1. Aval avé ésoé ndôman é nga liti na é too ndi a ngaka’a ya ñwômane miñwuan?

 ÉSOÉ ndôman éziñ é too jôé na Matthieu é mbe é bili ngul ôkon, a é nga sili na be sale nye abui biyoñ. Éyoñ a mbe a bili mimbu zangbwal, ba nda bôte jé be mbe be yene’e bingeñgeñe ya ngon e Télé Bengaa be Yéhôva^®. E bingeñgeñe bite, be nga yene jia é mbe é liti ane bôte be nga mane wu ba wômô, bôte bap be kele’e wubane be. b Mvuse ya valé, Matthieu a nga subu bebiaé bé bebé, a bi be mo, a jô be na: “A Pepa a Mema, mi lôô, nge ma wu dene ma ye beta wômô. Mia ye yange ma; a mame ma ye beta bo mvo’é.” Tame ve’ele simesan abime mevak bebiaé bete be nga yiane wôk éyoñe be nga yene na ndi nleme ya ñwômane miñwuan é ne vevee mise me mone wop!

2-3. Amu jé é ne mvo’é na bi bo bi nyoñe’ éyoñe ya fase ndi nleme ya ñwômane miñwuan?

² É ne mvo’é na bia bese bi bo bi nyoñe éyoñe ya simesane ndi nleme ya ñwômane miñwuane Kalate Zambe a ka’ale bia. (Jean 5:28, 29) Amu jé? Amu môte éziñ a nji yeme môs a ne bi mbia ôkon nge ke jañele môte wôé a nye’e. (Eccl. 9:11; Jacq. 4:13, 14) Ndi nleme ya ñwômane miñwuane é ne volô bia na bi jibi minju’u mite. (1 Thes. 4:13) Kalate Zambe a jô bia na Ésa wongane ya yôp été a kôme bia yem, a nye’e fe bia nya abuii. (Luc 12:7) Yéhôva a kôme yeme bia aval é ne na a ne ngule ya beta wômôlô bia fo’o ve avale bi mbe. Mbôle Yéhôva Zambe a nye’e bia nya abuii a  nga ve bia fane ya bi ényiñe ya melu mese, ajô te to’o bia wu a ne beta wômôlô bia!

³ Ayé’é di, bia zu taté yen amu jé bi ne tabe ndi a ngaka’a ya ñwômane miñwuan. Mvuse ya valé, bia ye la’ase nkañete ya Kalate Zambe ô bili bifia bia wulu ayé’é di: “Nyo ndôm a ye wômô.” (Jean 11:23) Bia ye su’ulane yen aval avé bi ne bo na ndi nleme ya ñwômane miñwuan é tu’a bo vevee mise mangan.

4. Mame mevé me ne volô bia na bi tabe ndi a ngaka’a éziñ? Nyoñe’e éve’an.

⁴ Asu na bi tabe ndi a ngaka’a éziñ, bia yiane tabe ndi na môt a bo je a bili nkômban a ngule ya tôé je. Bi tame nyoñe mon éve’an: Tame simesane na beta ôkôs a te mane tyame nda jôé. Éyoñe te mvôé jôé éziñe ja jô wo na: ‘Ma zu wo volô lôñe nda.’ A kômbô fo’o bo de a nlem ôse, ô too fe ndi na a kômbô volô wo. Nge a yem ajô melôñ a nge a bili biôme melôñ, wo ye tabe ndi na a ne bo de. Ajô te wo ye tabe ndi a ngaka’a a bo wo. Jé ki bi ne jô a lat a ngaka’a ya ñwômane miñwuan Yéhôva a bo bia? Ye a bili fo’o nkômban a ngule ya tôé ngaka’a éte?

5-6. Amu jé bi ne tabe ndi na Yéhôva a bili nkômbane ya wômôlô bôte be maneya wu?

