1. Amu jé bia liti na bi ne fek éyoñe bi ne nkômesan asu bibubua?

 ÉYOÑE bi ne mbamba nkômesan asu jam éziñ, bia ye bo ngule ya nyii binyiñe biangan. Éve’an é ne na, éyoñ ébubua éziñe ja kui atemetem, bôte be ne nkômesane be ne nyii bebiene tyi’ibi a bo ngule ya volô bôte bevok. Ékôane bôte ja volô bôte ba tôbane minjuk Europe ja jô na: “Éyoñe bi ne mbamba nkômesan asu bibubua, bi ne bo ngule ya nyii bôte bevok.”

2. Amu jé bia yiane tabe nkômesan asu beta étibila’a? (Matthieu 24:44)

² “Beta étibila’a” a ye taté atemetem. (Matt. 24:21) Ve beta étibila’a a selane bibubua bivok amu bia yeme na a ye so. Den a ntoo bebé mimbu 2000 ane Yésus a nga jô beyé’é bé na be tabe nkômesan asu môs ôte. (Lañe’e Matthieu 24:44.) Éyoñe bi ne nkômesan, nalé a ye volô bia na bi dañe mbia biyoñe bite tyi’ibi a volô bôte bevo’o na be vu bia.​—Luc 21:36.

3. Aval avé fulu ôjibi, nkoon éngôngol a nye’ane ba ye volô bia na bi tabe nkômesan asu beta étibila’a?

³ Bi tame zu yene mefulu melale me ne volô bia na bi tabe nkômesan asu beta étibila’a. Aval avé bia ye bo éyoñe ba ye jô bia na bi kañete foé ya ntyi’ane mejô a yen ane besiñe bangane ba wosane bia? (Nlitan. 16:21) Da ye sili na bi bi fulu ôjibi asu na bi bo Yéhôva mewôk a tabe ndi na a ye kamane bia. Jé ki bia ye bo nge da kui na bobenyañe bangane be mane jañele biôme bi mo biap bise? (Habak. 3:17, 18) Fulu nkoon éngôngole ja ye tindi bia na bi volô be. Aval avé ki bia ye bo nge da ye sili na bi nyiñ a bobejañ a besita bangane nsamba abim éyoñ éziñ, éyoñe nsamba bijôé ya meyoñe wo ye zu wosane bia? (Ézé. 38:10-12) Da ye sili na bi bi ngule nye’an asu na bi volô be na be dañe mbia biyoñe bite.

4. Aval avé Kalate Zambe a liti na bia yiane ke ôsu a bi fulu ôjibi, nkoon éngôngol a nye’an?

⁴ Kalate Zambe a jô bia na bia yiane ke ôsu a ve ngule ya bi fulu ôjibi, nkoon éngôngol, a nye’an. Kalate Luc 21:19 a jô na: “Mia ye nyii miabebien amu mbane ya jibi wônan.” Kalate  Becolossien 3:12 ki a jô na: “Mi jaé . . . mbamba nlem.” Wôna kalate 1 Bethessalonicien 4:9, 10 ki a jô na: “Zambe a maneya ye’ele mia na mia yiane nye’esan. . . . Ve a bobejañ, bia beta ye’elane mia na mi dañe bo de ngumba ngumba.” Bifuse bite bise bi mbe bi fombô’ô beyé’é be Yésus be mbe be litiya fulu ôjibi, nkoon éngôngol a nye’an. Ve akusa bo nalé, be mbe be yiane ke ôsu a yé’é avale be ne tu’a liti mefulu mete. Bia fe bi ne bo avale da. Asu na bi bo ngule ya vu be, bia zu yen aval avé bekristene ya ntete mimbu ôsu be nga liti fulu ése ya été. Mvuse ya valé, bia zu yen aval avé bi ne ngule ya vu bekristene bete a liti na bi ne nkômesan asu beta étibila’a.

