1, 2. Saül a nga taté éjôé jé mvo’é, ve amu jé Yéhôva a nga lume nye mvus? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.)

ÉYOÑ a nga bet éto njôô, Saül a mbe a yeme minné mié, a to fe ésemé. (1 Sa. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Ve a nji ba’ale mefulu mete ayap, a nga bo abui mam da liti na a ne mebun. Saül a nga bo ôjeja’a amu nkulu mejô Samuel a nga tabe ayap, teke ji’a so e Guilgal. Bephilistin be mbe be nga zu wosan Israël, bezimba ya Israël ki be nga mane tyamelan a li’i Saül étam. A nga yiane simesane na, ‘Ma yiane bo jôm éziñ avôl avôl.’ Ane a nga taté na a ve Yéhôva metuna’a, e to ke na sa ke nnye a mbe a yiane bo ésaé éte. Yéhôva a nji wô’ô jam ete mvaé.—1 Sa. 13:5-9.

² Éyoñe Samuel a zuya koone nye e Guilgal, nde a nga komekane nye. Ve Saül a nji kañese minkomekane mite, a nga jeñe na a kalé émien, a ve bôte befe mekua, a nga biasé mbia mboone wé. (1 Sa. 13:10-14) Ataté môs ôte, a nga taté na a bo mbia be mam. Mbia be mam bete be nga bo na a jañele éto njôô bôte jé, jam da dañedañ e ne  na, a nga jañele élat é mbe zañe ba Yéhôva. (1 Sa. 15:22, 23) Saül a nga taté fo’o éjôé jé mvo’é, ve mvuse ya valé, a nga zametane je.—1 Sa. 31:1-6.

3. (a) Ôsimesan ôvé abui bôt e bili a lat a fulu ya yeme minné? (b) Bia yiane jeñe biyalane ya minsili mivé?

³ Émo ji ja wumulu nsisime mesengan, abui bôt da simesane na da yiane bete minkôñ a mezene mese. Nalé a bo na, be bo teke bisi minné miap. Éve’ane ji ja liti nalé: e film éziñ, mone bezimba wua a jô na: “Ma bisi ke fulu ba loone na e yeme minné, a ma ye ke je bi môs éziñ.” Minsili mi ne ñhe na, amu jé e ne mfi ya yeme minné miôé? Jé ja tinane na e yeme minné miôé? Aval avé bi ne ke ôsu a yeme minné miangan akusa bo minjuk bia tôbane mie? Ayé’é di da zu yalane minsili mibaé mia taté. Di da tôñe da ye yalane wu lale.

4. E bo mbia be mame ya mebun a tinan aya?

⁴ Kalate Zambe a liti na nsela’ane a ne zañe fulu ya yeme minné a fulu mebun. (Lañe Minkana 11:2.) David a nga ye’elane Yéhôva na: “Kame’e ma mfa’a ya mbia be mame ya mebun.” (Bs. 19:13) Jé a mbe a loone na, “mbia be mame ya mebun”? Kalate Zambe a liti na, môt a nji yeme minné mié a be’e éza mbe’e, a bo jam be nji jô nye na a bo. Bia bese bi wô’ô bo mebun biyoñe biziñ, amu bi nga bialé abé été. Ve aval éve’ela Njô bôte Saül ja liti, nge bia bete biabebiene yôp, bia ye su’ulane jañele élate jangan a Yéhôva. Besam 119:21 a jô na Yéhôva a komekan bôte be ne mebun. Amu jé?

5. Amu jé mboone mbia be mame ya mebun ô ne nya abé?

⁵ Mbia be mame ya mebun me ne abé a dañe bone bikop. Jam ôsu, éyoñe bi ne mebun, bi nji ve Yéhôva, Njôô wongan a ne zôsô duma. Jame baa, bia ye bi mejô a bôte bevok nge bia bene suu biabebiene si éjôé bôte be tele bia ôsu. (Min. 13:10) Jame lale, éyoñe da yené ne fômelé na bi ne mebun, bi ne wô’ô mbia ôson. (Lc. 14:8, 9) Mbia be mame ya mebun, ma vo’o soo bia mvo’é. Jôm éte nje Kalate Zambe a jô na, e yeme minné miangan a ne jam e ne mfi.

