“PEPA,” “TATE,” “TITA.” Nne abui bongô ya Béthel e wô’ô me loone nalé. Ma nye’e éyoñ ba loone ma nalé amu me mbili mimbu 89. Biyôlé bite bia liti ma na bisoé bia nye’e ma abui, a ma yene môé mese’esa mete ane ma’ane me Yéhôva asu ésaé ma bo nye aval ane nkpwa’a mefan den a nto mimbu 72. Ma jô bisoé bite na: ‘Nge mia kee ésaé jenan ôsu teke sulu mo si, Yéhôva a ye ya’ane mia;’ mamien me nga yene jam ete a mise mam.​—2 Mka. 15:7

Bebiaé bam be nga kôlô Canada a ke nyiñ Ukraine. Be nga ke tabe Rossburn, province ya Manitoba. Nyia wom a nga biaé befam 8 a binga 8, mebiaé awôm a mesaman; me ne mon awôm a nyini. Tita a mbe a nye’e Bible, a mbe a lañe’ bia nye mame tyé mese ya môse Sondô, ve mfa’a wé, betebe ôsu ya miñyebe be mbe be diane bôte; a mbe a nye’e a bo’o éngbwañ a jô’ô na: “Za a nga ya’ane Yésus éyoñ a mbe a kañete’e?”

Bobenyañ bam a bekale bam 8 be nga su’ulane yebe benya mejôô. Kal jame Rose é nga wu é too nkpwa’a mefan. Ôsusua na a wu, a nga jô bia bese na bi yé’é benya mejôô, a nga ya’ane bia a mejô ma: “Ma ye wô’ô mvaé ya yene mia bese mfefé émo.” Ted, monyañ mvendé wom, a mbe a taté’é kañete bôt do’otene ya nduan kom a ayôñ ése. Mame tyé mese ya môse sôndô, a mbe a yôta’ane radio na bebo mam abé bese ba ye di’i nduane kom nnôm éto. Mvuse ya valé, a nga su’ulane bo étôtôlô mbo ésaé Yéhôva.

Môs éziñ me so’o sikôlô, me nga koone mone nsoé kalate The Coming World Regeneration * a bôô tebele balanda. Me taté lañ afeb ôsu, me kalane di baa, me nji kui na me beta telé nlañan. Éyoñ me nga mane lañe kalate ate ase, a mbe ve ane mise mam ma yombô; ane me nga bi nkômbane ya bo Yéhôva ésaé ane Yésus. Jam ete da boban Ngone samane ya mbu 1944.

Za a nga beté mone nsoé kalate ate tebele? Steve, monyañe mvendé wom, a nga kate ma  na bôte bebaé be nga zu kuane bekalate nda. “Me nga kuse nyi wo te yene le amu me mbe me bili ve centim étan.” Bôte bete be nga beta so môse Sondô ô nga tya’a valé. Be nga kate bia na be ne Bengaa be Yéhôva, a na Kalate Zambe a yalane minsili mise môt a ne bi. Bi nga kañese laan a be amu bebiaé bangan be nga ye’ele bia na bi semé Kalate Zambe. Bôte bete be nga kate fe bia na Bengaa be Yéhôva be mbeme bi beta étôkan e Winnipeg, vôme kale jam Elsie é mbe é too. Me nga ke étôkan éte.

Me nga wulu kilimita 320 me bete minsini wom, ve me nga taté tebe Kelwood, vôme Bengaa bebaé be nga kañete bia be mbe be too. Bia be be bi nga tabe ésulane jia, ane me nga yem jôm ba loone na akônda. Me nga yé’é fe na ñyé’é Yésus ase a yiane kañete menda menda, akusa bo fam nge minga nge ke mone mongô.

Bia Jack, monyañ mvendé wom, bi nga tôbane Winnipeg, nye’e fe a nga so nord ya Ontario na a zu tabe beta étôkan. Môs ôsu, mojañ éziñ a nga yôtane pôsmôden na, ba zu baptizô bôt. Ane bia Jack bi nga tyi’i na bia fe bia duban. Bi nga tyi’i fe na bia ye nyoñ ésaé nkpwa’a mefan nné ane bia bi fane ya bo de. Jack a nga nyoñ ésaé nkpwa’a mefan ve nné ane bi nga kôlô étôkan. Me me mbe me nga’ane mongô sikôlô, me too ve mimbu 16, ve mbu ô nga tôé valé, ma fe me nga bo nkpwa’a mefan.

