1. Jé é ne volô bia na bi nye’e nlañane minkulane mejô ya Kalate Zambe?

 BEN, ésoé mojañ éziñe ja jô na: “Ma nye’e me yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe.” Ye wo fe wo nye’e ô yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe? Nge ke na, ye wo simesane na minkulane mejô ya Kalate Zambe mi ne ayaé ya wôk? Ô ne fe simesane na minkulane mejô ya Kalate Zambe mi ne bo nju’u ya yé’é. Ve éyoñe wo ye yem amu jé Yéhôva a nga bo na be tili minkulane mejô mite Kalate wé, ô ne taté na wo nye’e mie.

2. Jé bia zu yen ayé’é di?

² Ayé’é di, bia zu yen amu jé bia yiane yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe, a aval avé bi ne yé’é mie. Bia ye fe yene minkulane mejô mibaé ya kalate Daniel, a yen amu jé é ne mfi na bi kôme wô’ô minkulane mejô mite éyoñe ji.

3. Jé bia yiane bo nge bia yi na bi kôme wô’ô nkulan ajô éziñe ya Kalate Zambe?

³ Nge bia yi na bi kôme wô’ô minkulane mejô ya Kalate Zambe, bia yiane sili mvolan. Bi tame nyoñ éve’ela di: Tame simesane na wo ke dulu vôm ô nji yem, ve mvôé jôé mia je mia ke dulu éte ja kôme yeme vôm ate. A kôme yeme vôme mi ne, a vôme minjoñe mise ya vôm ate mia ke. Teke bisô na wo ye bo mevak amu mvôé jôé ja te kañese na mia nye mi ke dulu éte nsamba! Avale te da da, Yéhôva a kôme yeme mame ma boban éyoñe ji a mame ma yange bia ôsu. Ajô te, asu na bi kôme wô’ô minkulane mejô ya Kalate Zambe, bia yiane sili Yéhôva mvolan a éjote nyul ése.​—Dn. 2:28; 2 P. 1:19, 20.

4. Amu jé Yéhôva a nga bo na be tili minkulane mejô Kalate wé? (Jérémie 29:11) (Fombô’ô fe fôtô.)

 ⁴ Aval ane mbamba mbiaé ase, Yéhôva a yi na bone bé be bi meva’a melu ma zu. (Lañe’e Jérémie 29:11.) Ve Yéhôva a selan a mbiaé amu na nye a ne kate bia mame ma ye bobane melu ma zu, a ne ki étyi teke laane minsos. Yéhôva a nga tobe abime bôt éziñe na é tili minkulane mejô mié Kalate Zambe, asu na bi yeme beta be mame ba ye bobane melu ma zu ôsusua na ma boban. (Ésa. 46:10) Minkulane mejô ya Kalate Zambe mi ne mbamba das a so bia be Ésa wongane ya yôp été. Ve aval avé bi ne kôme tabe ndi na mame Kalate Zambe a jô ma ye fo’o jaleban?

5. Jé nkañete Max ô ne ye’ele ésoé?

⁵ E sikôlô, bisoé biangane bi ne a bôte ba semé ki Kalate Zambe. Biyoñe biziñe mame ba jô a mame ba bo me ne bo na bisoé bekristene bi taté na bia bi biyebe nlem. Bi tame zu yene jame Mojañ a ne jôé na Max a nga tôbane de. A jô na: “Éyoñe me mbe ésoé, me nga taté na ma sili mamiene nge bebiaé bame be ne fo’o nya ñyebe, a nge Bible a ne fo’o Kalate a so be Zambe.” Nde jé bebiaé bé be nga bo? A jô na: “Be nga tabe ne mieññ akusa bo me mbe me yeme’e na nlem ô tyele be yôp.” Bebiaé be Max be nga yalane minsili mié a zene ya Kalate Zambe. Max a nga beta bo jam afe. A jô na: “Mamiene me nga taté na ma yé’é nkulan ajô éziñe ya Kalate Zambe, a me nga taté na ma kate bisoé bivo’o jame me mbe me yé’é.” Bibotane bivé a nga bi? Max a yalane na: “Mvuse ya valé me nga kôme tabe ndi na Bible a ne fo’o Kalate Zambe!”

6. Jé wo yiane bo nge ô bili biyebe nlem, a amu jé?

⁶ Aval ane Max, nge wo fe wo taté na wo bi biyebe nlem a lat a benya mejôô be ne Kalate Zambe, ô nji yiane ve womiene bijô. Ve, é ne nya mfii na ô bo jam éziñ avôl avôl. Biyebe bi ne ane mingele. Nge bia bo ve ane bia yene ki nye, bi ne taté na bia mane ndamane biôme biangane bi ne édima ôte’ete’e ôte’etek. Asu na ô vaa “mingele” a ne ndamane mbunane wôé, ô ne sili womiene na: ‘Ye ma buni jame Kalate Zambe a jô a lat a melu ma zu?’ Nge wo buni ki, wo yiane yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe mi maneya tôéban. Aval avé ô ne bo de?

