1. Jam avé Bible a kate bia a lat a Yéhôva da ve bia ngule nyul?

YE Ô ne nye’e na môt a dimine tyi’i wo ajô fo’o ve amu nyul ékôbe jôé, nge amu asu dôé, nge ke amu éyeka’a jôé nga? Bia buni na teké’é. Nga bia bi ngule nyul éyoñe bia simesane na Yéhôva a yene ki bia avale bôte be be ne yene bia? Nge bi ngenane bi simesa’an, éyoñe Samuel a nga fombô bone be Jessé (Isaï), ñyenane mame wé ô nga selan a wu Yéhôva. Yéhôva a nga jô nye na mone Jessé nnye a ye bo njôô bôte ya Israël. Ve a nji kate nye za. Nde éyoñ Samuel a nga yen Éliab, ntôle mone Jessé, a nga simesane na: ‘Teke vaa nge beté, nnye Yéhôva a tobeya!’ Éliab a mbe fo’o a bili asu ane njôô bôt. “Ve Yéhôva a nga jô Samuel na: ‘Te fombô asu dé, nge nté nyôle wé; amu me beneya nye.’” Jé nkañete ôte wo ye’ele bia? Yéhôva a nga ke ôsu a jô’ô na: “Môt a fombô jôm a yen atan, ve Yéhôva a fombô nlem.”​—1 Sa. 16:1, 6, 7.

2. Jean 7:24 a liti na amu jé bi nji yiane tyi’i môt ajô avale dise dangan da yen? Va’a éve’an.

² Amu bi be’e metyi ya abé, da kui bia bese biyoñe biziñe na bi tyi’i môt ajô avale bi bi lôô. (Lañe’e Jean 7:24.) Ve mam mise mangan ma yen me nji tu’a ye’ele bia abui mam a lat a môt. To’o ntyetyeñe dokita ô vo’o tu’a kôme yem ôkone môt a kon nge a su’u ve na a fombô nye a mis. A yiane kôme vô’ôlô nye asu na a yem jame da ndeñele nye, aval a wô’ôtane nlem, a mam mefe a wô’ôtane nyule jé été. A ne fe tili tili nye radio asu na a yem jôm ébien é ne nye nyul été. Nge a teke bo de, a ne viane tili nye biañ é nji yian. Aval ete da da, bi vo’o tu’a wô’ô bobejañ a besita fo’o ve a mfombane bia fombô be  a mis. Bia yiane jeñe na bi tu’a yeme be édo’o été. E ne été na bi vo’o lañe minlem, a na bi vo’o tu’a yeme môt ane Zambe. Ve bia yiane bibane na bi vu Yéhôva mfa’a ôte; aval avé bi ne bo de?

3. Aval avé minkañete bia zu yen ayé’é di mia zu volô bia na bi vu Yéhôva?

³ Aval avé Yéhôva a bo a bebo bisaé bé? A vô’ôlô be. A nyoñ éyoñe ya fas été jap a mam me nga kui be ényiñ. A mvamane fe be. Bia zu yen aval a nga bo de a Jonas, Élie, Agar a Lot; éyoñ éte bia zu fe yen avale bi ne vu nye bilate biangan a bobejañ.

4. Amu jé bi ne dimine tyi’i Jonas ajô?

⁴ Éyoñ bia fombô Jonas a mis me môta binam, bi ne ji’a jô na a nji be môte be ne tabe nye ndi, a na a mbe mbe melo. Yéhôva a nga kôme kobô nye a jô nye na a ke kañete foé ntyi’ane mejô Jé Ninive. Ve Jonas a nga dañe sitima a ke zene fe, “a kôlô vôme Yéhôva a nga too.” (Jonas 1:1-3) Nge wo ô mbe Yéhôva, ye ô mbe ve beta ve Jonas fane ya bulane mvus a bo ésaé ô nga ve nye nga? Abui bôt e nji ye bo de. Ve Yéhôva a nga yene na a ne beta same mbo ésaé wé wo.​—Jonas 3:1, 2.

5. Jé mejô me Jonas ya kalate Jonas 2:1, 2, 9 ma ye’ele bia?

⁵ Meye’elane Jonas a nga bo ma liti avale môt a mbe. (Lañe’e Jonas 2:1, 2, 9.) Sa ke susu’a meye’elan a nga bo ényiñe jé le, ve ma bia jôô me ma ma volô bia na bi bo teke fombô ve ékobe jé, a dimine tyi’i nye ajô. Mejô a belane me ma liti na a mbe éjote nyul, na a mbe a yeme’e ve akiba, a na a mbe a bili nkômbane ya bo Yéhôva mewôk. Jôm ete nje Yéhôva a nga jibi biasé ékobe jé, a vô’ôlô meye’elane mé, a ke ôsu a belane nye ane nkulu mejô.

