ÉSA wom James Sinclair, ba nyia wom Jessie, be nga kôlô Écosse, a ke nyiñe tisone ya Amelka ba loone na New York City, vôme ba loone na Bronx. Be nga yemban abui bôte wôé, ve môte wua ya ba be nga taté yembane be, a mbe Willie Sneddon, nye fe a mbe a so’o Écosse. Nné ane be nga yeman, ane be nga taté na, ba laan ajô ya menda me bôte map. Mame ma me nga boban me ngenan teke bialé.

Nyia wom a nga kañete Willie na, ôsusua na Beta Bita bi ôsu bia bôlé, ésa wé, a ndôme jé be nga wu mañ, éfunga jap é nga jimbi bombe mañe si. Ane Willie a nga yalane nye na, “Éso a ne nduane kom!” Willie a mbe Ngaa Yéhôva, éyalan éte nje é nga bo na, be taté na ba kobô ajô Zambe.

Jame Willie a nga jô, e nga bo na, mema a bo fe’e ne vema, amu a mbe a yeme’e na, ésa wé a mbe mbamba môt. Ve Willie a nga sili nye na, “Ye wo ye wô’ô mvaé nge ma kate wo na, Yésus fe a nga ke nduane kom?” Nsili ôte ô nga bo na, mema a simesane meye’elan a nga wô’ô nda Zambe jé na, Yésus a nga suse nduane kom, mvuse melu mela, ane a nga wômô. Ane a nga sili émiene na, ‘Nge nduane kom é ne vôme mbia be bôt ba dik ngum ényiñ, amu jé Yésus a nga ke wôé?’ Mfasan ôte ô nga bo na, mema a jeñe benya mejôô. Ane a nga taté na, a tabe bisulan. A nga dubane mbu 1940.

Éyoñ éte, ékôane Yéhôva é mbe é jô’ô bebiaé na, be ye’ele bone bap Mejô me Zambe. Éyoñe me mbe mongô, ésa wom a mbe a ba’ale’e ma nté mema a mbe a kele’e bisulan a nkañete, memane me sondô. Mvuse bone mimbu, nde bia pepa bi nga taté na bia ke bisulan. Mema a mbe a bo’o ésaé nkañete a ayôñ ése. Biyoñe biziñ, a mbe a tôka’ane bôte ba be nye ba yé’é vôme wua, a yé’é a be. Mewo’an, bia nye bi mbe bi kele’e nkañete. Nalé a nga bo na, me yeme Kalate Zambe, a na, me yeme ye’ele bôte bevok.

Ma wôk ôsone ya kate mia de, ve éyoñ me mbe mongô, me nji be me nyeke’e benya mejôô. Me nji be me va’a ngule ya yé’é.  Ve éyoñ me nga bi mimbu 12, nde me nga bo nkañete mbamba foé a ngenan te duban. Ataté éyoñ éte, me nga bo mban ésaé nkañete. Me nga ve mamiene ngumba be Yéhôva, a duban mbu 1954, Ngone zangbwale é too melu 24, me bili mimbu 16; a mbe beta étôkan a nga bobane Toronto, tisone ya Canada.

Bobejañ béziñe ya akônda dangan, be mbe be tameya saé Béthel, bevo’o be kele’ ôsu a saé wôé. Be nga volô ma abui. Be mbe be yeme’e kobô, be yeme’e timine bifuse ya Kalate Zambe, nalé a nga nambe ma abui. Beye’ele sikôlô bam be nga yi na, me kee sikôlô ôsu, ve nsôñane wom ô mbe na, me ke saé Béthel. Nde me nga jalé afebe ya bôte ba kômbô ke saé Béthel, beta étôkan a nga bobane Toronto, éyoñ me nga duban. Me nga jalé afebe baa mbu 1955, beta étôkan a nga bobane Yankee Stadium, New York City. Be nga loone ma Béthel ya Brooklyn mbu 1955, Ngon ébulu é too melu 19, me bili mimbu 17. Môse baa me nga saé Béthel, be nga lôme ma 117 Adams Street, wofise wo late bekate. Me mbe me saé a minsini a tiñe minsoé mi kalate mi bili mefebe 32, a lôme mie minsini mbok a late me na, me bo ngumba kalate.

