1, 2. (a) Aval avé bivela’a bi Noé, Daniel a Job bi ne ve bia ngule nyul? (b) Jérusalem a mbe a tele été évé éyoñ Ézéchiel a nga tili mejô ya Ézéchiel 14:14?

YE WO tôbane minju’ aval ane ôkon, azoé, nge ke étibela’a? Ye wo yen ayaé ya ke ôsu a bo Yéhôva ésaé meva’ été? Nge nalé, bive’ela bi Noé, Daniel a Job bia ye ve wo ngule nyul. Be’e fe be nga bialé abé été, be nga tôbane fe avale minju’u bia tôbane de den, e nga kui kui na be fam awu. Ve be nga ba’ale élate jap a Zambe, jôm ete nje Yéhôva a nga yene be ane mbamba bive’ela ya mbunan a mewôk.​—Lañe’ Ézéchiel 14:12-14.

² Ézéchiel a nga tili mejô mete mbu 612 Ô.É.J., a too Babylone. * (Éz. 1:1; 8:1) E zu koone na Jérusalem a mbeme tyamban mbu 607 Ô.É.J., avale mintilan mi mbe mi jô’ô.  Doé bôt é mbe é bili mefulu me Noé, Daniel a Job, nde étam é nga nyiñ. (Éz. 9:1-5) Jérémie, Baruc, Ébed-mélec, a Berécabite be mbe nsamba ôte.

3. Jé bia zu yen ayé’é di?

³ Dene fe, ba bese be ne te bijô mise me Yéhôva ane Noé, Daniel a Job, mbe étam ba ye bi ényiñ éyoñ Yéhôva a ye zu tyam mbia émo nyi. (Nli. 7:9, 14) Bi tame zu yen amu jé Yéhôva a jô na, bôte bete be ne mbamba bive’ela. Nté bia ye kobô ajô môt ase ya be be, bia zu yen (1) minju’ a nga tôbane mie, a (2) avale bi ne vu mewô’ô mé, a mbunane wé.

4, 5. Minju’u mivé Noé a nga tôbane mie, amu jé bia semé ôjibi wé?

⁴ Minju’u Noé a nga tôbane mie. Melu m’Énoch, émvam ésaa Noé, bôt be mbe be bo’o angôndô ya mbia be mam. Be mbe be biasé’ ja’a Yéhôva émien, be ‘kobô’ô nye abé.’ (Jude 14, 15) Évô é mbe vôm ase. Bible a jô na, melu me Noé, “évô é nga jaé si nyô ne lut.” Mbia beéngenle be nga nyoñe menyule me bôt, a zu lu’u binga ya si, a biaé bizilengane bi bon a binga bete. (Met. 6:2-4, 11, 12, Mfefé Nkôñelan) Ve Noé a mbe mbamba môt. “A nga yen mvam mise me Yéhôva. . . . Noé a mbe môte ya zôsô, a môte ya te bijô miaé mié: Noé ba Zambe be nga wulu.”​—Met. 6:8, 9.

⁵ Bi tame zu la’ase éfus éte. Noé a nji wulu a Zambe mbia émo ya éyoñ jé, fo’o ve mimbu 70 nge ke 80 (ôkala abui bôte da wu wô den), ôsusua ndône mendim. Ve a mbe a boya bebé mimbu 600 mbia émo ate! (Met. 7:11) A nji be ane bia, a nji be a bili akônda, nge ke bobenyañ ba su’u nye mfa’a ya nsisim. *

6. Mam mevé ma liti na Noé a mbe ayo’o nlem?

⁶ Noé a nji be ve zôsôô môt. “A mbe fe a kate foé ya mame ya zôsô,” teke ko woñ ya kobô ajô mbunane wé. (2 P. 2:5) Ajô te Paul a nga tili na: “Amu [mbunan] ôte a nga ve. . . si nyô mekua.” (Beh. 11:7) Bi ne simesane na Noé a nga tôban ékpwe’ele, étibela’a, a na be nga yiane kômbô bôme nye. Ve a nji be a ‘ko bôte woñ.’ (Min. 29:25) Yéhôva a nga ve nye ayo’o nlem, amu a mbe a bo’o nye ésaé a nlem ôse.