6. Amu jé da sili na bi yeme vô’ôlô?

⁶ Asu na bi yeme vô’ôlô bôte bevok, da sili na bi bo éjote nyul a na bi bi fulu ôjibi. Nge bi bo de, di ôsu, bia ye sa’ale fulu ya ji’a tyi’i môt ajô. Jame baa, bia ye yeme tebe été bobejañ, a yemelane mam ma tindi be na be bo jam éziñ, ndembene bia ye fe yeme mvamane be. Jame lale, nalé a ne fe bo na bi ve môte fane ya tu’a yem émien. Nga e wô’ô kui biabebiene biyoñ biziñe na bi kate wô’ô jam da kui bia akekui môt a ve  bia fane ya yooé nye nleme wongan? (Min. 20:5) Mojañ éziñe ya Asie a meme jam e nga kui nye môs éziñ, a jô na: “Me nga tyi’i sita ajô teke taté vô’ôlô nye. Me nga lebe nye na a jeñe na a ve mbamba biyalan ésulan. Nde me nga su’ulane zu yemelane na sita ate a tu’a ki yeme lañ, a na a wô’ô fe ko ko woñe ya bete wo.” Bemvendé ba kôme ñhe wô’ô mfi ya fas mam mese ôsusua na ba lebe môt.​—Min. 18:13.

7. Jé bi ne yé’é éyoñ bia yen avale Yéhôva a nga volô Élie?

⁷ Mam me nga kui bobejañe béziñ ényiñ ma bo na be kate yooé nleme wop; a ne ô vaa nalé, jôm ete é ne ne bôte béziñ fulu. Jé bi ne bo asu na bi volô be na be kobô a bia? Tame yen avale Yéhôva a nga volô Élie éyoñ a mbe a tubu’u Jézabel. Élie a nga tabe melu melu a kate’ kôme kat Ésaa jôme ja ndeñele nye. Ve Yéhôva a nga nyoñ éyoñe ya kôme vô’ôlô nye. Mvuse ya valé, a nga ve nye ngule nyul, a beta ésaé mfe. (1 Bb. 19:1-18) E ne sili mojañ éziñ abui éyoñ asu na a yooé bia nleme wé, ve nge a kui na a bo de, nalé a ne volô bia na bi bo ngule ya yeme jam da ndeñele nye. Nge bi bo ôjibi ane Yéhôva, mojañ ate a ne su’ulane kômbô yooé bia abume dé. Éyoñe ki a tyi’iya na a kobô, bia yiane kôme tabe si a vô’ôlô nye.

8. Metata’a 16:7-13 a liti na Yéhôva a nga volô Agar aya?

⁸ Éyoñ Agar, mbo ésaé Saraï, a nga yene na a nto minga Abram, a taté ñhe a zebelé. Éyoñ a nga be’e abum, a nga taté na a biasé Saraï, amu Saraï nye a mbe teke mon. Éyoñe jôm ete e nga kui Saraï ébe’e nja’a, a nga liti Agar jôm a jeñ, ane Agar a nga tup. (Met. 16:4-6) Môta biname nye a ne yene na Agar a nga tôbane fo’o jôm a yiane je, amu aka’a mebun a ébiasé! Ve Yéhôva nye a nji yene jam ete nalé. A nga lôm éngele wé be Agar. Éyoñ éngele a yeneya nye, a nga volô nye na a tyendé, a volô fe nye nlem a ngaka’a Yéhôva a nga bo nye na a ye bo na mvoñe bôte jé é bo abui. Ane Agar a nga yeme na Yéhôva a yene nye; nde a nga tabe ntindane ya jô Nye na: “Ô ne Zambe a yen.”​—Lañe’e Metata’a 16:7-13.

9. Amu jé Yéhôva a nga yeme tebe été Agar?

⁹ Jé Yéhôva a nga kôme fo’o yene be Agar? A mbe a kôme’e yeme vôm Agar a so, a mam mese a nga tôbane me ényiñe jé. (Min. 15:3) Agar a mbe ngone ya Égypte, ve a nyiñi’i nda bôte Behébreu. Éko éziñ a mbe a wô’ô émien éngôngole biyoñ biziñ amu a mbe nneñ. Bi nji yem nge a mbe a ngenan a bili bili bôt. A mbe fe alu’ éval. Melu mete, bebo bisaé be Yéhôva béziñe be mbe be bili abui binga. Ve sa ke nne Zambe a nga yi nalé atata’a. (Mt. 19:4-6) Bi ne wô’ô amu jé avale melu’ ete da wume mbia bibuma ane fulu éviele a ziñ. Bi nji kômbô jô na Yéhôva a nga ve jam Agar a nga bo Saraï mvaé, ve bia kômbô jô na, a nga yeme tebe été jé.

