1-2. (a) Amu jé mimfefé belu’u mia yiane tabe Yéhôva mebun? (Besam 37:3, 4) (b) Jé bii yen ayé’é di?

YE Ô mbeme luk, nge ke na ô ndeme luk? Nge e ne nalé, wônaa ô bili nkômbane ya bu’uban ényiñ a môte wo nye’e. Ve nya ajôô a ne na ényiñe ya nda aluk é nji bo nkone nkon. Nde fe, minju’u belu’u ba tôbane mie, a mintyi’an ba nyoñ, mi ne bo na be bu’uban alu’u dap mimbu mimbu nge momo. Nge mia tabe Yéhôva mebun, mii nyoñe mbamba mintyi’an, élat é ne zañe jenan ja ye bo ngul, a mii nyiñe mevak été. Ve nge mia bo teke tôñe melebe me Yéhôva, mii tôbane minju’u mii soo mia nlô mintaé, a mia ye ke bi atañ avak.​—Lañe’e Besam 37:3, 4.

² Akusa bo nlô ajô wu wo dañe fombô mimfefé beluk, ve minju’u bia zu yen ayé’é di mi ne kui belu’u bese. Wo zu kobô ajô bebo bisaé be Yéhôva ya melu mvus, a jame minkañete miap mi ne ye’ele bia. Minkañete mite mii ve bia melebe me ne volô bia abui mefase ya ényiñe jangan, a nda alu’u jangan. Bia zu fe yene miñye’elane minkañete belu’u béziñe ya den mi ne ve bia

3-4. Minju’u mivé mimfefé belu’u mi ne tôbane mie?

³ Bôte béziñe be ne lebe belu’u na be nyiñ aval abui bôte da nyiñe den. Bebiaé a bivuvumane biap be ne tindi be na be ji’a biaé bon. Bemvôé bap a bibu’a ya menda me bôte map be ne fe lebe be na be lôñe nda a jale je a akum.

 ⁴ Nge belu’u ba tabe ke ntyel, be ne nyoñe mintyi’ane mi ne bo na be yem a bikôla. Jam ete e ne ñhe tindi nnôm ba ngale na be saé abui asu na be ya’ane bikôla bite bise. Mvuse ya valé, bisaé bite bi ne mane nyoñ éyoñe jap ése aval e ne na, teke fe éyoñe ya bo ayé’é étam, ayé’é ya nda bôt, nge ésaé nkañete. Nnôm ba ngale be ne fe taté na ba bu’i bisulan amu ba yiane saé to’o éyoñ awolo ésaé é maneya, asu na be kô’ôlane be moné, a na te ba jañele asu ésaé dap. Éyoñe ba bo nalé, ba viane sube mvome ya bu’ubane bibotan ésaé Yéhôva é ne soo be.

5. Jé nkañete Klaus ba Marisa wo ye’ele bia?

⁵ Éyoñe bia fombô aval abui bôte da nyiñe den, da kôme yené na éyoñe môt a telé njeñan akum ôsu ényiñe jé, a nyiñe ki mevak été. Tame yen jame Klaus ba minga wé, Marisa, be nga yé’é mfa’a ôte. * Éyoñe be lu’an, bebaane be mbe be bili mesu m’ésaé me mbe me nyoñe’e be abui éyoñ, be bili fe abui biôm bi mo. Ve be nji be be bili benya meva’a. Klaus émien a meme na: “Abim akum bi mbe bi bili e mbe e lôtô’ô abim e mbe e sili’i bia. Nde fe na, bi nji be bi bili minsôñane ya nsisim. Ve nya ajôô a ne na, ényiñe jangan é nji be tyi’ibi, a bi mbe bi tyelé’é nleme yôp kom ése.” Éko éziñe wo fe ô yeneya na éyoñe wo telé njeñan akum ôsu, nalé a soo ke wo benya meva’a. Nge e ne nalé, te bili atek. Minkañete mi bobejañ be ne mbamba bive’ela mfa’a ôte mi ne volô wo na ô bo mintyendane mia sili. Bia taté zu yene jame nkañete Njôô bôte Josaphat ô ne ye’ele beluk.