6, 7. Fulu éjote nyul ja tinan aya, a nkañ ôvé ô ne zañe fulu ete a fulu ya yeme minné?

⁶ Fulu ya yeme minné a fulu éjote nyul, bi nji dañe selan. Kalate Zambe a liti na bôte be ne éjote nyul, be nji bo mebun, nge bete bebiene yôp. A jô na môt a ne éjote nyul, a ne “nje’ebane nleme si.” (Beph. 2:3.) Môt a sili émiene si, a yeme minné mié, mam a ne ngule ya bo, bikobe bié, a yeme fe kañese melep, nge asimesane bôte bevok. Yéhôva a wô’ô avale môt ete mvaé.

⁷ Kalate Zambe a liti na, môt a yeme minné mié a nji yen émien aval e ne te yian, a yeme na a vo’o bo mam mese. Éfia ya nkobô Grèk be nga kôñelane na, e yeme minné miôé ja ngôné avale môt a yiane nyiñ a bôte bevok.

8. Mam mevé bia yiane fas, éyoñe bia kômbô yeme nge bia semé minné miangan?

 ⁸ Éyoñ évé é ne mfi ya fas, nge bo mam ma liti na bia yeme minné miangan? Mam ma, ma yiane bo na bi fas. Ye bia yene biabebien anen, nge mimbe’e miangan? (Bero. 12:16) Ye bia dañe simesane ve biabebien? (1 Tim. 2:9, 10) Nge ke na, ye bia kabetan asimesane dangan, a mintyi’ane miangan, teke kômbô tyendé? (1 Bec. 4:6) Nge bia bo mam mete, bi ne bo teke yemelane na bi nto mebun, a na, bi nji beta yeme minné miangan.

9. Jé é nga tindi bôte béziñe na be bo mebun? Va’ak éve’ane ja so Kalate Zambe.

⁹ Môt  ase ya be bia a ne biasé minné mié, nge a taté na a jô’é minkômbane ya minsôn mi jaé nye nlem. Ñyiane duma, minyamete, mbia ñwô’an ôlun, minkômbane mite mi ne mbia mimboone ya mebun. Kalate Zambe a jô na Absalom, Ouziya, a Nebucadnetsar, be nga ku mimboane mi mame ya minsôn, ane Yéhôva a nga wo’o be ôsone nyul amu mebune map.—2 Sa. 15:1-6; 18:9-17; 2 Mka. 26:16-21; Dn. 5:18-21.

10. Amu jé bi nji yiane tyi’i bôte mejô amu mam ba bo? Va’ak éve’ane ja so Kalate Zambe.

¹⁰ Mam mefe me ne bo na môt a bo mebun. Tame fase bifuse bi: Metata’a 20:2-7 a Matthieu 26:31-35. Ye Abimélec ba Pierre be nga bo mam mete amu mbia minkômbane ya minsôn? Ye be nga bo mam mete amu be nji tu’a yemelane mam mese? Bi vo’o lañe bôte minlem, ajô te, fek a nye’an, bia yiane tindi bia na, bi bo teke tyi’i bôte mejô amu mam ba bo.—Lañe Jacques 4:12.

11. Nkañ ôvé ô ne zañ e yeme minné miangan, a e yeme tebe été jangan nta’ane mame Zambe été?

¹¹ Bia liti na bia yeme minné miangan, éyoñe bia yeme tebe été jangan nta’ane mame Zambe été. Yéhôva a ne Zambe ya nta’ane mam, ajô te, a telé môt ase ya be bia été ja yiane nye. Môt ase a yiane yeme na a ne nya mfi, a na, mbe’e ôse a be’e akônda été, ô ne nya mbe’e. Amu mvame jé, Yéhôva a nga ve môt ase ya be bia fek, atyeñ, a ngule ya bo abui mam. Bi ne belane mefulu mete na bi ve nye duma, a na bi volô bôte bevok. (Bero. 12:4-8) Yéhôva a yene bia anen, a too bia ndi, a ve fe bia mimbe’e.—Lañe 1 Pierre 4:10.