Bia Stan Nicolson bi nga taté ésaé nkpwa’a mefane Souris, tisone ya Manitoba. Ane me nga ji’a yeme na ésaé éte é nji bo tyi’ibi. Moné wongan a mbe a mane’ môs ôse, ve bi nji telé ésaé. Môs éziñ, éyoñ bi maneya kañete ngume môs, bi nga bulane nda bi wô’ô mbia zaé, ve teke moné mimfek. E viane teme na, éyoñ bia zu kui nda, beta ékate bidi a tele bia mbé yôp! Azukui den, bi nji yem môt a nga telé ékate bidi éte valé. Bi nga di môs ôte ane mimfañ mi bôt. Teke vaa nge beté, Zambe a botane môt ase a ne mbane ya telé ésaé nkañete ôsu. Me nga nen ngon éte avale me mbe me ngenane teke tame nene môs éziñ.

Mvuse ya valé, be nga lôme bia e Gilbert Plains, tison éte é mbe kiliméta 240, mfa’a ya nord ya Souris. Éyoñ éte, akônda ése é mbe é bili beta étyimbi a ba’a mfim, vôm be mbe be tili’i ésaé nkañete bobejañ ba bo ngon ése. Ngon éziñ, bobejañ be nji kañete abui, nde me nga bo nkañete na me komekane be, ndemben be tu’a wô’ô mfi ya ésaé nkañete. Éyoñ ésulan é maneya, nnôme sita éziñ ô nga zu yene ma ô yônôk, sita ate a mbe nkpwa’a mefan, ve nnôm a nji be Ngaa, a nga jô me na: “Me nji be ve bo adañ abim me nga bo le.” Ane ma fe me nga taté na ma yôn, a sili nye njaman.

É ne tyi’ibi na bobejañ be ngenane bisoé be bo aval bikob éte, a na be su’ulane ve bebien bijô a bili atek. Ve mam me nga kui ma ényiñ ma ye’ele ma na, bia yiane nyoñ ñye’elane ya bikobe biangan a ke ôsu, a lôte na bi jô’é bie bi te’elane bia.

Éyoñ me nga kui mimbu 21, me nga bi ma’a ya tabe aba sikôlô awôm a nyini ya Guiléad. Bi nga kui sikôlô ate Ngone baa ya mbu 1950. E bongô besikôlô 103 bi mbe, be nga lôme 25 ya be bia éfase si ya Canada ba kobô fulasi; angôndô étibela’a a mbe yange’e bia wôé. Be nga lôme ma Val-d’Or, tisone ya Canada, ba fa’a or wôé. Môs éziñ, bia be bobejañ bi nga ke kañete fefele Val-Senneville. Fata ya wôé ve zu titane bia a ngul. Ane me nga soman ajô, fata ate a ya’an alaman. *

Bi nga jaé tôban avale ‘mewosan ete Québec.’ Québec a nga tabe éjôé Église catholique romaine si mimbu 300 a mvuk. Betebe ôsu ya ñyebe ôte a bôte be pôlitik be nga tibili Bengaa  be Yéhôva nyé. Akusa bo biyoñ bi mbe abé, biabebiene ke tyôtyoé, bi nji sulu mo si. Abime bôt éziñ é nga yebe benya mejôô Québec. Bôt abui me nga ye’ele Bible be nga su’ulane bo Bengaa be Yéhôva. Me nga yé’é a bibu’a awôme bise ya nda bôte jia. Nda bôt éte ése ja kañe Yéhôva den. Be nga volô bôte befe na be kôlô katôlôs. Bi nga kee ésaé nkañete ôsu, a su’ulane dañe mewosan.

Be nga lôme ma Haïti mbu 1956. To’o na mimfefé bemissionnaire mi mbe mi biba’ane na mi yé’é fulasi, bôte be mbe be vô’ôlô be. Stanley Boggus a jô na: “Bi mbe bi kame’ avale bôte be mbe be bo’o na biabebiene bi kuli bifia.” Mbôl me nga taté nyiñe Québec, me mbe me kobô’ô fulasi mone jôm. Ve me nga su’ulane yemelane na bobejañ ya Haïti ba kobô ve Créole. Ajô te, é mbe é sili’i na bi yé’é Créole. Bi nga bo de, a Zambe a nga botane bia.

