1-2. Aval ane Lot, minju’u mivé bekristene ba tôbane mie den?

 ÉYOÑE bia yene nyé mboone ya bisôk bôte ya émo ji ba bo, bia wô’ôtane fo’o ve ane Lot. “Nlem ô mbe ô taé [nye] abui amu mvite mame . . . bôte be nji be be tôñe’e metiñe be mbe be bo’o teke wô’ô nyé nge ôson,” amu a mbe a yeme’e na Ésa wongane ya yôp a vini mvite mboon éte. (2 P. 2:7, 8) Nkoon a mbe a ko Zambe woñ ô nga volô nye na a sa’ale mbia be mame bôte be mbe be bôma’ane nye be mbe be bo’ok. Bia fe bia nyiñ a bôte ba dañe ki bisi memvinda me Yéhôva nge ke ba ba bisi ki me. Akusa bo nalé, bi ne ke ôsu a ba’ale nye’ane bia nye’e Zambe nge bia ko nye woñ avale da yian.​—Mink. 14:2.

² Asu na a volô bia mfa’a ôte, Yéhôva a ve bia ngule nyul a mbamba melep a zene ya kalate Minkana. Bekristene bese, binga a befam, bongô a minnôm, be ne yene mfi ya melebe me ne kalate Minkana.

3. Minkana 17:3 a liti na bia yiane ba’ale minleme miangan amu jé? (Fombô’ô fe fôtô.)

³ Beta amu ôsu a tindi bia na bi ba’ale minleme miangane mfuban a ne na Yéhôva a lañe minlem. A yene mame bôte bevok be vo’o yen, a kôme yem avale môte bi ne. (Lañe’e Minkana 17:3.) Nge bia ke ôsu a tôñe melebe mé, a ye ve bia fane ya nyiñe nnôm éto. (Jean 4:14) Nalé a ye volô na nyé mame ya émo ji a minsos Satan a mimbia minsisime mié ba miase mi bo teke wone bia. (1 Jean 5:18, 19) Éyoñe bia ye ke ôsu a yemete élate jangan a Yéhôva, nye’an a ésemé bi bili be nye bia ye tu’a nen. Mbôle bi nji kômbô ve nlem Ésa wongan abé, ajô te bia vini mame mese me ne kee bia nsem. Ôsusua na bia ku ôlame ya bo mbia jam éziñ, bia yiane taté  sili biabebiene na: ‘Aval avé me ne bele bo jam é ne ve môt a nye’e ma abime di nlem abé?’​—1 Jean 4:9, 10.

4. Aval avé nkoone Yéhôva woñ ô nga volô sita éziñe na a bo teke ku meve‘ele?

⁴ Marta, kale jangane ja nyiñe Croatie é nga ye ku ôlame ya mbia nkeane binoñ, a jô na: “é nji be tyi’ibi asu dame na me wosane mbia b’asimesan a nkômbane ya bo mbia be mam. Ve woñe Yéhôva ô nga kamane ma.” b Aval avé woñe Yéhôva ô nga kamane nye? Marta a jô na a nga nyoñ éyoñe ya bindi mame me nga ye kui nye nge a nga ye nyoñe ntyi’ane ya bo mbia jam. Bia fe bi ne bo nalé. Mbia jam a ne kui bia nge bia bo melo a ne na, bia ye ve Yéhôva nlem abé a bo te kui na bi bi fane ya kañe nye nnôm éto.​—Mett. 6:5, 6.

5. Jé nkañete Léo ô ne ye’ele wo?

⁵ Éyoñe bia ko Yéhôva woñ, bia ye sa’ale mbia mewoso. Léo a nyiñe République démocratique du Congo, a nga tu’a yene jam éte. Mimbu minyine mvuse ndubane wé, a nga fubane mbia mewoso. A mbe a simesane na nté émien a bo ki mbia jam éziñ, a seme ki mise me Yéhôva. Ve mvuse mon éyoñ, mbia mewoso mé me nga tindi nye na a nyu meyo’o mbia nyuan a ku ôlame ya mbia nkeane binoñ. A nga taté na a simesane miñye’elane bebiaé bé be nga ve nye a mbamba be mam a mbe a bili éyoñ a mbe a kañe’e Yéhôva. Asu’ulane ya été é mbe aya? A nga beta taté na a yene mam avale da yian. A mvolane bemvendé, a nga beta bulane be Yéhôva. Den a kañe Yéhôva ane mvendé a nkpwa’a mefan a ne ngum aval.

