1. Jé bekristene be ne befame ba yiane bo asu na mame map me wulu mvo’é?

 NJÔ bôte David a nga jô Salomon na: “Bo’o ngu, a liti na ô ne fam.” (1 Bb. 2:1-3) Bisoé bi bobejañe bise ya melu ma bia yiane tôñe melebe mete. Asu na bi bo de, bia yiane yé’é metiñe ya Kalate Zambe a tôñe me mefase mese ya binyiñe biap. (Luc 2:52) Amu jé da sili na bisoé bi bobejañe bise bi bo bitôtôlô bekristen?

2-3. Amu jé é ne mfi na ésoé mojañ é bo étôtôlô kristen?

² Befame be ne bekristene be be’e abui mimbe’e menda me bôte map a bikôane bekristene biap. A bisoé bi bobejañ, éko éziñe mi yianeya simesane beta mimbe’e mia yiane be’e melu ma zu. Éko éziñe mi bili nsôñane ya bo nkpwa’a mefane nge mvolô ya ékôane bekristen a su’ulane bo mvendé. Éko éziñe mi bili fe nsôñane ya luk a su’ulane bi bon. (Éphé. 6:4; 1 Tim. 3:1) Asu na mi tôé minsôñane mite a yeme be’e mimbe’e mite, da sili na mi bo étôtôlô nsisim. b

³ Jé é ne volô wo na ô bo kristen é ne étôtôlô? Da sili na ô yé’é mame méziñ a na ô kôme yeme bo me. Jé ô ne bo asu na ô tabe nkômesane ya be’e mimbe’e mia yange wo melu ma zu a yeme be’e mie?

4. Ô ne koone mbamba bive’ela ya vu vé? (Fombô’ô fe fôtô.)

⁴ Jeñe’e na ô vu mbamba bive’ela. Kalate Zambe a ne njalan a bive’ela bisoé ô ne vu. Befame ya melu mvuse bete be  nga nye’e Zambe abui a be nga be’e abui mimbe’e ékôane jé. Ô ne fe yene befame befe be ne mbamba bive’ela ya vu nda bôte jôé a ékôane bekristene jôé. (Héb. 13:7) Yésus a nga li’i fe wo mbamba éve’ela. (1 P. 2:21) Nté wo ke ôsu a bindi bive’ela biap, tuka’a simesane mbamba be mame wo nye’e be befam bete. (Héb. 12:1, 2) Mvuse ya valé, yene’e aval ô ne vu be.

5. Aval avé ô ne bi nya fe’e, a amu jé a ne mfi? (Besam 119:9)

⁵ Jeñe’e na ô bi a “ba’ale’e . . . nya fe’e.” (Mink. 3:21) Môt a bili nya fe’e a bo ke mame tu nlô, ve a kôme nyoñe éyoñe ya fas ôsusua na a bo jam éziñ, nde mia yiane saé ngul asu na mi bi nya fe’e a ba’ale nye. Amu jé? Émo ji é ne njalan a bisoé bendôman ba tôñe ve mame nleme wop wo jô be na be bo nge ke avale ba simesan. (Mink. 7:7; 29:11) Nde fe na mame wo yen e telé, e befilm, e internet a beréseaux sociaux me ne mé asimesane dôé a mboone mame wôé. Nde aval avé ô ne bi nya fe’e? Éyoñe wo yé’é miñye’elane ya Kalate Zambe a nyoñ éyoñe ya tu’a fase mie, nalé a ye volô wo nya abuii. Mvuse ya valé, bela’ane miñye’elane mite asu na ô nyoñe mintyi’ane mia ye ve Yéhôva nlem avak. (Lañe’e Besam 119:9.) Nge wo yé’é a bindi mame mete, zene jia ja ye volô wo na ô bo étôtôlô kristene ñhe le. (Mink. 2:11, 12; Héb. 5:14) Tame yen avale nya fe’e a ne volô wo éyoñ ô tele bité bibaé bi: (1) éyoñe wo yeñ a besita (2) éyoñe wo nyoñe mintyi’an a lat a mbot a nyanga jôé.

6. Aval avé nya fe’e a volô ésoé mojañe na é semé besita?

⁶ Nya fe’e a ye volô wo na ô semé binga. É ne été na é nji bo abé na ésoé mojañ é jeñe na é tu’a yeme sita éziñ. Ve ésoé mojañ é ne nya fe’e ja ye ke jô, nge tili nge ke bo jam éziñ é ne bo na sita a simesane na a kômbô bo jôm éziñ a nye a too ke na a nji bi ôsimesane ya lu’u nye. (1 Tim. 5:1, 2) Nge ba sita éziñe ba yemban a nsôñane ya lu’an, a ye liti na a ba’ale éjijine sita ate éyoñ a bo na ba nye be bo teke ke ba wulu étam, a yiane jeñe na môt a ne étôtôlô a ke a litane be.—1 Cor. 6:18.