5. Aval avé bekristene ya ntete mimbu ôsu be nga jibi minju’u miap?

⁵ Bekristene ya ntete mimbu ôsu be mbe be yiane bo ôjibi. (Héb. 10:36) Ane ô vaa na be mbe be tôba’ane minju’u bôte bese be mbe be tôba’ane mie, be mbe fe be tôba’ane minju’u mife amu be mbe bekristen. Abui ya be be é nga tôban étibila’a é so’o be betebe ôsu ya bejuif, be bijôé beromain a menda me bôte map. (Matt. 10:21) Be nga yiane fe vé mise na bivuse miñye’elane beapostat bi bo teke soo jo’ojo’o ékôane bekristen été a kandé je. (Mame mi. 20:29, 30) Akusa bo mame mete mese, bekristene bete be nga kui na be jibi. (Nlitan. 2:3) Jé é nga volô be? Be nga nyoñ éyoñe ya bindi minkañete ya Kalate Zambe mia kobô ajô bebo bisaé be Yéhôva be nga liti fulu ôjibi, aval ane Job. (Jacq. 5:10, 11) Be mbe be ye’elan asu na be bi ngule ya jibi. (Mame mi. 4:29-31) A be nji ve’ele vuane na nge ba ke ôsu a jibi, Yéhôva a ye botane be.​—Mame mi. 5:41.

6. Jame Merita a nga bo asu na a jibi étibila’a é ne ye’ele wo jé?

⁶ Bia fe bi ne bo ngule ya jibi nge bia bo mbane ya yé’é bive’ela bi bôte be nga liti fulu ôjibi Kalate Zambe a bekalate bangan, a nyoñ éyoñe ya bindi minkañete miap. Merita, sita a nyiñ Albanie, a nga kui na a jibi ngule mewosan a nga tôbane je nda bôte jé éyoñe a nga mane bo mame mete. A jô na: “Éyoñe me nga lañe nkañete Job Kalate Zambe, éve’ela jé é nga ve ma ngule nyul angôndô ya abui. Job a nga tôban angôndô ya abui minjuk, ve teke yeme môt a telé nye aval été éte. Ve, akusa bo nalé a nga jô na: ‘Akekui ma ye wu, ma ye bo te vaa mvo’é jame be mamien!’ (Job 27:5) Me nga yene na minju’u miame mi mbe zezé éyoñe ma ve’e mie a mi Job a nga tôbane mie. Nde fe Job a nji be a yeme’e vôme minju’u mié mia so, ve me me mbe me yeme’e môt a bo na me tôbane minjuk.”

7. To’o ane bi nji tôbane ngule meve’ele éyoñe ji, jé bia yiane ve ngule ya bo?

⁷ Bia fe bi ne bo na ôjibi wongan ô tu’a bo ngul éyoñe bia bo bi ye’elane Yéhôva mban a kate nye mame mese me ne bia nlem été. (Philip. 4:6; 1 Thes. 5:17) Éko éziñe wo tôbane ki ngule njuk éyoñe ji. Ve ye wo ye’elane Yéhôva a sili nye na a volô wo éyoñe jam éziñe da ndeñele wo, nge ki éyoñ ô nji yeme jam ô ne ngule ya bo? Nge ô bili fulu ya ye’elane Zambe na a volô wo éyoñe wo tôbane bone minjuk éyoñe ji, wo ye ko woñe ya sili nye mvolan éyoñe wo ye tôbane beta minju’u melu ma zu. Éyoñ éte wo ye tu’a tabe ndi na Yéhôva a kôme yem éyoñ a ne volô wo, a aval a ne volô wo.​—Bsa. 27:1, 3.

8. Aval avé éve’ela Mira ja liti bia na éyoñe bia jibi minju’u dene nalé a ne volô bia na bi bo ngule ya jibi minju’u bi ne tôbane mie melu ma zu? (Jacques 1:2-4) (Fombô’ô fe fôtô.)