6. Bia zu kobô ajô binga bevé bebaé?

⁶ Bi tame zu la’ase kalate Minkana kabetôlô  9, kabetôlô ate ba kobô ajô minga wua a ne ndem akut a minga mbok a ne ndeme fek. (fombô’ô Beromain 5:14;  Begalate 4:24.) Nté bia bo de, bia yiane ba’ale ôsimesane na émo Satan é ne ôlo ya mbia nkeane binoñ a ñyenane bingeñgeñe bia liti binga a befan minsoé. (Éphé. 4:19) Jôm éte é ne nya mfii éyoñe ji na bi ke ôsu a ko Zambe woñ a sa’ale mame me ne abé. (Mink. 16:6) Ajô te, bi kusa bo fame nge minga, bia bese bi ne bu’ubane melebe kabetôlô nyi a ve bia. Binga bete bese ba bañete bôte be ne teke “fek.” Minga ase ya été a jô be na: ‘za’a di nda jam.’ (Mink. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17) Ve bôte ba kañese minloone mite bese ba bi ki avale ma’ane da.

7. Minkana 9:13-18 a liti na jé ja kui bôte ba kañese mbañete akute minga? (Fombô’ô fe fôtô.)

⁷ Bi tame kobô ajô mbañete “akute minga.” (Lañe’e Minkana 9:13-18.) A bañete bôte ba jembane fe’e na be ke di nda jé, a jô’ô be a éva’a ése na: “Yale’e nné.” Nde jé ja kui bôte bete? “Miñwuan mi ne wôé.” Mejô mete ma bo na bi simesan éve’ela bi nga yen atata’a ya kalate Minkana. Bifuse bite bia liti na bia yiane tabe ntyel a “éza minga” a “minga bijabô.” Bia jô na: “Nda jé ja lumbu mfa’a ya awu.” (Mink. 2:11-19) Minkana 5:3-10 a kate fe bia na bia yiane tabe ntyel a avale “minga” afe, minga “mebo ma lumbu mfa’a ya awu.”

8. Ntyi’an ôvé ô ne sili na bi nyoñ?

⁸ Bôte ba vô’ôlô “akute minga” be bili na ba nyoñe ntyi’ane wu: Ye ba ye kañese mbañete wé nge momo? Éko éziñ é ne sili na bia fe bi nyoñ avale ntyi’ane te môs éziñ. Bi wô’ô bo aya éyoñe môt éziñ a jô bia na bi bo mvite mame ya bisôk nge ke éyoñe bia teme be nga liti mame bisôk bingeñgeñ?

9-10. B’amu bevé ba yiane tindi bia na bi sa’ale mbia nkeane binoñ?

⁹ Bi bili abui b’amu ya sa’ale mbia nkeane binoñ. “Akute minga” bia te jô de da jô na: “Mendim me ne ñwuban me ne éyôyok.” Jé é ne “Mendim me ne ñwuban?” Kalate Zambe a ve’e nkeane binoñe zañe bôte be ne nlu’an a bivôvoé mendim. (Mink. 5:15-18) Yéhôva a kañese na fame ba minga be ne nlu’ane mbe étame be bu’ubane nkeane binoñe zañe jap. Avale nkeane binoñ éte da selane fo’o a “mendim me ne ñwuban.” Mme mete ma yiane bo avale nkeane binoñe Yéhôva a tyili. Avale nkeane binoñ éte da boban asoé fo’o ve ane môt a wube jôm é nji bo énjé. “Mendim me ne ñwuban” me ne tu’a yené ve ane me ne éyôyok éyoñe bôte ba ke binoñe mbia nkeane ba simesane na teke môt a yeme jame ba bo. Ngo’o abim akute mfasan éte! Ba vuane na Yéhôva a yene  mame mese. Teke jôm éfe é ne ayôl ane jañele élat a Yéhôva, a teke jôm éziñ é ne bo “éyôyok” été. (1 Cor. 6:9, 10) Ve ane ô vaa nju’u ôte minju’u mife mi ne nya abuii.

¹⁰ Mbia nkeane binoñ a ne wo’o bia ôsone nyul, a bo na bi yene biabebiene zezé, nge ke be’e abum éza abe’e, a ne fe tyame menda me bôt. Bia ye liti na bi ne fek nge bia bo teke nyiine “nda” akute minga a bo teke di bidi bié. Ane ô vaa na mbia nkeane binoñ a ne wôé bia nsisim, ane fe so bia mbia b’akone be ne bo na bi ji’a wu. (Mink. 7:23, 26) Éfuse 18 ya kabetôlô 9 ja ke mane na: “Beyeñe bé be ne bido’o ya Shéol été.” Nsili ô ne na amu jé abui bôte da kañese mbañete medu’ane minga ate a too ke na wo kee be awu?​—Mink. 9:13-18.