6. Aval avé Njôô bôte Josaphat a nga tôñe melebe bia koone me Minkana 3:5, 6 éyoñ a nga tôbane beta njuk?

⁶ A beyôm, ye mimbe’e mienane mia lôte mia nkôñ biyoñ biziñ. Nge e ne nalé, nkañete Njôô bôte Josaphat ô ne volô mia. Mbôle a mbe Njôô bôt, Josaphat a mbe a yiane nyoñe ngab a bôte bese ya ayoñe dé. Jé é nga volô nye na a be’e beta mbe’e ate. A nga bo jam ese a mbe ngule ya bo. A nga yemete bitisone ya Juda, a bôndé fe beta nkane bita a bili bezimbi e lôte 1 160 000. (2 Mka. 17:12-19) Mvuse ya valé, Josaphat a nga tôbane beta njuk. Beta nkane bita Beammonite, Bemoabite, a bôte ya minkôle ya Séir, be nga zu jeñe Josaphat, nda bôte jé, a ayoñe dé mintañete. (2 Mka. 20:1, 2) Nde, Josaphat a nga bo aya? A nga sili Yéhôva mvolan a ngul. A nga tôñe melebe ya kalate Minkana 3:5, 6. (Lañek.) Josaphat a nga ye’elane Yéhôva a éjote nyul ése. Bia koone meye’elane mé kalate 2 Minkañete 20:5-12. Ma liti abim avé Josaphat a mbe a too Yéhôva mebun. Aval avé Yéhôva a nga yalane nye?

7. Aval avé Yéhôva a nga yalane meye’elane me Josaphat?

 ⁷ Yéhôva a nga yalane Josaphat a zene ya be mone Lévite a too jôé na Jachaziel. Yéhôva a nga jô nye na: “Kômane bité, teba’an ne séé, a yen nyiane Yéhôva ô ne be mia.” (2 Mka. 20:13-17) E ne été na bôte be nji be be tebe’e ne séé éyoñ be ne nseñe bita, ve nya ajôô a ne na abendé ete e nji be di môt a binam. Yéhôva nnye a nga jô na be bo nalé. Mbôle Josaphat a mbe a too Yéhôva mebun, a nga tôñ abendé ete. Éyoñe ba be bôte bé be nga ke tôbane besiñe bap, a nji telé biwôlô bebo bita ôsu, a nga viane telé beyia bia ôsu. Ane Yéhôva a nga tôé ngaka’a a nga bo Josaphat. A nga kpwéé besiñe bap si.​—2 Mka. 20:18-23.

8. Jé nkañete Josaphat wo ye’ele beyôm?

⁸ A beyôm, nkañete Josaphat ô ne ye’ele mia abui mam. Mi be’e mbe’e ya nyoñe ngab a menda me bôte menan. Ajô te, mia saé a ngul ése asu na mi toñe me a kamane me. Éyoñe mia tôbane minjuk, mi ne simesane na miabebien mi ne ngule ya dañe mie, ve mi nji yiane ve’ele ku ôlame ya tabe ndi a fe’e jenan. Nde, éyoñe wo laan a Yéhôva mia nye bebaé, ja’é nye fek. Yoé fe Nye nleme wôé éyoñe mia nyo ngal mia ye’elan. Yé’é Kalate Zambe a bekalate Tiñ ékôane ja kuli asu na Yéhôva a liti wo zene ya tôñ. Mvuse ya valé, tôñe’e melebe wo te bi. Bôte béziñe be ne kate wô’ô mbamba mintyi’ane wo nyoñ a zene ya Kalate Zambe. Éko éziñ be ne jô jô na ô ne akut. Bôte bevo’o ki be ne lebe wo na ô jeñe moné, a kôan abui akum, amu ba simesane na akum ete nde dé ve wo mbamba ényiñ. Ve te ve’ele vuane nkañete Josaphat. A nga tabe Yéhôva mebun, a liti de a mimboone mié. Yéhôva a nji ve’ele samele mbo ésaé wé ate, a Nye fe a ye ke samele wo. (Bs. 37:28; Beh. 13:5) Mam mevé mefe belu’u be ne bo asu na be nyiñe mevak été?