10. Amu jé bia yiane jeñe na bi tu’a yeme bobejañ a besita?

¹⁰ Bia vu Yéhôva éyoñ môt ase ya be bia a jeñe na a yeme tebe été nyô mbok. Jeñe’e na ô tu’a yeme bobejañ a besita. Bo’o ô laan a be ôsusua na ésulane ja taté a éyoñ ésulan é maneya, bo’o ô kui’ nkañete a be, bo’o fe ô bañete’e be nda  jôé éyoñ ése ô ne ngule ya bo de. Mam mete ma ye yooé wo mis a volô wo na ô yeme na sita wo buni le a nji bo mebun ve awusonô, nge na mojañ ô lôô le a nji bo miñyené ve anyep, nge ke na nda bôte wo yene le e nji vañe zu kui bisulane mvus, ve ja tôbane mewosan. (Jacques 4:12) Nalé a nji tinane na bia yiane ke bia fa’a éza binyiñ. (1 Tim. 5:13) Ve e ne mfi na bi yem mam méziñe me ne volô bia na bi wôk amu jé bobejañ ba bo aval éziñ.

11. Amu jé bemvendé ba yiane kôme yeme bobejañe ya akônda?

¹¹ Bemvendé mbe ba yiane dañe beta ve ngule ya tu’a yeme bone mintômba mise Yéhôva a nga ve be na be ba’ale. Artur a ne njome mekônda. A jô na ba mvendé fe be nga ke jome sita éziñ amu be nga yene na a dañe ke subu bôte bebé. “Bi nga yemelane na a nga ji’a li’i nkus angôndô. A na, akusa bo a tôban abui minjuk, a nga kui na a volô bengo bé bebaé na be bo bitôtôlô Bekristen. Bi nga yeme fe na mise mé me nga ke ma wu ôte’ete’ ôte’etek, a na jam ete da bo na a kone nlem. Ve to’o nalé, nye’ane wé asu Yéhôva a mbunane wé bi ngenane ngumba. Mbamba éve’ela sita ate a nga ye’ele bia abui mam.” (Beph. 2:3) Njome mekônda nyi a nga liti na a vu Yéhôva. Yéhôva a kôme yeme bone mintômba mié a minju’u mise ba tôbane mie. (Nk. 3:7) Mvendé ja kôme yeme bobejañ é ne bo ngule ya yeme volô be.

12. Mfi ôvé sita éziñe ya Asie a nga bi éyoñ a nga jeñe na a tu’a yeme sita mfe ya akônda dé?

¹² Ô ne yene na mojañ éziñ a tya’a fo’o wo nlem, ve nge wo jeñe na ô yemelane mam ma kui nye ényiñ, nalé a ne volô wo na ô tu’a yeme tebe été jé a mvamane nye. Tame vô’ôlô nlañe sita ya Asie wu. A jô na: “Sita éziñe ya akônda dam a mbe a kobô’ô yôp angôndô. Me mbe me yene’e na a ne mbia ndiman. Ve môse bia nye bi nga kui nkañete, a nga kate ma na a wô’ô volô ke kuane bebiaé bé kose makit. A na a yiane bo a kobô’ô yôp asu na a loone bôte na be zu kuse kos.” A ke ôsu a jô’ô na: “Jam ete e nga ye’ele ma na, asu na me yeme tebe été bobejañ, ma yiane yem mam ma kui be ényiñ.” E nji fo’o bo tyi’ibi na ô tu’a yeme bobenyoñ. Ve éyoñe wo tôñe melebe ya Kalate Zambe ma jô na  bi nye’e bobejañe bese, wo vu Yéhôva, amu nnye ‘a kômbô na avale bôt ese e nyiñ.’​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Bec. 6:11-13.