12, 13. Amu jé bi nji yiane kam nge da kui na, mimbe’e Yéhôva a ve bia mia tyendé ane éyoñe ja lôt?

¹² Été bi tele nta’ane mame Zambe été é ne tyendé ane éyoñe ja lôt. Tame yen éve’ela Yésus. Atata’a, ba Yéhôva be mbe étam. (Min. 8:22) A nga volô Yéhôva ésaé ya té beéngele, émo milañ, a bôt. (Beco. 1:16) Éyoñ abui mimbu e lôteya, Yéhôva a nga ve nye mbe’e ôfe; a nga lôme nye si va ane étume mon, ane a nga yaé, a bo nya môtô. (Beph. 2:7) Mvus awu dé, a nga bulane yôp ane nsisim, na a bo Njôô ya Éjôé Zambe mbu 1914. (Beh. 2:9) Sa ke mbe’e a nga kandane be’e le. Yésus a ye jôé tañe toyini mimbu, mvuse ya valé, a ye bulane Yéhôva Éjôé, ndemben “Zambe a ye bo mam mese be bôte bese.”—1 Bec. 15:28.

¹³ Aval ane Yésus, mimbe’e miangan mi ne tyendé ane éyoñe ja lôt  éko éziñ amu mintyi’ane bia nyoñ. Nge ô mbe nkoé melu mvus, ye ô nto nlu’ane den? Ye wo yale bon? Mimbu mi ndôme lôte mi, ye ô nga sé’é nkôñ ényiñe wôé na ô bo nkpwa’a mefan? Mintyi’ane mite mise mia ve wo mimfefé mimbe’e. Mfefé jam ô ne bo na mimbe’e miôé mi tyendé. Ye ô ne ésoé, nge nya môtô? Ye ô ne mvo’é minsôn, nge ntutuñ? Ôsusua na Yéhôva a ve wo mbe’e, a fas abim avé wo ye bo mfi ékôane jé. A se ngule ya sili bia mam bi vo’o bo, nde fe, a wô’ô mengule mese bia ve mvaé.—Beh. 6:10.

14. Aval avé e yeme yene mam a ne volô bia na, bi ke ôsu a bu’ubane mbe’e ôse Yéhôva a ve bia?

¹⁴ Yésus a nga bu’ubane mbe’e ôse Yéhôva a nga ve nye, bia fe bi ne vu nye. (Min. 8:30, 31) Môt a yeme minné mié, a ke ôsu a nye’e mimbe’e mié akônda été. A nji jeñe mimfefé mimbe’e a ngul ése, nge bo bobejañe be be’e mimbe’e éviele. Ve a belane fek, a ngule jé na a yeme be’e mbe’e wé, amu a yeme na wo so be Yéhôva. A semé fe été Yéhôva a telé bobejañ a bekale bevo’o ya akônda. Fulu ya yeme minné ja volô bia na bi semé, a su’u bôte bevok.—Bero. 12:10.

15. Aval avé Gédéon a ne ye’ele bia fulu ya yeme minné?

¹⁵ Gédéon a ne mbamba éve’ela ya vu mfa’a ôte. Éyoñ éngele Yéhôva a  nga yené be nye, Gédéon a mbe a yeme été jé, a avale nda bôt a mbe a so’ok. (Bm. 6:15) Éyoñ a nga kañese ésaé Yéhôva, a nga jeñe na a kôme yeme jôme Yéhôva a mbe a yi na a bo, a sili nye mvolan. (Bm. 6:36-40) Gédéon a mbe ayo’o môt, ntyel, a fek. (Bm. 6:11, 27) A nji belan éto jé na a bete minkôñ. Nné ane a nga bi fan, a nga bulane ke bo ésaé jé ya atata’a.—Bm. 8:22, 23, 29.

