1, 2. (a) Fulu fé bia yiane bi, amu jé? (b) Jé bia zu yen ayé’é di?

BENYA Bekristen ba yiane bi fulu ya taté kôme fase jam ôsusua na ba buni de nge momo. (Min. 3:21-23; 8:4, 5) Nge bi nji bi fulu éte, Satan a mbia émo wé be ne bo na bi fubu bibé. (Beép. 5:6; Beco. 2:8) Bi ne tabe jam éziñe ndi ve nge mam méziñ ma kôme bo’olô de. Kalate Minkana 18:13 a jô na: “Nyô a ve éyalan te yen a za wô’ôk, jam ete e ne nye akut a ôson.”

² Ayé’é di, bia zu yene mam me ne kamane bia na bi fa’ ajô ôsusua na bia buni de. Bia zu fe yene miñye’elane ya Kalate Zambe a bive’ela bi ne volô bia na, bi tu’a kôme yemelane nge mam bia wôk me ne été.

3. Amu jé da sili na bi tôñe melebe ya kalate Minkana 14:15? (Fombô’ô fôtô ya atata’a.)

³ Den, mefoé me ne ne vôô nat. Télé, internet, a bekalate mefoé befe ba kate bia mam meval mese. E wô’ô fe kui na bemvôé bangan a bivuvumane biangan be lôme bia mefoé téléfôn a internet. Mbôl abui bôt da té mam a lôme me bôte bevok, bia yiane tabe ntyel a jeñe na bi tu’a  yemelane nge mam bia wôk me ne été. Miñye’elane mivé mi ne volô bia? Minkana 14:15 (Mfefé Nkôñelan) a jô na: “Môt a ne te yeme fas a buni jam ése ba jô, ve ntyele môt wo yemelan medaa mebo mé.”

4. Aval avé kalate Bephilippien 4:8, 9 a volô bia na bi fial mam bia lañ, amu jé é ne mfi na bi bi mefoé me ne betotyii? (Fombô’ô fe nka’ale ô ne nlô ajô na: “ Vôm bi ne nyoñe benya mefoé.”)

⁴ Asu na bi nyoñe mbamba mintyi’an, bia yiane tu’a fase mam. Ajô te, e ne mfi na bi yeme fial a tobe mefoé bia lañ. (Lañe’e Bephilippien 4:8, 9.) Bi nji yiane jañele éyoñe na bia ke mbia menjeñe mefoé, nge ke na bia lañe mefoé mese ya internet, a too ke na teke jôm ja bo’olô na me ne betotyii. E ne fe nya mfii na bi sa’ale menjeñe mefoé me bôte be beneya Yéhôva. Nsôñane bôte bete ô ne na, be wone bia a na be wosane benya mejôô be ne Kalate Zambe été. E vô’ôlô mefoé me nji bo betotyii a ne bo na bi nyoñ mbia mintyi’an. Bi nji yiane vuane na, mefoé bia wôk me ne tyendé ôsimesane wongan.​—1 Tim. 6:20, 21.

5. Minsos mivé bon b’Israël be nga wôk, a aval avé mi nga nambe be?

⁵ Bi ne tôbane minjuk éyoñ bia tabe ndi a mefoé me ne minsos. Tame simesan jam é nga kui melu me Moïse, éyoñ beloé si 10 be nga soo mbia mefoé Si ya ntiñetan. (Nb. 13:25-33) Be nga te’e bone b’Israël nyul amu be nga beté ôdo’é éyoñ be nga kañete be mam be nga yene wôé. (Nb. 14:1-4) Bon b’Israël be nga bo aya éyoñ be wô’ôya mefoé mete? Éyoñ éziñ be nga simesane na mam mete me ne été, amu bôt awôm ba bo’olô me. Be nga bene vô’ôlô Josué ba Caleb, a too ke na be mbe bôte be ne tabe be ndi. (Nb. 14:6-10) Be li’i jeñe na be fa’a ajô ete a tabe Yéhôva ndi, be nga viane vô’ôlô zezé mam beloé si 10 be nga kate be. Akut ajô fo’o!