7. Aval avé nya fe’e a volô ésoé mojañe na é yeme tobe mbot a nyanga jé?

 ⁷ Zen éfe ja liti na ésoé mojañ é bili nya fe’e é ne éyoñ a yeme tobe mbote wé a nyanga jé. Abui ya ba ba kôme biyé a ba ba wumulu avale biyé bôte ba yiane jaé be nji semé Yéhôva, abui ya bebe da nyiñe fe mvit ényiñ. Ajô te ba kôme biyé bia late bôte nyul, ba kôme fe biyé befame bi funa’ane bi binga ba yiane jaé. Éyoñ ésoé mojañe ja jeñe na é bo étôtôlô nsisim ja tobe biyé bié, ja jô’é na miñye’elane ya Kalate Zambe mmie mi mé ôsimesane wé ndemben a ye bo mbamba éve’ela asu ékôane bekristen. A ne ngule ya sili émiene na: ‘Ye mbote wome wo liti fo’o na me bili nya fe’e a na ma simesane bôte bevok? Ye biyé ma jaé bia volô bôte bevok na be ji’a yeme na me ne mbo ésaé Zambe?’ (1 Cor. 10:31-33; Tite 2:6) Éyoñ ésoé mojañ é ne nya fe’e, ane ô vaa na bobejañ a besita ba ye semé nye ve Ésa wé ya yôp été fe a ye yene na a ne nya édimaa.

8. Jé é ne volô ésoé mojañe na é bo étabe ndi?

⁸ Bo’o avale môt be ne tabe de ndi. Ésoé mojañ é ne étabe ndi ja kôme bo bisaé bise ba ve nye nya mboone. (Luc 16:10) Bi tame zu yen éve’ela Yésus. A nji ke ve’ele biasé mimbe’e mié nge nyoñe mie égbwemese. Ve a nga bo mame mese Yéhôva a nga jô nye na a bo to’o éyoñ é nji be tyi’ibi asu dé. A mbe a nye’e bôt e dañedañ beyé’é bé—a nga kañese ve ényiñe jé asu dap. (Jean 13:1) Aval ane Yésus, saék a ngule jôé ése na ô be’e mimbe’e mise ba ve wo. Nge ô nji yem avale ba yiane be’e mie, bo’o éjote nyul a sili’i mvolan be bobejañe be ne bitôtôlô. Te bo jame ba sili wo fo’o ve asu na ô jalé abendé. (Rom. 12:11) Ve jeñe’e na ô mane sondô ésaé ba te ve wo, bo’o je “asu Yéhôva, sa ke asu bôt.” (Cor. 3:23) Nya ajôô a ne na ô nji bo mfufup, ajô te yeme’e minné miôé a kañese’e bikobe biôé.—Mink. 11:2.

9. Aval avé ésoé mojañ é ne yé’é bo mame méziñ?

⁹ Asu na ô bo fam é ne étôtôlô, wo yiane yé’é bo mame méziñ. Mame mete ma ye volô wo na ô yeme be’e mimbe’e ékôane bekristen, na ô bi ésaé ja ye volô wo na ô nyoñe ngap a womien a nda bôte jôé, a na ô bi mbamba élat a bôte bevok. Bi tame zu yene bone be mame bete.

10-11. Éyoñ ésoé mojañe ja yé’é nlañan a ntilan, mfi ôvé émien a bi a ékôane bekristene jé? (Besam 1:1-3) (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁰ Yé’é nlañan a ntilan. Kalate Zambe a jô na môt a lañ Mejô me Zambe a ne mevak a mame mé ma ye wulu mvo’é. (Lañe’e Besam 1:1-3.) Éyoñe môt a lañe Kalate Zambe mban, nalé a ye volô nye na a tu’a yeme mezene me Yéhôva, na a yeme fas a na a bi mbamba ñyenane mam. (Mink. 1:3, 4) Avale befam éte é ne nya mfii ékôane bekristen. Amu jé?

 ¹¹ Bobejañ a besita ba yi mvolane befame ba yeme ye’ele a ve melebe ma so Kalate Zambe. (Tite 1:9) Nge wo yeme lañ ô yeme fe tili wo ye bo ngule ya kômesane mbamba minkañete, a ve mbamba biyalan bia ye wônô mbunane bôte bevok. Nalé a ye volô wo na éyoñe wo bo ayé’é dôé, éyoñe wo vô’ôlô minkañete bisulan, bitôkan a beta bitôkan, ô bo ngule ya tili mame ma nambe wo. Mame wo ye tili ma ye volô wo na ô wônô mbunane wôé a wu bôte bevok.

