Bebiaé bame be nga kôlô Estonie éyoñe ya Beta Bita bi baa a ke nyiñe Allemagne, nne me nga bialé wôé. Éyoñe be nga biaé ma, bebiaé bam be nga taté na ba kômesane na be ke nyiñe Canada. Nda bi nga taté tabe é mbe fefel Ottawa, e Canada, a mbe mone nda, bekube fe be nyiñ été. Bi mbe angôndô ya azoé, ve bi mbe bi bili metyi mekube ya di mame tyé mese.

Môs éziñ, Bengaa be Yéhôva be nga lañe nyia wome kalate Nlitan 21:3, 4. Mejô ya éfus éte me nga nambe nyia wom angôndô, ane a nga taté na a yôn. Fese ya benya mejôô é nga yaé bebiaé bame minlem angôndô ya avôl, ane be nga duban.

Bebiaé bame be mbe angôndô ya ayôñe nsisim akusa bo be mbe teke kôme yeme kobô Anglais. Bebé môs éwônga ôse, to’o éyoñe pepa a mbe a saék ngum alu vôme ba lui bityé e Sudbury, Ontario, a mbe a za’a nyoñe bia mone kale wome Sylvia na bi ke nkañete. Sondô ase nda bôte jangan é mbe é yé’é Nkume mmombô a bete. Mema ba Pepa be nga ye’ele ma na me nye’e Yéhôva. Nalé a nga tindi ma na me nyoñe ntyi’ane ya ve Yéhôva ényiñe jam mbu 1956, valé me bili mimbu awôm. Éyoñ ése ma simesan abim avé bebiaé bame be mbe be nye’e Yéhôva, nalé a ve ma ngule nyul a bo na me bi éva’a ya ke ôsu a kañe Yéhôva.

Éyoñe me nga mane sikôlô, me nji be me beta dañe bem ôsimesane wome mame ya nsisim. Me mbe me simesane na nge me nyoñ ésaé nkpwa’a mefan ma ye ke bi abime moné da sili asu na me tôé nsôñane wome ya ke mesi mesi. Me nga yen ésaé station radio éziñ a mbe vôme bi mbe bi too a me nga nye’e ésaé éte angôndô. Ve me mbe me saék alu, ajô te me nga taté na ma bu’u bisulan a bi mbia mewoso. Mvuse ya valé, mone môte ya nleme wom a nga taté na a tindi ma na me bo mintyendane miziñ ényiñe jam.

Me nga ke Oshawa, Ontario. Nne me nga tôbane Ray Norman, a kale jé Lesli, a bekpwa’a mefane befe wôé. Bese be nga nyoñe ma a ôsesa. Me nga yene be be too angôndô ya mevak, a nalé a nga bo na me tu’a fas aval avé ma yiane belan ényiñe jam. Be nga lebe ma na me nyoñ ésaé nkpwa’a mefan, ane me nga nyoñe je Ngon ébulu ya mbu 1966. Me mbe mevak me bu’ubane fe ényiñ. Ve mame méziñe me nga kui ényiñe jam atemetem a tyendé je.

Nté me mbe sikôlô, me nga jalé afep asu na me ke saé Béthel ya Toronto, e Canada. Mvuse ya valé, éyoñe me mbe me bo’ok ésaé nkpwa’a mefan, be nga  bañete ma na me ke saé Béthel mimbu minyin. Ve me mbe me nye’e Lesli angôndô ya abui, ajô te me mbe me ko woñe na nge me kañese na ma ke saé Béthel, me ne bo teke beta yene Lesli môs éziñ. Éyoñe me nga mane ye’elane Yéhôva, me nga tyi’i na ma kañese ke saé Béthel. Ve nlem ô nga bo ma angôndô ya mintaé éyoñe me nga ke ya’ane Lesli.

E Béthel, me nga saé vôme ba sôbe biyé, mvuse ya valé be nga jô ma na me bo ntili bekalate. Lesli ki a mbe nkpwa’a mefan a ne ngum avale Quebec. Me mbe me jeñe’e na me yem avale Lesli a ne éyoñ ése, a me mbe me sili’i mamiene nge me nga nyoñe fo’o mbamba ntyi’an. Me nga teme be nga kate ma na ba ke fe bañete Ray, ndôme Lesli e Béthel. Bia nye bi mbe bi too étune nda jia! Nalé a nga volô ma na me beta taté na ma laan a Lesli. Bia Lesli bi nga lu’ane môse me nga bo mimbu minyine Béthel, Ngone baa é too melu 27, mbu 1971.

