1. Jé bi ne jô a lat a bendômane ya akônda?

A BENDÔMAN, mi ne su’u akônda nya abuii, amu mi ngenane mi bili ngule jenan ése. (Min. 20:29) Mi ne angôndô ya mfi asu bobejañe ya akônda. Éko éziñ fe na mi bili nkômbane ya bo bediakon. Ve ésoé éziñ é ne jô ébiene na: “Bobejañe ya akônda ba yene ma ane ntyene mon, ba simesane na me vo’o be’e avale mimbe’e ete.” Ve yeme na to’o ô ngenan ésoé, ô ne bo mam méziñ me ne bo na bôte ya akônda be semé wo, a na be tabe wo ndi.

2. Jé bia zu yen ayé’é di?

² Ayé’é di, bia zu kobô ajô Njôô bôte David. Bii yene fe mam me nga kui bejôô bôte bebaé béziñe ya Juda: Asa baa Josaphat. Bia zu yene minju’u bôte bete belal be nga tôbane mie, mintyi’ane be nga nyoñ, a jé minkañete mite mi ne ye’ele bendômane ya akônda.

3. Aval avé bisoé bi ne volô benya bôtô ya akônda?

³ Éyoñe David a mbe ésoé, a mbe a yeme’e bo mam me mbe mfi asu bôte bevok. E mbe e kome’e yené na a mbe étôtôlô nsisim. A nga ve ngule na a bo mbamba mbôme mezik. A mbe a bôme’e mezik asu Saül, njôô bôte Yéhôva a nga telé. (1 Sa. 16:16, 23) Ye wo fe wo  yeme bo mam méziñ me ne volô bobejañe ya akônda? Éko éziñ ô yeneya na benya bôtô béziñe ya akônda ba sili mvolan asu na be yeme belane betablette a betéléphone bap asu ayé’é, a asu bisulan. Ô ne belane ñyeman ô bili mfa’a ôte asu na ô volô be.

4. Mefulu me David mevé bisoé bia yiane vu? (Fombô’ô fôtô ya ékô’ôla.)

⁴ Mame David a mbe a bo’o ényiñe jé me mbe me liti’i na a ne avale môt be ne tabe de ndi. Éyoñ a mbe ésoé, a mbe a yeme’e nyoñe ngab a mintômba mi ésaa wé. Bia yeme ke na ésaé éte é mbe ayaé. Môs éziñ, a nga jô Njôô bôte Saül na: ‘Mbo ésaé wôé a nga to a ba’ale’ mintômba mi ésa; éyoñ ñbweñbwem a ours be nga zu a bi mon ntômba ya mbam, me nga ke tôñe be, a bibi be, a vaa nye anyu dap; éyoñ be nga bo ma ayok, me nga bi be ôbese ze, a bibi be, a wôé be.’ (1 Sa. 17:34, 35) David a mbe a yeme’e na a yiane ba’ale mintômba mi ésaa, ajô te a nga kamane mie a ayo’ ese. Bendômane ya akônda ba vu nye éyoñe ba bo bisaé bise ba ve be a nlem ôse.

5. Bela’ane Besam 25:14 na ô liti jam bisoé bia yiane dañe ve ngule na bi bo.

⁵ David a mbe a bili ngul élat a Yéhôva. Élat éte é mbe nye mfi a dañ ayo’o nleme dé, a atyeñe mboane mame dé. David a nji be a yene’e Yéhôva ve ane Zambe wé, a mbe a yene’e fe nye ane beta Mvôé wé. (Lañe’e Besam 25:14.) A bendôman, jame da dañe mfi é ne na mi yemete élate jenan a Yéhôva. Nge mi bo de, Yéhôva é ve mia abui mimbe’e.

6. Aval avé bôt béziñ be mbe be yene’e David?

⁶ David a nga yene njuk, amu bôt béziñ be mbe be simesa’ane na a ne aka’a mongô, a na a vo’o be’e mimbe’e miziñ. Môs éziñ, David a nga jô Njôô bôte Saül na a kômbô ke wosane Goliath, nde Saül a nga viane jô nye na: “Ô ngenan ve ndôman.” (1 Sa. 17:31-33) Mon éyoñ ôsusua, monyañ wé a mbe a tatéya bôte nye ajô na a nga vu li’i mbam mintômba ésa wé na a zu yene bita. (1 Sa. 17:26-30) Ve Yéhôva nye a nji be a yene’e David ane bôte bevok. A mbe a yeme’e na David a mbe éwôlô monafam, akusa bo a mbe a ngenan  ésoé. Yéhôva a nga bele fo’o, amu David a mbe a bili ngul élat a nye. Jam ete nde e nga volô David na a wôé Goliath.​—1 Sa. 17:45, 48-51.