12. Jé é ne volô wo na ô yeme laan a bôte bevok?

¹² Yé’é na ô yeme laan a bôte bevok. Bekristene be ne befame ba yiane yé’é na be laan a bôte bevok. Fame ja yeme laane ja jeñe na é tu’a vô’ôlô bôte bevok. (Mink. 20:5) Nalé a tinane na a kôme baé alo éyoñ a kobô a jeñe na a yeme mame môte ba nye ba laan a wô’ôtan a asimesane dé. A ve ngule ya yeme jame môt ate a wô’ôtan a zene ya tyiñe nkobô jé, aval a bo asu a aval a fô’ô bibu’a bi nyul. Ô vo’o kui na ô yeme mame mete nge ô nji lôt éyoñ a bôte bevok. Nge ô ne éyoñ ése mise me beme wo ve téléfôn nge ke ordinateur na wo tili a yalane bôte beréseaux sociaux, é ne bo ayaé asu dôé na ô yeme laan a bôte mia bebe mi ne nsamba. Nde ñhe, va’a ngule ya bo ô jeñe’e fane ya laan a bôte bevok.—2 Jean 12.

13. Jam avé afe ésoé mojañe ja yiane yé’é? (1 Timothée 5:8) (Fombô’ô fe fôtô.)

¹³ Biba’ane na ô bi moné asu na ô yele a mefabe môé. Kristen é ne éwôlô nsisim ja yiane ve ngul na é nyoñe ngap a ébien a nda bôte jé. (Lañe’e 1 Timothée 5:8.) Mesi méziñe beésa nge ke bivuvumane bi ne ye’ele bisoé asu ésaé éziñ. Mesi mevo’o ki bongô be ne yé’é mesu m’ésaé sikôlô. To’o mame ma boban aya vôm ô too, é ne mfi na ô yé’é jam éziñ é ne volô wo na ô bi bisaé. (Mame mi. 18:2, 3; 20:34; Éphé. 4:28) Ye bôte ba yeme wo vôm ô too ane éwôlô mbo ésaé a môt a sondô ésaé ése ba ve nye. Nge nne ô ne avale môt éte, é ne bo tyi’ibi na ô bi bisaé a na ô ba’ale bie. Mefulu a mam ésoé mojañ é ne yé’é bia te yene va me ne volô nye na a yeme be’e mimbe’e mia yange nye melu ma zu. Bi tame zu yen mimbe’e bisoé bi bobejañe be ne be’e melu ma zu.

14. Aval avé ésoé mojañ é ne kômesan asu ésaé é ne ngum aval?

¹⁴ Ésaé é ne ngum aval. Abui bobejañ é ne bitôtôlô nsisime den é nga taté na  da bo ésaé é ne ngum aval é ngenane bisoé. Ésaé nkpwa’a mefane ja volô mona fame na a yé’é na a saé a bôte mevale meva. Ja volô fe nye na a yeme belane moné wé a na a bo teke bo éndaman. (Philip. 4:11-13) Zene jia é ne volô môt na a bo ésaé é ne ngum aval é ne éyoñ a taté bo ésaé nkpwa’a mefane ya étun éyoñ. Abui bôt é wô’ô taté nyoñ ésaé nkpwa’a mefane ya étun éyoñ abim éyoñ éziñ, nalé a volô be na be tabe nkômesane ya nyoñ ésaé nkpwa’a mefane ya éyoñ ése. Ésaé nkpwa’a mefane ya éyoñ ése é ne yooé mimbé ya bisaé bi ne ngum aval, aval ane ésaé melôñe nge ke ésaé ya Béthel.

15-16. Mame mevé ésoé mojañe ja yiane bo asu na é be’e mimbe’e ékôane bekristen?

¹⁵ Mvolô bikôane bekristene nge ke mvendé. Befame bese ba yiane jeñe na be bo mame ma sili asu na be bi mefulu ma volô be na be bo bemvendé e bikôane bekristene biap. Kalate Zambe a jô na befame be bili nkômbane ya bo mame mete ba yi “mbamba jam.” (1 Tim. 3:1) Ôsusua na mojañ a bo mvendé, a yiane taté bi mefulu ma sili asu na a bo mvolô bikôane bekristen. Bevolô bikôane bekristene ba su’u bemvendé nya abuii. Bemvendé a bevolô bikôane bekristene bese ba saane bobejañ a besita a éjote nyul ése, a be ne ayôñ ésaé nkañete. Bisoé bi bobejañe bia bo mame ma sili bi ne bo bevolô bikôane bekristene to’o be ngenane zañe mimbu 17 a 19. Mvolô bikôane bekristen a bo mame ma sili a ne ngule ya bo mvendé éyoñ a mbili mimbu 20.