6. Amu jé bi nji yiane vembe nge bia wô’ô be kobô’ô Bengaa abé?

⁶ Da sili na bi dañe tabe ntyel éyoñ bia vô’ôlô mam ma nambe bebo bisaé be Yéhôva. Bi nji yiane vuane na, Satan a nye’e a bôte’e bebo bisaé be Zambe mejô. (Nli. 12:10) Ajô te, Yésus a nga bemene bia na besiñe bangan ba ye laane ‘mam abé mese me ne minsos’ na be koñe bia. (Mt. 5:11) Nge bia tu’a ba’ale abendé ete, bia ye ke vembe nge bia wô’ô be kobô’ô Bengaa abé.

7. Ôsusua na wo kalane môt foé éziñ, wo yiane taté bo jé?

⁷ Ye wo nye’e ô tili’i bemvôé bôé a bivuvumane biôé bekalate téléfôn nge ke internet? Nge nalé, wônaa éyoñ wo lañe mfefé jam nge wô’ô mfefé foé, ô ne kômbô vu avale journaliste da jeñe ve na, e bo môt ôsu a yôtane foé. Ve, ôsusua na wo kate môte foé éziñe téléfôn nge ke internet, taté’ sili womiene na: ‘Ye foé ma kômbô lôme nyi é ne été nga? Ye mam méziñ ma bo’olô na é ne totyii?’ Nge ô nji tu’a yem nge foé éte é ne été, nga ô lôô na ô ne viane taté na wo miase minsos? Nge ô bili bisô a lat foé éziñ, tyame’ je, te lôme je môt mfe.

8. Jé besiñ bangan béziñ ba bo, a aval avé bi ne viane su’u be?

⁸ Jam afe da yiane tindi bia na bi tu’a fas ôsusua na bia kalane foé  éziñ. Mesi méziñ Bengaa be Yéhôva ba tôban étibela’a, mesi mevo’o ki ba tyityili ésaé jangan. Besiñ bangan ya mesi mete be wô’ô mias mbia mefoé asu na bi koo woñ, nge ke na bi tabe bobejañ bevo’o ntyel. Tame yenané jam e nga kui nlam be mbe be lo’one na Union Soviétique. Bezimibi ya KGB be nga du’u bôte na bobejañ béziñ ba wulu ésaé be lumeya ékôane Yéhôva mvus. * Abui Bengaa é nga buni minsos mite a kôlô ékôane Yéhôva. Éngôngol ajô fo’o! Nte’ na abui ya be be é nga beta bulan, ve bevo’o be ngenane nseñ azukui den. Be nga jañele mbunane wop. (1 Tim. 1:19) Jé bi ne bo asu na avale jam ete e bo te kui bia? Te kalane môte foé nge ô bili biyebe, a nge foé éte é ne te’e nye nyul. Te bo avale môt da buni mam mese tyi’ibi. Tuka’a yemelan nge mame ba kate wo me ne été.

9. Jé éfe é ne bo na bi kate ji’a yemelan nge jam môt a kate bia é ne été nge momo?

⁹ E nji bo tyi’ibi ya yeme jam bi bo, éyoñ éfase jia ya nlañ môt a laane bia nje étam é ne betotyii. Ve jam bia yiane yem é ne na, nge môt a fulane minsos a benya mejôô, nlañ ôse a laan ô ne minsos. Aval avé bi ne sa’ale avale minlañ ete?​—Beép. 4:14.

10. Jé é nga bo na bone b’Israël be kômbô wosane bobeyañe bap, jé e nga volô be na be bo te bo de?

¹⁰ Tame yene jam e nga kui bone b’Israël be mbe be too Ouest ya Jourdain melu me Josué. (Jos. 22:9-34) Be nga bi foé na, bone b’Israël be too Est ya Jourdain (ayoñe Ruben a di Gad, a éfas ayoñe ya Manassé) be lôñeya beta autel mfôme Jourdain. Jam ete é mbe fo’o été. Ve mbôle be nji be be yeme’e ajô ése, bone b’Israël ya Ouest be nga buni na, bobenyañe bap ya Est be nga bo Yéhôva éngana’a,  ane be nga téé na ba ke wosane be. (Lañe’e Josué 22:9-12.) Nte’ na be nga lôm nsamba bôt ôsu na ô ke tu’a yemelan jam ébien da lôt. Jé bezôsôô be bôte bete be nga wôk? Be nga wô’ô na, ayoñ Ruben a di Gad a éfas ayoñ Manassé be nji lôñ autel asu ékaña’a, ve aval ane ndem. Be nga lôñe nye asu na, miaé mi bôte wo zu ô yeme na be’efe be mbe benya bebo bisaé be Yéhôva. Ngo’o abim avak bone b’Israël be nga yiane wôk! Amu be nga ye bele kôme wôé bobeyañe bap teke étom.

