1-3. Minju’u mivé mi ne bo na bebo bisaé be Yéhôva be kuli mili’i mis?

 ÉYOÑ évé nje ô nga kandane yôn? Biyoñe biziñ bi wô’ô kuli mili’i mevak. Ve abui biyoñ, bi wô’ô yôn amu nlem ô ne bia ntya’an. Éve’an é ne na, bi wô’ô yôn éyoñ bia te bi awu. Lorilei, sita éziñe ya États-Unis, a nga jô na: “Mvus awu ngo jam, é mbe é kui ma biyoñ biziñe na nlem ô bo ma mintaé aval e ne na, me nji be me yeme’e jam e ne ma volô nlem. Éyoñ nalé a kui, me mbe me sili’i mamien nge mé fo’o kui na me jibi nju’u ôte.” *

² Ve mam mefe me ne bo na bi kuli mili’i mis. Hiromi, nkpwa’a mefan éziñe ya Japon, a nga jô na: “Biyoñe biziñ ma wô’ô nlem mintaé éyoñ ma yen ane bôte ya abôta nkañete dam ba bene benya mejôô. Biyoñe biziñ, ma sili Yéhôva a mili’i mise na a volô ma na me yene môt a kômbô vô’ôlô benya mejôô.”

³ Ye wo fe ô tameya wô’ôtan ane besita bete? Abui ya be bia e tebeya aval été ete. (1 P. 5:9) Bia kômbô bo “Yéhôva ésaé a mevak,” ve biyoñe biziñ bi wô’ô je bo a mili’i mis amu môte bia nye’e a te wu, amu jam éziñe da te’e bia nyul, nge ke amu nju’u éziñe wo telé mbunan wongan meve’ele été. (Bs. 6:6; 100:2) Nde, jé é ne volô bia éyoñ bi tele aval été ete?

4. Jé bia zu yen ayé’é di?

⁴ Jé éve’ela Yésus é ne ye’ele bia? Yésus fe a nga tôbane minju’u mi nga bo na ‘a yi.’ (Jean 11:35; Luc 19:41; 22:44; Beh. 5:7) Bia zu yene mam me nga bo na Yésus a yôn. Bii yene mam éve’ela Yésus ba Ésaa wé Yéhôva é ne  ye’ele bia. Bii yene fe aval avé bi ne dañe minju’u mi ne bo na bi kuli mili’i mis.

5. Jé Jean 11:32-36 a ye’ele bia a lat a Yésus?

⁵ Mbu 32 É.J., mvôé Yésus, Lazare, é nga fame ôkon a wu . (Jean 11:3, 14) Lazare a mbe a bili bekal bebaé, Marie ba Marthe. Yésus a mbe a nye’e nda bôt éte angôndô ya abui. Marie ba Marthe be mbe minleme ntya’an éyoñe ndôme jap Lazare é nga wu. Mvus awu Lazare, Yésus a nga ke nlame ya Béthanie, vôme Marie ba Marthe be mbe be too. Éyoñ Marthe a nga wô’ô na Yésus a ne zen, a nga ji’a ke tôbane nye. Tame ve’ele simesane mintaé a mbe a wô’ô éyoñ a nga jô Yésus na: “A Tat, nge ô nga to va, ve ndôme jam é nji wu.” (Jean 11:21) Mvuse ya valé, éyoñe Yésus a nga yene Marie a bôte befe be yônô’ôk, ane “a nga yi.”​—Lañe’e Jean 11:32-36.

6. Amu jé Yésus a nga yôn?

⁶ Amu jé Yésus a nga yône môs ôte? Étude perspicace des Écritures a yalane na: “Yésus a nga wô’ô mintaé a yôn amu mvôé jé Lazare é nga wu. ‘Nlem ô nga taé’ fe nye éyoñ a nga yen ane bekale bé ba yôn. ” * Yésus a nga yiane fe simesane mintaé Lazare, édima mvôé jé, é nga jibi nté a mbe a konô’ôk, a aval a nga wô’ôtan éyoñ a nga yen na awu e nto nye bebé. Yésus a nga yiane fe kuli mili’i mis amu a nga yen aval avé nleme Marie ba Marthe ô mbe ntya’an. Nge mvôé jôé nge ke ébu’a ya nda bôte jôé é nga wu, teke bisô na wo fe ô tameya wô’ôtane nalé. Bi tame zu yen miñye’elane milal nkañete ôte wo ve bia.