7. Jé é nga vôlô Daniel na a yé’é nkulan ajô ya Kalate Zambe? (Daniel 12:10) (Fombô’ô fe fôtô.)

⁷ Daniel a liti mbamba éve’ela mfa’a ya yé’é minkulan mejô. Daniel a nga yé’é nkulan ajô a bili mbamba nsôñan. A mbe a kômbô’ô yeme benya mejôô. Daniel a mbe fe éjote nyul, a mbe a yeme’e na Yéhôva a ye volô nye na a wô’ô minkulane mejô nge a ke ôsu a wulu ba’aba’a a nye, a bo nye mewôk. (Dn. 2:27, 28; lañe’e Daniel 12:10.) Daniel a nga liti na a mbe éjote nyul éyoñ a nga jeñe mvolane Yéhôva. (Dn. 2:18) Daniel a nga nyoñe fe éyoñe ya kôme yé’é. A nga jeñe biyalane ngabe ya Kalate Zambe be mbe be bili melu mete. (Jér. 25:11, 12; Dn. 9:2) Aval avé bi ne vu Daniel?

8. Amu jé bôte béziñe ba yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe?

 ⁸ Jé ja tindi wo na ô yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe? Ye wo kômbô yé’é nkulan ajô éziñe ya Kalate Zambe amu na wo kômbô yeme benya mejôô? Nge é ne nalé, yeme’e na Yéhôva a ye volô wo. (Jean 4:23, 24; 14:16, 17) Ve bôte béziñe be wô’ô yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe be bili beamu befe. Bôte béziñe ba bo de amu ba buni na be ne yene mame méziñe ma bo’olô na Bible a nji bo Kalate a so be Zambe. Ba simesane na nge Bible a nji so be Zambe, bebiene be ne telé memvinda map a lat a jam é ne mvaé a di é ne abé, a nyiñ avale ba yi. Ajô te, éyoñe bia yé’é, bia yiane bi mbamba nsôñan. Nde fe, bia yiane bi beta fulu éziñ asu na bi wô’ô minkulane mejô ya Kalate Zambe.

9. Fulu fé bia yiane bi asu na bi kôme wô’ô nkulan ajô éziñe ya Kalate Zambe? Timi’in.

⁹ Bo’o éjote nyul. Yéhôva a ka’ale na a ye volô bôte be ne éjote nyul. (Jacq. 4:6) Ajô te, bia yiane ye’elane nye na a volô bia na bi wô’ô nkulan ajô éziñe ya Kalate Zambe. Nge bi ne éjote nyule bia ye fe kañese mvolane wo so bia be ôlo ô ne mewôk a fek, ñwô ôte Yéhôva a belane wô na ô ve bia bidi ya nsisime mbamba éyoñ. (Luc 12:42) Yéhova a ne Zambe ya nta’ane mam, ajô te da sili fo’o na a belane ngume zen éziñ asu na a volô bia na bi tu’a wô’ô benya mejôô ya Kalate Zambe.​—1 Cor. 14:33; Éphé. 4:4-6.

10. Jé éve’ela Esther é ne ye’ele wo?

¹⁰ Kôme’e nyoñ éyoñe ya yé’é. Taté na wo yé’é nkulan ajô wo nye’e, a kôme nyoñ éyoñe ya vune bekalate bangan. Nde sita a ne jôé na Esther a nga bo nalé. Esther a mbe a kômbô’ô yem abui mam a lat a nkulan ajô ô mbe ô jô’ô na Messie a ye so. A jô na: “Éyoñe me mbe me bili mimbu 15, me nga taté na ma jeñe mame me mbe me bo’olô na be nga tili minkulane mejô mite ôsusua na Yésus a so.” Mam a nga yé’é mimvulekane mi Kalate be nga som Éwuwua mañe me nga yemete mbunane wé. A jô na: “Be nga tili minkulane mejô miziñe ya été ôsusua na Yésus a so, nalé a liti na minkulane mejô ya été mi mbe mi yiane so be Zambe.” Esther a ke ôsu a jô’ô na: “Me nga lañe mie abui biyoñ asu na me tu’a mie wôk.” Ve a ne mevak amu ngul ése a nga ve. Éyoñ Esther a maneya yé’é minkulane mejô miziñe ya Kalate Zambe édok été, a nga jô na: “Mamiene me nga kôme kui na me yeme na mame Kalate Zambe a jô me ne fo’o benya mejôô!”

