Ésa wom a mbe mvendé ya nda Zambe éziñe ya vôme bi mbe bi too Canada, ajô te sondô ase a mbe a lôme’e bia mone kale wome na bi ke vô’ôlô do’otene môse sondô, mvuse ya valé bi mbe bi kele’e vô’ôlô mes mewolo 11. Mame me ngô’é ki, bi mbe bi kele’e Aba Éjôé. Ajô te bi mbe ngule ya kôme yene nsela’ane a ne zañe miñyebe mite mibaé.

Nyia wom a nga kañete bemvôé bé mam a nga yé’é Kalate Zambe, Bob ba Marion Hutcheson, be nga kañese fe benya mejôô. Mbu 1958, Mojañe Hutcheson ba ngale be nga kee ma a bone bap belale beta étôkan a nga bobane melu mwom tisone ya New York. Beta étôkan ate a mbe nlô ajô na: La volonté divine. Éyoñe ji ma kôme yene na é nji be tyi’ibi asu dap na be kee ma étôkan éte, ve beta étôkan ate a ne nyi me vo’o vuane môs éziñ.

Éyoñe me mbe ésoé, bi mbe bi nyiñi’i vôme be mbe be ba’ale biyem. Ajô te me nga kômbô bo dokita biyem. Nyia wom a nga kate mvendé éziñe ya ékôane bekristene jangane jam éte. Ane mvendé éte é nga jô ma évôvoé été na me nji yiane vuane na bi nga nyiñe “melu ma su’ulan,” a liti ma aval avé mimbu Zangbwale me ne lôte université mi ne ndaman élate bia Yéhôva. (2 Tim. 3:1) Mvuse ya valé me nga tyi’i na ma ye beta ke université.

 Ve me mbe me sili’i mamiene na jé ma ye su’ulane bo éyoñe ma ye nyoñe Bac. Akusa bo me mbe me kañete sondô ase, me nji be me nye’e ésaé nkañete, a me nji be me simesa’ane na me ne avale môt é ne bo ésaé nkpwa’a mefan. Nté ôte ôse, mbôl ésa wom a mone monyañe wé be nji be Bengaa be Yéhôva be nga lebe ma na me ke saé wofis éziñ e Toronto, ésaé éte é mbe é nyoñe’e abui éyoñ. Monyañe pepa a mbe a bili beta asu ésaé wofis ôte, ane me nga kañese ésaé éte.

E Toronto, me nga lôt abui éyoñe me saék a bôte be nji be Bengaa be Yéhôva, nalé a nga bo na me bu’u bisulan a na me bo teke bo ésaé nkañete mban. Bia ésa pepa bi mbe bi too nda jia, nnye fe a nji mbe Ngaa Yéhôva, éyoñ a nga wu é nga sili na me ke tabe vôme mfe.

Mojañe Hutcheson ba ngale ma te jô be yôbe na be nga kee ma beta étôkane mbu 1958, be mbe ane bebiaé bam. Be nga jô ma na me ke tabe nda jap a nalé a nga volô ma na me yaé nsisim. Mbu 1960, bia mone wop John, bi nga duban. John a nga nyoñ ésaé nkpwa’a mefan a nalé a nga ve ma nkômbane ya nene ésaé nkañete jam. Bobejañe ya ékôane bekristene be nga yene na me ntoo étôtôlô nsisim, ane be nga jô na me bo ntebele ya Sikôla beminisi. a

Mbu 1966, me nga lu’u Randi Berge, angôndô ya éwôlô nkpwa’a mefan, a mbe a kômbô’ô ke kañete vôme bekañete mbamba foé ba jemban. Njome bikôane bekristene wongan a nga nyoñe ngap a bia, a jô fe bia na bi ke su’u ékôane bekristene ya Orillia, e Ontario. Ane bi nga taté na bia ka’a mimbe’e miangane teke jañele éyoñ.

Nné ane bi nga kui Orillia, ma fe me nga nyoñ ésaé nkpwa’a mefan ane Randi. A mbe ayôñ ésaé nkañete a nalé a nga bo na me bi éva’a ya bo ésaé éte! Éyoñe me nga taté na ma ve ngule ya bo mbamba nkpwa’a mefan, me nga bi ava’a ya belane Kalate Zambe a yen ane bôte ba nye’e benya mejôô. Me nga bi meva’a ya volô môt éziñe ba ngal e Orillia na be tyendé binyiñe biap a bo bebo bisaé be Yéhôva.