7. Jé jam e nga kui David da ye’ele wo?

⁷ Jé éve’ela David é ne ye’ele wo? Na wo yiane bo ôjibi. E ne sili abui éyoñ asu na bôte be nga yene wo ô to mongô, be taté na ba yene wo ane nya môtô. Ve ô ne tabe ndi na Yéhôva nye a kôme yeme za ô né. A yeme fe mam ô ne ngule ya bo. (1 Sa. 16:7) Ajô te, yemete’e élate jôé a Yéhôva. Ô ne tôñ éve’ela David mfa’a ôte. A mbe a nyoñe’ éyoñe ya fombô bitétéa bi Yéhôva, a jeñe’e fe na a yeme jé bitétéa bite bia ye’ele nye a lat a Nté wé. (Bs. 8:3, 4; 139:14; Bero. 1:20) Ô ne fe yemete élate jôé a Yéhôva a zene ya meye’elan. Bi tame jô na bongô besikôlô bevok ba kpwe’ele wo amu ô ne Ngaa Yéhôva. Ô ne ye’elane Yéhôva asu na a volô wo na ô dañe nju’ ôte. Ô ne fe tôñe melebe bia koone me Bible, bekalate, a bevidéo Tin ékôan ja kuli. Éyoñ ése wé yen ane Yéhôva a yalane meye’elane môé, wé tu’a tabe ndi a nye. Wônaa, éyoñe bôte bevok bé yen ane mbunane wôé ô yeme, bé tu’a tabe ndi a wo.

8-9. Jé é nga volô David na a bo ôjibi nté a mbe a yange’e na a nyoñ éto njôô, a aval avé bisoé bi ne vu nye?

⁸ Bi tame yene nju’ ôfe David a nga tôbane wô. Akusa bo Yéhôva a mbe a tyi’iya na David nnye é bo njôô bôte ya Juda, a nga beta yange abui mimbu ôsusua na a taté na a jôé. (1 Sa. 16:13; 2 Sa. 2:3, 4) Nté ôte ôse, jé é nga volô David na a bo ôjibi? A lôte na a bili atek, David a nga beme mise mam a mbe ngule ya bo. Éve’an é ne na, éyoñ a nga ke nyiñe nlame Bephilistin amu a mbe a tubu’u Saül, David a nga belan éyoñ éte na a wosane besiñe be bone b’Israël. Nalé a nga volô na bôte ya Juda be nyiñe mvo’é été.​—1 Sa. 27:1-12.

⁹ Aval avé bisoé bi ne tôñ éve’ela David? Va’ané ngule na mi saane bobejañ. Bi tame yene jam é nga kui mojañ Ricardo. * Éyoñ a mbe mongô, a mbe a kômbô’ô bo nkpwa’a mefane ya éyoñ ése. Ve bemvendé be nga jô nye na a ngenane teke bo nkômesane ya bo ésaé éte. A lôte na a bili atek, nge ke bo éyôé, Ricardo a nga nene ésaé nkañete jé. A jô na: “Éyoñe ma beta simesan, ma yene na e mbe e sili’i fo’o na me beta yaé nsisim. Me mbe me va’a ngule na me ke jome môt ase a mbe a liti’i na a nye’e Mejô me Zambe. Me mbe fe me kômesa’ane njoman ôse. Me nga kui kui na me bi ayé’é Bible dam ôsu. Mbôle me mbe mban ésaé nkañete, e mbe e ntoo ma tyi’ibi na me taté minlañ a bôt.” Den, Ricardo a ne éwôlô nkpwa’a mefan, a ne fe diakon.

10. Jé David a nga bo ôsusua na a nyoñe beta ntyi’an éziñ?

¹⁰ David a nga beta tôbane nju’ ôfe. Éyoñe a mbe a nyiñe’ nlame Bephilistin, ba be bôte bé be nga ke bita. Nde besiñe bap béziñ be nga li’i be za’a di’i menda map, a kee bone bap a binga bap minkôm. Mbôl a mbe beta mbo bita, David a mbe ve simesane na ba be bôte  bé be ne ke nyii menda me bôte map. Ve a nga sili Yéhôva mvolan. A nga tii be prêtre a mbe jôé na Abiathar asu na a sili Yéhôva na: “Ye me ke tôñe nsamba ôte?” Ane Yéhôva a nga kañese, a ka’ale fe nye na é dañe bita bite. (1 Sa. 30:7-10) Jé nkañete wu ô ne ye’ele bisoé?