11. Amu jé é ne mvo’é na biabebiene bi tabe ndi na mame Kalate Zambe a jô me ne benya mejôô?

¹¹ Éyoñe bia yen ane minkulane mejô miziñe ya Kalate Zambe mia tôéban, nalé a yemete ndi jangane be Yéhôva a bia tabe ndi a zen a liti bia. Nde fe, minkulane mejô ya Kalate Zambe mia kobô ajô ndi nleme jangan asu melu ma zu, nalé a volô bia na bi tebe ne bip to’o éyoñe bi bili minjuk. Éyoñe ji bi tame zu wôlôkane minkulane mejô mibaé ya kalate Daniel mia tôébane melu ma. Nge bia kui na bi wô’ô mie, nalé a ye volô bia na bi nyoñe mbamba mintyian.

12. Mebo me ne “étyé mfula’ane a étek” me ne jé? (Daniel 2:41-43)

¹² Lañe’e Daniel 2:41-43. Daniel a nga jô na, mebo ya éve’ela Njô bôte Nebucadnetsar a nga yene biyeyeme, me mbe “étyé nfula’ane a étek.” Éyoñe bia ve’e nkulan ajô ôte a minkulane mejô mife ya Kalate Daniel a Kalate Nlitan, bi ne jô na mebo mete me ne Puissance Anglo-Americaine (États-Unis a Grande-Bretagne), nnye ate a ne ngul a dañe bijôé bise ya melu ma. Daniel a nga kobô ajô éjôé te a jô’ô na, “[éjôé] éte ja ye bo ngape jia ngu, ngape fo’o mbu’an.” Amu jé ngape jia é ne mbu’an? Amu bôte be ne éjôé éte si, mbe bete be ne ndeme ya étek ba bo na bejôô bôte bete be kate jôé a ngul étyé. b

13. Mame mevé bi ne ngule ya yem éyoñe bia kôme wô’ô nkulan ajô ya beta éve’ela?

¹³ Bi ne yé’é abui mam a lat a éve’ela Daniel a nga timin, e dañedañe mebo ya été. Jam ôsu, Puissance Anglo-Americane a nga bo mame méziñe me nga liti na a ne ngul. Éve’an é ne na, États-Unis ba Grande Bretagne be mbe ngam é nga dañe Bita bi ôsu a Bita bi baa. Ve ngap éjôé éte é nga su’ulane bo atek, a ja ye ke ôsu a bo atek amu bôte be ne éjôé jap si ba wosane zañe jap, be wosane fe bijôé. Jame baa, Puissance Anglo-Americaine a ne éjôé ja ye kandane jôé ôsusua na Éjôé Zambe ja zu mane tyame bijôé bi bôte bise. To’o ane meyoñe mevo’o me ne wosane Puissance Anglo-Americaine, ve ma ye ke fole nye môs éziñ. Bia yeme de amu “akok” é ne ndeme ya Éjôé Zambe, nje ja ye zu bu’u mebo me ne ndeme ya Puissance Anglo-Americaine.​—Dn. 2:34, 35, 44, 45.

14. Aval avé bi ne nyoñe mbamba mintyi’an éyoñe bia kôme wô’ô nkulan ajô wo kobô ajô mebo me ne étyé mfula’ane a étek?

¹⁴ Ye ô too ndi na nkulan ajô ya kalate Daniel wo kobô ajô mebo me ne étyé mfula’ane a étek ô ne benya mejôô? Nge é ne nalé, fatane ényiñe jôé ja yiane kôme liti de. Ô nji yiane telé njeñane moné a biôme bi mo ôsu ényiñe jôé, amu wo yeme na mbia émo nyi a zu tyamban ana’ana. (Luc 12:16-21; 1 Jean 2:15-17) Nge wo kôme wô’ô nkulan ajô ôte, nalé a ye volô wo na ô kôme yene mfi ya kañete a bo bôte beyé’é. (Matt. 6:33; 28:18-20) Éyoñ ô maneya yé’é nkulan ajô ôte, nga ô ne sili womiene nsili wu: ‘Ye mintyi’ane ma nyoñe mia liti na me too ndi na Éjôé Zambe é mbeme zu mane tyame bijôé bi bôte bise?’

