bia kômbô bo avale bôt be ne tabe de ndi. Mbôle bia nye’e bobejañ a besita bangan, bi nji kômbô bo ékobôkobô ajô ya binyiñe biap. Nde fe bi nji kômbô kate bôt mam me ne telé be mbia été, mam me ne bo na be wô’ô ôson nge ke mam me ne bo na be wô’ô nlem mintaé.​—Jean 15:12.

13. Aval avé fulu éjote nyul é ne volô na bôte be tabe bia ndi?

¹³ Fulu éjote nyul ja ye volô na bôte be tabe bia ndi. Kristen é ne éjote nyul ja ye ke jeñe na é bo môt ôsu a taté kate bôt jam éziñ. (Beph. 2:3) A ye ke jeñe na a liti bôte bevo’o na a yem mam bôte bese ba yeme ki. Éyoñ bia kobô mame ya nsisim, éjote nyul ja ye fe volô bia na bi bo te kate bôte bevok jam Kalate Zambe nge bekalate bangan be nji ye’ele.

14. Aval avé atyeñ ñyenane mam e ne bo na bôte be tabe bia ndi?

¹⁴ Atyeñ ñyenane mam da ye volô Kristen na é yem “éyoñe ya tabe évô, a éyoñe ya kobô.” (Éc. 3:7) Nkana ya nlam éziñ wo jô na: “nkobô ô ne argent, évôl ki é ne gôlôt.” Mejô mete ma tinane na, biyoñ biziñ e ne dañe bo mvo’é na bi ku évô a lôte na bi kobô. Jôm ete nje Minkana 11:12 a jô na: “môte ya fek a tabe évô.” Bi tame kobô ajô mvendé éziñ. Ba jô étôtôlô mvendé éte éyoñ ése na é ke kôme mejô mekônda mevok. Mvendé fe é nga kobô ajô mvendé éte é jô’ô na: “A ne étyi teke kañete bôt mejô ya mekônda mete.” Mboon ôte ô nga bo na bemvendé bevo’o ya akônda mojañ ate be semé nye. Be to ndi na a vo’o kate bôte befe mejô ba kobô akônda dap.

15. Éve’an évé ja liti na éyoñ bi ne zôsôô bôte bevok bé tabe bia ndi?

¹⁵ Zôsôô é ne fulu fe é ne volô na bôte be tabe bia ndi. Bi to bôte be ne zôsôô ndi amu bia yeme na bé kobô benya mejôô éyoñ ése. (Beép. 4:25; Beh. 13:18) Bi tame jô na wo kômbô bo ñtyentyeñe ñye’ele Kalate Zambe, éyoñ te wo jô môt éziñe na a vô’ôlô ane wo bo nkañete, a na a kate wo bevôm ô ne ke wo sôan. Aval môt avé ô ne tabe de ndi na dé kate wo mam zôsôô été a mbamba nlem? Ye avale môt da nye’e e kate bôt mam ba kômbô wôk, nge ke môt a kate bôte mam zôsôô été? Bia bese bia yem éyalan. Kalate Zambe a jô na: “Mimbame’e bôt été mi ne mvaé a dañe nye’an ô ne nsolan. Meveñe me mvôé me ne jôme ya buni.” (Min. 27:5, 6) Akusa bo na atata’a e nji bo tyi’ibi éyoñ mvôé jôé ja kate wo mam zôsôô été, ve nalé é volô wo nya abuii.

16. Aval avé kalate Minkana 10:19 a ngôné mfi ya bi fulu njôane nlem?

 ¹⁶ Fulu njôan nlem é ne fe nya mfii asu na bôte bevok be tabe bia ndi. Fulu éte ja volô bia na bi yeme fet anyu dangan éyoñ bia bi nkômbane ya kate bôte bevok jam be nji yiane yem. (Lañe’e Minkana 10:19.) E ne bo ayaé ya jôé biabebien éyoñ bia belan bereseaux sociaux. Nge bi teke tabe ntyel, bi ne tem bi nga kate bôt mam be nji yiane yem. Éyoñ ki bi futiya foé éziñ internet, bi vo’o yem aval bôt bé belane je a minju’u foé éte é ne soo bôte befe. Éyoñ bia yeme jôé biabebien, nalé é volô bia na bi yeme fet menyu mangan éyoñ besiñe bangan bé jeñe na be yem mam me ne telé bobejañ a besita bangan mbia été. Bi ne tebe aval été éte éyoñ bia nyiñ mesi bijôé bia tyili ésaé jangan, e wô’ô kui na bezimbi be sili bobejañ béziñ minsili. Nge da kui na bi tebe avale été éte nge ke bité bife, bi ne tôñ melebe ma: “ba’ale anyu [dôé] ntiñetan a nkandé ékabela.” (Bs. 39:1) Bia yiane bo avale môt bôte bese be ne tabe de ndi, bibu’a ya menda me bôte mangan, bemvôé bangan, bobejañ a besita bangan a bôte bese bevok. Ajô te, bia yiane bi fulu njôane nlem.

17. Jé bi ne bo asu na môt ase a tabe ndi a nyi mbok akônda été?

¹⁷ Bia ve Yéhôva akiba amu a nga dutu bia beta nda bôt a ne njalan a bôte ba nye’e bia a ba bi ne tabe be ndi! Bia yiane tabe bobejañ a besita bangan ndi. Éyoñ môt ase ya be bia a jeñe na a bi fulu nye’an, éjote nyul, atyeñ meyen, zôsôô, a njôane nlem, nalé é bo na môt ase ya akônda a tabe nyi mbo’o ndi. Bia yiane saé a ngul ése asu na bi liti bôte bevo’o na bi ne avale môt be ne tabe de ndi. Ngo’o nge bia vu Yéhôva a ke ôsu a liti bôte bevo’o na bi ne étabe ndi.