Éyoñe bi mbe Toronto, me nga tôban Arnold MacNamara, a mbe mojañe wua ya ba be mbe be tebele Béthel. A nga sili bia nge bia kômbô bo bekpwa’a mefane be ne ngum aval. Été été me nga yalane na: “Ôwé! Bia kômbô ke vôm ase ane ô vaa ve Québec!” Me mbe me bili mbia ôsimesan abui bôt é mbe é kobô Énglis e Canada be mbe be bili a lat a jo’ojo’o a nga bobane vôme be mbe be kobô Fulasi e Québec. Melu mete bôte ya wôé be mbe be bo’o éngana’a, a be mbe be yi’i na tisone ya Québec é kôlô éjôé ya Canada si.

Arnold a nga jô na: “Éyoñe ji Québec étame nnye a li’iya vôme be ne lôme bekpwa’a mefane be ne ngum aval.” Ane me nga ji’a jô nye na ma kañese ke wôé. Me mbe me yeme’e na Randi a mbe a kômbô’ô ke saé wôé. Mvuse ya valé, me nga su’ulane yene na a mbe mbamba ntyi’ane wua ya mbamba mintyi’ane bi nga nyoñ ényiñe jangan!

Éyoñe bi boya sondô étane bi yé’é Fulasi, bia Randi a mojañe mfe ba minga wé bi nga ke Rimouski, bebé kili méta 540 mfa’a ya nord-est ya Montréal. Bi mbe bi ngenane bi bili abui mame ya yé’é, bi nga kôme yeme de éyoñe me nga lañe mefoé ésulan éziñ. Mefoé mete me mbe me jô’ô na beta étôkan a zu, “bôte ba ye so Autruche ba ye bo abui” a lôte “bôte ba ye so Autriche.”

Éyoñe bia benyine bi nga kui Rimouski, bi nga ke tabe a bitôtôlô minkoé besita benyin a Huberdeau ba ngal a bengo bap bebaé. Nda Mojañe Huberdeau ba minga wé be mbe be too beta nda, é mbe é bili bitune bi nda zangbwal, a bekpwa’a mefane bese be mbe be too nda éte be mbe be volô’ô ya’ane be je. Bi mbe bi lo’one nda éte na éfumulu nda amu é mbe éfumulu é bili fe bifumulu mekôn. Bi mbe bi nyiñi’i nda éte bôte 12 biyoñe biziñe ki bôte 14. Mbôle bia Randi bi mbe bekpwa’a mefane be ne ngum avale bi mbe bi kañete mame me tyé, éyoñe zañe môs é lôteya, a mame ngô’é. Ajô te bi mbe mevak éyoñ ése môt a mbe nkômesane ya ke kañete a bia, to’o ngô’é avep é ne.

Bia be bitôtôlô bekpwa’a mefane bite bi mbe bi kui aval é ne na bi mbe ve ane bibu’a ya nda bôte jia. Biyoñe biziñe bia bese bi mbe bi tabe nsamba mfôme nduan, bi mbe fe bi bili ngume môse bia yame nsamba. Mojañe wua ya été a mbe mbôme mezik, ajô te môs éwônga mame ngô’é bi mbe bi bôme’e mezi’i bi jeme’e.

Abui bôte ya Rimouski é nga nye’e benya mejôô! E zañe mimbu mitan, bi nga bi meva’a ya yen ane abui beyé’é Kalate Zambe da yaé nsisim a duban. Ane ékôane bekristene é nga yaé a bi bekañete mbamba foé bebé 35.

E Québec, be nga yañele bia asu ésaé nkañete. Bi nga yen ane Yéhôva a volô bia ésaé nkañete jangan a jalé fe miñyiane miangan. Ane ô vaa nalé bi nga taté fe na bia nye’e bôte ba kobô Fulasi, minkobô miap a metume map. Nalé a nga volô fe bia na bi nye’e metume ya bevôme befe.​—2 Cor. 6:13.

Môs éziñe bi nga teme wofis ô nga jô bia na bi ke tisone ya Tracadie, est ya Nouveau-Brunswick. Jam éte é nji be tyi’ibi amu me mbe me ndôme mane ya’ane nda, me ndôme fe mane sane bekalate a bôte béziñe na ma zu bo ñye’ele sikôlô wop abime mewolo éziñe sondô ase. Nde fe beyé’é Kalate Zambe bangane béziñe be mbe be ndôme bo bekañete mbamba foé a bi mbe fe bi ngenane bi lôñe’e Aba Éjôé.