7. Minju’u mivé Noé a nga tôbane mie éyoñ a lôñe’ arche?

⁷ Éyoñ Noé a boya mimbu mintete mitan a mvuk a wulu’u a Zambe, Yéhôva a nga jô nye na a lôñ arche, mfa’a ya nyii bôt a betit. (Met. 5:32; 6:14) Ngul ésaé fo’o! Ane ô vaa na ésaé melôñ ébien é mbe ayaé, Noé a nga yiane fe tôban ékpwe’ele a étibela’a, nté a mbe a bo’o je. Ve a nga ke ôsu a bo Zambe mewôk. Avale Zambe a nga jô nye, “nalé a nga bo.”​—Met. 6:22.

8. Jé ja liti na Noé a mbe a too ndi na, Yéhôva a ne jalé miñyiane mié?

⁸ E nga yiane fe be ayaé na Noé a toñe nda bôte jé. Ôsusua Ndône mendim, bôte be mbe be saé abui, asu na be bi jôme ya di. (Met. 5:28, 29) Akusa bo nalé, Noé a mbe a telé’ ésaé Yéhôva ôsu. Ja’a nté a mbe a lôñe’ arche, Noé a mbe a telé’ mame ya  nsisim ôsu, ésaé éte ki é nga yiane nye nyoñe mimbu 40, nge 50. Éyoñe Ndône mendim é maneya, Noé a nga ke ôsu a wulu a Zambe tañe mimbu 350. (Met. 9:28) Ngo’o mbamba éve’ela ya vu!

9, 10. (a) Aval avé ô ne vu mbunane Noé a mewô’ô mé? (b) Yéhôva a yen ba ba su’u ôsimesane wé aya?

⁹ Avale bi ne vu mbunane Noé a mewô’ô mé. Mam mela: Bia yiane su’u zôsôô Yéhôva, bia yiane sa’ale mbia émo Satan, bia yiane fe bo mbane ya telé mame ya nsisim ôsu. (Mt. 6:33; Jean 15:19) Bia yeme na fatan ényiñe jangan ja ye soo bia mewosan. Azukui den, ba feme bia mesi méziñ amu bia su’u ôsimesane Yéhôva a lat a aluk a nkeane binoñ. (Lañe’e Malachie 3:17, 18.) Ve aval ane Noé, Yéhôva nnye bia ko woñ, sa ke môta binam. Bia yeme na nnye étam a ne ve bia ényiñe ya melu mese.​—Luc 12:4, 5.

¹⁰ Wo’o ki? Ye wo ye fo’o ke ôsu a ‘wulu a Zambe,’ to’o éyoñ bôt ba ye kpwe’ele wo, nge vini jame wo bo, nge ke éyoñ da kui na, ô kate toñe womien a nda bôte jôé? Nge wo vu mbunane Noé a mewô’ô mé, ô ne tabe ndi na Yéhôva a ye su’u wo.​—Beph. 4:6, 7.

11. Minju’u mivé Daniel ba bemvôé bé be nga tôbane mie Babylone? (Fombô’ô fôtô ya atata’a)

¹¹ Minju’u Daniel a nga tôbane mie. Daniel a mbe minkôme Babylone, vôme bôte be mbe be kañe’ bezambe befe a mimbia minsisim. Bôte ya wôé be mbe be fe be biasé’é Bejuif a Zambe wop. (Bs. 137:1, 3) Jam ete e mbe é yiane taé Daniel nlem abui! Jam afe e ne na, ba bemvôé bé belal, Hanania, Mischaël, a Azaria, be nji be be solô, amu be mbe be yiane yañele be asu bisaé bi njôô bôt. Be mbe be yiane yé’é to’o fatane ndiane bidi ya Babylone. Jam ete e mbe njuk, amu Daniel “a nga tyi’i nleme wé été na, a ye bo te ve émien nsem amu bitôto’ bidi bi njô bôt.”​—Dn. 1:5-8, 14-17.

12. (a) Mbamba mefulu mevé Daniel a mbe a bili? (b) Daniel a mbe avale môt avé mise me Yéhôva?

