Kalate Zambe a ve ki éyalane ya nsili ôte. Ve a kate bia mame méziñe me ne volô bia na bi yem amu jé be nga tyi’i na ba bulane ki Nazareth éyoñ éte.

Éngele a nga kate Marie na a ye nyoñ abum a biaé mon. Éyoñ éngele a nga kate foé éte, Marie ba Joseph be mbe be nyiñi’i Nazareth, tisone ya Galilée. (Luc 1:26-31; 2:4) Mvuse ya valé, éyoñe be bulaneya Égypte, be nga beta ke Nazareth. Yésus a nga yaé wôé a bo môte ya Nazareth. (Matt. 2:19-23) Jôme te nje éyoñ ése bia kobô ajô Yésus, Joseph, a Marie bia kobô fe ajô tisone ya Nazareth.

Marie a mbe a bili évuvuman é too jôé na Élisabeth, é mbe é nyiñi’i Judée. Élisabeth a mbe minga prêtre éziñ a too jôé na Zacharie, a nga su’ulane fe bo nyia Jean Baptiste. (Luc 1:5, 9, 13, 36) Marie a nga ke jom Élisabeth, a nga bo ngon élal a too ba nye e Judée. Mvuse ya valé Marie a nga bulane Nazareth. (Luc 1:39, 40, 56) Jôme te nje Marie a mbe a kôme’e yeme ngoto éte.

Mvuse ya valé, Joseph a nga kôlô Nazareth a ke Bethléhem amu beromain be nga jô na môt ase a yiane ke “tiliban” e “tisone jé.” Nkulan ajô ô mbe fe ô jô’ô na Messie a yiane bialé Bethléhem. (Luc 2:3, 4; 1 Sam. 17:15; 20:6; Mich. 5:2) Éyoñe Marie a maneya biaé Yésus, Joseph a nji be ve bo na be bulane Nazareth a wulu abim ayabe dulu éte be bili mone ntyene mone mo. Ane be nga tyi’i na ba tabe Bethléhem amu Bethléhem a mbe fo’o ve kilimita ébul a Jérusalem. É mbe tyi’ibi asu dap na be kee mone wop temple a bo metuna’a aval atiñ é mbe é jô’ôk.​—Lév. 12:2, 6-8; Luc 2:22-24.

Éngele Zambe a nga taté jô Marie na mon a yiane nyoñ “éto njôane David” a na a yiane bo “njô bôt.” Éko éziñe Joseph ba Marie be nga yene na é ne mfi na Yésus a bialé tisone David. (Luc 1:32, 33; 2:11, 17) Nge simesane na é ne mfi na be tabe valé asu na be yene nge Zambe a ye kate be jame ba yiane bo mvuse ya valé.

Bi nji yem abim éyoñe be mbe be tabeya Bethléhem éyoñe b’astrologue be nga so. Ve éyoñ éte Joseph ba Marie be mbe be nyiñi’i nda éziñ a mone wop a too “étume mone,” sa ke ntyen. (Matt. 2:11) Da yené ve ane be nga tabe ayabe Bethléhem ôsusua na be bulane Nazareth.

Hérode a nga jô na be wôé “bobefame bese be bili mimbu mibaé, a ba bese be ngenane teke kui ôkala ôte.” (Matt. 2:16) Éngele Yéhôva a nga kate Joseph na avale jam éte da ye kui, ane be nga tup a ke Yésus Égypte. Be nga tabe wôé akekui éyoñ Hérode a nga wu. Mvuse ya valé, Joseph a nga kee nda bôte jé Nazareth. Nde amu jé be nji beta bulane Bethléhem? Amu melu mete Archélaüs, mone Hérode nnye a mbe njôô bôte ya Judée. Môt ate a mbe angôndô ya njet. E Nazareth nnye Joseph a mbe ve yale Yésus teke ko jôm éziñe woñ.​—Matt. 2:19-22; 13:55; Luc 2:39, 52.

Joseph a nga wu ôsusua na Yésus a wu asu na a ve bôte bevok fane ya ke nyiñe yôp été. Nalé a liti na Joseph a ye wômô asu na a zu nyiñe si va. Abui bôte da ye bo ngule ya sili nye mame mefe a lat a ntyi’ane ba Marie be nga nyoñe na ba tabe Bethléhem mvuse abialé Yésus.