Kele vôm ô ne lañe de

Kele tep

NKAÑETE MÔT

Yéhôva a nji lume ma mvuse môs éziñ

Yéhôva a nji lume ma mvuse môs éziñ

Me mbe mona minga wua ya bobe binga benyine be nga tobe na, be ve Adolf Hitler mesam éyoñ a maneya bo nkañete wé. Amu jé be nga tobe ma? Ésaa wom a mbe ébu’a ya ékôane benazi, a to fe ndutu metua ntebe ôsu ya ékôan éte vôme bi mbe bi too. Nyia wome ki a mbe beta mbuni ya ñyebe Katôlôs, a kômbô’ô fe na me bo soeur. Akusa bo nalé, me nji nyoñe ngap a mame ya ékôane benazi môs éziñ, nge ke bo soeur. Ma zu kate mia amu jé.

ME NGA nañe Graz, tisone ya Autriche. Be nga lôme ma sikôla katôlôs éyoñ me nga bi mimbu zangbwal. Ve me nga yene mvite mame ya bisôk befata a besoeur be mbe be bo’o wôé. Nde nyia wom a nga vaa ma wôé, mbu sikôlô zañ.

Nda bôte jangan a ésaa wom a be’e biyé bezimbi

Nde be nga ke tili ma internat. Ésaa wom a nga zu nyoñe ma alu éziñ amu be mbe be wua bebombe tisone ya Graz. Bi nga ke sobô tison ya Schladming. Nné ane bi nga kui a dañ ékasa’a, nde bombe a nga bu’u je. Éyoñ éfe, bia émvame jam bi too nseñ, bi nga tem b’avion ya bita be nga lume bia mengal. Éyoñ bita bi nga man, bi nga wô’ôtane ve ane ñyebe ba ngovina be nji volô bia.

MA YEMELANE NA YÉHÔVA A SU’U BEBO BISAÉ BÉ ÉYOÑ ÉSE

Mbu 1950, nyia wom a nga taté na a yé’é Bible a mone Ngaa Yéhôva. Me mbe me vô’ôlô’ milañe miap, me mbe fe me kele’e liti nyia wom bisulane biap. Nyia wom a nga duban mbu 1952, amu a nga yene na Bengaa be Yéhôva ba ye’ele benya mejôô.

Éyoñ ete, me mbe me yene’ akônda ane ékôane minnôme mi binga. Môs éziñ, bi nga ke tabe ésulan akônda afe; dili é nji be ékôane minnôme mi binga, amu abui bisoé é mbe été. Éyoñ bi bulaneya Graz, me nga taté na ma tabe bisulane bise, a yene na mam ma yé’é wôé, me ne benya mejôô. Me nga yeme fe na Yéhôva a ne Zambe a su’u bebo bisaé bé éyoñ ése. A bo de ja’a éyoñ bia buni na bi vo’o dañ avale nju’u éziñ.​—Bs. 3:5, 6.

Me mbe me kômbô’ô kañete bôte bevo’o benya mejôô. Me nga taté a bobenyañe bam. Valé mintôle mi bobejañ minyin mi keya ye’ele sikôlô minlam mife. Ve me nga ke jome be, a liti be mfi ya yé’é Bible. Bobenyañe benyine bam, a ndôme jam be nga su’ulane bo Bengaa be Yéhôva.

Sondô baa me nga bo nkañete ya menda menda, me nga laan a minga éziñ a bili bebé mimbu 30, ane bia nye bi nga taté ayé’é. A nga yaé nsisim akekui a nga duban, nnôm a bobefame bé bebaé be nga dubane fe. Ayé’é éte é nga wônô mbunane wom. Amu jé? Amu valé me ngenane te tame bo môt ayé’é ya Bible môs éziñ. Me mbe me yiane kôme kômesan ôsusua na ma ke nye bo ayé’é. Me ne jô na, me mbe me taté’é ye’ele mamien, ndembene me bo fe ngule ya ke ye’ele minga ate. Nalé a nga bo na me tu’a nye’e benya mejôô. Me nga dubane Ngone nyini ya mbu 1954.

