1-3. (a) Minju’u mivé bisoé bia yiane dañ, a bi ne ve’e minju’u mite a jé? (Fombô’ô fôtô ya atata’a.) (b) Jé é ne volô bisoé na, bi dañe minju’u mite nya ndañane?

BI TAME jô na wo yiane ke ayabe dulu asu ngumba jam. Asu na ô kui wôé, wo yiane bete metua. Éyoñe wo ke kui été bemetua, éyoñ éte wo koon abui bemetua a abui bôt. Ve mbôle wo yeme vôme wo ke, wo ye jeñe ve metua a ke suu wo wôé. Nge ô bete metua a ke vôme mfe, wo ye yale fé.

² Bisoé fe bi ne ane bôte ba ke dulu. Dulu éte é ne ayap, ba wulu ke metua, ve ba yiane wulu ényiñe jap. Biyoñe biziñ, be ne wô’ôtane ve ane be bili abui mame ya bo a abui mintyi’ane ya nyoñ. A bisoé, nge mia yi na dulu denan é bo tyi’ibi, mia yiane kôme yeme vôme mia ke. Nde ñhe mia yiane bem asu vé?

³ Asu na bi bi éyalane ya nsili ôte, ayé’é di da zu liti bisoé mfi ya telé nkômbane Yéhôva ôsu ényiñe jap. Nalé a tinane na, Yéhôva nnye a yiane tebe ôsu mam mese ya ényiñe jap: sikôlô, asu ésaé, nda bôt, akeke. Nalé a tinane fe na, ba yiane bi minsôñane ya nsisim. Ésoé ése ja telé ésaé Yéhôva ôsu ényiñe jé, é  ne tabe ndi na, Yéhôva a ye noo je bibotan, a na ja ye bi abeñ ényiñ.​—Lañe’e Minkana 16:3.

4. Jé bia zu yen ayé’é di?

⁴ E ji’a bi minsôñane ya nsisim ényiñ a ne mbamba jam. Amu jé bia jô nalé? Bia zu yene ve beamu bela. Ba bebaé ba taté ba liti na, éyoñe môt a jeñe na a tôé minsôñane ya nsisim, nalé a yemete élate jé a Yéhôva; wônaa, amu lale ki, a ngôné mfi ya ji’a bi minsôñane ya nsisim.

5. Jam ôsu da yiane tindi bisoé na bi bi minsôñane ya nsisim é ne avé?

⁵ Jam ôsu da yiane tindi ésoé na é bi minsôñane ya nsisim é ne nkômbane ya ve Yéhôva akéva amu nye’ane Wé, a mbamba be mam a bo asu dangan. Ntili besam éziñ a nga jô na: “Mbamba jam a ne na, [môt a] ve Yéhôva akéva . . . Amu wo, Yéhôva, ô veya me ava’a nlem amu ésaé jôé.” (Bs. 92:1, 4) A bisoé, simesa’ané mam mese Yéhôva a boya asu denan: A veya mia ényiñ, a boya na mi yeme benya mejôô, a veya mia akônda bobejañ, a mbamba ndi nlem asu melu ma zu. Éyoñe mia telé minsôñane ya nsisim ôsu, mia liti na mia ve Yéhôva akéva asu bibotane bite, a nalé a bo na mi subu nye bebé.

6. (a) Minsôñane ya nsisim mia bo na élate bia be Yéhôva é bo aya? (b) Minsôñane mivé mone mongô a ne tôé?

⁶ Amu baa a ne na, éyoñe mia jeñe na mi ji’a tôé minsôñane ya nsisim, a ne ane mia ba’ale mbamba mimboone mi mam mienan mo me Yéhôva été. Mboon ôte wo bo na mi subu nye bebé. Nlômane Paul ô nga jô na: “Zambe a nji bo ékotekote ya vuan ésaé jenan a nye’an mi nga liti mfa’a ya jôé dé.” (Beh. 6:10) Te buni na ô ngenane mongô abui asu ya na ô bi minsôñane ya nsisim. Christine a mbe a bili ve mimbu 10 éyoñ a nga tyi’i na a ye bo a lañe’ minkañete ya ényiñe bobejañ. Tobi ki a mbe a bili ve mimbu 12 éyoñ a nga tyi’i na, a lañe Kalate Zambe ase, ôsusua na a duban. Wônaa Maxime ki ba kale jé, be mbe be bili mimbu 11 a mimbu 10 éyoñe be nga duban. Bebaane be mbe be bili nsôñane ya saé Béthel. Asu ya na be bo teke vuane nsôñane wop, be nga ba’é demande ya Béthel mfine ya nda jap. Nga wo fe ô ne fase minsôñane miziñ ô ne ji’a tôé, a jeñe na ô tôé mie?​—Lañe’e Bephilippien 1:10, 11.