7. Jé mili’i me Yésus ma ye’ele bia a lat a Yéhôva?

⁷ Yéhôva a yem avale wo wô’ôtan.  Yésus a nga vu Ésaa wé. (Beh. 1:3) Éyoñe Yésus a nga yôn, a nga liti aval avé Yéhôva a wô’ôtan éyoñ mbo ésaé wé a wu. (Jean 14:9) Nge wo fe wo jibi mintaé ya awu môte wo nye’e, wo yiane tabe ndi na Yéhôva a yeme de, a na jam ete da taé fe nye nlem. A kômbô volô wo nlem.​—Bs. 34:18; 147:3.

8. Amu jé bi ne tabe ndi na Yésus é wômôlô bôte bangan be nga wu?

⁸ Yésus a bili nkômbane ya wômôlô bôt bôé. Mone éyoñ ôsusua na Yésus a yôn, a nga jô Marthe na: “Nyo ndôm a ye beta wômô.” Marthe a mbe a too jam ete ndi. (Jean 11:23-27) Mbôle Marthe a mbe mbo ésaé Yéhôva, a mbe a yiane yeme minkañete ya mimfufube mintilan mia liti aval avé nkulu mejô Élie ba Élisée be nga wômôlô mimbim. (1 Bb. 17:17-24; 2 Bb. 4:32-37). A nga yiane fe wô’ô ajô bôte Yésus a nga wômôlô. (Luc 7:11-15; 8:41, 42, 49-56) Wo fe ô ne tabe ndi na bôte bôé bese be nga wu ba ye beta wômô. Mili’i Yésus a nga kuli éyoñe mvôé jé é nga wu ma bo’olô na a ne ôjeja’a ya wômôlô miñwuan.

9. Aval avé ô ne vu Yésus mfa’a ya su’u bôte be ne minlem ntya’an? Va’a éve’an.

⁹ Ô ne su’u bôte be ne minlem ntya’an. Yésus a nji su’u ve na a yôn ba Marthe a Marie, a nga vô’ôlô fe be, a volô be nlem. Wo fe ô ne bo avale da. Dan, mvendé ya Australie, a jô na: “Nlem ô mbe ma ntya’an éyoñe minga wom a nga wu. Abui bobejañ a binga bap be mbe be za’a tabe a ma éyoñ ése, be nyoñe’ éyoñe ya vô’ôlô ma. Be mbe be va’a ma fane ya kat aval ese me mbe me wô’ôtan, a miñyône miam mi nji be mi ndeñele’e be. Be mbe fe be volô’ô ma bo mam méziñ, aval ane nsôban metua, makit, a nnam, éyoñ mamien me nji be ngule ya bo mam mete. Be mbe be ye’ela’an a ma nsamba éyoñ ése. Be nga kôme liti na be ne bobenyañe be nga ‘bialé éyoñe ya njuk.’”​—Min. 17:17.

10. Kate’e mam me nga bobane Luc 19:36-40.

¹⁰ Yésus a nga suane Jérusalem Ngone Nisan é too melu 9, mbu 33 É.J. Éyoñ a mbe a nga zu nyiine tison, bôte be nga mane taé biyé njoñ mfa’a ya liti na nnye a ne Njôô wop. A mbe fo’o éyoñ mevak. (Lañe’e Luc 19:36-40.) Ve beyé’é bé be nji be be yeme’e jame da ye bobane mvuse ya valé. “Éyoñ [Yésus] a nga kui bebé, a nga yen nlam, ve yi.” Yésus a nga kuli ajô a lat a ntyamane Jérusalem a mili’i mis.​—Luc 19:41-44.

