1. Nsili ôvé bi ne sili biabebien?

ÉKO éziñ, mam mé bobane melu ma zu ma bo na ô koo woñ, aval ane éyoñe bé tyam évus ñyebe, éyoñ bé jiane Gog, môte ya Magog, nge ke éyoñe bita ya Harmaguédon bii taté. Ye ô siliya womien éyoñ éziñe na: “Éyoñ mam mete mé boban, ye mé tebe fo’o ne bip teke feñelan nga?” Nge ô biya aval ôsimesan ete, yeme’e na mejô Yésus a nga kobô éfuse ja wulu nlô ajô wu me ne volô wo angôndô ya abui. Yésus a nga jô beyé’é bé na: “Te wô’an abé minlem mienan, buna’ane Zambe, buna’ane fe ma.” (Jean 14:1) Éyoñ bi bili ngule mbunan, to’o bia tôban avale jam avé melu ma zu, bii tebe ne bip teke koo woñ.

2. Aval avé bi ne yemete mbunane wongan, a jé bia zu yen ayé’é di?

² Nge bia nyoñ éyoñe ya fas avale bia bo éyoñe ji éyoñ mbunan wongan ô tele meve’ele été, bi ne yem aval avé bi ne tu’a yemete mbunane wongan. Éyoñ ése bia dañe meve’ele méziñ, mbunane wongan wo tu’a yem, a nalé é volô bia na bi bo ngule ya jibi meve’ele ma zu. Ayé’é di, bia zu yene bité binyin beyé’é be Yésus be nga tebe, a aval avé bité bite bi nga liti be na ba yiane bi mbunan ô ne ngul. Bia zu fe yen aval avé bi ne dañ avale minju’u ete éyoñ ji, a aval avé minju’u mite mi ne kômesane bia asu mam bia yange melu ma zu.

3. Mejô me Yésus bia koone me Matthieu 6:30, 33 ma ye’ele bia jé?

³ E ne été na nlô ya nda bôte wo yiane ve ngal a bone bé bidi, biyé, a mbamba vôme ya tabe. Ve mbôle ényiñ é ne ayaé, be wô’ô kate bo de. E ne kui na be vaa bobejañ a besita béziñe bisaé. Éyoñe ke ba ve ngul ése na be beta bi ésaé éfe, teke ndoñ. Bevo’o be nga bene mesu m’ésaé  méziñ amu me ne ma Bekristen be vo’o bo. A ne éyoñe bi tele avale bité ete nje ñhe bia yiane kôme tabe ndi na Yéhôva é jalé miñyiane ya nda bôte jangan. Yésus a nga kôme timine beyé’é bé mejô mete nkañete a nga bo nkôle yôp. (Lañe’e Matthieu 6:30, 33.) Nge bi too ndi na Yéhôva a vo’o vuane bia, bii ke ôsu a telé mame ya nsisim été ja yian binyiñe biangan. Éyoñ bii yen ane Yéhôva a jalé miñyiane miangane ya minsôn, bii subu nye bebé, a mbunane wongan wé tu’a bo ngul.

4-5. Jé é nga volô bôte ya nda bôt éziñ éyoñe minlem mi mbe mi tyele be yôp amu be mbe be kate’e jalé miñyiane miap?

⁴ Bi tame zu yen avale Yéhôva a nga volô nda bôt éziñe ya Vénézuéla, nda bôte Castro. Bôte ya nda bôt éte be mbe be tyelé’é minlem yôp amu be nji be be yeme’ aval avé be ne jalé miñyiane miap. Be mbe be nyiñi’i mvo’é a bisaé mefup. Ve môs éziñ, beze mimfaka be nga zu nganebe abôta si jap, a titane be. Miguel, nlô ya nda bôt éte, a jô na: “Éyoñe ji, asu na bi béé afup, bia yiane kôlé mon abôta si be môte mfe. Mame tyé mese, ma ye’elane Yéhôva na a jalé miñyiane miangane ya môs.” Ényiñ é nji bo tyi’ibi asu nda bôt éte, ve mbôle be too ndi na Yéhôva é jalé miñyiane miap môs ôse, nda bôte Castro é ne mban bisulan a ésaé nkañete. Ba kôme fo’o telé mame ya Éjôé Zambe ôsu, a Yéhôva a nyoñe ngab a be.