Bi nga ye’elan amane sondô éte ése asu dulu éte, a bi nga taté ke mone dulu e Tracadie. Vôm  ate a mbe a sela’ane Rimouski nya abuii. Ve bi nga jô na nge nde Yéhôva a yi na bi ke wôé, bia zu ke. Bi nga ve’ele Yéhôva ane bi nga yen ane a vaa njuk ôse ô mbe ngule ya ndeñele bia. (Mal. 3:10) Mbôle Randi a mbe étôtôlô nsisim, a yeme’e fe nyum émiene mam asu ésaé Yéhôva, a too fe avale minga da nye’e fianga, nalé a nga bo na a dañe minju’u mite tyi’ibi.

Mfefé ékôane bekristene wongan ô mbe ô bili ve mvendé jia, Robert Ross. Ba minga wé Linda be mbe bekpwa’a mefan, a be nga tyi’i na ba kee ésaé nkpwa’a mefane jap ôsu to’o mbôle ngal a nga biaé. Akusa bo be mbe be nyoñe’e ngap a mone mona fame wop, be nga ve bia ngule nyul abui amu be mbe anyep a ayôñ ésaé nkañete.

Éyoñe bi boya ésaé nkpwa’a mefane mimbu mibaé Tracadie, bi nga teme be nga jô bia na bi bo ésaé bejome bikôane bekristen. Bi nga bo mimbu zangbwale bi jome’e bikôane bekristene ba kobô Énglis, mvuse ya valé be nga beta bia lôme bikôane bekristene ba kobô Fulasi Québec. Mojañ a mbe a jome’e bejome bikôane bekristene biangan e Québec, Léonce Crépeault, a nga se’e ma amu minkañete ya mengana bôte me nga bo. Ve a mbe a sili’i ma éyoñ ése na: “Aval avé ô ne bo na minkañete miôé mi tu’a nambe bôt?” b Nalé a nga volô ma na me ve ngule ya bo na minkañete miame mi bo tyi’ibi ya wôk.

Beta étôkan a nga bobane mbu 1978, a too nlô ajô na “la foi victorieuse” e Montréal, be nga jô ma na me ke bo ésaé éziñ a me vo’o ji’a vuan ésaé éte. Be nga lôme ma na me ke saé vôme ba yame bidi. Be mbe be yiane ve bôte 80000 bidi, a nta’ane mame be nga bo beta étôkan ate asu na be ve bôte bidi ô mbe ô sela’an a wu be nga bo mimbu ya mvus. Mame mese me mbe mimfefé: biôme bi mbe bi bela’ane bie asu kisin, fatane bidi bi mbe bi yiane yam, to’o avale bi mbe bi yiane yame bie. Bi mbe bi bili beta befrigo bebé 20 a befrigo bete be mbe be ndeñele biyoñe biziñ. Ôsusua na môs ôsu ya beta étôkane wo taté, bi nji kui na bi mane kee biôme bise nseñ ébuma ôsusua na zañ alu ja kui, amu be mbe be yiane lé ébuma. Bi mbe bi yiane taté na bia bo’é meduane ndibe tyé asu na bi kômesan étyam akak! Bi mbe nte’an, ve me nga yé’é abui mame a lat a ayôñe mboon ésaé. Bôte bia be be bi mbe bi saék be mbe be bili mbamba mefulu, be nye’e fe fianga. Ataté éyoñ éte azukui dene bia be bobejañe bete bi ne bemvôé. Bi mbe angôndô ya  mevak éyoñe bi nga tabe beta étôkan a nga bobane Québec, e tison ébiene bobejañe be nga tôbane ngul étibila’a zia mimbu 1940 akekui mbu 1950.

Éve’ela bobejañe bia bebe bi nga saé beta étôkan a nga bobane Montréal é nga ye’ele ma abui mam. Mbu éziñ, Mojañe David Splane, a ntoo ébua jia ya Tin ékôane den a nga zu tebele beta étôkan éziñ. Éyoñe beta étôkan a maneya, be nga jô ma na me bo ésaé éziñ, David a nga su’u ma nya abuii.