¹² Jam afe e mbe e ndeñele’ e ne na, mbôle Daniel a mbe angôndô ya atyeñ a fek, be nga ve nye beta minkôñ Babylone. (Dn. 1:19, 20) Akusa bo nalé, a nji jô’é na mebun me bete nye nlem, ve a mbe éjote nyul, a futi ndi jé be Yéhôva. (Dn. 2:30) Jame ya semé é ne na, Yéhôva a lañe Daniel nsamba Noé ba Job, valé Daniel a ngenan ôyôme mone ndôman. Ye Yéhôva a nga dimine yene nga? Momo. Daniel a nga buni Yéhôva, a ke ôsu a bo nye mewôk, akekui môs a nga wu. Éyoñ éngele Yéhôva a nga jô nye na: “A Daniel, wo môte [Zambe] a dañe nye’e,” a mbe a lôteya mimbu 90 ayap.​—Dn. 10:11.

13. Aval avé Daniel a nga volô Bejuif be mbe minkôm?

¹³ Yéhôva a nga botane Daniel; ane be nga telé nye évete Babylone, a évet éjôé Bemede a Beperse. (Dn. 1:21; 6:1, 2) Éko éziñ Yéhôva a nga belane Daniel aval a nga tame belane Joseph Égypte, a Esther ba Mardochée e Perse, asu na a volô ayoñ dé e Babylone. * (Dn. 2:48) Ngo’o abim mvolane  minlem Bejuif a Ézéchiel émien be nga bi, amu Yéhôva a nga wulu mame nalé!

14, 15. (a) Éfunan évé é ne zañe bia be Daniel? (b) Aval avé bebiaé ya melu ma be ne vu bebiaé be Daniel?

¹⁴ Avale bi ne vu mbunane Daniel a mewô’ô mé. Bia fe bi ne beyeñe mbia émo nyi, vôme Beta Babylone, safulu bivuse miñyebe, “étaba’a mimbia minsisim,” a maneya wone minleme mi bôt, na be lume Yéhôva mvus. (Nli. 18:2) Bia fe bia ba’ale mbunane wongan, to’o nalé a soo bia ékpwe’ele. (Marc 13:13) Ajô te, ane Daniel, bia fe enkelané ôsu a subu Zambe wongane bebé. Nge bia bo Yéhôva mewôk, bi sulu’u biabebiene si ane Daniel, Yéhôva a ye wô’ô bia mvaé.​—Ag. 2:7.

¹⁵ Bebiaé ba yiane tôñ éve’ela bebiaé be Daniel. Aval avé? Akusa bo mbia be mam be mbe be boba’ane Juda éyoñ Daniel a mbe mongô, a nga yaé a nye’e Yéhôva. Jam ete e nji kui atemetem. Bebiaé bé mbe be nga ye’ele nye. (Min. 22:6) Jôé Daniel ébien da tinane na, “Ntyi’i mejô wom a ne Zambe;” nga nalé a liti na bebiaé bé be mbe be seme’ene Yéhôva? (Dn. 1:6) Ajô te a bebiaé, bo’ané mbane ya ye’ele bone benan! (Beép. 6:4) Bo’o mi ye’elané a be, mi sili’i Yéhôva na a volô be. Nge mia ve ngule ya ye’ele be benya mejôô, Yéhôva a ye noo mia bibotan.​—Bs. 37:5.

16, 17. Job a nga tebe bité bivé?

¹⁶ Minju’u Job a nga tôbane mie. Job a nga mane tebe bité bise. Ôsusua na a tôbane minjuk, a mbe “éwôlô adañe bone bese ya mfa’a jôp da tôô.” (Job 1:3) A mbe mfañe môt, meyoñe me yeme’, be mbe fe be semene nye abui. (Job 29:7-16) Ve akusa bo nalé, a nji be a bete’ émiene yôp, nge jô nlem été na, “Zambe a volô ma jé?” Yéhôva a nga loone nye na “mbo ésaé wom,” a jô’ô na: “A ne nya mvo’é a zôzô, nyô a ko Zambe woñ, a lum mbia be mam mvus.”​—Job 1:8.

¹⁷ Ve, a môs ava, ényiñe Job é nga tyendé ane nkabeke dis. Mbia azoé ve bi nye, teke fe yeme vôm a bem asu. Satan nnye a nga telé nye été éte; a nga vañe bôte nye ajô na, a kañe Yéhôva  amu a jeñe ve nsenge wé. (Lañe’e Job 1:9, 10.) Yéhôva a nji biasé bibôta bi Satan bite. Ve a nga ve Job fane ya liti na a ne zôsôô, a na, a nji kañe nye amu a jeñe ve mfi wé.