⁵ Ye Yéhôva a bili nkômbane ya wômôlô bôte be maneya wu? Teke bisô na ôwé. A zene ya mfufube nsisim, Yéhôva a nga bo na abime bôt éziñ é tili ngaka’a éte abui biyoñe Kalate Zambe. (Ésa. 26:19; Osée 13:14; Nlitan 20:11-13) A bia kôme yeme na éyoñe Yéhôva a bo ngaka’a, a tôé je éyoñ ése. (Josué 23:14) Yéhôva a ne ôjeja’a ya wômôlô bôte be maneya wu. Amu jé bia jô nalé?

⁶ Tame simesane mejô Job a nga kobô. A mbe a too ndi na to’o a wu, Yéhôva a ye beta wômôlô nye. (Job 14:14, 15.) Yéhôva a kômbô fe bo de asu bebo bisaé bé bese be maneya wu. A ne ôjeja’a ya wômôlô be, asu na be nyiñe mvo’é a meva’a été. Jé ki bi ne jô asu bemilliard be bôte be nga mane wu teke bi fane ya yeme benya mejô a lat a Yéhôva? Zambe wongane ya nye’an a kômbô fe wômôlô be. (Mame mi. 24:15) A kômbô ve be fane ya bo bemvôé bé, a ve be ényiñe ya nnôm éto si va. (Jean 3:16) Bia kôme fo’o yene na, Yéhôva a bili nkômbane ya wômôlô bôte be maneya wu.

7-8. Amu jé bi ne tabe ndi na Yéhôva a bili ngule ya wômôlô bôte be nga mane wu?

⁷ Ye Yéhôva a bili fe ngule ya wômôlô bôte be maneya wu? Teke vaa nge beté! Amu a ne Nyu a ne “Ngul ése.” (Nlitan 1:8) Yéhôva a ne ngul aval é ne na, teke nsiñe wé éziñ a ne ndôñegane nye, to’o awu. (1 Cor. 15:26) Nalé a ve bia ngule nyul a bôône bia minleme si ne mieññ. Bi tame kobô ajô sita  Emma Arnold. Emma a nda bôte jé be nga tôbane ngule meve’ele éyoñe ya bita bi baa. Mbôl abui bôt é nga mane be wu camp de concentration Nazi, Emma a nga ve ngo jé ngule nyul a jô’ô na: “Nge é mbe na bôte ba wu ba ke ékekéé, yeme’e na awu é ne ngul a dañe Zambe.” Ve womiene wo kôme yeme na teke jôm éziñ é ne ngule a dañe Yéhôva! Zambe ya ngul ése nnye a nga té ényiñ a ne ngule ya beta ve bôte be maneya wu ényiñ.

⁸ Amu mfe a bo na bi tabe ndi na Yéhôva a ye wômôlô bewu a ne na a vo’o vuane jam éziñ. A loon ôtété ôse a jôé dé. (Ésa. 40:26) A simesane fe bôte bese be nga mane wu. (Job 14:13; Luc 20:37, 38) É ne angôndô ya tyi’ibi asu dé na a mane simesane bone be mane bese be tii a bôte a ye wômôlô, aval ane éyeka’a jap a mefulu map.

9. Amu jé bia buni ngaka’a Yéhôva a nga bo na a ye wômôlô bewu?

 ⁹ Teke bisô na bi ne tabe ndi a ngaka’a Yéhôva a nga bo na a ye wômôlô bôte be maneya wu, amu bia kôme yeme na a bili nkômban a ngule ya bo de. Bi tame zu yen amu mfe a bo na bi buni ngaka’a ya ñwômane miñwuane Zambe a bo bia: Yéhôva a nga wômôlô bôte melu mvus. A nga ve fe bitôtôlô bebo bisaé bé a Yésus ngule ya wômôlô bewu. Bi tame zu kobô ajô nkañete bia koone wô kalate Jean kabetôlô 11, été Yésus a nga wômôlô môt éziñ.

