BE MBE be loene bekalate bete fulasi na “collection arc-en-ciel.” Éyoñ me nga kui ôkala ya yé’é be, mbamba bive’ela bi mbe été bi nga tindi ma na me fas a wô’ôtane ve ane me nga nyiñe mbamba be mam bete. Nalé a nga bo na me bi évé ya Mejô me Zambe me ngenane mongô.

Éyoñ bita bibaa bi nga yametane si ya Inde ése, me nga yene fo’o ve ane yôp da ku ma nlô. Bebiaé bam be nga kandan a su’ulane tyam aluk dap. Me nji wô’ô amu jé bôte bebaé ma dañe nye’e ba kandan. Me nga wô’ô mamien éngôngô a yen ve ane me ntoo étam. Mbôle me mbe atyi’i mone dap, me nji mbe me bili bôte befe be ne volô ma nlem, a volô ma na me dañe nju’u ôte.

Bia nyia wom bi nga ke tabe Karachi, vôm éjôé ya Pakistan é mbe é tele. Môs éziñ, Ngaa Yéhôva éziñ, Fred Hardaker, a mbe Dokita a ntoo ayap éyoñ, a nga so nda. Ba be missionnaire a nga zu ve bia bekalate nda be mbe ñyebe wua. A nga jô Nane na be yé’é mejô me Zambe. Nde nane a nga  ben, ve a nga kañese na me yé’é a be. Ane me nga taté na ma yé’é a monjañ  Hardaker sondô a nga tya’a valé.

Mvuse bone besondô, nde me nga taté na ma tabe bisulan bi mbe bi boba’an nda biañ mojañ Hardaker. Be mbe fo’o ve minnôme Bengaa 12. Be nga ve ma ngule nyôl a nyoñe ma ane mone wop. Me ngenane me simesan éyoñ be nga zu me tabe fefel, be fombô’ô ma mis été a laan a ma ane mvôé jap. Jam ete nde fo’o me mbe me yii’ éyoñ éte.

Mvuse ya valé mojañ Hardaker a nga jô ma na, me ke liti nye nkañete. A nga ye’ele ma ane ba belane phonographe, asu ya na bôt be wô’ô bone minkañete mi ne été. Foé ya minkañete mite é mbe bôsa; abui bôt é nji nye’e je. Ve me nga bi éva’a ya kañete bôte bevok. Me mbe me nye’e Mejô me Zambe abui, me nye’e fe me kañete’e me bôte bevok.

Nté bezimbi ya Japon be mbe be nyi’in Inde, bijôé ya si Énglis bi mbe bi dañe beta tibili Bengaa be Yéhôva. Mamien me nga tôban étibela’a te Ngone zangbwale ya mbu 1943. Môt a mbe a jôé sikôlô a mbe fe ntebe ôsu ya ñyebe Anglican; a nga vaa ma sikôlô, nye na me ne “mbia nlô”. A nga jô nane na, me ne mbia éve’ela asu bongô bevok amu ma wulu a Bengaa be Yéhôva. Nane ve zu wô’ô mbia ôlun, a tyili ma awoso a Bengaa be Yéhôva. Mvuse ya valé nde a nga lôme ma be tate e Peshawar, tison été é mbe kilimita 1 370 a vôm bi nga too. Me mbe wôé teke bidi ya nsisim, te ke tabe bisulan, nde me nga su’ulane te’e nsisim.

Me nga bulane Karachi mbu 1947 na ma ke jeñe bisaé. Éyoñe me mbe wôé, nde me nga ke jome dokita Hardaker nda biañe jé. A nga nyoñe ma a ôsesa.

A nga sili ma na: “Nde, ô nga kone jé éyoñe ji?” a mbe a buni’i na me ne nkôkon.

Nde me nga yalane nye na: “A dokita, me nji kone minsôn, ma kone nsisim, ma yi ayé’é ya Kalate Zambe.”

Nde a nga sili ma na: “Wo kômbô taté éyoñ évé?”

Ane me nga yalane na: “Ja’a éto ji.”