7, 8. (a) Amu jé bia jô na, môt a bili minsôñane ényiñ a yeme fe nyoñe mintyi’an? (b) Amu jé ésoé éziñ é nga bene ke université?

⁷ Amu lale a ne na, éyoñe bia ji’a bi minsôñane ya nsisim, nalé a volô bia na bi bo bôte ba yeme nyoñe mintyi’an. Bisoé bia yiane fas nge bia ye kee sikôlô ôsu nge momo, bia yiane fe fas asu ésaé bia ye bo, akeke. Bi ne jô na, e nyoñe mintyi’an a ne ane éyoñe môt a tele ma’ane yôp, a sili’ émiene na, ‘me tyii ñhe zene fé éyoñe ji?’ Ve nsili ôte ô vo’o bômbô éyoñe môt a kôme yeme vôm a ke. Aval ete da da, éyoñ ésoé ja yem jame ja sôñ, ja bi fe’e ya nyoñe mbamba mintyi’an. Minkana 21:5 a jô Mfefé Nkôñelan na: “Minsôñane mi môt a saé abui mi ne mfi ô ne te k’aselan.” Nge wo kômbô bi mbamba ényiñ, wo yiane jeñe na ô bi mbamba minsôñan éyoñ ô ngenane mongô. Damaris a nga yene mfi ya bo nalé, éyoñ é nga sili na, a nyoñe ngule ntyi’an a too ésoé.

⁸ Damaris a nga mane lycée a to mongô sikôlô a dañ atyeñ. A nga bene bourse ngovina a nga ve nye na a kee sikôlô ôsu, ve a nga jibi ke saé banque.  Amu jé? A jô na: “Aso mongô, me mbe me kômbô’ô bo nkpwa’a mefan. Ajô te me mbe me yi’ane jeñ asu ésaé da di ki ma éyoñ. Nge me nga ye nyiin université, a yé’é ésaé loya, me nga ye fo’o bi abui moné, ve é nji ye be tyi’ibi na me bo nkpwa’a mefan.” Damaris a ne nkpwa’a mefane den a ntoo mimbu 20. A yene ntyi’an a nga nyoñ a too ésoé aya? A jô na: “abui beloya é wô’ô so vôme ma saé. Ba bo ésaé me nga ye bo nge me nga ye kee sikôlô ôsu. Ve abui ya be be da vini ésaé jap. Me lôô fo’o na, ntyi’ane ya bo nkpwa’a mefan ô nga volô ma na, me sa’ale asu ésaé é mbe ve tya’a ma nlem, a na, me bi fane ya bu’ubane meva’a môt a bi amu a bo Yéhôva ésaé ngumba ngumba.”

9. Amu jé bia yiane se’e bisoé biangan?

⁹ Bizu’u bisoé ya mekônda ya si ése bia yiane mese’esa. Amu bia ve bebiene ngumba be Yéhôva, a bia tôñesane minsôñane ya nsisim. Bia jañele ke jôm ényiñe jap, nté bia ke ôsu a tôñe melebe me Yéhôva mimfa’a mise ya ényiñ. Ane éyoñe bia yiane nyoñ mintyi’ane mi tii a sikôlô, a asu ésaé, nge ke a nda bôt. Salomon a nga yemete mfi ya bo nalé a jô’ô na: “Tabe’e Yéhôva mebun a nleme wôé ôse . . . Meme’e nye mezene môé mese, Nnye ate a ye sôane mezene môé.” (Min. 3:5, 6) Bisoé Bekristene bi ne édima mise me Yéhôva, a nye’e bie angôndô ya abui, a kamane bie, a liti bie zen, a botane bie.

10. (a) Amu jé bia yiane tele ésaé nkañete ôsu ényiñe jangan? (b) Jé é ne volô bia na bi tu’a yeme kañete?

¹⁰ Ésoé ja kômbô ve Yéhôva nlem avak ja yiane nye’e ésaé nkañete. Yésus a nga liti na ésaé éte é ne mfi a jô’ô na: “Mbamba foé a yiane taté mane kateban.” (Marc 13:10, Mfefé Nkôñelan) Ajô te, bia yiane telé ésaé éte ôsu ényiñe jangan. Ye ô ne fo’o jeñe mezene ya bo ô kui’ nkañete mban? Ye ô ne fo’o nyoñ ésaé nkpwa’a mefan? Ô ne bo aya nge ô nji dañe nye’e nkañete? Jé é ne volô wo na ô tu’a yeme kañete bôt Mejô me Zambe? Mam mebaé: kôme’ kômesan, a te yebe na jôm éziñ é kamane wo na ô kate bôte mame wo yem. Éko éziñe wo ye ku avem éyoñe wo ye yene mbamba bibuma ésaé nkañete jôé ja ye wum.