⁸ Nge bia ke ôsu a wulu ba’aba’a a Yéhôva éyoñe bia tôbane minjuk éyoñe ji, nalé a ye volô bia na bi jibi beta étibila’a melu ma zu. (Rom. 5:3) Amu jé bi ne jô nalé? Abui bobejañ a besita é nga yene na éyoñ ése be nga kui na be jibi njuk éziñ, nalé a nga volô be  na be bo ngule ya beta jibi njuk ôfe. Éyoñe ba kui na be jibi minjuk a ngule Yéhôva, nalé a bo na mbunane wop ô tu’a bo ngul a na be yene nté ôvé Yéhôva a bili nkômbane ya volô be. Mbôle be too Yéhôva mebun, nalé a volô be na be bo ngule ya jibi minju’u mife. (Lañe’e Jacques 1:2-4.) Mira nkpwa’a mefane ya Albanie, a nga yene na mbôl a nga jibi minjuk a nga tôbane mie melu mvus, nalé a volô nye na a ke ôsu a jibi minjuk a tôbane mie den. A meme na é wô’ô kui biyoñe biziñe na a simesane na nnye étam a bili abui minjuk. Ve éyoñ ése a simesane mame mese Yéhôva a nga bo asu dé mimbu 20 mi ndôme lôte mi, a jô émiene na: ‘Ba’ale élate jôé a Yéhôva. Te ve’ele telé ésaé wo bo Yéhôva éyoñe ji amu womien ô jaéya yen ane a su’u wo mbia biyoñ.’ Wo fe ô ne fas aval avé Yéhôva a nga volô wo na ô jibi minju’u miziñ. Ô ne tabe ndi na Yéhôva a yen éyoñ ése wo jibi njuk éziñ a na a ye botane wo. (Matt. 5:10-12) Nde fe éyoñe beta étibila’a a ye taté, wo ye bo ô bili fulu ôjibi, a nalé a ye volô wo na ô ke ôsu a jibi.

9. Aval avé ékôane bekristene ya Antioche, e Syrie é nga liti na é ne mvam?

⁹ Bi tame zu yene jam é nga boban éyoñe mfumbale ya zaé a nga kui be bekristene ya Judée. Éyoñ ékôane bekristene ya Antioche, e Syrie é nga wô’ô na mfumbale ya zaé a kuiya e Judée, teke vaa nge beté na be nga kômbô ke mvamane bobenyañe bap ya Judée. Ve be nji bi fo’o ve nkômbane ya ke mvamane be, be nga liti fe de mimboon. Be “nga tyi’i na, ba zu lôme bobenyañe ya Judée mimvolan abime môt ase a mbe ngule ya ve.” (Mame mi. 11:27-30) Akusa bo bobejañ a besita mfumbale ya zaé a nga nambe be mbe be too ôyap, bekristene ya Antioche be nga tyi’i na ba ke volô be.​—1 Jean 3:17, 18.

10. Aval avé bi ne liti na bia ko bobejañ éngôngol éyoñe ba te tôbane bibubua? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁰ Melu ma, bia fe bi ne liti na bia ko bobejañ éngongol éyoñe bia wô’ô na ébubua éziñe ja te nambe be. Bi ne liti na bi ne ôjeja’a ya ke volô be, éko éziñ éyoñe bia sili bemvendé jame bi ne bo asu na bi ke su’u be. Bi ne fe de bo éyoñe bia ve mimvean asu na bi su’u ésaé ja bobane si ése nge ki éyoñe bia ye’elan asu bobejañe ba te tôban ébubua. b (Mink. 17:17) Éve’an é ne na, mbu 2020 be nga telé bimo’o bia su’u bobejañ a besita ba te tôbane bibubua si ése e lôte 950 asu na bi volô bobejañ a besita ébubua ôkone COVID-19 é nga nambe. Bia ve bobejañ a besita ba saé bimo’o bite abui akiba. Mbôle ba wô’ô bobejañ a besita éngôngol, be nga ve be biôme bi mo a volô be na be ke ôsu a bo Yéhôva ésaé. Bevôme béziñe be nga lôñe be menda a Meba m’Éjôé asu na be ke ôsu a kañe Yéhôva.​—Fombô’ô 2 Becorinthien 8:1-4.

11. Aval avé bia ve Ésa wongane ya yôp été duma éyoñe bia ko bôte bevok éngôngol?

¹¹ Éyoñe bia ko bôte bevok éngôngol, bôte ba ye yene njuk ôse bia te wu éyoñ ébubua é maneya lôt. Éve’an é ne na, mbu 2019 ouragan Dorian a nga mane tyam Aba Éjôé ya Bahamas. Nté bobejañe be mbe be beta lôñ Aba Éjôé, be nga jô nlôñe menda éziñ a nji be mone Bengaa na a bo be nkpwase melôñ asu bisaé be mbe be yiane bo. Ane môt ate a nga jô be na: “Ma kômbô mia bo nkpwase melôñ . . . a ve mia biôme bia sili asu ésaé éte zezé. . . . Ma kômbô bo jam éte fo’o ve asu ékôane jenan étam. Me ne fe’e ne vema éyoñe ma yen abim avé [mia] nyoñe ngap a bobenyañe benan.” Abui bôte ya émo ji da yeme ki Yéhôva. Ve abui ya be be da yene  mame Bengaa be Yéhôva ba bo asu na be volô bôte bevok. Bi ne angôndô ya meva’a ya yeme na éyoñe bia ko bôte bevok éngôngol, nalé a ne volô abui bôte na é tu’a bi nkômbane ya yeme Yéhôva, nnye ate a ne “akume mfa’a ya nkoon éngôngol”!​—Éphé. 2:4.