¹⁶ Jé ô ne bo asu na ô bi mefulu ma sili asu na ô bo mvolô bikôane bekristen a su’ulane bo mvendé? Kalate Zambe a liti bia fo’o ve mefulu wo yiane bi. Kalate Zambe a kat mame befame ba yiane bo asu na be bo bevolô bikôane bekristen a bemvendé, mame mete me tii a nye’ane wo nye‘e Yéhôva, nda bôte jôé a ékôane bekristen jôé. (1 Tim. 3:1-13; Tite 1:6-9; 1 P. 5:2, 3) Va’a ngule ya kôme wô’ô mame wo yiane bo asu na ô be’e mimbe’e mite. Ye’elane fe Yéhôva na a volô wo na ô bo mame mete. c

17. Aval avé ésoé mojañ é ne kômesan asu na é bo mbamba nnôm a mbamba nlô ya nda bôt? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁷ Nnôme nge ke nlô ya nda bôt. Avale Yésus a nga jô, bitôtôlô bi bobejañe béziñe bia tyi’i na bia tabe nkoé. (Matt. 19:12)  Ve nge wo tyi’i na wo luk, wo ye be’e mimfefé mimbe’e, wo ye bo nnôm a nlô ya nda bôt. (1 Cor. 11:3) Yéhôva a yi na fam é toñe ngal, na é bo mbamba mvôé asu dé a na é volô ngale na a yemete élate jé a Zambe. (Éphé. 5:28, 29) Mame bobefame ba yiane bo bia te mane yene yôp aval ane e jeñe na be bi nya fe’e, e semé binga, e bo étabe ndi, me ne volô bisoé bi bobejañe na bi bo mbamba beyôme melu ma zu. Nalé a ye volô fe wo na ô bo nkômesane ya bo mbamba nlô ya nda bôt.

18. Aval avé ésoé mojañ é ne kômesan asu na é bo ésa bon?

¹⁸ Ésa bon. Éyoñ ô maneya luk ô ne su’ulane bo ésa. Jé ô ne yé’é be Yéhôva mfa’a ya bo mbamba ésa? Ô ne yé’é abui mam. (Éphé. 6:4) Yéhôva a nga kate mone wé Yésus bôsa na a nye’e nye a na a wô’ô nye mvaé. (Matt. 3:17) Nge ô bo ésa melu ma zu, bo’o na bone bôé be kôme wô’ôtane na wo nye’e be. Va’a fe ngule ya bo ô se’e be éyoñ ése asu mbamba be mame ba bo. Beésa ba tôñe bibô’a mebo bi Yéhôva ba volô bone bap na be bo befam a binga be ne bitôtôlô nsisim. Ô ne taté na wo kômesan asu na ô be’e mimbe’e mite éyoñe ji, éyoñe wo nyoñe ngap a bôte ya nda bôte jôé a ba ya ékôane bekristene jôé. Wo liti de éyoñe wo nye’e be a se’e be asu mbamba be mame ba bo. (Jean 15:9) Nalé a ye volô wo na ô bo mbamba nnôm a mbamba ésa melu ma zu. Ve nté ô ngenane teke be’e mimbe’e mite, wo ye taté bo édima asu nda bôte jôé a asu ékôane bekristene jôé.

19-20. Jé ja ye volô bisoé bi bobejañe na bi bo bitôtôlô bekristen? (Fombô’ô fôtô ya ékô’ôla.)

¹⁹ A bisoé bi bobejañ, mia ye ke yaé nsisim ane vio. Mia yiane jeñe na mi tobe mbamba bive’ela ya tôñ, mia yiane fe jeñe na mi bo nya fe’e, na mi bo étabe ndi, na mi yé’é bo mame méziñ, a na mi tabe nkômesan asu mimbe’e mia yange mia ôsu.

²⁰ Éyoñe wo yene mame mese wo yiane bo, ô ne yene na mame mete me ne angôndô ya abui. Ve ô ne ngule ya bo me. Te vuane na Yéhôva a bili nkômbane ya volô wo. (Ésa. 41:10, 13) Nde fe bobejañ a besita ya ékôane bekristene jôé ba ye volô wo. Ve éyoñe wo ye kui na ô tôé nsôñane wôé ya bo étôtôlô kristen, ényiñe jôé ja ye bo njalan a mevak. Bia nye’e mia abui a bisoé bi bobejañ! Yéhôva a kele’ ôsu a botane mia nté mia ve ngule ya bo bitôtôlô bekristen.—Mink. 22:4.