11. Amu jé Yésus a nga yôn asu bôte ya Jérusalem?

¹¹ Akusa bo bôte ya Jérusalem be nga nyoñe nye a ôsesa môs ôte, Yésus a nga yôn amu be mbe be maneya liti na ba bene mbamba foé ya Éjôé Zambe. Ajô te, Jérusalem a mbe na a tyamban, a Bejuif bese bé bo te wu môs ôte bé ke minkôm. (Lc. 21:20-24) Éngôngol jam é ne na, fo’o ve avale Yésus a nga jô, abui bôt e nga lume nye mvus. Aval avé abui bôte da yene mbamba foé ya Éjôé Zambe vôm ô too? Nge a ne fo’o ve mone doé bôte nnye a kañese Mejô me Zambe, jé mili’i me Yésus me ne ye’ele wo? Bi tame zu yene miñye’elane milal mife.

12. Miñyône mi Yésus a lat a bôte ya Jérusalem mia ye’ele bia jé a lat a Yéhôva?

 ¹² Yéhôva a nyoñe ngap a bôt. Mili’i me Yésus ma liti bia abim avé Yéhôva a nye’e môt a binam. “A ne te kômbô na môt éziñ a ye jañ, ve na, bese be zu kôñelane minlem.” (2 P. 3:9) Den, bia liti na bia nye’e bôte bevok éyoñe bia ve ngule na mbamba foé bia kañete a nambe minlem miap.​—Mt. 22:39. *

13-14. Aval avé Yésus a nga yeme tebe été bôte bevok, a aval avé bia fe bi ne vu nye?

¹³ Yésus a nga kañete a ayôñ ese. A nga liti bôte na a nye’e be amu a nga jeñe mezene mese na a ye’ele be. (Luc 19:47, 48) Jé é nga tindi nye na a bo de? Yésus a mbe a wô’ô bôte bete éngôngol. Biyoñe biziñ, abui bôt e mbe e kômbô’ô vô’ôlô Yésus, a nalé a mbe a bo’o na émien a beyé’é bé be kate bi éyoñe “ya di.” (Marc 3:20) To’o môse môt éziñ a mbe a kômbô’ô laan a nye alu, Yésus a nga kañese. (Jean 3:1, 2) Abui bôt e nga vô’ôlô Yésus e nji su’ulane bo beyé’é bé. Ve bôte bese be nga vô’ôlô nye be nga bi fane ya wô’ô benya mejôô. Dene fe, bia yi na bôte bese be bi fane ya wô’ô mbamba foé. (Mam. 10:42) Asu na bi bo de, da sili na bi tyendé befatane be nkañete bangan.

¹⁴ Tabe’e nkômesane ya bo mintyendane mia sili. Nge wo tyendé ki mewolo wo kañete bôt, nalé a ne bo na ô sube fane ya kañete bôte béziñ ba kômbô vô’ôlô mbamba foé. Nkpwa’a mefan a ne jôé na Matilda a jô na: “Bia nnôme wom bia ve ngule ya kui nkañete mewolo mevale meval. Ndibe tyé, bia kañete vôme bôte ba bo makit. E zañe môs, éyoñ bôte ba lôt abui njoñ, bia kañete ata’a bekalate. Mame ngô’é ki, bia koon abui bôt menda map.” A lôte na bi kañete fo’o ve mewolo me ne mvo’é asu dangan, bia yiane jeñe na bi kañete mewolo bia yeme na bi ne koone bôt. Nge bi bo de, bii ve Yéhôva nlem avak.

15. Jé Luc 22:39-44 a jô a lat a alu be mbe na ba zu bi Yésus?

¹⁵ Mame ngô’é ya Ngone Nisan é too melu 14 ya mbu 33 É.J., Yésus a nga ke afube ya Gethsémané. Nté a mbe wôé, a nga yoé Yéhôva nlem wé. (Lañe’e Luc 22:39-44.) Éyoñe te nje Yésus a nga bo “meye’elan. . . a beta ñyônan a mili’i mis.” (Beh. 5:7) Jé Yésus a nga sili Yéhôva alu be mbe na ba bi nye? A nga sili Yéhôva ngul asu na a tebe ne bip, a bo nkômbane wé. Yéhôva a nga wô’ô meye’elane me Mone wé, ane a nga lôm éngele na a ke ve nye ngule nyul.