AKUSA BO ÉTIBILA’A, BI NJI WÔ’ÔTANE NA BI NE ÉTAM

Mbu 1955, me nga ke Allemagne, e France a Angleterre, asu beta bitôkane bia sulan bôte ya mesi mesi. Bia mojañ Albert Schroeder bi nga tôbane Londres. A mbe ñye’ele sikôlô ya Guiléad, a nga su’ulane fe bo ébu’a ya Tin ékôan. Nté bi mbe bi jomô’ô British Museum, Mojañe Schroeder a nga liti bia minnôme mintilane ya Kalate Zambe. Éyôlé Zambe é mbe ntilan été a bikanga ya nkobô Hébreu, a nga kate fe bia mfi ya bekalate bete. Jam ete é nga nambe ma nlem, a nsisim; é nga tindi fe ma na, me tu’a kômbô volô bôte befe na be yeme Mejô me Zambe.

Sita bia nye bi nga saé (mbo nnôm) a ma, éyoñ bi mbe bekpwa’a mefan be ne ngum aval e Mistlebach, si ya Autriche

Me nga taté ésaé nkpwa’a mefane ya éyoñ ése Ngon ôsu é too alu 1, mbu 1956. Mvuse ngon ényin, be nga lôme ma Mistelbach, tisone ya Autriche, ane nkpwa’a mefan a ne ngum aval. Melu mete, Ngaa Yéhôva éziñ a nji be wôé. Ve me nga tôban avale nju’ afe wôé. Bia sita bi nga ke, bi mbe bi sela’an angôndô ya abui. Me me mbe me bili mimbu bebé 19 me so’o tison, ve nye’e ki a bili mimbu 25 a so’o nlame mvus. A mbe a kune’ kôlô si, me’e ki me nye’e me kôlô’ô si éyoñe tyé é kômeya sa. A mbe a jika’a bômbô si mame ngô’é, me’e ki me nye’e me mo’o. To’o nalé, miñye’elane ya Kalate Zambe mi nga volô bia monyañe wome na, bi yeme bo ésaé nkpwa’a mefane jangane nsamba.

Ve bi nga tôbane minju’u mife. Bi nga tôban étibila’a, ve bi nji wô’ôtane na bi ne “étam.” (2 Beco. 4:7-9) A nga bo na, bi kañete’e nlam éziñ, nde bôte ya nlam ôte be nga selé bia beta bemvu. Bemvu bete ve mane bômane bia, be bônôk, a nyéé bia. Nde bi nga biane mo, me ve taté meye’elan: “A Yéhôva, éngôngo, nge bemvu ba be di’i bia, bo’o nja’a na bi ji’a wu!” Éyoñe bemvu be nga kui bia bebé, nde be nga tebe ne mes, be taté na ba fi’i menjem, a beta mane bulan. Yéhôva nnye a nga ba’ale bia môs ôte. Éyoñe jam ete e lôteya, bi nga kee kañete wongan ôsu nlam ôte, a bôte ya wôé be nga bo jam bi nji be bi buna’an, be nga kôme vô’ôlô bia. Éko éziñe be nga kame na bemvu be nji lôbe bia, nge ke semé na bi nji koo woñe ya kee nkañete ôsu. Bevo’o ya be be be nga su’ulane bo Bengaa be Yéhôva.

Jam afe é nga bo na bi ko woñ. Môs éziñ, môt a mbee nda bi mbe bi too a nga bulan a too mbia sulé, a yôta’ane na a zu mane wôé bia, amu bia ndeñele bôt. Minga wé a nga jeñe na a bane nye, ve teke ndoñ. Bi nga wô’ô mame mete mese, bi too nda jangan, étage yôp. Nde bi nga ji’a futi bito mbé yôp, a taté na bia ka’a bikpwaé biangan. Éyoñ bi nga yoé mbé, a mbe a tele b’escalier, a bili beta ôtyeñe mo. Nde bi nga ji’a siliki mbé ya falak, afube mesam, a biôme biangan nlô, ékeké.