11. Amu jé é ne angôndô ya abé ya yene befam a binga minsoé bingeñgeñ?

¹¹ Jame da dañe bo na bôte be ku ôlame mbia nkeane binoñ é ne bingeñgeñe bia liti befam a binga minsoé. Bôte béziñe ba simesane na mboone ôte ô vo’o ndeñele be. Jam éte é ne minsos, mbia bingeñgeñe bia telé bôte mbia été, bia bo na bôte ba yene bie be biasé bebien a bôte bevok. Nde fe bôte be tatéya na ba yene bie be wô’ô su’ulane bo alo ya été. Nde fe éyoñe mbia bingeñgeñe bi nyiineya môte nlô, é ne angôndô ya ayaé na a tyame bie boo wé. Jam afe é ne na ñyenane bingeñgeñe bia liti befam a binga minsoé bia volô ki bôte na be jalé minkômbane ya bisôk be bili, ve wo viane bo bo na minkômbane mite mi tu’a bo ngul. (Col. 3:5; Jacq. 1:14, 15) Ôwé, abui bôte da yene befam a binga minsoé bingeñgeñe be wô’ô su’ulane ku ôlame ya mbia nkeane binoñ.

12. Aval avé bi ne liti na bia sa’ale bingeñgeñe bi ne bo na bi bi mbia b’asimesan?

¹² Nde, bia bekristene bi ne bo aya nge bia teme mbia éve’ela a nga ku bia téléfône nge ke ordinateur? Bia yiane vaa mise mangan été été. Jam é ne volô bia na bi bo de é ne éyoñe bia bo teke vuane na jame bia dañe nyane de ényiñe jangan é ne élate jangan a Yéhôva. Bive’ela biziñe bi ne bo teke liti bôte be too minsoé, ve bi ne bo na bi bi mbia nkômbane ya mame ya bisôk. Amu jé bia yiane bie sa’ale? Amu bi nji yi na to’o ve mone nkômbane ya bo mbia be mame ya bisôk a bialé nleme wongan. (Matt. 5:28, 29) Mvendé éziñe ya Thaïlande é too jôé na David ja jô na: “Me wô’ô sili mamiene na: ‘To’o na bingeñgeñe bi nji liti binga a befame minsoé, ve ye Yéhôva a ye wô’ô mvaé nge ma ke ôsu a yene bie?’ Mfasan ôte ô wô’ô volô ma na me yeme fiale bingeñgeñe ma yen.”

13. Jé é ne volô bia na bi bo fek?

¹³ Bia ye kui na bi nyoñe mbamba mintyi’an éyoñe bia ko woñe ya bo mame Yéhôva a vini. Woñe ya Yéhôva ô ne “atata’a,” nge ke mbôka’a “ya fek.” (Mink. 9:10) Bia koone mejô mete atata’a ya kalate minkana kabetôlô 9, été ba kobô ajô minga a ne ndeme “nya fe’e.”

14. Mbañete ôvé bia koone wô kalate Minkana 9:1-6?

¹⁴ Lañe’e Minkana 9:1-6. Bifuse bite bia kobô ajô nyi a ne tyin a anjeñe ya fe’e ése Yéhôva, nnye ate a ne Nté ya biôme bise. (Mink. 2:6; Rom. 16:27) Été ba kobô ajô beta nda a bili mekône zañgbwal. Jam éte da liti na Yéhôva a ne fek a na a yeme nyoñe môt ase a kômbô tôñe fe’e jé ényiñe jé.

15. Jé Zambe a jô bia na bi bo?

¹⁵ Éve’ela minga a ne ndeme ya “nya fe’e” bia koone je kalate Minkana kabetôlô 9 ja liti bia na Yéhôva a ne Zambe a ne akap a  na a ve bia abui mbamba be mam. Bifuse bite bia liti bia na minga ate a bañete beyeñe nda jé asu na be ke di mbamba ñyamane tit, a nyu won a biôme a te mane kômesan. (Mink. 9:2.) Ve mvuse ya valé, aval éfus 4 a éfuse 5 ja jô: “[Nya fe’e] a jô ba be nji bi mbamba ñyenane mame na: ‘Za’a, mi di fembé jam.’” Amu jé bia yiane kañese mbañete minga nyi? Amu Yéhôva a yi na bone bé be bo fek a na be bo te wu. Yéhôva a yi ki na bi zu bo fek éyoñe bi tatéya juk. Jôm éte nje “a nane ba be ne zôsô nya ñyemane mam.” (Mink. 2:7) Éyoñe bia ko Yéhôva woñ avale da yian, bia ye bi nkômbane ya bo mame ma ve nye nlem avak. Bia vô’ôlô mbamba melep a ve bia a bi ne meva’a ya tôñe me.​—Jacq. 1:25.