11. Jé ô ne bo ôsusua na wo nyoñ ntyi’an éziñ?

¹¹ Sili’i bebiaé bôé melep ôsusua na wo nyoñe ntyi’an éziñ. Ô ne fe laan a bitôtôlô bemvendé ya akônda. Ô ne tabe be ndi, amu Yéhôva fe a too be ndi. Bemvendé be ne dase Yéhôva a ve bia. (Beép. 4:8) Wé kui na ô nyoñe mbamba mintyi’an nge wo jeñe na ô bi avale mbunan be bili, a nge wo tôñe mbamba melep ba ve wo. Éyoñe ji, bia zu yene jé éve’ela Njôô bôte Asa é ne ye’ele bia.

12. Mbamba mefulu mevé Njôô bôte Asa a mbe a bili valé a ndeme taté na a jôé?

¹² Éyoñ a mbe ndôman, Njôô bôte Asa a mbe éjote nyul a ayo’o nlem. Éyoñ a nga fol ésaa wé éto njôô, Asa a nga taté na a wosan évus ékaña’a. A nga “ve [bote ya] Juda atiñe na, be jeñe Yéhôva, Zambe ya beésa bap, a be bo metiñ a mam be nga tiñeti be.” (2 Mka. 14:1-7) Wônaa, éyoñe Zerach, Njôô bôte ya Éthiopie, a nga zu wosane Juda, a bili bezimbi 1 000 000, Asa a nga ye’elane Yéhôva a jô nye na: “A Yéhôva, môte ya volô zañe nyô a ne éwôlô a nyô a ne te ngu a ne momo, ve wo étam. Volô’ô bia, a Yéhôva Zambe wongan, amu bi to mebun ve be wo.” Bifia bite bia liti na Asa a mbe a to ndi a nleme wé ôse na Yéhôva a ne ngule ya nyii be. Asa a mbe a to ndi a Yéhôva, ane Yéhôva a nga jiane Beéthiopien.​—2 Mka. 14:8-12.

13. Jé é nga su’ulane kui Njôô bôte Asa, a amu jé?

¹³ Teke bisô na e wosane nkane bita ô bili bezimbi 1 000 000 a nji be tyi’ibi ajô, ve Asa a nga kui na a bo de. Ve éngôngol ajô é ne na, éyoñe zezé mone nkane bita ô nga zu wosane nye, Asa a nji beta tabe Yéhôva ndi. Éyoñe Njôô bôte Baasha a nga zu wosane nye,  Asa a nga viane ke sili njôô bôte ya Syrie mvolan. Ntyi’an ôte ô nga soo nye bidim. Ane Yéhôva a nga lôme nkulu mejô Hanani na a ke kat Asa na: “Amu ô nga tabe njôô bôte ya Syrie mebun, a te tabe Yéhôva Zambe wôé mebun, ajô te nsamba mewosan njôô bôte ya Syrie ô fameya mo môé.” Ataté môs ôte, Asa a nji beta vebe a bita môs éziñ. (2 Mka. 16:7, 9; 1 Bb. 15:32) Ñye’elan ôvé ô ne nyoñ?

14. (a) Aval avé ô ne liti na ô to Yéhôva ndi éyoñe wo yiane nyoñe mintyi’an? (b) 1 Timothée 4:12 a liti na bibotane bivé wé bi nge ô tabe Yéhôva ndi?

¹⁴ Bo’o éjote nyul, a tabe’e Yéhôva mebun éyoñ ése. Éyoñ ô nga duban, ô nga liti na ô bili beta mbunan, a na ô too Yéhôva ndi. Jôm éte nje Yéhôva a nga ve wo mvome ya bo ébu’a jia ya nda bôte jé. Jôm é li’iya wo éyoñe ji é ne na ô ke ôsu a tabe nye mebun. Éko éziñ wo yene tyi’ibi ya sili Yéhôva mvolan éyoñ ô bili beta mintyi’ane ya nyoñ. Ve ô wô’ô bo aya éyoñ wo yiane nyoñe mintyi’ane mia fombô mam méziñe ya ényiñe jôé ane mimvôman, asu ésaé wo yiane top, a minsôñane miôé? Te ve’ele tabe ndi a fe’e jôé môs éziñ. Jeñe’e miñye’elane ya Kalate Zambe mi ne volô wo na ô nyoñe mbamba mintyi’an, a tôñe mie. (Min. 3:5, 6) Nge ô bo nalé, wé ve Yéhôva nlem avak, a bobejañe ya akônda bé semé wo.​—Lañe’e 1 Timothée 4:12.