13. Metata’a 19:15, 16 a liti na beéngele be nga bo aya éyoñe Lot a nga bo njiñelan, a amu jé?

¹³ Lot a nga yen ayaé ya bo Yéhôva mewôk a too ke na a mbe a tele mbia été. Beengéle bebaé be nga zu jome nye a jô nye na ba nda bôte jé be kôlô Sodome. Amu jé? Be nga jô nye na: “Bia ye jiane vôme nyô.” (Met. 19:12, 13) Tyé kpwaa, Lot ba nda bôte jé be mbe be ngena’ane be zeme nda jap. Ane beéngele be nga beta ba’alane nye na a kôlô, ve Lot “a nga bo njiñelan.” Bi ne taté buni na Lot a nji be a bisi’ abendé Yéhôva. Ve Yéhôva a nji sase mo, a nga ke ôsu a volô nye. Bible a jô na “amu Yéhôva a nga mvamane” Lot, beéngele be nga bi nye wo, a bi fe minga wé a bengo bé mo, a kuli be tison éte.​—Lañe’e Metata’a 19:15, 16.

14. Mam mevé me nga yiane bo na Yéhôva a mvamane Lot?

¹⁴ Abui mam e nga tindi Yéhôva na a mvamane Lot. E ne bo na Lot a mbe a ko woñe ya kui nseñ amu a mbe a mate’e bôte ya tison. A ne fe bo na a mbe a yeme’e bejôô bôte bebaé be nga fubu bibé bi mbotok fefele mbi’ili ya tison. (Met. 14:8-12) Lot a mbe a yiane fe tyelé nleme yôp asu bibu’a ya nda bôte jé. Te bia vuane fe na a mbe nkukume môt, a na a nga yiane lôñe beta nda Sodome. (Met. 13:5, 6) Mam mete me vo’o fo’o vaa na a mbe a yiane bo Yéhôva mewô’ été été. Ve Yéhôva a nji fombô ve ékobe Lot, a nga ke ôsu a yene nye ane ‘zôsôa môt.’​—2 P. 2:7, 8.

15. A lôte na bi ji’a tyi’i môt ajô éyoñ a bo aval éziñ, jé bia yiane jibi bo?

¹⁵ A lôte na ô ji’a tyi’i môt ajô amu wo yen a bo’o aval éziñ, jibi jeñe na ô tebe été jé. Nne Véronica a nga bo nalé. A jô na: “Me mbe me yene’e na sita éziñ a ne mbot asu éyoñ ése. A nye’e a too ve  étam étam. Me mbe me ko ko woñe ya kobô a nye biyoñ biziñ. Nde me nga jô mamiene na: ‘Nge ma me mbe me tele été ji, me nga ye yi mvôé.’ Ane me nga ke sili nye nge a ne mvo’é. Me nga tem a nga yooé ma nleme wé! Éyoñe ji ma tu’a wô’ô été a tele.”

16. Amu jé bia yiane ye’elane Yéhôva na a ve bia fulu mvam?

¹⁶ Susu’a môt a kôme wô’ô bia a ne ve Yéhôva. (Min. 15:11) Ajô te, ye’elane nye na a volô wo na ô yene bôte bevok aval a yene be, a na ô yeme jam ô ne bo asu na ô liti be mvam. Meye’elane me nga volô Sita Anzhela na a tu’a yeme mvamane bôte bevok. A mbe a kate’e kui a sita éziñe ya akônda dé. Anzhela a meme na: “Me mbe me kômbô’ô taté sôbe mo mam a jô na a ma a sita ate a maneya. Ve me nga ye’elane Yéhôva na a bo na me yeme tebe été jé.” Ye Yéhôva a nga vô’ôlô meye’elane mé nga? Anzhela a ke ôsu a jô’ô na: “Bia sita bi nga kui nkañete, a laane mewolo me nkolo. Me nga kôme nyoñ éyoñe ya vô’ôlô nye, me jeñe’e na me tebe été jé. Den, ma nye’e sita ate nya abuii, a ma ye ke ôsu a jeñe na me volô nye.”

17. Ntyi’an ôvé bia yiane nyoñ?

¹⁷ Ô nji yiane mvamane fo’o ve mingum mi bôt. Ane Jonas, Élie, Agar, a Lot, bobejañe bese ba tôbane minjuk. Biyoñ biziñe ba juk amu bebiene fo’o be nga jeñ. Ve za ya be bia a ne kôme jô na a ngenane te telé émiene minju’ été môs éziñ? Jôm ete nje Yéhôva a jô bia na bi yeme wô’ô été bôte bevok. (1 P. 3:8) Éyoñ bia bo Yéhôva mewôk, bia yemete élate ya beta nda bôte wongane ya nsisim. Ajô te, nté wo yeñ a bobenyoñe ya nsisim, nyoñe ntyi’ane ya vô’ôlô be, ya yé’é yeme be a liti be fulu mvam.