Bi nga lôte mbamba éyoñ ngô’é éte, bi yeké’é Kalate Zambe. Ane me nga beta late ngbwa a Yéhôva. Nyia wom a nga jeñ a ngul ése na me bo teke yé’é a Bengaa be Yéhôva, ve me nga tyi’i na me vo’o beta bo fianga a benya mejôô. Me nga ve mamien ngumba be Yéhôva a nyoñe mbaptizô Ngone mwomô e too melu 31 ya mbu 1947. Nné ane me nga bi mimbu 17, nde me nga nyoñ ésaé nkpwa’a mefan ya éyoñ ése.

Me nga taté ésaé nkpwa’a mefan Quetta, vôm bezimbi ya si Énglis be mbe be yeké’é bita. Mbu 1947, si éte é nga kabane ngap ébaé a bo Inde a Pakistan. * Nkaban ôte ô nga soo ziñe zañe miñyebe, ane bôte million 14 be nga tup a ke bevôm befe. Bemusulman ya Inde be nga ke Pakistan, Behindou a Besikh ya Pakistan ki be nga ke Inde. Nté jo’ojo’o ate a mbe a boba’an, me nga bete minsini minkoñ e Karachi, bôte be mbe njalan été ne lut; e Quetta ki me mbe me tyele minsini minkoñ, me ye’e ku.

George Singh a mbe a bili jôm ane mimbu 25 éyoñ me nga tôbane nye, a mbe fe nkpwa’a mefan a ne ngum aval. A nga ve ma étu’u minsini; me mbe me bete’ a sise minkôle ya abôta ñkañete dangan, me tindi’i nye. Me mbe me dañe’ kañete étam. Mvuse ngon ésaman, me nga bi meyé’é 17, a bôte béziñe ya été be nga nyiin ékôane Yéhôva. Môte wua ya be be, Sadiq Masih, a nga volô kôñelane bia George bekalate nkobô Urdu, nkobô ya si ya Pakistan. Sadiq a nga su’ulane bo ayôñ ésaé nkañete.

Mvuse ya valé, me nga bulane ke saé Karachi a Henry Finch ba Harry Forrest, mimfefé bemissionaire mi mbe mi ndeme kui Sikôlô ya Guilead. Ngo’o avale mbamba be mam ya nsisim be nga  ye’ele ma! Môs éziñ, bia mojañe Finch bi nga ke kañete Pakistan ya Nord. Bi nga kañete abui bôt é mbe é nyiñi’i minkôle si, bôte bete be mbe be kobô’ô Urdu, be mbe fe be nyeke’e be vô’ôlô Mejô me Zambe. Mvuse mimbu mibaé, be nga loene fe ma sikôlô ya Guilead; me nga bulane Pakistan ane mvolô njome mekonda. Bia be bobejañe belal, bi mbe bi too nda bemissionaire ya Lahore.

Éngôngol ajô é ne na, mbu 1954, bemissionaire ya Lahore be nga bi mbia mejô, nde wofise ya Bethel ô nga tabe ntindane ya vaa be. Be nga komekane fe ma amu me nga futi anyu dam mômane mete. Jam ete é nga taé ma nlem, me nga simesane na me loseya mfa’a ya nsisim. Me nga taté bulane Karachi, mvuse ya valé Londres, me sôñe’e na me mane yet mfa’a ya nsisim.

Akônda dame ya Londres é mbe é bili abui Bebéthelite. Mojañ éziñe ya wofise ya Béthel, Pryce Hughes, a mbe a wô’ô ma mintaé. Môs éziñ a nga kate ma na Joseph F. Rutherford, mojañ a mbe a tebele’e ésaé nkañete ya si ése, a nga komekane nye. Éyoñ a nga kômbô kate nye ane jam ete é nga boban, mojañe Rutherford a nga bame nye. Me nga kame na mojañ Hughes a simesan ajô ete a muñuk. A nga jô ma na, jam ete é nga taté bo nye mbia ôlune nlem. Ve a nga su’ulane yene na melebe mete me mbe mme yi’an, a me mbe ndeme ya na Yéhôva a nye’e nye. (Beh. 12:6) Mejô mete me nga nambe ma abui, a bo na me bi mbamba ñyenane mam.