Be nga jô bia Lesli na bi ke ékôane bekristene ja kobô Fulasi e Quebec. Mvuse bone mimbu, me nga teme be nga jô ma na me bo njome bikôane bekristen, valé me bili mimbu 28. Me mbe me simesane na me ngenane mongô a na me nji bi abui ñyeman, ve mejô bia koone me kalate Jérémie 1:7, 8 me nga ve ma ngule nyul. Lesli a nga bo abui b’accident metua, nde fe a mbe a kate ji’a ke ôyo. Nde aval avé bi mbe ve bo ésaé ya jome bikôane bekristen? Lesli a nga jô na: “Nge Yéhôva a jô na bi bo jam éziñ, nga bia yiane jeñe na bi bo de?” Bi nga kañese ésaé éte a bi nga bu’ubane je mimbu 17.

Ésaé njome bikôane bekristen é mbe é nyoñe’e ma abui éyoñ, nalé a nga bo na me bo teke dañe nyoñe ngap a Lesli. Me nga yiane yé’é jam afe. Ndibe tyé môse Mondé éziñe môt a nga zu kute mbé wongan. Éyoñe me nga ke fombô, teke yene môt, ve me nga yen ékpwaé é too njalan a mbamba be biôm asu pique-nique. Ékpwaé éte é mbe é bili fromage, bibuma ya di, belet, ñyombé meyok, bilaé, ôkala ya tabe a mone kalate, ve teke éyôlé môt a ke tili nye. Mone kalate ate a mbe a jô’ô na: “Kele’e nyô ngale pique-nique.” Môs ôte ô mbe fo’o mbamba môs, a vian ô mbe ô fa’ék. Ve me nga kate Lesli na me vo’o ke amu me bili minkañete ya kômesan. A nga wô’ô fo’o jame me nga jô nye, ve a mbe éyôé. Éyoñe me nga ke tabe na ma kômesane minkañete, mone môte ya nlem a nga taté na a bôme ma. Me nga simesane mejô me ne kalate Beéphésien 5:25, 28. Yéhôva a jô ma éfus éte na ma yiane semé avale minga wom a wô’ôtane mam. Éyoñe me nga mane ye’elan, me nga jô Lesli na: “Nkelek,” a nga wô’ô jam éte angôndô ya mvaé. Bi nga ke tabe mbamba vôme fefele ôsôé, a bi nga lôt angôndô ya mbamba éyoñe nsamba. Me nga kui fe na me kômesane minkañete miam.

Ésaé ya jome bikôane bekristen é mbe é soo bia abui mevak, bi mbe bi jome’e bikôane bekristen ataté Colombie-Britannique akekui Terre-Neuve. Me nga jalé nkômbane me mbe me bili aso mongô na me ke abui mesi. Me mbe me kômbô ke sikôlô ya Galaad, ve me nji be me kômbô bo missionnaire. É  mbe é yené’é ve ane bemisionnaire be ne ngum avale bôt, a me mbe me simesa’ane na me vo’o bo missionnaire môs éziñ. Me mbe fe me ko woñe na be lôme bia Afrika vôme bita a akone bi ne. Me mbe me nye’e ényiñe ya Canada.

Mbu 1992 éyoñe be nga yoon ésaé jangane mesi ya post-Soviétiques, be nga sili bia nge bia kômbô ke saé ane bemissionnaire Estonie. Bi mbe fe’e ne vema, ve bi nga ye’elane Yéhôva a lat a mbañete ôte. Éyoñ éte bi nga beta jô biabebiene na: ‘Nge Yéhôva a jô bia na bi bo jam éziñ, nga bia yiane ve ngule ya bo de?’ Mvuse ya valé, bi nga kañese, a me nga jô mamiene na a nji bo ane nge ba te lôme bia Afrika.’

Été été bi nga taté na bia yé’é nkobô ya Estonie. Mvuse bone bengon, be nga jô bia na bi jome bikôane bekristen. Bi mbe bi yiane jome bikôane bekristene 46 a mengôse bekañete ya Lituanie, Estonie, Lettonie a Kaliningrad, e Russie. Nalé a tinane na, me mbe me yiane yé’é nkobô Letton, Lituanien a Russe. Jam éte é nji be tyi’ibi. Ve bobejañe be mbe mevak éyoñe be nga yene ngul ése bi mbe bi va’a asu na bi yé’é minkobô mite, a nalé a mbe a va’a bia ngule nyul. Mbu 1999, be nga yoone wofise wo tebele ésaé jangan Estonie, a me nga bo ébu’a jia ya wofis ôte. Me nga saé a mojañe Thomas Edur, Lembit Reile, a Tommi Kauko.