Bi nga ke jeñ étune nda hôtel. Bi nga tabe valé bebé ngumba mbu, nkañete ô wulu’u bia nya mvo’é. Amu jé? Amu hôtel a mbe temeteme tison, abui bôte bia be be bi mbe bi yé’é Mejô me Zambe é mbe é nye’e é yeké’é valé. Tyi’bi tyi’ibi, bi nga taté na bia bo ayé’é Bible ya Akônda a ayé’é ya Nkume mmombô a bete étune nda jangan sondô ase, bôte bebé 15 be mbe be tabe’e bisulane bite.

Éyoñ bi boya mbu wua a mvuk e Mistelbach, be nga lôme bia sita mfe Feldbach, sud-est ya Graz. Akônda é nji be wôé. Bi mbe bi too nda mebam, étage baa, e mone ôfanefane étune nda. Mfebe ô mbe ô tula’ane mebame zañ, nde bi nga dibe meloñe ya étune nda jangan a mefebe me kalate. Bi mbe fe bi kele’e labe mendim anjeñ. Bi nji wu nju’ ôte ôse zezé. Amu mvuse bone bengon, bi nga bi angôs bekañete mbamba foé. Bi nga yé’é Mejô me Zambe a bôte bebé 30 ya nda bôte jia, bese be nga su’ulane bo Bengaa be Yéhôva!

Avale mam ete e nga liti ma na, Yéhôva a vo’o bo te ba’ale ba bese ba telé mame ya Éjôé ôsu. To’o éyoñe mvolane môta binam ô ne momo, Yéhôva nnye a ne kom ve volô bia.​—Bs. 121:1-3.

ZAMBE A NGA SU’U BIA A ‘MBO NNÔME WÉ YA ZÔSÔ’

Mbu 1958, beta étôkan a mbe a yiane bobane New York, nseñ ébuma ba loone na Yankee Stadium a Polo Grounds. Éyoñ me nga sili nge me ne tabe étôkan éte, bobejañe ya wofise ya Bethel ya Autriche, be nga sili fe ma nge me ne tabe aba sikôlô 32 ya Guiléad. Me mbe ve bene avale jam ete aya? Été été me nga yalane na, “Ôwé!” 

Martin Poetzinger a mbe a too ma fefel aba sikôlô. A nga tôbane mbia ya abui minju’u éyoñe a mbe mimbô’ô benazi. Nye’e fe a nga su’ulane bo ébu’a jia ya Tin Ékôan. A mbe a sili’i ma ôfôfoé éyoñ ése na: “Érika, jôme ji ja tinane aya nkobô jaman?”

Valé sikôlô a mbeme man, Nathan Knorr a nga kate bia vôme ba ye lôme môt ase ya be bia. Be nga lôme ma Paraguay. Mbôle me mbe me ngenane mone mongô, é mbe é sili’i na ésaa wom a kañese na me ke nyiñe si fe. Éyoñ me biya ôva’a ngul ésaa wom, nde me nga ke Paraguay, Ngone lale ya mbu 1959. Be nga lôme ma nda bemissionnaire ya Asunción, a mfefé sita.

Mvuse mon éyoñ, bia Walter Bright bi nga yenan; a nga bo aba sikôlô 30 ya Guiléad. Bia nye bi nga su’ulane lu’an, a jibi minju’u ya ényiñe nsamba. Éyoñ ése bi mbe bi tôba’ane nju’ éziñ, bi mbe bi lañe’ Ésaïe 41:10, vôme Yéhôva a bo bia ngaka’a na: “Te ko woñ, amu me ne be wo; te fombô beyéye, amu me ne Zambe wôé; m’aye ve wo ngu.” Mejô mete me nga ve bia ndi nleme na, nté ôse bia ye ke ôsu a wulu ba’aba’a a Zambe, a telé Éjôé jé ôsu, nye’e fe a ye ke ôsu a su’u bia.