11. (a) Aval avé Mephiboscheth a nga tôban ékotekot? (b) Jé é nga ye volô David na a sa’ale ékotekot éte?

¹¹ E ne kui na bia fe bi tôban ékotekot amu ba tyi’i bia ajô teke taté fas ajô ete ngumba. Jam é nga kui zañe Njôô bôte David a Mephiboscheth da liti nalé. David a nga mvamane Mephiboscheth aka’a abui, a nga mane bulane nye biôm bi ésaa a bi bi émvam. (2 Sa. 9:6, 7) Mvuse ya valé, môt a nga zu koñe Mephiboscheth be njôô bôt. David a nji jeñjeñe na a fas nge mam ba kate nye me ne été, ve a nga tyi’i na a mane kabe biôm bi Mephiboscheth bise. (2 Sa. 16:1-4) Éyoñ a laaneya a Mephiboscheth, David a nga meme na a nga bo nye abé, a bulane nye biôme bié éfas. (2 Sa. 19:24-29) Mephiboscheth a nji ye tôban ékotekot éte nge David a nga taté fas ajô.

12, 13. (a) Jé Yésus a nga bo éyoñ be nga ve nye éyôlé mvit? (b) Jé bi ne bo nge ba ve bia jôé mvit?

¹² Jé ô ne bo nge ba vañe bolé wo éyôlé? Yésus ba Jean Baptiste be nga tôbane nju’u ôte. (Lañe’e Matthieu 11:18, 19.) Yésus a nga bo aya éyoñ be nga ve nye éyôlé mvit? A nji jañele éyoñe jé a ngule jé na a kat a bôt. A nga viane lebe bôte na be fombô ve ntabane wé a mam a ye’ele, nge jam éziñ ya été da bo’olô na a ne mbia môt. A nga jô na: “Ñyeman [nge ke na fek] wo akabe amu mimboane mié.”​—Mt. 11:19.

¹³ Mbamba sikôlô Yésus a li’i bia le. E ne fe kui na be ve bia jôé mvit. Éyoñ nalé a kui, bi ne kômbô jeñ a mezene mese na bi fubu éyôlé jangan. Ve jé bia yiane viane bo? Bia yiane jeñe na bi bi aval mbamba ntaban da ye bo na, teke môt a ye buni minsos mite. Aval éve’ela Yésus ja ye’ele bia, éyoñ môt ase a yeme na bi bili mbamba ntaban, to’o môt a bôte bia ajô, ba ye ke tu’a buni nye.

14, 15. Nge bia ye’ebe fe’e jangan biabebien, bi ne ku ôlam ôvé?

¹⁴ Jam afe e ne bo na bi buni jam teke taté yemelane de: abé é ne bia metyi. Ye den a ntoo abui mimbu bia bo Yéhôva ésaé? Nge nalé, éko éziñ bi ne avale môte da yeme yene mam. Éko éziñ bôte ba semene fe bia abui amu bi bili fe’e meyen. Ve ye mam mete me ne bo na bi timbi ôlam éziñ?

¹⁵ Ôwé, nalé a ne kui nge bia ye’ebe fe’e jangan biabebien. Bi ne jô’é na mam bia wô’ôtan a ôsimesan wongan mme me wulu bia. Bi ne fe taté na bia simesane na, bi ne fombô jam ve a mis, a taa ndoñ ya été. Mfasan ôte ô ne telé bia mbia été. Kalate Zambe a kôme yemete mfi ya bo te ye’ebe fe’e jangan biabebien.​—Min. 3:5, 6; 28:26.