9. Jé bi ne jô a lat a nkulu mejô Ésaïe ba ngal?

⁹ Ésaé Yéhôva nje é mbe é dañe mfi ényiñe nkulu mejô Ésaïe ba minga wé. Ésaïe a mbe nkulu mejô, éko éziñe minga wé fe a mbe a nyoñe’e ngab ésaé éte, amu Kalate Zambe a loone nye na “nkulu mejô minga.” (És. 8:1-4) Ésaïe ba minga wé be mbe be telé’é ésaé Yéhôva ôsu ényiñe jap. Teke bisô na ba liti belu’u ya den angôndô ya mbamba éve’ela.

10. Éyoñe belu’u ba yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe, aval avé jam ete e ne volô be na be tu’a bo Yéhôva ésaé a ngule jap ése?

¹⁰ Belu’u ya den be ne vu Ésaïe ba minga wé éyoñe ba ve ngul ése na be telé ésaé Yéhôva ôsu ényiñe jap. Be ne yemete mbunane wop éyoñe ba yé’é minkulane mejô ya Kalate Zambe nsamba, a yen aval avé minkulane mejô mite mia tôéban éyoñ ése. * (Tite 1:2) Be ne kôme fas a yen aval avé bebiene be ne volô na minkulane mejô ya Kalate Zambe miziñ mi tôéban. Éve’an é ne na, be ne ve ngule ya tôé nkulan ajô Yésus wo jô na mbamba foé ya Éjôé Zambe a yiane katebane si se ôsusua na asu’ulane da so. (Mt. 24:14) Éyoñe belu’u ba tu’a bi ndi nleme na minkulane mejô ya Bible mia tôéban éyoñ ése, ba bi éva’a ya bo mam mese be ne ngule ya bo asu ésaé Yéhôva.

11. Jé Priscille ba Aquilas be nga kui na be bo, a amu jé?

¹¹ Nkañete Priscille ba Aquilas ô ne ye’ele mimfefé beluk abui mam. Priscille ba Aquilas be mbe Bejuif, be nyiñi’i tisone ya Rome. Be nga kañete be mbamba foé a lat a Yésus, ane be nga bo Bekristen. Priscille ba Aquilas be mbe be yeme’e vak a abim be bili. Ve, mam me nga tyendé ényiñe jap ane nkabeke dis éyoñe Njôô bôte Claude a nga titane Bejuif bese be mbe be nyiñe’e Rome. Tame ve’ele simesan aval avé ntyi’an ôte ô nga tyendé ényiñe jap. E nga sili na be kôlô vôm be mbe be maneya yembane nye, a ke nyiñ vôm mfe, a na be beta taté ésaé nlôñane menda bindelé jap mfefé nlam. Ye minju’u mite mi nga bo na te ba beta telé mam ya nsisim ôsu ényiñe jap? Wo yem éyalane ya nsili ôte. Éyoñe be kuiya Corinthe, Priscille ba Aquilas be nga su’u akônda dap. Be nga saé fe a nlômane Paul asu na be yemete mbunane bobejañ. Mvuse ya valé, be nga ke su’u ésaé nkañete betisone befe, vôme bekañete be mbe be jemba’an. (Mam. 18:18-21; Bero. 16:3-5) Priscille ba Aquilas be nga bu’uban angôndô ya mbamba ényiñ.