A kôlô ya valé, be nga lôme bia nlam éziñe fefele Brésil. Betebe ôsu ya ñyebe be nga jô bongô ya nlam ôte na, be wua meko’o ntu nda bi mbe bi too. Ane Walter a nga taté ayé’é a masa bezimbi ya wôé. Môt ate a nga bo na bezimbi be ba’ale bia ngume sondô, ane besiñe bangan be nga jô’é bia ne séé. Mvuse ya valé, bi nga tyendé nda, a ke tabe vôm a ne ôbe zia, nné si Brézil a Paraguay. Angôndô ya mbamba étaba’a! Amu bi mbe ve bo bisulan Paraguay a Brésil. Ôsusua na bia kôlô, bone mekônda mebaé me nga bialé wôé.

Bia Walter, nnôme wom, éyoñ bi mbe bemissionnaire Asunción, e Paraguay

YÉHÔVA A KE ÔSU A SU’U MA

Bedokita be nga jô na me ne nkôkôm, ajô te bi nga kam éyoñ me nga be’e abum mbu 1962. Nde bi nga ke tabe Hollywood, e Floride, bebé nda bôte Walter. Bia Walter bi nga bo mimbu, teke ngule ya beta bo bekpwa’a mefan. Bi mbe bi yiane toñe nda bôte jangan. Ve bi nga ke ôsu a telé mame ya Éjôé Zambe ôsu.​—Mt. 6:33.

Éyoñe me nga suane Floride Ngon awôm a jia ya mbu 1962, me nga vembe na bivindi a mintangan be ne étyi te tabe bisulane nsamba, nge ke kañete vôme wua. Ve Yéhôva ki, a ne te sale abe, jôm ete nje mvuse mon éyoñ, bobejañe be nga beta kui na be kañe Yéhôva fufulu. É nga yené fo’o ne ngeññ na, Yéhôva émien nnye a nga wulu ajô te; a den mekônda bebé awôm a mebaé me nto vôm ate.

Mbu 2015, Cancer ya boo a nga wôé Walter wom. Mimbu 55 bia nye bi nga nyiñ, Walter a mbe angôndô ya mbamba nnôm, a nye’e Yéhôva a nleme wé ôse, a nga volô fe abui bobejañ. Me too ndi na ma ye beta yene nye mfefé si, a too nya mvo’é minsôn.​—Mam Minlôman 24:15.

Ma ve Yéhôva akiba amu mevak a bibotane bise ma bi ésaé nkpwa’a mefane jam, den a nto mimbu 40 a mvuk. Bia Walter bi nga volô bôte 136 na be duban. Bi nga tôbane fo’o abime minju’u éziñ. Ve nalé a nji bo na bi lume Yéhôva Zambe wongane mvus. Bi nga viane tu’a kabetane nye, a ndi nleme na, a ye kôm mam mese ma ndeñele bia éyoñ a yi, a aval a yi. Nne fe é nga bobane nalé!​—2 Tim. 4:16, 17.

Me ngenane fo’o me yônô’ô Walter, ve ésaé nkpwa’a mefan ja volô ma nya nya abui. E ye’ele bôte bevok, a timine be ndi nleme ya ñwômane minwuan, a ne mam ma fôlô ma. Bifia bi ne tyôtyoé, ve jam me ne kate mia é ne na, Yéhôva a nji lume ma mvuse môs éziñ. A nga ke ôsu a su’u ma, a tômôlô ma, ôwé, a nga bi ma a ‘mbo nnôme wôé ya zôsô,’ aval a nga kak.​—És. 41:10.