18. (a) Amu jé wo semé mbunane Job? (b) Élate Job ba Yéhôva ja ye’ele bia jé a lat a Yéhôva?

¹⁸ Satan ve zu taté na a bôndé mbia mefe’e na a tibili Job; éyoñ éte a nga bo fe na Job a buni na, Yéhôva nnye a telé nye minju’u été. (Job 1:13-21) Mvuse ya valé, bemvôé bé bela be nga tu’a nene mintaé mié a mbia bifia, be jô’ô na Zambe a ya’ane mbia be mam a nga bo! (Job 2:11; 22:1, 5-10) Ve Job a nga ba’ale mbunane wé. Ja’a é nga kui na a fôtan, Yéhôva a mbe a yeme’ na, mintaé ya nlem mmie mia bo na a jô bijôjô. (Job 6:1-3) Zambe a nga yen ane Job a ke ôsu a kabetane Nye, ja’a Satan a nga bo na a di tyia, ja’a Satan a mbe a jii nye nlem a meta. Éyoñ meve’ele mé me maneya, Yéhôva a nga ve nye biôm a nga taté bi, tañe mebim mebaé, a kô’ôlane fe nye mimbu mi ényiñ 140. (Jc. 5:11) Nté ôte ôse, Job a nga ke ôsu a ba’ale élate jé a Yéhôva. Jé ja liti nalé? Éyoñ Ézéchiel a nga tili mejô ya éfuse ja su’ ayé’é di, valé Job a wuya kom.

19, 20. (a) Aval avé bi ne vu mbunane Job a mewô’ô mé? (b) Aval avé bi ne vu mvame Zambe nté bia yeñ a bobejañ?

¹⁹ Avale bi ne vu mbunane Job a mewô’ô mé. Ja’a bia tôban avale nju’ avé, enkelané ôsu a kabetane Yéhôva, a tabe nye mebun, bi bo’o nye mewôk a nlem ôse. Nde fe, été jangan ja selan a ji Job: bi bia yem atyeñe medu’ane Satan. (2 Bec. 2:11) Kalate Job a volô fe bia na bi yem amu jé Zambe a jô’é na bi tôbane minjuk. Kalate Daniel a liti fe bia na, Yésus Krist nnye a ne Njôô ya Éjôé Zambe, a na Éjôé éte ja ye jôé émo ése. (Dn. 7:13, 14) Bia yeme fe na, Éjôé éte é mbeme zu vaa minju’u mise bia tôbane mie.

²⁰ Jam e nga kui Job da ye’ele fe bia mfi ya yeme tebe été bobejañ ba tôbane meve’ele. Ane Job, e ne kui na be jô bijôjôô. (Ec. 7:7) Bi nji yiane ve be bijô, ve bia yiane wô’ô be, a ko be éngôngol. Ndembene bia ye vu Ésaa wongane ya mvam ése, a Zambe wongane ya nye’an, Yéhôva.​—Bs. 103:8.

21. Aval avé mejô ya 1 Pierre 5:10 ma ngôné mam me nga kui Noé, Daniel a Job?

²¹ To’o Noé, Daniel, a Job be nji nyiñe zia biyoñe jia, nge tôban avale minju’u da, be nga bo mbane ya jibi meve’ele be nga tôbane me. Jam ete da bo na bi simesane jôm nlômane Pierre ô nga tili: “Éyoñ mi maneya jibi mintaé ôyôm nté, [Zambe ya mvam ése] émien a ye sondô kôme mia, a yemete mia, a ve mia ngul.”​—1 P. 5:10.

22. Jé bia ye yen ayé’é da zu?

²² Yéhôva a ka’ale éfuse ya kalate Pierre éte na, a ye yemete bebo bisaé bé a ve be ngul. Mejô mete ma fombô fe bia den. Bia bese bia yi na Yéhôva a yemete bia, asu na bi bi ngule ya ke ôsu a kañe nye. Ajô te, bia yiane vu mbunane Noé ba Daniel a Job, bia yiane fe bo Yéhôva mewôk ane be! Aval bia ye yen ayé’é da zu, ñyemane be mbe be yeme’e Yéhôva ñwô ô nga volô be. Be nga kabetane nye amu ‘be nga wô’ô mam mese’ a mbe a yi na be bo. (Min. 28:5) Bia fe bi ne de bo.