Bi nga tôban abui bobejañe be nga kee be Siberie. Akusa bo be nga tibili be nda mimbôk a kandé be a menda me bôte map, be nji ba’ale ôlune nleme nge ki ba’ale ôviti’i ziñ. Be nga ke ôsu a bo ayôñ ésaé nkañete a ba’ale ava’a dap. Nalé a nga volô bia na bi yeme na bi ne kui na bi jibi minju’u bia tôbane mie a ba’ale ava’a dangan.

Bi nga saé ngul abui mimbu teke nyoñ awo’on, ajô te Lesli a nga taté na a wô’ô nyul angôndô ya nte’an. Bi nji be bi yeme’e jam é mbe é bo’o na nyul é bo nye nte’an avale éte. Ane bi nga kôme yene na é ne mfi na bi bulane Canada. Mimfasebane mi nga liti na a kone fibromyalgie. Éyoñe be nga bañete bia sikôlô bobejañ ba tebele bewofis a binga bap a nga bobane Patterson, New York, États-Unis, me nji be me yeme’e na bi ne ngule ya tabe sikôlô ate. Ve éyoñe bi maneya ye’elane Yéhôva abui biyoñ, bi nga tyi’i na bia ke sikôlô. Yéhôva a nga botane ntyi’ane bi nga nyoñ. Éyoñe bi mbe sikôlô ate nje Lesli a nga saéban. Nalé a nga volô na bi bo ngule ya beta kee ésaé jangan ôsu.

Alu éziñe mbu 2008, bi too Estonie, me nga teme wofise wo tebele ésaé ya si ése ô nga loone ma a sili ma nge bi ne ngule ya ke saé Congo. Me mbe fe’e ne vema, e dañedañe mbôle be mbe be yii na me yalane be tyé kpwa. Me nga tyi’i na ma ye ke kate Lesli jam éte alu éte amu me mbe me yeme’e na a ne bo teke ke ôyo ngum alu. Ve môt a nga bo teke ke ôyo alu éte a mbe ma, me nga lôte ngum alu me ye’elane Yéhôva, me kate’e nye mame me mbe me bo’o na me ko woñe ya ke Afrika.

Tyé kpwa, éyoñe me nga kate Lesli jam éte, ane bi nga jô biabebiene na: “Yéhôva nnye a jô bia na bi ke Afrika, aval avé bi ne yeme na bi ne  bo ésaé éte nge bu’ubane je nge bi nji taté ve’ele bo je?” Éyoñe bi boya mimbu 16 Estonie, ane bi nga ke e Congo Kinshasa. Wofise ya wôé ô mbe ô bili abeñ afube mesam, mbamba vôme ya tabe. Jôm ôsu Lesli a nga taté futi étune nda jangan é mbe mone carte bi mbe bi bili Canada. Carte éte é mbe ntilane na: “Same’e vôm ô ne mbéan.” Mame méziñe me nga bo na mevak bia bi ésaé Yéhôva me tu’a nen, aval ane; e tabe bisulan a bobejañ, e wulu meyé’é me Bible a mbamba be mame bi nga bi ésaé missionnaire. Ane éyoñ é nga lôt, bi nga bi fe mvome ya ke jome bewofise 13 ya mesi mefe ya Afrika. Nalé a nga ve bia fane ya yen aval avé ékôane Yéhôva é ne njalan a bôte mevale meva be bili angôndô ya mbamba mefulu. Me nji be me beta ko Afrika woñ, a bia ve Yéhôva akiba amu a nga ve bia fane ya ke bo nye ésaé wôé.

Éyoñe bi nga kui Congo, bi nga taté na bia di avale bidi bi nji ve’ele simesane na bi ne di môs éziñ, aval ane bilôñelalôñelan. Ve éyoñe bi nga yen ane bobejañe ba nye’e bie a di bie, bia fe bi nga taté na bia di bie a nye’e bie.

Bi mbe fe bi kele’e Est ya si éte asu na bi ke ve bobejañe ngule nyul a ve be bone be biôme be mbe be sili be. Beze mimfaka be mbe be bo’o ézezame minlame ya wôé, be bo’o binga a bongô abé. Abui bobejañ é mbe angôndô ya azoé, ve akusa bo nalé be mbe be bili ngule ndi nlem a lat a ñwômane miñwuan, be mbe be nye’e Yéhôva, be wulu’u fe ba’aba’a a ékôane jé. Jam éte é nga nambe bia angôndô ya abui. Nalé a nga volô bia na bi tu’a fase biabebiene a yen avale bia kañe Yéhôva asu na bi kôme yemete mbunane wongan. Bobejañe béziñe be nga jañele menda map a mefube bidi map. Nalé a nga ye’ele ma na môt a ne jañele biôme bi mo bié angôndô ya avôl, ve jame da dañe mfi é ne élate bi bili a Yéhôva. Akusa bo ngule minju’u éte ése, bobejañe ba tatane ki éyoñ ése. Mbamba été nsisime wop a nga volô bia na bi jibi minju’u mise bia tôbane mie, a akone dangan a ayo’o ése.

