1, 2. Aval avé David a nga liti na a wulu ba’aba’a a Zambe? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.)

SAÜL a bezimba bé 3 000, ba jeñe David nkôte si ya Juda na, be wôé nye. Ve alu éziñe nde David a bôte bé, be nga koone Saül a bezimba bé vôme be mbe be bôô. Bese be mbe be ntoo ôyo, nde David ba Abischaï be nga dañe bezimba bevo’o yôp ôte’ete’e ôte’etek, a ke koone Saül vôm a mbe a bôô. Nde Abischaï a nga jô David na: “Kañese na, me jii nye akoñ ajii da, a late si, m’aye ke jii nye ajii baa.” Ve David a nji jô’é nye na a wôé Saül. A nga jô Abischaï na: “Te wôé nye; amu za a ne ngule ya same wo wé a bo nyô a ne ñwo’an mbone ya Yéhôva jam, a bo te bijô?” A ne David a nga jô nye na: “Yéhôva te me’ete na, me same wo wom a bo nyô a ne ñwo’ane mbone ya Yéhôva jam.”​—1 Samuel 26:8-12.

² David a nga yeme jam a nga yiane bo asu na a wulu ba’aba’a a Yéhôva. A mbe a yeme na, a yiane semé Saül, a a nji yiane bi ôsimesane ya bo nye mbia jam. Amu jé? Amu  Zambe nnye a nga tobe Saül na, a bo njôô ya Israël. Dene fe, aval ane melu mvus, Yéhôva a yi na, bebo bisaé bé bese be wulu ba’aba’a a nye, be semé fe bôt a jô’é na be jôé.​—Lañe Michée 6:8.

3. Aval avé Abischaï a nga wulu ba’aba’a a David?

³ Abischaï a mbe a semé David amu a mbe a yeme na, Zambe a tobeya David na a bo njô bôt. Ve éyoñe David a tebeya njôô, a nga bo beta bikop. A nga bo mejian a minga Urie, ane a nga jô Joab na, a telé Urie vôm b’aye ji’a wôé nye bita. (2 Samuel 11:2-4, 14, 15; 1 Minkañete 2:16) Joab a mbe monyañ Abischaï, nde éko éziñe na, Abischaï a nga wô’ô mam mese David a nga bo, ve a nga ke ôsu a semé nye. A fe na, Abischaï a mbe nlô ya nkane bita, nde a mbe ve belane éto te na, émien a bo njô bôte ya Israël; ve a nji bo de. A nga viane ke ôsu a bo David ésaé, a ba’ale nye asu na, besiñe bé, be bo te bo nye mbia jam.​—2 Samuel 10:10; 20:6; 21:15-17.

4. (a) Aval avé David a nga bo éve’ela mfa’a ya wulu ba’aba’a a Yéhôva? (b) Bive’ela bivé bife bia zu yen ayé’é di?

⁴ David a nga wulu ba’aba’a a Yéhôva ényiñe jé ése. Éyoñ a mbe ésoé, a nga wôé Goliath amu a mbe a ta Yéhôva a bone be Israël. (1 Samuel 17:23, 26, 48-51) Éyoñe David a mbe njô bôt, Yéhôva a nga lôme nkulu mejô wôé Nathan na, a ke ve nye melep amu a nga bo bikop. David a nga ji’a mem abé dé a jôban. (2 Samuel 12:1-5, 13) Mvuse ya valé, éyoñe David a nga bo nnôm, a nga ve abui biôm bi mo asu na, be lôñe temple Yéhôva. (1 Minkañete 29:1-5) Nalé a liti ne sañesañe na, akusa bo na David a nga bo beta bikop ényiñe jé, teke môs éziñ a nga bo te ke ôsu a wulu ba’aba’a a Zambe. (Besam 51:4, 10; 86:2) Ayé’é di, bia zu yen éve’ela David, a ji bôte befe be nga nyiñe melu mé, a yé’é aval avé bi ne wulu ba’aba’a a Yéhôva a lôté avale bia wulu a môte mfe. Bia ye fe yene mefulu mefe me aye volô bia na, bi wulu ba’aba’a a Yéhôva.

5. Sikôlô mbé bia nyoñ ékop Abischaï a nga bo?

⁵ Éyoñ Abischaï a nga kômbô wôé Saül, a mbe a kômbô’ô liti David na, a wulu ba’aba’a a nye. Ve mbôle David a mbe a yeme na, da ye bo mbia jam na a bo “nyô a ne ñwo’an mbone ya Yéhôva” jôm é ne abé, jôme te nje, a nji jô’é na Abischaï a wôé Njô bôt Saül. (1 Samuel 26:8-11) Nkañete wu wo ve bia beta sikôlô: éyoñe bia kômbô tobe môte bia ye taté kabetane nye, bia yiane jeñe na bi fase miñye’elane ya Kalate Zambe mi ne volô bia été bi tele.