Mbu 2011, éyoñe bi boya ésaé njomane bikôane bekristene mimbu 36, be nga jô ma na me bo ñye’ele Sikôlô bemvendé. Bia Randi bi nga bômbô binoñe 75 fo’o ve mimbu mibaé, ve é mbe mfi ya nyume biabebiene mam aval éte. Memane ya sondô ase, minleme bemvendé mi mbe njalan a mveane akiba amu be mbe be yene’e abim avé Tin ékôan é bôô évevé na be bi mbamba élat a Yéhôva.

Mvuse ya valé me nga bo ñye’ele Sikôlô bekañete mbamba foé ya Éjôé. Bongô be sikôlô be mbe be bili abui mame ya yé’é: be mbe be yiane tabe aba sikôlô môs ôse bebé mewolo zangbwal, ngô’é ése be mbe be yiane nyoñe mewolo melale na ba kômesane bisaé, sondô ase ki môt ase ya be be a mbe a bili bisaé binyine nge bitan a mbe a yiane kômesan. Bia ñye’ele sikôlô mbo’o bi nga kate be na be vo’o bo mame mete mese a ngule jap nge Yéhôva a su’u ki be. Ma ye bo me simesan éyoñ ése aval bongô be sikôlô be mbe fe’e ne vema éyoñe be mbe be yene’e na, a mvolane Yéhôva be ne kui na be bo mame be mbe be simesane na be vo’o bo.

Mbôle nyia wom a mbe a nyoñe ngap a bôte bevok, nalé a nga bo na a volô beyé’é Kalate Zambe bé na be yaé nsisim a volô fe ésa wome na a tyendé ôsimesan a mbe a bili a lat a benya mejôô. Melu melale mvus awu nyia wom, bi nga teme na ésa wom a nga zu tabe nkañete ya mengana bôt Aba Éjôé, a nga ke ôsu a tabe bisulane mimbu 26 mi nga tôé valé. Akusa bo a nji duban, ve bemvendé be mbe be kate’e ma na ésa wôm a mbe môt ôsu a mbe a taté kui ésulan sondô ase.

Mema a nga li’i fe bone bé angôndô ya mbamba éve’ela. Bekale bame bese belal a beyôme bap ba kañe Yéhôva. Bebaé ya été ba saé Béthel, wua a saé Béthel ya Portugal nyi mbok a saé Béthel ya Haïti.

Bia Randi bia saé den ane bekpwa’a mefane be ne ngum aval e Hamilton, e Ontario. Éyoñe bi mbe bi bo’ok ésaé njomane bikôane bekristene bi mbe bi nye’e bi kele’e liti bobejañ éyoñe ba ke bo meyé’é a minjoman. Ve dene bi ne meva’a ya yen ane beyé’é Kalate Zambe bangane biabebiene ba yaé nsisim. Bia be bobejañ a besita ya mfefé ékôane bekristene wongane bi too bemvôé, a bia bi ngule nyul éyoñe bia yen ane Yéhôva a su’u be mbamba biyoñ a biyoñe minjuk.

Éyoñe bia fombô mvus, meva’a me ne bia njalane minlem éyoñe bia simesan aval avé abui bôt é nga nyoñe ngap a bia. Bia fe bia ve ngule ya “nyoñane ngap” a bôte bevok, a volô be na be kañe Yéhôva a ngule jap ése. (2 Cor. 7:6, 7) Éve’an é ne na nda bôt éziñ, nyia, ndômane jé a ngo jé bese be mbe bekpwa’a mefane ya éyoñ ése. Ane me nga sili nnôme nge a simesaneya éyoñ éziñe na a nyoñ ésaé nkpwa’a mefan. Nde a nga yalane ma na a su’u bekpwa’a mefane belal. Ane me nga sili nye na: “Ye wo su’u be a lôte Yéhôva?” Nde me nga jô nye na nye fe a ne bu’uban a mbamba jame bibu’a ya nda bôte jé bia bu’ubane nye. Ane a nga nyoñ ésaé nkpwa’a mefane mvuse ngon ésaman.

Bia Randi bia ke ôsu a kobô “miaé bôte ya ôsu” ajô ya “bitua bi mam” bi Yéhôva, a bi ntoo ndi na be fe ba ye bu’uban ésaé Yéhôva avale bi nga bu’ubane je.​—Bsa. 71:17, 18.