10. Jé é nga boban éyoñe Yésus a mbe a kañete jourdain yat, a jé a nga bo? (Jean 11:1-3)

¹⁰ Lañe’e Jean 11:1-3. Tame bo ve ane wo yene jame da bobane Béthanie memane ya mbu 32 É.J. Yésus a bili bemvôé nlam ôte, Lazare a bekale bé bebaé, Marie ba Marthe. (Luc 10:38-42) Ve Lazare a nga fame ôkon, a jam éte é nga tyelé bekale bé nleme yôp. Be nga lôme Yésus mbañete vôm a mbe Jourdain yat, é mbe é sili’i na be wulu mimôse mibaé asu na be kui wôé. (Jean 10:40) Éngôngole jam é ne na ba zu kate Yésus foé, e zu koone Lazare a ndôme wu. To’o éyoñe Yésus a yemeya na mvôé jé é wuya, a nga beta tabe wôé melu mebaé ôsusua na a ke Béthanie. Ajô te, éyoñe Yésus a nga kui wôé, Lazare a mbe a boya melu menyin e soñ été. Ve Yésus a zu bo jam éziñe da zu volô bemvôé bé a ve Zambe duma.​—Jean 11:4, 6, 11, 17.

11. Jé nkañete wu ô ne ye’ele bia a lat a bemvôé?

¹¹ Nkañete ôte wo ye’ele bia jam éziñ a lat a memvôé. Yene’e na: Éyoñe Marthe ba Marie ba lôme Yésus mbañete, ba jô ke nye na a zu koone be Béthanie. Be nga kate nye ve na édima mvôé jé ja kon. (Jean 11:3) Éyoñe Lazare a nga wu, Yésus a mbe ngule ya wômôlô nye a to vôm a mbe. Ve a nga tyi’i na a zu Béthanie asu na a tabe a bemvôé bé Marie ba Marthe. Ye ô bili mvôé é wô’ô zu volô wo teke na wo te sili je mvolan? Nge é ne nalé, yeme na ô ne tabe ndi na ja ye volô wo éyoñe ya “njuk.” (Mink. 17:17) Aval ane Yésus, nga wo fe ô ne bo mbamba mvôé asu bôte bevok? Éyoñe di bi tame beta kee nkañete ôsu a yene jam afe da boban.

12. Ngaka’a fé Yésus a nga bo Marthe, a amu jé a mbe a yiane tabe ndi a ngaka’a éte? (Jean 11:23-26)

¹² Lañe’e Jean 11:23-26. Marthe a nga wô’ô na Yésus a ne fefele Béthanie. Ane a nga ji’a ke tôbane nye a jô na: “A Tate, nge ô nga ye be va, ndôme jam é nji ye wu.” (Jean 11:21) É ne fo’o été na Yésus a mbe ve saé Lazare, ve a mbe a kômbô bo jame da dañe dili. A ka’ale nye na: “Nyo ndôm a ye wômô.” A kate fe Marthe amu jé a ne tabe ndi a ngaka’a éte, éyoñ a jô nye na: “Me ne ñwômane miñwuan a ényiñ.” Yaa, Zambe a nga ve Yésus ngule ya wômôlô bôte be maneya wu. A nga taté wômôlô ésoé mone minga éziñ é mbe é ndôme wu, a nga wômôlô fe ésoé mona fam éko éziñe môse ôbien é nga wu. (Luc 7:11-15; 8:49-55)  Ve ye a ne wômôlô môt a wuya den a nto melu menyin, a too ke na mbim ô mbe ô tatéya na wo boé soñ?