Me nga saé vôme ba late bekalate ve tañe ngone jia, ane be nga lôme ma wofise ba tili bekalate mefoé, amu me mbe me yeme’e tili minsini a tili. Biyoñe bite, bobejañ, a besita be mbe be tili’i biyôlé bi bôte ba kômbô lañe Nkume mmombô a bete a Réveillez-vous ! mon éfus étyé yôp (a too ébambam). Mvuse bone bengon, nde be nga lôme ma wofise wo lôme bekalate mesi mesi. Klaus Jensen, mojañ a mbe a tebele’e wofis ôte, a nga sili ma nge me ne ke a  bôte ba ke ba li’i bekalate vôme bobejañ ba zu nyoñe be, a ke be mekônda map. Bi mbe fe bi yiane be’e bekalate mefoé, a ke li’i be post, asu ya na post a lôme be mekônda ya amelka. Mojañ Jensen a nga jô ma na, a yeme na ésaé éte ja ye bo mfi asu dam. Me mbe mbia nkôt 57 kg. Mojañ Jensen a nga yeme fo’o na, ma yiane fô’ôsan!

Wofise wo wulu nkulane bekalate mefoé ô mbe fe ô lôme’e be mekônda ma yi bekalate. Nalé a nga volô ma na, me yem abime minkobô da belane bekalate mefoé bia kuli Brooklyn. Me mbe me ngenane teke wôk abui ya minkobô mite, ve me mbe meva’a ya yeme na, betoyini bekalate mefoé bia kuli ba ke abui mesi. Me nji be me yeme’e na, ma ye bi fane ya ke abui mesi y’été.

Mbu 1961, me nga ke saé wofise ba bo mame me moné, Grant Suiter nnye a mbe a tebele’e wofis ôte. Mvuse bone mimbu, ane me nga ke saé a mojañ a mbe nlô ya ésaé ya si ése, mojañ Nathan Knorr. A nga kate ma na, mojañ wua ya ba ba saé a nye, a nga ke Sikôlô bekañete mbamba foé tañe ngumba ngon, éyoñe sikôlô ate aye man, a ye ke saé wofise wo tebele ésaé nkañete. Ma be nga tobe na, me zu saé éjiane jé. Me nga saé a Don Adams, mojañ a nga kañese na me zu saé Béthel, amu nnye a nga san afebe me nga jalé mbu 1955, éyoñe me mbe me kômbô’ô zu saé Béthel. Bobejañ bebaé befe be mbe be saé wofis ôte, Robert Wallen a Charles Molohan. Bia betan bi nga saé nsamba tañe mimbu 50. Me nga bi fo’o abui meva’a ya saé a avale biwôlô Bekristen ete!​—Bs. 133:1.

Ataté mbu 1970, me nga bi ésaé éfe; éyoñe jia mbu, nge éyoñe jia mimbu mibaé, me mbe me kele’e mesi mefe na, ma  ke jome bewofise ya Société Watchtower, be mbe be loone njoman ôte na, visite de zone. Nsôñane ya dulu ete ô mbe na, me jome bebéthélite, bemissionaire, me ve be ngule mfa’a ya nsisim, a na, me nyoñe mam metañe ya wofise ya Béthel. Me mbe njalan a mevak éyoñ ése me mbe me yene’e bobejañ be nga bo Sikôlô ya Guiléad, be kele’ ôsu a bo Yéhôva ésaé a nleme wop ôse, vôme be nga lôme be. Me nga bi fe meva’a ya ke jome bewofise ya mesi 90.

Béthélit ase ya Brooklyn a mbe ébu’a ya akônda da ya New York City. Akônda dam e mbe Bronx. Akônda ôsu é nga bialé Bronx, e nga yaé a bo mekônda mebaé. Me mbe ébu’a ya akônda ôsu, ba loone de na, akônda ya Upper Bronx.

Bebé mbu 1965, nda bôte Latvian é nga yeme benya mejôô, ane é nga zu tabe vôm akônda dangan e né. Ntôle ngone ya nda bôt éte, ô ne jôé na Livija. Livija a nga nyoñ ésaé nkpwa’a mefan nné ane a nga telé sikôlô. Mvuse ya valé, ane a nga ke Massachusetts, na a ke kañete vôme bekañete mbamba foé ba jemban. Ane me nga taté na ma tili nye bekalate, me sili’i nye na, a kate ma nge akônda dé e ne mvo’é. Nye fe a mbe a tili’i ma, a kañete’e ma mbamba be mam ba kui nye Boston, abôta nkañete dé.