6. Akusa bo na da yiane na, bi kabetane bôte ya nda bôte jangan a bemvôé bangan, amu jé bia yiane tabe ntyel?

⁶ Da yiane na, bi kabetan a môte bia nye’e, aval ane mvôé jangan, nge ke môte ya nda bôte jangan. Ve amu bi be’e metyi me abé, nleme wongan ô ne du’u bia. (Jérémie 17:9) Nde nge môte bia nye’e a bo jam é ne abé akekui a kôlô benya mejôô, bia yiane simesane na, Yéhôva  nnye bia yiane dañe kabetane nye a lôté môte mfe.​—Lañe Matthieu 22:37.

7. Aval avé kale jangan é nga ke ôsu a wulu ba’aba’a a Yéhôva, éyoñ é mbe é tele minjuk?

⁷ Nge ba te telé môt éziñe ya nda bôte jôé feñ, ô ne liti Yéhôva na wo wulu ba’aba’a a nye. Bi bili éve’an Anne. Môs éziñ, nyia wé a tele feñ, a nga sili nye téléfone na, a kômbô jome nye. ^[1] (Fombô’ô ayemé é ne afebe si.) Nyia Anne a nga jô na, a wô’ô mbia ôlun, amu bôte bese ya nda bôt be nga bene laan a nye. Éyoñ Anne a wô’ôya jame te, ane nlem ô nga taé nye, nde a nga ka’a nyia wé na, a ye tili nye kalate asu na a yalane nye. Ôsusua na, a tili kalate, Anne a nga fase miñye’elane ya Kalate Zambe mi akobô ajô te. (1 Becorinthien 5:11; 2 Jean 9-11) Nde a nga jô nyia wé kalate été a évôvoé nlem na, nnye a nga taté lume nda bôte mvus éyoñ a nga bo abé, a teke jôban. Anne a nga jô nyia na, susu’a jam a ne beta bo na a nyiñe meva’a été, a ne na, a bulane be Yéhôva.​—Jacques 4:8.

8. Mefulu mevé me aye volô bia na, bi wulu ba’aba’a a Yéhôva?

⁸ Bezôsô bebo bisaé be Yéhôva ya melu me David be mbe be sili’i bebiene si, be mbe fe mbamba nlem, a ayok nlem. Éyoñe ji, bi tame zu yen aval avé mefulu ma me ne volô bia na, bi wulu ba’aba’a a Yéhôva.

9. Amu jé Abner a nga jeñe na a wôé David?

⁹ Mone Saül, Jonathan ba njôô ya nkane bita ya Israël, Abner, be nga yen ane David, a ke ve njô bôte Saül nlô Goliath. Jonathan a nga bo mvôé David, a ke ôsu a kabetane nye. (1 Samuel 17:57–18:3) Ve Abner, a nji kabetane David. Mvuse ya valé, Abner a nga volô Saül, éyoñe Saül a mbe a kômbô’ô wôé David. (1 Samuel 26:1-5; Besam 54:3) Jonathan ba Abner bese bebaane be mbe be yeme na, nkômbane Yéhôva ô mbe na, David a nyoñ éto Saül. Ve éyoñe Saül a wuya, Abner a nji suk David. A nga viane jeñe na, a telé Ischboscheth, mone Saül njôô bôte ya Israël. Éyoñ ôbe nté ô lôteya, ane Abner émien a nga kômbô bo njôô bôt. Éko éziñe na, jôme te nje a nga bo mejian a minga wua ya binga be Njôô bôte Saül. (2 Samuel 2:8-10; 3:6-11)  Amu jé Jonathan ba Abner be nji be be simesa’an avale da mfa’a David? Amu Jonathan a mbe a wulu ba’aba’a a Yéhôva, a mbe fe a sili’i émiene si, ve Abner ki, a nji be nalé.

10. Amu jé Absalom a nji be a wulu ba’aba’a a Yéhôva?

¹⁰ Absalom, mone David, a nji be a wulu ba’aba’a a Yéhôva, amu a nji be a sili’i émiene si. A mbe a kômbô’ô bo njôô bôt, nde a nga nyoñe “wagon ya bita a bikabela mfa’a wé, a bôte mewôm metan b’aye bo be kele nye mimbil ôsu.” (2 Samuel 15:1) A nga jô fe abui bone b’Israël na be tebe ngame jé. To’o a mbe a yeme na Yéhôva a nga bo na, David a bo njô ya Israël, a nga jeñe jeñe na, a wôé ésa wé.​—2 Samuel 15:13, 14; 17:1-4.