11, 12. (a) Jé é ne volô bongô na be tabe nkômesane ya kañete? (b) Aval avé ésoé éziñ é nga kui na ja kañete aba sikôlô dé?

¹¹ Ô ne taté jeñe na ô yeme yalane nsili éziñ bongô be sikôlô ba nye’e be sili’i wo. Ane wu: “Amu jé wo buni na Zambe a ne?” Anjeñe mefoé dangan, jw.org, é ne volô bisoé na bibiene bi kômesa’an avale bi ne yalan avale nsili ete. Nge ô kele vôm a ne na, LA BIBLE ET VOUS > ADOLESCENTS, wo ye koone fiche de réflexion a too nlô ajô na, “Pourquoi est-ce que je crois en Dieu?” Fiche de réflexion ate a liti wo avale womien ô ne kômesane biyalane biôé. Bifuse bilale bi ne été, ô ne belane bie na ô timine mame wo buni: Behébreu 3:4, Beromain 1:20, a Besam 139:14. Befiche bete be ne volô wo na ô yalan abui minsili.​—Lañe’e 1 Pierre 3:15.

¹² Jeñe’e fane ya liti bongô besikôlô bevo’o mfi ya ke anjeñe mefoé dangan, jw.org. Luca a nga bo de. Be mbe be yeké’é ajô ya miñyebe miziñe sikôlô, nde Luca a nga yene na, kalate be mbe be lañe’ a ndamane Bengaa be Yéhôva éyôlé. Akusa bo a mbe a ko’ mone woñ, a nga sili nkobô, ane ñye’ele a nga  kañese na a faé aba sikôlô éfufup. Luca a nga taté timine mam a buni, mvuse ya valé, a nga liti aba sikôlô ése anjeñe mefoé dangan. Ane ñye’ele a nga jô bongô be sikôlô na, môt ase a ke yene vidéo ya jw.org a ne nlô ajô na, Kpwé’é môt a kpwe’ele wo si te ke juan. Luca a nga wô’ô angôndô ya mvaé, amu a nga kui na a kañete.

13. Amu jé bi nji yiane sulu mo si éyoñ bia tôbane minjuk?

¹³ Te bili atek, to’o wo tôbane minju’u zen. (2 Tim. 4:2) Te jô’é nsôñane wôé to’o aya a kui. Cathérine a mbe a bili ve mimbu 17 éyoñ a nga tyi’i na a ye kañete bôte bese ba be nye ba saé. Môt éziñe ya nda bisaé jé ve zu vini nye, ve Cathérine a nji sulu mo si. Mbamba ntabane wé a nga nambe môte mfe ya nda bisaé jé nlem. Ane môt ate, Hans, a nga taté na a lañe bekalate bangan, na a yé’é Bible, a su’ulane fe duban. Cathérine a nji be a yeme’e mam mete mese, amu valé a kôlôya wôé. Ye mia yem jam é nga kui? Mvuse mimbu 13, ba nda bôte jé be mbe be too si Aba Éjôé, nde a nga wô’ô kaso ya ésulan a jô’ô na, mojañ a zu ve nkañete a so akônda afe, mojañ ate a mbe za? Hans! Ye mia buni na jam ete e nga ye boban nge Cathérine a nji tôé nsôñane wé?

14, 15. (a) Jé bisoé bi nji yiane vuan éyoñe bongô bevok ba kômbô dutu bie nsamba wop? (b) Jé é ne volô bie na bi bo te ke mbile mintômba?

¹⁴ Bi maneya yene na, bisoé bia yiane jeñe na bi telé ésaé Yéhôva ôsu ényiñe jap. Nalé a tinane na, minsôñane ya nsisim mmie wo yiane telé ôsu ényiñe jôé. Éko éziñ abui bisoé ya ôkala wôé bia nye’e mimvôman, a bi ne yi na wo fe ô nyiine nsamba wop. Éyoñ éte nje ñhe wo ye liti abim avé wo kabetane minsôñane miôé. Te wo ke nja’a mbile mintômba. Bi tame beta kobô ajô éve’an bia te nyoñ atata’a ya ayé’é di; ye wo ye ke bete metua éziñe fo’o ve mbôl ô lôô na bôte ya metua ate ba woé abui?

