YE WO kômbô be’e mbe’e éziñ akônda a too ke na ô nji bo ngule ya be’e wô den? Éko éziñ môte mfe ya akônda nnye a be’e wô. E ne bo na ô nga taté be’e mbe’e ôte melu mvus. Ve den ôkon, nge azoé, nge ôkala, nge ke mimbe’e ya nda bôt, mia bo na ô kate bo ésaé avale wo yi. E ne fe bo na, mintyéndane miziñ mi nga boban ékôane Yéhôva, ane e nga sili na ô telé ésaé ô mbe ô jaéya zu wo bo. Ye mam mete mese ma bo na ô buni na wo bo ki fe Yéhôva abim ésaé wo kômbô nleme wôé été? Aval bité ete e wô’ô bo na môt a wô’ô émien éngôngol. Ve jé é ne volô wo na ô bo te bili atek, na ô bo te bo éyôé, nge ke na ô bo teke ba’ale ôviti’i ziñ a mbia b’asimesane befe nlem? Aval avé ô ne ba’ale ava’a dôé?

Nkañete Jean Baptiste ô ne volô wo abui. Jean a nga be’e beta mimbe’e, ve a nji ve’ele buni môs éziñe na ényiñe jé ja ye man aval é nga mane le. A nji be ve ve’e fe’e na a ye lôt abui éyoñe nda mimbôk a dañ ésaé nkañete. Ve to’o nalé, Jean som a nga ke ôsu a ba’ale ava’a dé. Jé é nga volô nye? A jé é ne volô bia na bia fe bi ke ôsu a ba’ale ava’a dangan to’o mam méziñe ma bo na bi wô’ô biabebien éngôngol.

Jean a nga taté ésaé ya kôme Messie zen Ngone nyini ya mbu 29 É.J., a mbe a jô’ô bôte na: “Kôñela’ane minlem, amu [Éjôé] ya yôp é nto bebé.” (Mt. 3:2; Luc 1:12-17) Abui bôt e nga bo nye mewôk. Bizu’u bi bôte bi mbe bi so’o nya ôyabe na bia zu vô’ôlô foé a mbe a kañete’e, abui ya été é nga jôban abé dap, a duban. Jean a mbe fe a beme’ene betebe ôsu ya miñyebe na, Zambe a ye foñesô be nge be teke tyendé. (Mt. 3:5-12) A nga bi fe beta mvome ya baptizô Yésus Ngon awômô ya mbu 29 É.J. Ataté môs ôte, Jean a mbe a jô’ô bôte ba zu be nye na be tôñe Yésus amu nnye a ne Messie.​—Jean 1:32-37.

Yésus émien a nga kobô ajô mbe’e Yéhôva a nga ve Jean a jô’ô na: “Ba bese be nga bialé be [b]inga, teke wua y’été a  [ne] . . . ane Jean Baptiste.” (Mt. 11:11, Mfefé Nkôñelan) Teke bisô na Jean a nga bu’uban abui bibotan ésaé Yéhôva. Abui bobejañe ya dene fe e bu’ubaneya beta mimbe’e ésaé Yéhôva. Mojañ Terry a ne wua ya été. Ba minga wé Sandra be nga bo Yéhôva ésaé ngum aval mimbu 50 a mvuk. Terry a jô na: “Me nga be’e beta mimbe’e ékôane Yéhôva. Me nga bo nkpwa’a mefane ya éyoñ ése, me saé Béthel, me bo nkpwa’a mefan a ne ngum aval, me jome mekônda, me jome bejome mekônda, a den, me betaya bulane nkpwa’a mefan a ne ngum aval.” Bia bi meva’a éyoñ bia be’e mimbe’e ékôane Yéhôva, ve avale bia zu yen, asu na bi ba’ale ava’a dangan, bia yiane ve ngul ane Jean Baptiste, to’o mam ma tyendé.

Jean Baptiste a nga ke ôsu a jibi minju’ a mevak amu a mbe a yene’ ésaé jé anen. Bi tame nyoñe mon éve’an. Éyoñ Yésus a dubaneya, ésaé jé é nga taté na ja wum aval é mbe na, ji Jean é nga viane ke ke abo si. Nde beyé’é be Jean béziñ be nga zu yene nye a jô nye na: ‘Ô lôô fo’o, môt ate a baptizô bôt, a bôte bese ba ke be nye.’ (Jean 3:26) Ane Jean a nga yalane be na: “Môt a bili mbom, émien a ne nnôm; môt a ne mvôé nnôm, a tebe a wô’ô nye, a dañe wô’ô mvaé amu a wô’ô tyiñe nnôm: ava’a dam e jaéya.” (Jean 3:29) Jean a nji be a senga’ane Yésus, a a nji ve’ele fase na ésaé jé é nji beta bo mfi amu Yésus a mbe a bili beta mimbe’e a dañe nye. Ve Jean a nga ke ôsu a ba’ale ava’a dé amu a mbe a nye’e mvom a mbe a bili na a ne “mvôé nnôm.”