11. Ñye’elan ôvé bi ne nyoñe nkañete Abner, Absalom a Baruc?

¹¹ Éyoñe môt a nji sili émiene si, a to fe na, a nye’e éjôé abui, a ne ayaé na, môt ate a wulu ba’aba’a a Zambe. Bia nye’e Yéhôva, a bi nji kômbô simesane ve biabebien, a bo mbia be bôt ane Abner ba Absalom. Ve bia yiane tabe ntyele na, nkômbane ya bi abui moné, nge beta asu ésaé, ô bialé bia nlem. Mam mete m’aye ndaman élat bi bili a Yéhôva. Baruc, ntili bekalate Jérémie a mbe a nyamete’e ngumba jôm éziñ a nji be a bili. Jame te é nga bo na, a bo te kañe Zambe a mevak, tañ abim melu éziñ. Nde Yéhôva a nga jô Baruc na: “O lô, ji me nga lôn m’aye tyame je, a ji me nga bé m’aye té je si; nje éte é ne ngume si. Nde ye w’ajeñ beta be mam mfa’a wôé womien? Te jeñe be.” (Jérémie 45:4, 5) Baruc a nga vô’ôlô Yéhôva. Bia fe bia yiane wô’ô Yéhôva amu, a mbeme tyame mbia émo nyi.

12. Kat amu jé môt a simesane ve émien, a nji bo ngule ya wulu ba’aba’a a Zambe.

¹² Daniel, monyañe wongan ya Mexique, a nga be na, a yiane tobe môt a zu kabetane nye. A mbe a kômbô’ô lu’u mona minga a nji be a kañe Yéhôva. Daniel a jô na: “Me nga ke ôsu a tili nye bekalate, to’o éyoñe me mbe me nto nkpwa’a mefan.” Ve mvuse ya valé, nde Daniel a nga yene na, a simesane fo’o ve émien. A nji be a wulu ba’aba’a a Yéhôva, a mbe a yiane ve ngul ése na, a sili émiene si. Nde a nga ke kate étôtôlô  mvendé jame te. Daniel a jô na: “Mvendé é nga volô ma na, me yeme na, nge ma kômbô wulu ba’aba’a a Zambe, me nji yiane beta tili mona minga te bekalate. Éyoñe me nga mane yôn a ye’elan abui, ane me nga su’ulan bene mona minga ate. Mvuse ya valé, ava’a me mbe me bili éyoñ ma ke nkañete é nga nen.” Den, Daniel a mbili minga a nye’e Yéhôva, a nga ke fe a jome mekônda.

13. Aval avé Nathan a nga kabetane Yéhôva ba David, éyoñe David a nga bo abé mise me Yéhôva?

¹³ Éyoñe bia wulu ba’aba’a a Yéhôva, bi ne fe kabetane bôte bevôk, a volô be avale da yian. Nkuli mejô Nathan a nga kabetane Yéhôva ba David. Éyoñe David a wôléya éza minga a wôé nnôme wé, nde Yéhôva a nga lôme Nathan na, a ke lebe David. Nathan a mbe ñyôyok, a a nga bo Zambe mewôk. A nga bo fek, a kobô David a mbamba nlem. Asu na a liti David abim avé jam a nga bo é mbe abé, a nga kañete David nlañe nkukume môt ô nga wup fo’o ve mone ntômba nzôzoé môt ô mbe ô bili. Éyoñe David a nga wô’ô nkañete te, a nga wô’ô jame nkukume môt ô nga bo, mbia ôlun. Nde Nathan a nga jô na: “Wo ô ne môt ate.” Ane David a nga yeme na, a boya abé mise me Yéhôva.​—2 Samuel 12:1-7, 13.

14. Aval avé ô ne wulu ba’aba’a a Yéhôva, a mvôé jôé, nge évuvumane jôé?

¹⁴ Wo fe ô ne taté wulu ba’aba’a a Yéhôva, a su’ulane nyoñe bôte bevok a mbamba nlem. Éve’an é ne na, ô ne yeme mam ma liti na, mojañe ya mbunan a te bo mbia jam. Ô ne kômbô solé abé te, e dañe dañe nge a ne nyo mvôé, nge ke môte ya nda bôte jôé. Ve wo yeme fe na, wo yiane dañe wulu ba’aba’a a Yéhôva. Nde, aval ane Nathan, wo yiane bo Yéhôva mewôk, wo yiane fe nyoñe monyoñ a mbamba nlem. Kate nye na, a yiane ji’a ke yene bemvemdé asu na, be volô nye. Nge a bo teke ke, éyoñe te ñhe womiene wo ke yene bemvendé. Éyoñe wo bo nalé, wo wulu ba’aba’a a Yéhôva. Wo liti fe na, wo nye’e monyoñ, amu bemvendé be ne volô nye a mbamba nleme na, a beta bo mvôé Yéhôva.​—Lañe Lévitique 5:1; Begalate 6:1.