Asu na bi tu’a volô bobejañ, Tin ékôan é nga ve bia ôva’a ngule ya kôñelane Nkume mmombô a bete a bekalate befe nkobô Créole ya Haïti. Ane abui bôt é nga taté na da tabe bisulan. Mbu 1950, Haïti a mbe a bili bekañete 99, ve tañ éte é nga bet aval é ne na, mbu 1960, Haïti a mbe a mbili bekañete a lôte 800. Zia biyoñ éte nje be nga lôme ma Béthel. Mbu 1961, me nga bi beta ébotane mfe, be nga jô ma na me bo ñye’ele wua ya Sikôlô bemvendé a bediakon. Bi nga yañele bemvendé a bekpwa’a mefane be ne ngum aval 40. Beta étôkane ya mbu 1962, bi nga liti bobejañe mfi ya nene ésaé nkañete jap, ane bobejañ be nga bo bekpwa’a mefan be ne ngum aval. Étibela’a é nga tôñe valé é nga yemete na bi nga yañele bobejañ bete mbamba éyoñ.

Ngon ôsu é too melu 23 ya mbu 1962, valé beta étôkan a ndeme man, be nga bi bia mojañ Andrew D’Amico, missionnaire mfe ya Béthel, be mane fe wôlé bia Vee ôyo! ya Ngon ôsu é too  melu 8 ya mbu 1962 (nkobô Fulasi). Vee ôyo! ate a mbe a ba’alane bifia ya kalate mefoé éziñ ya nkobô Fulasi a mbe a jô’ô na, bôte ya Haïti ba nye’e Vaudou. Abui bôt e nga vini jam ete a jô na, bobejañe ya Béthel mbe be nga tili nlô ajô ôte. Mvuse ya valé, be nga titane bemissionnaire Haïti. * Ve bobejañ bi nga yañele be nga kee ésaé ôsu nya mvo’é. Den, ma wô’ô mvaé ya yen abim avé mbunane wop ô ne ngul amu be nga bo mbane ya jibi meve’ele. Be mbimbili fe Traduction du monde nouveau nkobô wop, jam bi nji be ve bunane môs éziñ.

Éyoñ me nga kôlô Haïti, be nga lôme ma République Centre Africaine (R.C.A). Me nga taté bo njome mekônda, me su’ulane ke tebele ésaé ya Béthel, beta bibotane fo’o.

Éyoñ éte, abui Meba m’Éjôé e mbe tene abé nlôñan. Ane me nga yé’é avale ba kôm andil ôbaé. Bôte be mbe be tebe’e na ba yen ane ntangan wo kôm andil ôbaé. Mboon ôte ô nga volô fe bobejañ na be yene mfi ya lôñ a ba’ale Meba m’Éjôé map. Betebe ôsu ya miñyebe be nga kpwe’ele bia na bia buti Meba m’Éjôé mangan a ôbaé. Ve bi nga kee ésaé jangan ôsu teke bisi be. Ékpwe’ele é nga tebe éyoñ beta ôkôs a nga vuñe Bangui. Mfebe ô nga koé andile ya nda zambe éziñ, a ke bibi de njoñe zañ, é mane nyabé. Ve ôkôs ô nji té andil ôbaé ya Meba m’Éjôé mangan. Mvuse ngon étan, bi nga lôñe mfefé Béthel a nda bemissionnaire, mfa’a ya yeme wulu ésaé ya Éjôé. *

Mbu 1976, éjôé ya République Centre Africaine é nga tyili ésaé jangan, ane be nga lôme ma Ndjamena, capitale ya Tchad. Nne bia Happy bi nga tôbane wôé, a mbe nkpwa’a mefan a ne ngum aval, ngone ya Cameroun. Bi nga lu’an Ngone nyini ya mbu 1978 é too alu 1. Ngon éte ébien, bita bi nga bôlé tison éte, ane bi nga tup a ke tabe sud ya Tchad. Éyoñ bita bi nga man, bi nga zu koone na nda jangan é nto nda bezimbi. Bi nji jañele ve bekalate, éyé aluk Happy a biôm bise be nga dasé bia aluk bi nga jañe fe. Ve bi nji sulu mo si. Bi mbe bi ngenane bi vee, abui ésaé é mbe fe é tele bia ôsu.