Éyoñ abime mimbu éziñ e lôteya, ane Livija a nga bo nkpwa’a mefan a ne ngumba aval. A mbe a bili nkômbane ya nene ésaé jé asu Yéhôva, ane a nga jalé afebe da liti na, a kômbô ke saé Béthel. Be nga loone nye Béthel mbu 1971. A mbe ve ane Yéhôva a yi na, bia nye bi lu’an! Bi nga lu’an mbu 1973, Ngon awômô é too melu 27. Mojañ Knorr nnye a nga bo nkañete ya élat alu’u dangan, nalé a nga jalé bia a mevak. Kalate Minkana 18:22 a jô na: “Môt ase a yeneya [mbamba] minga ya luk, a yen mbamba jôm, a yene fe mvam be Yéhôva.” Bia Livija bi yeneya fo’o mvame Yéhôva tañe mimbu 40 a mvuk bi saéya msamba Béthel. Bia ke fe ôsu a su’u akônda dangane ya Bronx.

Me nga bi meva’a ya saé a Mojañ Knorr. A mbe a saé teke tek asu benya mejôô, a mbe fe a nyeke’e bemissionaire ya si ése. Abui ya été e mbe Bengaa b’ôsu ya si be nga lôme be. Mojañ Knorr a nga kone cancer mbu 1976, me nga wô’ô mintaé abui. Môs éziñ, a bôô énoñ ôkon, a nga jô ma na, me lañe nye kalate éziñ bi mbe bi kômesa’ane na bia zu kuli. A nga jô fe ma na, me loone mojañe Frederick Franz, na a vô’ôlô ane ma lañ. Me nga su’ulane wô’ô na, a nga bo de asu ya na, a volô Mojañ Franz mbôl a mbe a nga kone mis, a nji fe be ngule ya lañ, nde Mojañ Knorr a mbe a lañe’e bekalate asu dé.

Mojañ Knorr a nga wu mbu 1977, ve bôte be nga yeme nye, a ba be mbe be nye’e nye  be bili ngule minlem, amu ba yeme na, a nga mane ényiñe jé ya si va, a wulu’u ba’aba’a a Yéhôva. (Nli. 2:10) Mvus awu dé, Mojañ Franz nnye a nga nyoñe nlô ya ésaé ya si ése.

Ataté éyoñ éte, me nga bo ntili mame Milton Henschel, nnye ate a nga saé a Mojañ Knorr tañ abui mimbu. Mojañ Henschel a nga kate ma na, ma yiane volô Mojañ Franz éyoñ ése a ye yi mvolan, ésaé jame le. Ma ye bo me lañe’e nye bekalate ba kômesane na ba zu kuli. Boo Mojañ Franz a mbe étua ngu, teke vuane jôm; a mbe ngule ya vô’ôlô ane ma lañ teke jañele mone jam éziñ. Me nga bi beta meva’a ya volô nye mfa’a ôte, akekui éyoñ a nga mane ényiñe jé si va mbu 1992, Ngon awôm a baa!

Me saéya Béthel tañe mimbu 61; éyoñe ja te lôt étua avôl. Bebiaé bam bese bebaé be nga wu be wulu’u ba’aba’a a Yéhôva, ma yange éyoñe ma ye wubane be mfefé émo. (Jn. 5:28, 29) Me vo’o ke ve’e mame mbia nta’ane mame nyi a ka’ale, a bibotane me nga bi, na ma saé a biwôlô bobejañ a besita ya si ése. Bia Livija bia jô a nleme wongan ôse na, “Ava’a Yéhôva [e nga too] ngule jangan” mimbu mise bi nga lôt ésaé Yéhôva été.​—Néh. 8:10.

Teke môt éziñ a ne jô na, nge a nji bo valé, ésaé Yéhôva j’aye tebe, momo, ésaé nkañetane mbamba foé j’aye ke ve ôsu. Me nga bi fo’o mvome ya saé a biwôlô bobejañ a besita. Abui ya miñwo’ane bia be be bi nga saé be nji beta bo si va. Ve me ne mevak, amu me nga saé a avale biwôlô Bekristen ete asu Yéhôva.