15, 16. Amu jé é mbe é sili’i na, Huschaï a bo ñyôyok asu na a wulu ba’aba’a a Zambe?

¹⁵ David a mbe a bili abui bemvôé, Huschaï a mbe wua ya été. Éyoñe bôt be mbe be kômbô’ô télé Absalom njôô bôt, é mbe é sili’i na, Huschaï a bo ñyôyok asu na, a wulu’u ba’aba’a a David ba Zambe. A mbe a yeme na, Absalom a nga so Jérusalem a nkane bita wé, a na David a tubeya. (2 Samuel 15:13; 16:15) Ve jé Huschaï a nga bo? Ye a nga li’i David a ke suk Absalom? Momo. Akusa bo na David a mbe a nto nnôm, a na, abui bôt é mbe  é kômbô’ô wôé nye, Huschaï a nga wulu ba’aba’a a nye amu a mbe a yeme na, Yéhôva nnye a nga tobe David na, a bo njôô bôte ya Israël. Nde Huschaï a nga ke nkôle beolivier na, a ke tôbane David.​—2 Samuel 15:30, 32.

¹⁶ David a nga jô Huschaï na, a bulane Jérusalem, a ke jô Absalom ve biyaé na, a ne mvôé jé, ndemben a ye bo na Absalom a bo teke vô’ôlô melebe me Achitophel. Huschaï a mbe ñyôyok; a mbe fe bébé ya wu asu na, a bo jam David a nga jô nye na a bo, a wulu ba’aba’a a Yéhôva. David a nga ye’elane Yéhôva na, a volô Huschaï. Nde Yéhôva a nga yalane meye’elane mé. Absalom a nga bene vô’ôlô melebe me Achitophel, ve a nga viane vô’ôlô melebe me Huschaï.​—2 Samuel 15:31; 17:14.

17. Amu jé bia yiane bo miñyôyok asu na bi wulu ba’aba’a a Yéhôva?

¹⁷ Bia yiane bo miñyôyok asu na, bi wulu ba’aba’a a Yéhôva a bi bo nye mewôk. Nalé é volô bia na, bi bo teke vô’ôlô fo’o ve mam bôte ya nda bôte jangan ba jô, mame bôte bia be be bi ne asu ésaé da ba jô, nge ke mam éjôé ja jô. Éve’an é ne na, ataté éyoñ a nga to mone mongô, a zu kui éyoñe ji Taro, a mbe a bo’o mam mese na bebiaé bé be yene nye mvaé. A mbe a bo’o be mewôk a kabetane be, sa ke ve amu na a mbe a yiane de bo, ve amu na a mbe a nye’e be. Ve éyoñ a nga taté na, a yé’é Kalate Zambe a bengaa be Yéhôva, bebiaé bé be nga jô nye na, a télé ayé’é te. Jame te é nga bo na nlem ô bo nye abé; a é nga be angôñdô ya ayaé na Taro a kate bebiaé bé na, a tyi’iya na a ke bisulane Bengaa be Yéhôva. Taro a jô na: “Be nga wô’ô ma ôlun abui mimbu, a jô ma na, me bo teke beta kui nda jap. Me nga ye’elane Yéhôva asu na me bi ngule ya ba’ale ntyi’ane me nga nyoñ. Éyoñe ji be tyendéya, a me nto ve jome be éyoñ ése.”​—Lañe Minkana 29:25.

18. Mfi ôvé wo te nyoñ ayé’é di?

¹⁸ Ngo’é nge bia fe bi ne wô’ô meva’a me aso éyoñe bia wulu ba’aba’a a Yéhôva avale David, Jonathan, Nathan, a Huschaï be nga wôk! Bi nji yiane bo ane Abner ba Absalom, mbe be nji be be wulu’u ba’aba’a a Yéhôva. É ne été na, bi bili metyi me abé, a na, bia bo bikop. Ve ntamané liti Yéhôva na, e wulu ba’aba’a a nye a ne jam da dañe mfi ényiñe jangan.