12. Amu jé éyoñe bia ko bôte bevo’o éngôngol éyoñe ji bia liti na bi ne nkômesan asu beta étibila’a? (Nlitan 13:16, 17)

¹² Amu jé da ye sili na bi ko bôte bevok éngôngol éyoñe ya beta étibila’a? Kalate Zambe a liti na bôte bese ba ye bo teke su’u bijôé bi pôlitik ya émo ji ba ye tôbane minjuk ataté éyoñe ji akekui éyoñe ya beta étibila’a. (Lañe’e Nlitan 13:16, 17.) Bobejañ a besita bangane be ne yi biôme biziñ asu na be nyiñ. Éyoñe Njôô wongane Yésus Krist a ye zu tyi’i mejô, ye a ye fo’o zu koone bi ko bôte bevok éngôngol, a bañete bia na bi ke nyoñ “ma’ane mangan; mme mete me ne Éjôé.”​—Matt. 25:34-40.

13. Avale kalate Beromain 15:7 a liti, aval avé bekristene ya ntete mimbu ôsu be nga yemete nye’an ô mbe zañe jap?

¹³ Be mbe be yemelane bekristene ya ntete mimbu ôsu a nye’an ô mbe zañe jap. Ve, ye é mbe tyi’ibi asu dap na be nye’esane zañe jap? Bi tame zu yene mevale me bôte me mbe ékôane bekristene ya Rome. Ékôane bekristen éte é mbe é bili bejuif be mbe be tôñe’e Atiñe Moïse a bôte ya meyoñe mefe, mbe bete be mbe be bili metume me mbe me sela’an a ma bejuif. Bekristene béziñe be mbe alo, bevo’o ki be mbe fili​—éko éziñe bevo’o ya été be mbe be bili alo da bo be bisaé. Aval avé bekristene bete be mbe ve ke ôsu a nye’esan akusa bo bité biap bi mbe bi sela’an? Nlômane Paul ô nga jô be na, “môt ase ya be mia a nyoñe’e nyu mbo’o mvo’é.” (Lañe’e Beromain 15:7.) Jé a mbe a kômbô’ô jô? Bifia be nga kôñelane na “nyoñe nyu mbo’o mvo’é” bia tinane na, e nyoñe môt a ôsesa nge ki liti nye fulu anyep, a ne bo nda jôé nge ki nsamba bemvôé wôé. Éve’an é ne na, éyoñe Paul a nga kobô Philémon ajô Onésime, Ônésime a mbe ôlo a too fe mintubuk, ve Paul a nga jô Philémon na: “Nyoñe’e nye a mbamba nlem.” (Philém. 17) Apollos a nji be a yeme’e abui mam a lat ñyebe bekristen, ve Priscille ba Aquilas be nga yeme “nyoñe nye.” (Mame mi. 18:26) Bekristene bete be nji kañese na nsela’ane a mbe zañe jap a soo nkandane mengam, a môt ase a nga nyoñe nyi mbok a mbamba nlem.

14. Aval avé Anna ba nnôme be nga liti na ba nye’e bôte bevok?

¹⁴ Bia fe bi ne liti bobejañ a besita na bia nye’e be éyoñe bia nyoñe be ane bemvôé bangan a lôt éyoñ a be. Nalé a ye tindi be na be fe be nye’e bia. (2 Cor. 6:11-13) Bi tame zu yene jam é nga kui Anna ba nnôme wé. Mon éyoñ ôsusua na ba ke bo mfefé ésaé be nga ve be Afrique de l’Ouest, ane ébubua ôkone COVID-19 é nga taté. Mbôl ébubua ôkon é mbe, be nji kui na be yene môt éziñe ya ékôane bekristene jap, a é nji be tyi’ibi na be yeme bobejañ a besita. Aval avé Anna ba nnôme be nga liti bobejañe na ba nye’e be? Be nga belane vidéo conférence asu na be laan a bobejañ a besita a kate be abim avé ba yi na be yeme be. Mejô mete me nga nambe bobejañ angôndô ya abui, a ne be nga taté na ba loone be a tili be bemessage mban. Jé bemissionnaire be nga bo asu na be yeme bobejañ a besita ya mfefé ékôane bekristene wop? Anna a jô na: “Ma ye ve’ele vuane bobejañ a besita be nga liti nda bôte jam a mamiene nye’ane mbamba biyoñ a mbia biyoñ, a éve’ela jap é nga tindi ma na me nye’e bôte bevok.”