13. Avale kalate Jean 11:32-35 a jô, aval avé Yésus a nga bo éyoñ a nga yene Marie a bôte befe be yônô’ô? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹³ Lañe’e Jean 11:32-35. Tame ve’ele simesane jame da bobane mvuse ya valé. Marie, kale Lazare fok ja ke tôbane Yésus. Nye ve beta ba’alane mejô monyañ a nga jô: “A Tate, nge ô nga ye be va, ndôme jam é nji ye wu.” Ba be bôte bese be mbe valé be mbe minleme ntya’an. Éyoñ a nga yen ane ba yôn, Yésus a nga wô’ô nlem angôndô ya mintaé. Mbôl a mbe a wô’ô bemvôé bé éngôngol, nde a nga taté na a yôn. A kôme yem abim avé awu môte bia nye’e da bo mintaé nlem. Teke bisô na, a ne ôjeja’a ya vaa mame mese ma bo na mili’i me kui bia mis!

14. Éyoñe bia yen avale Yésus a nga bo éyoñe Marie a mbe a yônô’ô, nalé a ne ye’ele bia jé a lat a Yéhôva?

¹⁴ Jame Yésus a nga bo éyoñ a nga yene Marie a yônô’ô da ye’ele bia na Yéhôva a ne Zambe ya nkoon éngôngol. Amu jé bia jô nalé? Aval bi nga yen ayé’é ya mvus, Yésus a nga kôme tun asimesan Ésa a aval a wô’ôtane mam. (Jean 12:45) Ajô te éyoñe bia lañe na Yésus a nga wô’ô bemvôé bé be mbe be bili awu éngôngol a yôn, nalé a liti bia na Yéhôva fe a wô’ô bia mintaé éyoñ a yen ane bia sôé mili’i mintaé. (Bsa. 56:8) Ye nalé a bo ki na ô kômbô subu avale Zambe te bebé?

15. Avale kalate Jean 11:41-44 a jô, jé é nga bobane soñe Lazare? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁵ Lañe’e Jean 11:41-44. Éyoñe Yésus a nga kui vôme be nga jame Lazare, a nga jô bôte be mbe valé na be feneke akok. Marthe a nji be a yi na be bo de, ane a nga jô na mbim ô nga yiane boé. Ane Yésus a nga jô nye na: “Nga ma te kate wo na, nge wo buni, wo ye yene duma Zambe?” (Jean 11:39, 40) Ane Yésus a nga bete mise yôp a ye’elane mengana bôt été. A mbe a kômbô’ô ve Yéhôva duma asu jam a zu bo. Ane a nga jô na: “A Lazare kui atan.” Nde Lazare a nga taté na a wulu a kui soñ! Yésus a nga bo jame bôte béziñe be mbe be simesa’ane na é vo’o boban.​—Fombô’ô nlô  ajô ô ne na “Pourquoi Jésus a-​t-​il mis quatre jours à arriver à la tombe de Lazare?” Nkume mmombô a bete ya Ngon ôsu é too alu 1, mbu 2008.

16. Aval avé nkañete bia koone wô kalate Jean kabetôlô 11 wo yemete mbunane wongane ndi nleme ya ñwômane miñwuan?

¹⁶ Nkañete bia koone wô kalate Jean kabetôlô 11 wo yemete mbunane wongan e ndi nleme ya ñwômane miñwuan. Aval avé? Tame simesane ngaka’a Yésus a nga bo Marthe éyoñ a nga jô nye na: “Nyo ndôm a ye wômô.” (Jean 11:23) Aval ane Ésa wé, Yésus fe a bili nkômban a ngule ya tôé ngaka’a éte. Mili’i me Yésus me nga liti na, a bili nkômbane ya wômôlô bôte be maneya wu a vaa mintaé mise awu é nga soo mie. Éyoñe Lazare a nga kui soñ, Yésus a nga kôme liti na a bili ngule ya wômôlô bewu. Simesa’ane fe melebe Yésus a nga ve Marthe: “Nga ma te kate wo na, nge wo buni, wo ye yene duma Zambe?” (Jean 11:40) Bi bili mbamba b’amu ya buni ngaka’a Zambe a nga bo bia na bewu ba ye wômô. Aval avé bi ne bo na ndi nlem éte é tu’a bo vevee mise mangan?