Zia biyoñ éte, nane a nga zu fe Londres, a taté na a yé’é Mejô me Zambe a John E. Barr, nnye ate a nga su’ulane bo ébu’a jia ya Tin Ékôan. A nga yaé nsisim abui, a dubane mbu 1957. Be nga kate ma na tate fe a nga yé’é Mejô me Zambe a Bengaa be Yéhôva ôsusua na a wu.

Mbu 1958, me nga lu’u Lene, sita ya Danemark a nga zu nyiñe Londres. Mvuse mbu wua, bi nga biaé mon ôsu wongan, Jane, bi nga beta biaé bone befe benyin. Be nga ve fe ma abui mimbe’e akônda ya Fulham. Ve mbôle Lene a nga bo ntutuñ, bi nga yiane kôlô vôm aveb e mbe. Nde mbu 1967, bi nga ke tabe Adelaïde, si ya Australie.

Akônda dangan ya Adelaïde e mbe e bili minnôme miñwo’an 12. Be mbe mbia ya ayôñ ésaé nkañete. Nalé a nga bo na bia bese bi bo ayôñ mfa’a ya nsisim.

 Mbu 1979, bi nga biaé Daniel, mona tane wongan. Be nga bi nye ôkone ba loene fulasi na syndrome de Down *, a nji be na a nyiñ ayap. Azukui den, me ngenan me wô’ô aval étam ya kañete mintaé bi nga wôk. Nde bi nga nyoñe nju’u ya jalé miñyiane mié, teke vuane mi mi bone bevok. E mbe e kui’ na, Daniel a mane bo nyôle blum amu a jembane oxygène, nde e mbe e sili’i na, bi ji’a kee nye nda biañ. Ve akusa bo ôkone wé, Daniel a mbe mbia atyeñ, a wô’ô fe bôte mintaé. A mbe fe a nyeke’e mame ya nsisim. Éyoñ bia ye’elane na bia zu di, a mbe a ba’a mo mé, a sili nlô si, a jô a nleme wé ôse na “Amen!” Mvuse ya valé nje a mbe ve taté na a di.

Éyoñ Daniel a nga bi mimbu minyin, nde be nga bi nye Leuceumie sevère. Bia Lene bi mbe minleme ntya’an. Me nga buni na ma zu kone dépression nerveuse. Éyoñ jam éte é nga lôte bia nkôñ, njome mekônda wongan, Neville Bromwich, a nga zu jome bia. Alu éte, a nga wubane bia a yônôk, ane bia bese bi nga bôé ñyôn. Bi nga bi ngule nyul alu éte abui, amu a nga yeme tebe été jangan. A nga bulane awolo da ya mame tyé. A nga wu mvuse mon éyoñ. Awu dé é nga taé bia minlem abui. Ve bia jibi mintaé mite, amu bia yeme na te ke jôm éziñ é ne vaa Daniel nye’an Zambe été. (Bero. 8:38, 39) Bi ne ôjeja’a ya yene nye éyoñe Yéhôva a ye wômôlô bewu mfefé émo.​—Jean 5:28, 29.

Den, me biya becrise cardiaque bebaé, ve me ngenane mvendé ya akônda. Minju’u me nga bi, mi nga bo na me yeme wô’ô bôte bevo’o éngôngol, a yeme tebe été jap éyoñ ba tôbane minjuk. Me ne te tyi’i be mejô. Ve me wô’ô jeñe na me yem aval avé mam be nga tôbane me ényiñ, me nga mé mfasane wop, a mefulu map. Ma jeñe fe na me yem avale me ne su’u be, a aval me ne volô be na, be bo ane Yéhôva a yi. Ma nye’e me jôme bobejañe na me ve be ngule nyôl. Amu éyoñ ma ve môt mfe ngule nyôl, ma fe ma bi ngule nyôl.

Ma fe ma wô’ôtan avale ntili besam a nga jô na: “Éyoñe nleme wom ô nga jaé a [mbia] minsimesan, [Yéhôva a] nga volô ma, [a] nga ve ma avak.” (Bs. 94:19, Mfefé Nkôñelan) Yéhôva a nga su’u nda bôte jam éyoñ ése é nga tele minju’u été, a su’u fe ma éyoñ ése me nga tôban étibela’a, éyoñ ése me nga same, a éyoñ me nga kone dépression. Yaa, Yéhôva a nga liti fo’o ma na a ne ma Ésaa!