15. Jé nkañete Vanessa wo ye’ele bia a lat a nye’ane bia yiane liti bobejañ a besita bangane bese? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁵ Abui ya be bia é ne bikôane bekristene  bi bili bobejañ a besita ba so bevôme bevôm, be bili fe mefulu mevale meval. Bi ne yemete nye’an ô ne zañe jangan éyoñe bia bem ôsimesane wongane mbamba mefulu be bili. Sita a ne jôé na Vanessa, a nyiñe Nouvelle-Zélande, a mbe a kate kui na a bi mbamba élat a bekristene béziñe ya ékôane bekristene jé. Ve a nga tyi’i na a zu jeñe na a tu’a yeme bobejañe bete a lôt abui éyoñ a be. Jam éte é nga volô nye na a yene mefulu Yéhôva a nye’e be bobejañe bete. Vanessa a jô na: “Ane nnôme wom a nga bo njome bikôane bekristen, bia lôt abui éyoñ a bobejañ a besita be bili mefulu mevale meval a ma yene na é ne tyi’ibi ya wô’an a be. Éyoñe ji, ma nye’e mevale me bôte mese. A da kôme yené na Yéhôva fe a nye’e be amu a yi na mevale me bôte mese me kañe nye.” Éyoñe bia ve ngule ya yene bôte bevok avale Yéhôva a yene be bia liti na bia nye’e be.​—2 Cor. 8:24.

16. Amu jé nye’ane wo ye bo bia mfi éyoñe ya beta étibila’a? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁶ Da ye sili na bi nye’e bobejañ a besita éyoñe ya beta étibila’a. Éyoñe beta étibila’a a ye taté, aval avé Yéhôva a ye kamane bia? Bi tame zu yene mebendé Yéhôva a nga ve ayoñe dé éyoñe Babylone ya melu mvus a nga zu wosane de. A nga jô be na: “Za’an, a bôte bam, nyi’i menda môé, a dibe mimbé miôé mia bômane wo: solé’é womiene mon étun, akekui ayaa da ye mane lôt.” (Ésa. 26:20) Éko éziñe da ye fe sili na bi tôñ avale mebendé te éyoñe ya beta étibila’a. “Menda” ba jô me va ma yiane bo bikôane bekristene biangan. Éyoñe ya beta étibila’a, Yéhôva a ka’ale na a ye nyii bia nge bia ke ôsu a bo nye ésaé nsamba a bobejañ a besita bangan. Ajô te, bia yiane jeñ ataté éyoñe ji na bi tu’a nye’e bobejañ a besita bangan. Éko éziñe nde nyiane wongan ô tii été!

17. Nge bia taté na bia kômesan éyoñe ji, jé bia ye kui na bi bo éyoñe ya beta étibila’a?

¹⁷ “Beta môse ya Yéhôva” a ye soo abui minjuk émo milañ. (Soph. 1:14, 15) Bebo bisaé be Yéhôva fe ba ye tôbane minjuk. Ve nge bia taté na bia kômesan éyoñe ji, bia ye bo ngule ya tabe ne mieññ a volô bôte bevok. Bia ye kui na bi jibi avale njuk ése bi ne tôbane de. Éyoñe bobejañ a besita ba tôbane minjuk, bia ye bo jam ése bi ne ngule ya bo asu na bi liti be na bia ko be éngôngol a jalé miñyiane miap. Nge bia yemete élate jangan a bobejañ a besita éyoñe ji, bia ye bo ngule ya liti be nye’ane melu ma zu. Yéhôva a ye botane bia a ve bia ényiñe ya melu mese mfefé émo, vôme bia ye beta simesane minjuk a bibubua bise bia tôbane bie den.​—Ésa. 65:17.