16, 17. Mam mevé môt a yeme minné mié a yiane taté fas éyoñ a kômbô kañese mimfefé mimbe’e?

¹⁶ E yeme minné miangan, a nji tinane na bi nji yiane jeñ, nge kañese mimbe’e mife akônda. Kalate Zambe a jô na bia yiane yaé nsisim. (1 Tim. 4:13-15) Nde, ye e yaé nsisim a tinane ve na bi be’e mimbe’e mife akônda été? Teké’é. Ébotane Yéhôva a ve bia é ne volô bia na, bi tu’a be’e mbe’e wongan ya éyoñe ji. Bi ne ke ôsu a bi mbamba mefulu, a bo mbamba be mam.

¹⁷ Ôsusua na a kañese mbe’e éziñ, môt a yeme minné mié a yiane taté jeñe na a kôme yeme jame Yéhôva a yi mfa’a wé. A yiane fase nta’ane mame wé, a été jé. Ye a ne ngule ya kañese mfefé mbe’e, teke ndeñele wu a be’e éyoñe ji? Ye a ne sili môte mfe mvolan, asu ya na a be’e wô mvo’é? Nge a yalane na teké’é nsili wua ya été, nge mise mibaane, éko éziñe môte mfe nnye a yiane mbe’e ôte. Nge bia tu’a fas e meye’elan été, bia ye ke kañese mimbe’e mife éyoñe bi se ngule ya be’e mie. Môt a yeme minné mié a yiane yeme jô na, ‘Me vo’o ki.’

18. (a) Ôsusua na bia kañese mfefé mbe’e, jé bia yiane bo nge bia yeme minné miangan? (b) Aval avé kalate Beromain 12:3 a nambe môt a yeme minné mié?

¹⁸ Éve’ela Gédéon ja liti bia na nge bia kômbô yeme bo ésaé Yéhôva a ve bia, bia yiane sili nye mvolan. Nga Yéhôva émien a jô bia na bi ‘wulu nje’ebane nlem, a Zambe wongan.’ (Mic. 6:8) Nde, éyoñ ése bia kañese mfefé mbe’e, bia yiane taté fas e meye’elan été nge bia ye kui na bi be’e wô, a tôñe melebe Yéhôva a ve a zene ya ékôane jé. Bia yiane yé’é na bi nyoñe mintyi’ane mia lu’an a nta’ane mame Yéhôva ô ne te tyendé. Bia yiane yeme na, éjote nyule Yéhôva, nje ja ‘nene bia,’ sa ke fek jangan. (Bs. 18:35) Éyoñe bia tobe na bia wulu mezene me Yéhôva, bia ye ke simesane biabebien a lôte nné.—Lañe Beromain 12:3.

19. Amu jé bia yiane yeme minné miangan?

¹⁹ Môt a yeme minné mié a ve Yéhôva duma da yiane nye, amu nnye a nga té bia, a biôm bise. (Nli. 4:11) E yeme minné miangan a volô bia na, bi nye’e mbe’e ôse Yéhôva a ve bia, na bi bo te bo aval e ne te yian, a na, ékôane Yéhôva é bo nlatan. Fulu éte ja volô bia na bi sili biabebiene si be bôte be tele bia ôsu, bi bo ntyel, a na bi sa’ale minsem. Jôm éte nje fulu ya yeme minné miangan é ne nya mfi asu bebo bisaé be Yéhôva bese, amu Yéhôva a nye’e ba be bili fulu éte. Ve jé bi ne bo éyoñe bia tôbane minjuk? Ayé’é da zu da ye liti bia avale bi ne ke ôsu a yeme minné miangan to’o minjuk été.