12. Amu jé belu’u ba yiane bi minsôñane ya nsisim?

¹² Belu’u ya den be ne vu Priscille ba Aquilas éyoñe ba telé mame ya nsisim ôsu. Mojañ ba sita ba yiane kôme kobô ajô minsôñane miap ôsusua na ba lu’an. Éyoñe belu’u ba nyoñe mintyi’ane nsamba, a jeñe na be tôé minsôñane ya nsisim, ba ye tu’a yen ane nsisime Yéhôva wo bo ésaé ényiñe jap. Bi tame kobô ajô Russell ba Élisabeth. Russell a jô na: “Nté bi mbe bi yema’an a nsôñane ya lu’an, bi nga nyoñ éyoñe ya kobô ajô minsôñane ya nsisim miangan.” (Éc. 4:9, 12) Élisabeth a jô na: “Mbôle bi nga kobô ajô minsôñane ya nsisim ôsusua na bia nyoñ abui mintyi’ane ya ényiñe jangan, nalé a nga bo na mintyi’ane miangan mi bo te kamane bia na bi tôé minsôñane miangan ya nsisim.” Russell ba Élisabeth be nga kui  na be ke su’u ésaé nkañete e Micronésie, vôme bekañete mbamba foé be mbe be jemba’an.

13. Bibotane bivé Besam 28:7 a ka’ale môt a tabe Yéhôva mebun?

¹³ Aval ane Russell ba Élisabeth, abui beluk e nga tyi’i na da sé’é nkôñ ényiñe wop asu na be tu’a nyoñe ngab ésaé nkañete. Éyoñe belu’u ba jeñe na be bi minsôñane ya nsisim, a ve ngule ya tôé mie, nalé a soo be abui mevak. Bé kôme yen ane Yéhôva a botane be, bé tu’a tabe nye mebun, a bé bi benya meva’a.​—Lañe’e Besam 28:7.

14. Aval avé nlômane Pierre ba minga wé be nga liti na be too ndi a ngaka’a bia koone je Matthieu 6:25, 31-34?

¹⁴ Nlômane Pierre ba minga wé be ne fe ye’ele beluk abui mam. Éyoñe baa Pierre a nga tôbane Yésus, valé be kandaneya yenan ngon ésaman nge ke ngume mbu, e nga sili na a nyoñe beta ntyi’an. Pierre a mbe a toñe’e nda bôte jé a ésaé ñyobane kos, ve éyoñe Yésus a jô nye na a tôñe nye, a nga lum ésaé éte mvus, a ke nsamba wé. Pierre a nga yiane taté nyoñ éyoñe ya fas été ya nda bôte jé ôsusua na a nyoñe ntyi’an ôte. (Luc 5:1-11) Ane a nga tyi’i na a zu kañete mbamba foé ba Yésus. Angôndô ya mbamba ntyi’an! Bi bili mbamba beamu ya simesane na minga wé a nga su’u ntyi’an ôte. Kalate Zambe a liti na mvuse ñwômane Yésus, Pierre a mbe a bo’ ésaé missionnaire ba minga wé nsamba biyoñ biziñ. (1 Bec. 9:5) Nde fe na, nge Pierre a nga bo te koo woñe ya ve beyôm a beyale mbamba melep, nalé a tinane na émien a mbe a bili mbamba minga. (1 P. 3:1-7) Teke bisô na Pierre ba minga wé be mbe be bili ndi nleme na nge ba telé Éjôé Zambe ôsu ényiñe jap, Yéhôva é nyoñe ngab a be.​—Lañe’e Matthieu 6:25, 31-34.