Mvuse mimbu mibaé, Bengaa be nga beta bi éto fili jap R.C.A. Ane bi nga bulane wôé, a ke bo ésaé njome mekônda. Camionnette nnye a mbe nda jangan, été: fôndô mendim (belita 200), mone rechaud a mone frigo. Mulu me mbe bia ayaé. Môs éziñ, bezimbi be nga telé bia zen biyoñ a lôte 117.

Mbia ayôñ a mbe fe, betempérature be mbe be kui’ 50°C. Éyoñe ya bitôkan, e mbe ayaé ya bi mendim asu mbaptizô. Bobejañ be mbe be kele’ ba jeñe mendim asôé é maneya vele a zu sôé me tônô, vôme be mbe be baptizô bôt.

Mbu 1980, be nga lôme bia Nigéria. Bi nga bo mimbu mibaé a étun, bi volô’ô bobejañe na be lôñe mfefé Béthel. Bobejañ be nga kuse nda étage asu na be naane biôme melôñ; éyoñ melôñ me maneya, be nga mane té je a ke telé je mfefé Béthel. Môs éziñ me nga bet étage yôp na ma ke volô té nda. Mame ngô’é, me nga sis, me tyii ve zene me nga bete je. Ve nda é mbe é fô’ôsan amu be mbe be tatéya na ba té je, ane me nga koo yôp a bibane si ne béé! Be mbe be buni’i na mbia jam a kuiya ma, ve éyoñe be nga bo ma mimfaseban, dokita a nga kate Happy na: “Te koo woñ. A te bu’i mone jôm, ve a ye bo mvo’é ana’ana.”

Mbu 1986, be nga lôme bia Côte d’Ivoire, bi nga saé wôé ane bejome mekônda. Bi nga jome  fe mekônda méziñe ya Burkina Faso. Bi nji be ve yem éyoñ éte na, bia ye fe nyiñ Burkina Faso.

Me nga kôlô Canada mbu 1956; éyoñ me boya mimbu 47 yôbeyôp, be nga beta lôme ma Béthel ya Canada mbu 2003, ve éyoñ éte bia Happy bi mbe nsamba. Bi mbe bôte ya Canada ve mefep, bi mbe bi dañe nye’e Afrique.

Mbu 2007, valé me mbili mimbu 79, be nga beta lôme bia Afrique. Be nga lôme bia Béthel ya Burkina Faso, me mbe ébu’a jia ya bobejañe ba tebele ésaé wofise ya Béthel. Béthel ya Burkina Faso a nga su’ulane bo nda ba kôñelane bekalate, wofise ya Béthel ya Bénin ñwô ô mbe ô tebele’ ésaé éyoñ éte, ane be nga lôme ma Béthel ya Bénin Ngone mwomô ya mbu 2013.

Akusa bo me nto nnôm, me ngenane me nye’e ésaé nkañete. Mimbu milal mi ndeme mane mi, minga wom a bemvendé be nga su’u ma na me volô Gédéon ba Frégis na be yé’é Bible akekui be nga duban. Den, be ne bitôtôlô Bekristen.

Mvuse ya valé be nga lôme bia minga wom Béthel ya Afrique du Sud, bobebjañe ya Béthel ba ba’ale bia angôndô ya abeñ. Afrique du Sud a ne nlame zangbwale ya Afrique be nga lôme ma. Ngon awômô ya mbu 2017, bi nga bi beta ma’a mfe. Be nga bañete bia inauguration ya Béthel ya Warwick, e New York. Bia ye ke vuane jam ete môs éziñ.

Bia lañ afebe 255 ya Annuaire ya mbu 1994 na: “Bia jô ba bese be ne mbane ya jibi meve’ele den a nto mimbu mimbu na: ‘Bo’an ayo’o nlem a te sulane mo si, amu Yéhôva a ye botan ésaé jenan.’​—2 Mka. 15:7.” Bia Happy bia ye ke ôsu a tôñe melebe mete, bia ye fe volô bôte befe na be bo avale da.