Été nsisim éte é nga volô Jean na a ba’ale ava’a dé akusa bo na ésaé jé é nji be tyi’ibi. Tame simesane na a mbe mone Naziréen, nalé a tinane na a mbe a yiane tyi meyok. (Luc 1:15) Yésus émien a nga liti na ényiñe Jean é nji be tyi’ibi éyoñ a nga kobô ajô dé a jô’ô na: “Jean a nga zu, te di, te nyu.” Yésus ba beyé’é bé be nji be be bili avale bityi éte, a ényiñ é mbe be ôbe tyi’ibi adañe ji Jean. (Mt. 11:18, 19) Jam afe é mbe ngule ya ndeñele Jean é ne na, a nji bo atañ asimba, ve a mbe a yeme’e na beyé’é be Yésus (to’o ba be nga taté be beyé’é bé) ba ye bi ngule ya bo mesimba. (Mt. 10:1; Jean 10:41) Ve to’o nalé, a nji jô’é na mam mete me vaa nye ava’a dé a kamane nye na a bo ésaé Yéhôva a nga ve nye a ayôñ ése.

Nge bia fe bia nye’e mbe’e bi bili ékôane Yéhôva, bia ye ba’ale ava’a dangan. Terry bi tatéya tote yôp a jô na: “Me nga bo ésaé ése be nga ve ma ékôane Yéhôva a nlem ôse.” A la’ase mimbu mise a lôteya a bo’o Yéhôva ésaé ngum aval a jô’ô na: “Ma jôbane ki ve môse wua wua, beta bibotane me nga bi mbie étam bia so me nlô.”

Bia fe bi ne nene ava’a dangan éyoñ bia bindi bone be mam bese ba bo na mbe’e ôse Yéhôva a ve bia ô bo ngum aval. E bo “beébe bebo bisaé be Zambe” a ne beta mvom. (1 Bec. 3:9) Éyoñ bia yeme ba’ale édima jôm, nalé a bo na é ke ôsu a bo abeñe ya yen a mis. Aval ete fe, nge bia ba’ale ôsimesane na bi bili beta ma’a ya saé a Yéhôva, bia ye ke jañele ava’a dangan. Bia ye ke ve’e ésaé jangan a ji bôte befe. Bia ye ke buni na mimbe’e miangan mi ne momo, a na mi mi bôte bevo’o mmie mi ne nya jômô.​—Beg. 6:4.

Jean a mbe a yiane yeme na ésaé jé ja ye ke tabe ayap, ve a nji be a buna’ane na ja ye bo aval étun é nga bo le. (Jean 3:30) Fo’o ve ngon ésaman mvuse nduane Yésus, Njôô bôt Hérode a nga bi Jean a fete nye mimbôk mbu 30 É.J. Ve Jean a nga ke ôsu a kañete abim a mbe ngule ya bo. (Marc 6:17-20) Jé é nga volô nye na a jibi nju’u ôte a mevak? A nga ke ôsu a simesane ve mame ya nsisim.

Beyé’é bé be mbe be za’a kate nye mam mese Yésus a bo nseñ. (Mt. 11:2; Luc 7:18) Jean a mbe a yeme’e na Yésus a ne Messie, ve a mbe a yiane sili émien aval a ye mane  tôé minkulane mejô mise mia fombô nye. A mbe fe a yiane sili émien nge Yésus a mbeme nyoñ éto njôô, a nge a ye vaa nye nda mimbôk? Éyoñ jam ete é nga kate nye, a nga lôme beyé’é bé bebaé na be ke sili Yésus nsili wu: “Ye ô ne Môte bia buni na a ye zu, ye bi yange môte mfe?” (Luc 7:19) Éyoñ be nga bulan, Jean a nga kôme baa alo nté beyé’é bé be mbe be tañete’e nye mesimba mese Yésus a bo; Yésus a nga jô be na be ke kate nye na: ‘Mindindim mia yen, mindôndok mia wôk, mimbim mia wômô mesoñ, a minzôzoé mi bôt mia wô’ô mbamba foé.’​—Luc 7:20-22.

Teke vaa nge beté, mejô mete me nga ve Jean ngule nyul. Mejô mete me nga bo’olô na Yésus a mbe a tôé minkulane mejô a lat a Messie. Akusa bo Yésus a nji be na a kuli nye mimbôk, Jean a mbe a yeme’e na ésaé a nga bo é nji be zezé. Nalé a nga bo na a jibi minju’u a mevak.

Nge bia fe bia bem ôsimesane mame ya nsisim, bia ye bo mbane ya jibi minju’u mise mia kui bia teke jañele ava’a dangan. (Beco. 1:9-11) Nge bia lañe fe Kalate Zambe a bindi mam me ne été, bia ye ke ôsu a jibi, bi yeme’e na ésaé bia bo Yéhôva é se ke momo. (1 Bec. 15:58) Sandra a jô na: “Me bili fulu ya lañe kabetôlô wua ya Bible môs ôse, nalé a bo na me subu Yéhôva bebé, a na nnye me telé ôsu ényiñe jam, sa ke miñyiane miam.” Nge bia fe bia dañe bem ôsimesan ésaé nkañete ja bobane si se, bia ye ke dañe fombô ve minju’u miangan, mame Yéhôva a bo mme bia ye dañe telé ôsu. Sandra a jô na: “Mam ba liti télé Bengaa be Yéhôva ma volô bia na bi wô’ôtan ve ane bobejañe ya si se be ne bia bebé, a na bi bo ésaé jangan a mevak.”

Bone bengon a nga bo ésaé jé, Jean Baptiste a mbe a bili nsisim Élie a ngule jé, a ane Élie, a mbe môt aval ane bia. (Luc 1:17; Jc. 5:17) Nge bia vu nye a wô’ô ésaé ése Yéhôva a ve bia mvaé, a nge bia dañe simesane ve mame ya nsisim, bia fe bia ye ba’ale ava’a dangan, to’o jé nje ja kui bia.