17. Jé bia yiane ba’ale ôsimesan éyoñe bia lañe minkañete ya Kalate Zambe mia kobô ajô ñwômane miñwuan?

¹⁷ Lañe’e minkañete mia kobô ajô miñwômane miñwuan mi nga bobane melu mvus a bindi mie. Kalate Zambe a bili minkañete mi bôte mwome be nga wômô a nyiñe si va. c Amu jé wo nyoñe ki éyoñe ya tu’a la’ase minkañete mite? Nté wo lañe minkañete mite, te vuane na befam, binga a bongô bete be mbe fe bôte ane bia. Yene’e miñye’elan ô ne nyoñ été. Nyoñe’ éyoñe ya fas aval avé nkañete ôse wo liti na Zambe a bili nkômban a ngule ya wômôlô bewu. Nyoñe’e fe éyoñe ya tu’a bindi ñwômane  miñwuane Yésus, amu ñwô wo dañe mi mise mivok. Te vuane na bôte mintete be nga bo’olô na Yésus a nga wômô, a nalé a bo na mbunane wongan ô bi nya mbôka’a.​—1 Cor. 15:3-6, 20-22.

18. Aval avé bi ne yeme belane bia biangane bia kobô ajô ndi nleme ya ñwômane miñwuan? (Fombô’ô fe aton.)

¹⁸ Yeme’e belane “bia ya nsisim” bia kobô ajô ndi nleme ya ñwômane miñwuan. d (Éphé. 5:19) Bia bite bia bo na ñwômane miñwuan ô tu’a bo vevee mise mangan, a yemete mbunane wongane mbamba ndi nlem ate. Vô’ôlô bie, yia bie, a jeñe na mi yem atinane ya bifia ya bia bite éyoñe mia bo ayé’é ya nda bôte denan. Asu na bia bite bi nambe bia nlem a yemete mbunane wongan, bia yiane ve ngule ya ba’ale bifia bite nlô. Nge bia tôbane beta nju’u éziñe nge ke na môte bia nye’e a nga wu, mfufube nsisime Yéhôva a ye volô bia na bi simesane bia bite, asu na bi bi ngule nyul a mvolane nlem.

19. Mame mevé bi ne simesan a lat a ñwômane miñwuan? (Fombô’ô fe nka’ale ô ne na: “ Jé wo ye sili be?”)

¹⁹ Bo’o ve ane wo yene mame ya ôsu. Yéhôva a nga ve bia ngule ya bo bi bo’o ve ane bia yene mame ma ye bobane mfefé émo. Sita éziñ a jô na: “Me nga lôt abui éyoñe me simesan ényiñe ya mfefé émo, me mbe me bo’o ve ane ma wô’ô abeñ ényume mesame ya Paradis.” Tame ve’ele simesane na wo tôbane befam a binga ya mbunane Kalate Zambe a jô be. Za wo yi na ô taté tôbane nye? Minsili mivé wo ye sili môt ate? Tame ki simesan éyoñe wo ye tabe a bôte bôé bese be nga mane wu. Tame ve’ele simesan jame wo ye taté jô be, avale wo ye wubane be, a abim meva’a wo ye wôk éyoñe wo ye yene be.

20. Bia yiane nyoñe ntyi’ane ya bo jé?

²⁰ Bia ve Yéhôva akiba asu ngaka’a ya ñwômane miñwuan a nga bo bia! Bi ne tabe ndi na ngaka’a éte ja ye tôéban amu Yéhôva a bili nkômban a ngule ya tôé je. Nkelané ôsu a yemete mbunane wongane mbamba ndi nlem éte. Nge bi bo de, bia ye tu’a yemete élate jangan a Zambe a ka’ale môt ase ya be bia na: ‘Bôte bôé ba ye wômô!’