15. Za a ne “njô bôte ya nord” a “njô bôte ya sud” melu ma? (Daniel 11:40)

¹⁵ Lañe’e Daniel 11:40. Kalate Daniel kabetôlô 11 a kobô ajô bejô bôte bebaé, nge ki bijôé bi pôlitik bia suñ éjôé. Éyoñe bia ve’e nkulan ajô ôte a minkulane mejô mife ya Kalate Zambe, bi ne jô na “njô bôte ya nord” a ne Russie a bijôé bia su’u nye, “njô bôte ya sud” ki a ne Puissance Anglo-Americaine. c

16. Minju’u mivé bôte ba nyiñ éjôé “njô bôte ya nord” si ba tôbane mie?

¹⁶ “Njô bôte ya nord” a tibili bebo bisaé be Yéhôva ba nyiñ éjôé jé si. Be nga wua Bengaa be Yéhôva béziñe menda mimbôk amu mbunane wop a wo’o be bibôm. Ve,  bitibila’a bi “njô bôte ya nord” bi nga bo na bobejañe be tu’a yemete mbunane wop be Yéhôva a Mejô mé. Amu jé? Amu bobejañe be mbe be yeme’e na bitibila’a ba tôbane bie bia tôé minkulan mejô ya kalate Daniel. d (Dn. 11:41) Nge bia fe bia ba’ale jam éte ôsimesan, nalé a ne volô bia na bi yemete ndi nleme jangan a tebe ne bip éyoñe bia tôban bitibila’a.

17. Minju’u mivé bebo bisaé be Zambe ba nyiñ éjôé “njô bôte ya sud” ba tôbane mie?

¹⁷ Melu mvus, “njô bôte ya sud” a nga tibili fe bebo bisaé be Yéhôva. Éve’an é ne na, atata’a ya ntete mimbu 20, be nga futi abui bobejañe mimbôk a titane fe bone bap besikôlô amu be nga bene nyoñe ngap a mame me pôlitik. Mimbu mi ndôme lôte mi, mbunane bebo bisaé be Yéhôva ba nyiñ éjôé njô bôte ya sud si ô nga tebe meve’ele été abui meval. Éve’an é ne na, éyoñe ba bo mame me vôt, kristen é ne kômbô  su’u ngame pôlitik éziñe nge ki ngume môt éziñ. Éko éziñ a ye ke tobe ngume môt, ve a ne simesane nlem été na ngame pôlitik éziñe nje ja dañe mvo’é. Nge bia yi na bi bo te nyoñe ngap a mame me pôlitik a zen éziñ, bia yiane tabe ntyel a mame bia bo, a mame bia simesane nleme wongan été!​—Jean 15:18, 19; 18:36.

18. Jé bia yiane bo éyoñe bia yene mewosane ma bobane zañe “njô bôte ya nord” a “njô bôte ya sud? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁸ E bôte ba buni ki minkulane mejô ya Kalate Zambe be ne tyelé nleme yôp a lôte nné éyoñe ba yen ane “njô bôte ya sud” ba “njô bôte ya nord” ba wosan.” (Dn. 11:40) Bejôô bete bebaé be bili beta Bebombe be ne mane tyam a wôé jôm ése ja nyiñe si. Ve bia yeme na Yéhôva a ye ke kañese na jam éte é boban éyoñ éziñ. (Ésa. 45:18) Ajô te, mewosane ma bobane zañe “njô bôte ya nord” a “njô bôte ya sud” ma tyelé ki bia nleme yôp, ve ma tu’a yemete mbunane wongan. Ma bo’olô fe na asu’ulan ya émo ji é ntoo bebé.

19. Jé bia yiane yeme a lat a minkulane mejô ya Kalate Zambe?

¹⁹ Bia yeme ki aval avé minkulane mejô miziñe ya Kalate Zambe mia ye jaleban. To’o nkulu mejô Daniel a nji mane wôk atinane ya mame mese a nga tili. (Dn. 12:8, 9) Ve sake amu bia kate kui na bi wôk atinane ya nkulan ajô éziñe nde da tinane na nkulan ajô ôte wo ye ke tôéban. Teke bisô na, bi ne tabe ndi na Yéhôva a ye volô bia na bi kôme wô’ô nkulan ajô ôte mbamba éyoñ, aval a nga bo melu mvus.​—Amos 3:7.

20. Minkulane mejô ya Kalate Zambe mivé mia ye tôéban ana’ana, a jé bia yiane ke ôsu a bo?

²⁰ Bijôé bia ye jô na “mvo’é a teke jame ya ko woñ.” (1 Thes. 5:3) Éyoñ éte bijôé bi pôlitik ya si ése bia ye wosane bivuse miñyebe a mane tyame bie. (Nlitan 17:16, 17) Mvuse ya valé, ba ye jeñe na be zu wosane bebo bisaé be Yéhôva. (Ézé. 38:18, 19) Éyoñ éte bita ya Armaguédon bia ye taté. (Nlitan 16:14, 16) Bi ne tabe ndi na mame mete ma zu boban ana’ana. Nté bia yange na mame mete me boban, nkelan ôsu a ve Ésa wongane ya yôp été a nye’e bia akiba, a nyoñ éyoñe ya yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe, a volô bôte bevo’o na be vu bia.