16. Amu jé nlem ô mbe ô tyele Yésus yôp éyoñ a mbe a ye’ela’an afube ya Gethsémané?

¹⁶ Yésus a nga yiane fo’o yôn abui éyoñ a nga ye’elan Ésaa wé afube ya Gethsémané. A mbe a koo woñe na be yene nye ane môt a biasé Zambe. A mbe fe a yeme’ abim avé e ne mfi na a tebe ne bip, a fubu jôé Zambe. Nge wo fe wo tôban avale nju’u da telé mbunane wôé meve’ele été, jé mili’i me Yésus me ne ye’ele wo? Bia zu yene miñye’elane milal mife.

17. Jé bi ne yé’é a lat a Yéhôva éyoñe bia yen aval a nga yalane meye’elane me Yésus?

¹⁷ Yéhôva a vô’ôlô meye’elane môé. Yéhôva a nga vô’ôlô meye’elane me Yésus. Amu jé? Amu jam e mbe e dañe mfi asu Yésus e mbe na a ba’ale élate jé a Ésaa wé, a na a bo teke ve éyôlé Ésaa wé mvit. Nge jame da dañe mfi ényiñe jangan e ne na bi ba’ale élate jangan a Yéhôva, a na bi bo te ve éyôlé jé mvit, A ye yalan meye’elane mangan.​—Bs. 145:18, 19.

18. Aval avé Yésus a liti na a ne mbamba mvôé?

¹⁸ Yésus a yeme tebe été jangan. Éyoñ nlem ô tyele bia yôp, bi ne mevak éyoñ bemvôé bangan ba yeme tebe été jangan, e dañedañe ba be nga bi avale minju’u bia tôbane de. Yésus a ne avale mvôé ete. A yem jam môt a wô’ôtan éyoñe nlem ô ne nye ntya’an, a yeme fe mfi ya bi mvolane nlem. É véé mise na bi bi mvolane wo sili bia “éyoñ bia yiane  nyoñ” wô. (Beh. 4:15, 16) Avale Yésus a nga kañese mvolan éngele afube ya Gethsémané, bia fe bia yiane kañese mvolane Yéhôva a ne ve bia a zene ya bekalate bangan, bevidéo, minkañete ya mengana bôt, nge ke a zene ya bemvendé a bemvôé bangan be ne bitôtôlô nsisim.

19. Aval avé ô ne bi ngule nyul éyoñ wo tôbane minjuk? Va’a éve’an.

¹⁹ Yéhôva a ye ve bia “mvo’é Zambe.” Aval avé Yéhôva a ve bia ngule nyul? Éyoñe bia ye’elane nye, bia bi “mvo’é Zambe, nje éte ja dañ fe’ ése.” (Beph. 4:6, 7) Mvo’é Yéhôva a ve bia ja bôône bia nleme si, a ve bia mbamba b’asimesan. Jam ete e nga kui sita a ne jôé na Luz. A jô na: “Me mbe me wô’ôta’ane na me ne étam biyoñe biziñ. Jam ete e mbe e bo’o na me simesane na Yéhôva a nye’e ki ma. Ve éyoñe nalé a kui, ma ji’a kate Yéhôva avale ma wô’ôtan. Meye’elane ma volô ma na me titane mbia b’asimesan.” Nkañete ôte wo liti bia na meye’elane me ne soo bia mvo’é.

20. Miñye’elane mivé mili’i me Yésus ma ve bia?

²⁰ Mili’i me Yésus ma ve bia angôndô ya mbamba miñye’elan. Bia te yene na bia yiane su’u bemvôé bangan be ne minlem ntya’an, a tabe ndi na Yéhôva ba Yésus bé su’u bia éyoñ bii bi awu. Bi bili fe nkômbane ya yeme tebe été bôte bia kañete, amu Yéhôva ba Yésus ba liti mbamba fulu ate. Bia bi fe ngule nyul amu bia yeme na Yéhôva ba Yésus ba kôme yem avale bia wô’ôtane nlem, ba tebe été jangan, a ba kômbô volô bia na bi ke ôsu a jibi. Ngo’o nge bia bese bia ke ôsu a tôñe mame bia te yé’é, akekui môse Yéhôva a ye tôé mbamba ngaka’a a nga bo bia na é “fimi mili’i mese mise [mangan]”!​—Nli. 21:4.