15. Jé nkañete Tiago ba Esther ô ne ye’ele wo?

¹⁵ Nge mi lu’aneya den a ntoo abui mimbu, jé é ne volô mia na mi tu’a bi nkômbane ya nene ésaé nkañete jenan? Jam ôsu e ne na mi nyoñ éyoñe ya lañe minkañete belu’u be nga kui na be bo de. Mi ne koone mie minlô mejô mi ne na “Be nga ve bebien a nlem ôse.” Minkañete mite mmie mi nga ve Tiago ba Esther nkômbane ya ke su’u ésaé nkañete vôme bekañete ba jemban. Be ne bôte ya Brésil. Tiago a jô na: “Éyoñe bia lañe minkañete mite, bia yen ane Yéhôva a su’u bobejañe ya den, a nalé a bo na bia fe bi kômbô tôñe melebe me Yéhôva, a wô’ôtane wo wé ényiñe jangan.” Ane ba ngale be nga tyi’i na ba ke Paraguay mbu 2014, ba su’u mekônda ya nkobô Portugais wôé azukui den. Esther a jô na: “Bia nnôme wom bia nye’e Beéphésien 3:20 angôndô ya abui. Bia yen ane mejô ya éfus éte ma tôéban môs ane môs. Mejô mete me ne fo’o abôm ane koé.

16. Beza be ne ve mimfefé belu’u melebe me ne volô be na be bi mbamba minsôñan?

¹⁶ Minkañete mi bobejañ a besita be nga tabe Yéhôva mebun mi ne volô mimfefé beluk. Abui belu’u e boya ésaé nkpwa’a mefan abui mimbu. Mi ne sili be meleb asu na mi yem aval avé mia fe mi ne tôé minsôñane mienan. Éyoñe mia bo de, mia liti fe na mi too Yéhôva ndi. (Min. 22:17, 19) Bemvendé be ne fe  volô mimfefé belu’u na be bi mbamba minsôñan, a na be tôé mie.

17. Jé é nga kui Klaus ba Marissa, a jé nkañete wop wo ye’ele bia?

¹⁷ Biyoñe biziñ, bi ne kômbô nene ésaé bia bo Yéhôva, ve bi kate’e kui na bi bo de. Klaus ba Marisa bia te jôô be yôp be nga tebe été éte. Éyoñe be lu’aneya, mvuse mimbu mila, be nga kôlô nda jap na ba ke suk ésaé nlôñane Béthel ya Finlande. Ve be nji bi ôva’a ngule ya tabe si éte e lôte ngon ésaman. Atata’a, jam ete e nga tya’a be nlem angôndô. Ve mvuse mon éyoñ, be nga bañete be na be ke yé’é nkobô Arabe. Den, be ne meva’a ya suk angôse bekañete ya nkobô ôte si éfe. Éyoñe Marisa a simesane mam me nga kui be, émien a meme na: “Me mbe me koo woñe ya bo jam me mbe me ngenane te tame bo môs éziñ. Ajô te, e nga sili na me tabe Yéhôva mebun. Me jaéya zu ma yen ane Yéhôva a volô bia avale bi nji ve’ele bunan. E ke saé vôm ate a nga volô ma na me tu’a tabe ndi a Yéhôva.” Avale nkañete mojañ a sita nyi wo liti, bi ne tabe ndi na nge bi too Yéhôva mebun a nleme wongan ôse, a ye botane bia.

18. Jé belu’u be ne bo asu na be ke ôsu a tabe Yéhôva mebun?

¹⁸ Aluk e ne dase da so be Yéhôva. (Mt. 19:5, 6) Nde, a yi na belu’u be kôme bu’ubane das éte. (Min. 5:18) Ajô te, a mimfefé beluk, tuka’a fasané avale mia wulu ényiñe jenan. Ye mia jeñ a ngul ése na mi ve Yéhôva akéva asu mam mese a ve mia? Ye’ela’an Yéhôva. Jeña’ané miñye’elane mi ne volô mia nda alu’u jenan Kalate Zambe été. Tôña’ané melebe me Yéhôva mete. Taba’ane ndi na nge mia telé Yéhôva ôsu nda alu’u jenan, a ye noo mia bibotan, a mia ye bu’uban ényiñ.