Jam afe é nga kui bia atemetem. Be nga jô bia na bi ke saé e wofise wo tebele ésaé e Hong Kong. Bi nji ve’ele simesane na bi ne nyiñe Asie môs éziñ! Ve éyoñe bi maneya yene mame mese Yéhôva a nga bo  bia bevôme bese bi nga ke, bi nga kañese mbañete ôte. Mbu 2013, bi nga Kandan a bidima bemvôé bangane ya Afrika bi yônô’ô, teke yeme jame da yange bia ôsu.

É nji be tyi’ibi ya ke nyiñe Hong Kong, amu tison éte é mbe njalan a bôte mevale meva. Jam éte é mbe fo’o beta ntyendan asu dangan. Nkobô Cantonais ô mbe angôndô ya ayaé. Ve bobejañe be nga nyoñe bia a ôsesa, a bi nga nye’e bidi ya wôé angôndô. Ésaé é nga nen avôl si éte, ajô te é nga sili na be nene wofise wo tebele ésaé, ve menda me nga bete tañ angôndô ya abui. Ajô te, Tin ékôan é nga tyi’i na ja zu mane kuane menda be mbe be bala’ane me asu wofis. Mbu 2015, be nga lôme bia Corée du Sud, a bia ke ôsu a saé wôé azukui den. Bia yiane fe beta yé’é nkobô ôfe, a nkobô ôte ô nji bo tyi’ibi. Akusa bo bia kate kui na bi kôme yeme kobô nkobô ôte, ve bobejañ a besita ba ve bia ngule nyul éyoñe ba jô bia na bi nga kobô Coréen abim éziñ.

É nji bo tyi’ibi ya taté na bia jeñe mimfefé bemvôé éyoñ ése, ve bi nga yene na éyoñe bia ve ngule ya liti bôte bevo’o fulu anyep bi ne kui na bi ji’a yeme be. Bi nga yene na mame ma bo na bobejañe be selane me ne tyotyôé a dañe mame be bili fufulu a na éyoñe Yéhôva a nga té bia, a nga ve bia ngule ya yoone minleme miangan a fane ya wô’ôtane nye’ane bemvôé bangane ba liti bia.​—2 Cor. 6:11.

Bi nga yene na bia yiane kañese bôte bevok avale Yéhôva a bo, a bem ôsimesane wongane mame ma liti na Yéhôva a nye’e bia a mame ma liti na nnye a wulu binyiñe biangan. Éyoñe bia kômbô bili atek a éyoñe bia sili biabebiene nge bobejañ a besita ba nye’e bia, bi wô’ô beta lañe bekalate bemvôé bangane be nga tili bia. Bi nga yen aval avé Yéhôva a mbe a yalane meye’elane mangan éyoñe a mbe a va’a bia ngul, a bôé fe bia nleme si.

Ane mimbu mi nga lôt, bia Lesli bi nga yene na é ne nya mfii na môt ase ya be bia a ve nyu mbok éyoñe jé, to’o bi yeme aval avé. Bi nga yene fe na é ne mfi ya woé éyoñe bia bo bikop, e dañedañ éyoñe bia yé’é mfefé nkobô. Ngô’é ése bia ve ngule ya fase mbamba jam a ne tindi bia na bi ve Yéhôva akiba.

Nya ajô a ne na, me nji simesane môs éziñe na me ne bo missionnaire nge nyiñe si fe. Ve me nga kôme yen a mise mame na jam ése é ne boban a mvolane Yéhôva, a nalé a nga soo ma mevak. Ma beta simesane mejô nkul mejô Jérémie a nga jô na: ‘A Yéhôva ô du’uya ma.’ (Jér. 20:7) Ôwé, Yéhôva a nga ve bia abui mbamba be mam atemetem, bibotane bi nji be bi buna’an. To’o nkômbane wome ya ke mesi mesi me bete avion, a nga jalé fe wô. Bi nga ke abui bevôme me nji ve’ele simesane na me ne kui éyoñe me mbe mongô, bi nga jome fe bewofise ya becontinent betan. Ma beta ve Lesli akiba amu a nga su’u ma a nlem ôse bevôme bese be nga ke ba lôme bia.

Bia jeñ éyoñ ése na bi bo teke vuane za nnye bia bo ésaé a amu jé bia bo je. Bibotane bia bu’ubane bie dene bi ne fo’o ve mon éve’ela ya mbamba be mame bia ye bu’ubane me nnôm éto melu ma zu éyoñe Yéhôva a ye “kui wo [wé] A jalé nkômbane ya jôm ése é vee.”​—Bsa. 145:16.