15. Bela’ane 2 Minkañete 18:1-3; 19:2 na ô kate bia bikobe Njôô bôte Josaphat a nga bo?

¹⁵ E ne été na mbôl ô be’e metyi ya abé, e ne kui na ô bo bikob biyoñe biziñ. Ve nalé a nji yiane kamane wo na ô bo Yéhôva ésaé a ngule jôé ése. Tame yene jam e nga kui Njôô bôte Josaphat. A mbe a bili angôndô ya mbamba mefulu. Éyoñ a mbe ndôman, “a nga jeñe . . . Zambe ya ésa wé a wulu metiñe mé été.” A nga lôme fe bivete minlam mise ya Juda na bi ke bia ye’ele bôt Ajô Yéhôva. (2 Mka. 17:4, 7) Josaphat a mbe fo’o a nye’e Yéhôva, ve e nga kui biyoñ biziñe na a nyoñe mbia mintyi’an. Môs éziñ, a nga nyoñ ntyi’an ô  nga vindane Yéhôva nlem, ane Yéhôva a nga lôme nkulu mejô wé na a ke komekane nye. (Lañe’e 2 Minkañete 18:1-3; 19:2.) Jé nkañete wu wo ye’ele wo?

16. Jé éve’ela Rajeev ja ye’ele wo?

¹⁶ Kañese’e melebe ba ve wo, a tôñe me. Éko éziñe na ane abui bisoé, wo yen ayaé ya telé ésaé wo bo Yéhôva ôsu ényiñe jôé. Ve te bili atek. Tame yene jam e nga kui ésoé mojañ éziñ é ne jôé na Rajeev. A jô na: “Éyoñe me mbe mongô, me nji be me yeme’e jôme mé bo ényiñe jam. Ane bisoé bivok, me mbe me nye’e sport a mimvôman, me wô’ô ke bisulan a ésaé nkañete aka’a njuk.” Nde jé é nga volô nye? Mvendé éziñ é nga ve nye mbamba melep. Rajeev a jô na: “A nga volô ma na me fase ñye’elan bia koone wô 1 Timothée 4:8.” Rajeev a nga tôñe melebe mete, a taté fe na a tôñesane mam ma dañe mfi ényiñ. A jô na: “Me nga tyi’i na ma zu telé mame ya nsisim ôsu.” Bibotane bivé Rajeev a nga bi? Émien a jô na: “Mvuse bone mimbu, me nga bo diakon.”

17. Aval avé bobejañe ya akônda ba yene bisoé bia bo Yéhôva ésaé?

¹⁷ A bendôman, bobejañe bese ya akônda ba nye’e mia nya abuii, a be ne meva’a ya bo Yéhôva ésaé fufulu a mia. (Soph. 3:9) Ba nye’e ngul a éva’a ése mia liti ésaé ése ba ve mia. Mi ne angôndô ya édima mise map.​—1 Jean 2:14.

18. Minkana 27:11 a liti na Yéhôva a wô’ôtan aya éyoñe bisoé bia bo nye ésaé?

¹⁸ A bendôman, te mia ve’ele vuane na Yéhôva a nye’e mia, a na a to mia ndi. Émien a nga jô na, melu ma su’ulan, abui bisoé dé nyoñe ntyi’ane ya bo nye ésaé a nlem ôse. (Bs. 110:1-3) A yeme na mia nye’e nye, a na mia kômbô bo nye ésaé a ngule jenan ése. Ajô te, bo’o ôjibi, kañese’e melebe ba ve wo éyoñe wo te bo ékop, amu melebe mete ma so be Yéhôva. (Beh. 12:6) Kôme’e bo ésaé ése bé ve wo. Ve jam wo yiane dañe jeñe na ô bo e ne na, ô ve Yéhôva nlem avak.​—Lañe’e Minkana 27:11.