16. Jé é nga bobane restaurant, a Tom a nga buni aya?

 ¹⁶ Tame ve’ele fase jame di: bia ve’e fe’e na Tom, mvendé ya akônda é ne restaurant alu, éyoñ éte a yene Jean, mvendé fe, é la’an a minga. Tom a yen besom be tose minlañ be woék, be sambe’e, mvuse ya valé be nga bele fe wuban. Jam ve zu ndeñele nye. A taté ñhe na a fas: ‘Ye Jean a nga zu tyam alu’u dé nga? Ngo’o ngal! Bone bap ba ye bo aya?’ Tom a jaéya yen aval mam ete e kui’i menda me bôte Bekristen. Nge wo ô mbe Tom, ô nga ye bo aya?

17. Jé Tom a su’ulane yemelan, a nalé a ye’ele bia jé?

¹⁷ Ve tame yange. Jé ja kate Tom na minga ate a ne ébone Jean? Alu éte ébien, Tom a loone Jean téléfôn. Éyoñ éte Jean a kate nye na, minga ate a ne kale jé. Valé ba nye be kandaneya yenan ayap. Mbôl a nji be a bili abui éyoñ, ba ndôm be mbe ngule ya laane ve restaurant. Minga Jean ki a mbe a yeme’ a bisaé, jôm éte a nji so. Nte’ na Tom a mbe a ngenane te kate môte mfe mam a mbe a simesa’ane nlem été. Jé nalé a ye’ele bia? To’o bi jaéya yene mam, nalé a vaa ki na bia yiane taté kôme fa’a jam ôsusua na bia buni de, amu to’o môt a tabeya ékôane Yéhôva ayab aya, a vo’o tabe ndi ve a ñyemane mame wé.

18. Nge bi bili ajô éziñ a mojañ, aval avé jam ete e ne bo na bi dimine tyi’i nye ajô?

¹⁸ Bi ne fe buni jam teke taté fase de, nge da nambe mojañ bia be nye bi bili ajô akônda. Nge bia be mojañ ate bi ne kom ve mejô, bi ne taté na bia fombô nye aval étam. Ajô te, nge bia wô’ô be jô’ô na a te bo mbia jam, bi ne ji’a buni jam ete teke taté fas. Ñye’elan ôvé bia nyoñe valé? Nge bia feme monyañe wongan, nalé a ne bo na bi dimine tyi’i ajô da fombô nye. (1 Tim. 6:4, 5) Nge bia vaa éviele a ziñe minleme miangan été, bia ye sa’ale mbia mboon ate. A lôte na bi feme bobejañ a bo be éviele, bia yiane kôme ba’ale ôsimesane na, Yéhôva a yi na bi nye’e be a jamé be a nlem ôse.​—Lañe’e Becolossien 3:12-14.

19, 20. (a) Aval avé miñye’elane ya Kalate Zambe mia volô bia na bi yemelan nge jam ba kate bia é ne été? (b) Jé bia ye yene sondô a zu?

¹⁹ Den, e nji bo tyi’ibi na bi tu’a yemelane nge mam bia wôk me ne été, amu abui bôt da laane minsos, a amu biabebien bi be’e metyi ya abé. Jé é ne volô bia? Bia yiane yem a tôñe miñye’elane ya Bible. Ñye’elane wua ya été wo jô na, éyoñe môt a yalan ajô te yen a za wô’ôk, nalé a ne akut a ôson mfa’a wé. (Min. 18:13) Éfus éfe ja liti bia mfi ya bo te buni jam teke taté yemelane nge ne été. (Min. 14:15) Nde fe na, to’o bi jaéya yene mam, bi nji yiane ve’ele tabe ndi a mfasane wongane biabebien. (Min. 3:5, 6) Miñye’elane ya Kalate Zambe mia ye volô bia vengevenge ve bia jeñe na bi kôme yemelane mam ôsusua na bia buni me, a su’ulane nyoñe mbamba mintyi’an.

²⁰ Ve jam afe é ngenane ve ndeñele bia: bi wô’ô wôk bôte be jô’ô na dis da tyi’i ajô. Sondô a zu, bia ye yene melame bi ne timbi nge bia tyi’i mejô a ñyenane ya mis, a avale bi ne sa’ale melam mete.