16. Aval avé woñe Yéhôva ô nga volô Alain na a nyoñe mbamba ntyi’an, a asu’ulane ya été é mbe aya?

¹⁶ Bi tame zu yen aval avé nkoone Zambe woñ ô nga volô Alain na a nyoñe mbamba ntyi’an. Mojañ Alain a ne mvendé a too fe ñye’ele sikôlô a jô na: “Beye’ele bevo’o ya sikôlô be mbe be yene’e bingeñgeñe bia liti befam a binga minsoé ane zene ya yé’é avale be ne tu’a yeme ke binoñ.” Ve Alain a mbe a yeme’e na ñyenane mam ôte ô nji bo été. Alain a jô na: “Mbôle ma ko Yéhôva woñ, me nga ben a ngul ése na ma yene ki mbia bingeñgeñe bite. Me nga kate fe beye’ele bevok amu jé ma bene yen aval bingeñgeñ éte.” A nga tôñe melebe ya “nya fe’e” mme mete ma jô na “wulu zene ya fek.” (Mink. 9:6) Ntyi’an Alain a nga nyoñ ô nga nambe abui beye’ele ya sikôlô wé, abui ya été é nga yé’é Kalate Zambe a bevok ba tabe bisulane biangan.

17-18. Bibotane bivé bôte ba kañese mbañete “nya fe’e” ba ye bi, a mbamba be mame bevé be ne bi? (Fombô’ô fe fôtô.)

¹⁷ Yéhôva a nga belan éve’ane minga a ne ndem akut a minga a ne ndeme fek asu ya na a liti bia aval avé bi ne bi mbamba ényiñe melu ma zu. Bôte ba ke mbañete “akute minga” ba simesane fo’o ve mone “mvaé” be ne bi étun éyoñ, asoé été. Nya ajô a ne na, be ne avale bôte da jô bebiene na mbu’uban ényiñe den, ve ba vuane na mame ba bo ma ye soo be bedu’u melu ma zu. Asu’ulane dap é ne “bido’o ya Shéol été.”​—Mink. 9:13, 17, 18.

¹⁸ Bôte ba kañese mbañete “nya fe’e” ba selane bôte bete nya abuii! Be ne mevak amu be bili jôm ése ja sili be asu na be ba’ale élate jap a Yéhôva. (Ésa. 65:13) A zene ya be nkulu mejô Ésaïe, Yéhôva a nga jô na: ‘Tuka’a vô’ôlane ma, a mi di jôm é ne  mvaé, a nsisime wônan ô yene’e mvaé a mbamba be mam.’ (Ésa. 55:1, 2) Bia yé’é na bia nye’e mame Yéhôva a nye’e a vini mam a vini. (Bsa. 97:10) A bia bi benya meva’a éyoñe bia bañete bôte bevo’o na be zu bu’ubane “nya fe’e.” Ane ve ane bia Yôtane “mevôme ya nlame wo dañe mbetane yôp na: ‘Môt ase a dimine mam, a yale’e nné.’” Bibotane bôte ba kañese nloone wongan a bi biabebiene bia bi bi nji bo fo’o ve asu éyoñe ji étam. Bia ye libi a bia ye ve bia fane ya “nyiñe” nnôm éto nté bia ye ke ôsu “wulu zene ya fek.”​—Mink. 9:3, 4, 6.

19. Aval Ecclésiaste 12:13, 14 a liti, ntyi’an ôvé bia yiane nyoñ? (Fombô’ô fe nka’ale ô ne nlô ajô na, “ Nkoone Yéhôva woñ ô ne mfi asu dangan.”)

¹⁹ Lañe’e Ecclésiaste 12:13, 14. Ngo’o nge woñe bia ko Yéhôva ô ne ba’ale minleme miangan a volô bia na bi ba’ale élate jangan a Yéhôva a ke ôsu a bi mbamba ntabane nté bia ke ôsu a nyiñe memane ya mbia émo nyi. Woñe Yéhôva ôte wo volô bia na bi ve ngule ya bañete bôte bevo’o na be zu labe “nya fe’e” a bu’ubane nye.