¹⁵ Abui mam e ne volô wo na ô bo te  ke mbile mintômba. Jame da é ne na, ô sa’ale mbia bité. (Min. 22:3) Simesa’ane fe minju’u ô ne tôbane mie nge wo yeñ a bôte ba bo mbia be mam. (Beg. 6:7) Jam afe e ne na, wo yiane kañese melep. Nge ô ne éjote nyul, wo ye vô’ôlô melebe bebiaé bôé a Bekristene be ne étôtôlô nsisim ba ve wo.​—Lañe’e 1 Pierre 5:5, 6.

16. Nkañete ôvé wo liti na éjote nyul é ne mbamba fulu?

¹⁶ Fulu éjote nyul é nga volô Christophe na a kañese melebe be nga ve nye. Valé a ndeme duban, a nga taté na a bo fatane sport éziñ, sport ate a bo na môt a bi mbamba éyeka’a. Bisoé ba be nye be mbe be bo’o sport ate be nga yi na a tilibane club wop. Nde a nga a laan a mvendé éziñ, ane mvendé éte é nga lebe nye na, a fase mbia be mam be ne kui nye nge a vô’ôlô bisoé bite, mbia jame wua ya été a too nsisime mesengan. To’o nalé, Christophe a nga nyiine club wop. Ane émiene a nga yene na, sport ate a ne ngul abui, a na, a tindi fe bôte na be bi fulu évô. Nde a nga beta ke yene bemvendé, bese be nga ve nye melebe ma so Kalate Zambe. Christophe a jô na: “Yéhôva a nga lôme ma mbamba belep, nde me nga vô’ôlô nye, akusa bo, me nji ji’a wô’ô mfi ya bo de.” Ye wo fe ô ne fo’o éjote nyul, ye wo vô’ôlô fo’o melep?

17, 18. (a) Jé Yéhôva a yi na bisoé bi bo den? (b) Bôt béziñ be wô’ô wô’ aya éyoñ be nto benya bôtô, aval avé bi ne sa’ale mbia jam ate? Nyoñe’ éve’an.

¹⁷ “A ndômane môt, va’a éyoñe ya ndômane jôé, a nleme wôé ô liti’i wo mvaé melu ô ngenane ndôman.” (Ec. 11:9) Ôwé, Yéhôva a yi na bisoé bi nyiñe meva’ été. Ayé’é di da te liti bisoé jame da é ne bo na bi bi nlem avak. Kele’ ôsu a tôé minsôñane miôé ya nsisim, telé’ Yéhôva ôsu ényiñe jôé. Nge ô ji’a taté, wo ye fe ji’a yene wo Yéhôva ényiñe jôé, émien a ye wulu wo, a botane wo. Simesa’ane mbamba melebe mese Mejô me Zambe ma ve bia, tôñe’ fe melebe ma: “Simesa’ane fe Nté wôé melu ô ngenane ndôman.”​—Ec. 12:1.

¹⁸ Môt a tabe ki ésoé ayap. Bisoé bi wô’ô ji’a bo benya bôtô. Abui benya bôtô e wô’ô jôban é jô’ô na: “É! Nge me nga yem, ve me nji tôñesane zezé mam éyoñe me mbe ésoé!” Ve bisoé bi bili mbamba minsôñane mfa’a ya nsisime den, bia ye ke jôbane môs éziñ. Jam e nga kui Miriana da liti nalé. Éyoñ a mbe ésoé, a mbe a yeme’e abui besport. Nde be nga jô nye na, a ke bejeux olympiques béziñ; nye ve ben amu a mbe a kômbô’ô bo nkpwa’a mefan. Mimbu 30 mi lôteya, ve Miriana ba nnôme be ngenane bekpwa’a mefan. A jô na: “Duma a akume ya émo bia lôt, a bi nji bo mfi éziñ. E kañe Yéhôva, a e jeñ a mezene mese na bi volô bôte bevo’o mfa’a ya nsisim, a ne fo’o nya jame môt ase a yiane sôñ.”

19. Wôlôka’ane bibotane bisoé bia bi éyoñ bia tôñesane minsôñane ya nsisim.

¹⁹ Bia yiane se’e bisoé ya mekônda mangan, amu bia kui na bi dañe minju’u bia tôbane mie, a ke ôsu a telé Yéhôva ôsu ényiñe jap. Ba bo de éyoñe ba tôé minsôñane miabe ya nsisim, a éyoñ ba tele ésaé nkañete ôsu ényiñe jap. Ba bo fe de, éyoñ ba bene na émo é dutu be. A bisoé, yemané na ésaé jenan ja ye ke jaé ntuk. Yemané fe na, bobenyañ benane ya akônda ba nye’e mia a su’u mia; nde ñhe bo’ané Yéhôva ésaé ngumba ngumba, ndemben ényiñe jenan ja ye wulu ntene nten.