⁵ Nté ôse be nga tôban nju’ ôte, Miguel ba minga wé, Yurai, be nga bem ôsimesane wop avale Yéhôva a mbe a nyoñe’e ngab a be. Biyoñ biziñ, Yéhôva a nga belane bobejañ a besita na a jalé miñyiane miap, a na Miguel a bi asu ésaé vôm éziñ. Biyoñ bivo’o ki, Yéhôva a nga volô be a zene ya wofise ya Béthel wo nyoñe ngab a bôte ba tôbane minjuk. Teke môs éziñ Yéhôva a nga vuane be, nalé a nga bo na mbunane nda bôt ése ô tu’a bo ngul. Éyoñ a kobôya ajô jam éziñ Yéhôva a nga bo asu dap, Yoselin, ntôle ngone ya nda bôt éte, a jô na: “Éyoñ ma yene wo Yéhôva ne fômelé nalé, jam ete da nambe ma angôndô ya abui. Yéhôva a ne Mvôé jam, a me too ndi na é volô ma éyoñ ése.” A ke ôsu a jô’ô na: “Minju’u nda bôte jangan ja te tôbane mie mi volôya bia na bi kômesan asu beta minju’u mia zu.”

6. Aval avé ô ne yemete mbunane wôé éyoñe wo kate kui na ô jalé miñyiane miôé?

⁶ Ye wo kate kui na ô jalé miñyiane miôé? Nge e ne nalé, ényiñ é nji fo’o bo tyi’ibi asu dôé. Ve yeme’e na ényiñ é kusa bo ayaé, ô ne belan éyoñ ô bili asu na ô yemete mbunane wôé. Ye’ela’ane Yéhôva, a lañe’e mejô Yésus a nga kobô kalate Matthieu 6:25-34. Nyoñe’e fe éyoñe ya bindi mejô mete. Bi tame zu yene bive’ela bi bobejañ béziñ bia liti na Yéhôva a nyoñ ngab a bôte ba telé mame ya nsisim ôsu. (1 Bec. 15:58) Nalé é liti wo na Yéhôva a ne fe volô wo aval a nga  volô bebo bisaé bé bevo’o be nga tebe aval été ô tele. A yeme miñyiane miôé mise, a yeme fe aval avé a ne jalé mie. Éyoñ ése wé yen ane Yéhôva a volô wo, mbunane wôé wo ye tu’a bo ngul, a wo ye bo ngule ya jibi beta minju’u mia zu.​—Hab. 3:17, 18.

7. Bela’ane Matthieu 8:23-26 asu na ô liti aval avé “beta ôkôs” a nga telé mbunane beyé’é be Yésus meve’ele été.

⁷ Éyoñ Yésus a mbe a bete bial a beyé’é bé, be nga tem beta ôkôs a nga vuñ, ane Yésus a nga belane jam ete asu na a liti be mfi ya bi ngule mbunan. (Lañe’e Matthieu 8:23-26.) Ôkôs ô mbe ngul aval e ne na mintyôa mi mañ mi mbe mi nga jalé bial a mendim, ve Yésus nye a mbe a kele’e ôyo melom. Beyé’é be nga taté na ba koo woñ, ane be nga vele nye a jô nye na a nyii be, ve Yésus a nga yalane be évôvoé été a sili be na: “A bôte mia buni tyôtyoé, mia ko woñ amu jé?” Beyé’é be Yésus be mbe be yiane fase na Yéhôva a mbe ngule ya kamane Yésus a bôt ba be nye be mbe nsamba. Nkañete ôte ô ne ye’ele bia jé? Éyoñe bi bili ngule mbunan, bi ne kui na bi dañe to’o nju’u ô ne ane “beta ôkôs.”

8-9. Aval avé mbunan Anel ô nga tebe meve’ele été, a mvolan ôvé a nga bi?

⁸ Bi tame zu yen aval avé mbunan Anel, nkoé sista éziñe ya Porto Rico, ô nga tu’a bo ngul éyoñ a maneya dañe beta nju’u éziñ a nga bi. Jam a nga tôbane de e mbe fo’o nya “beta ôkôs.” Minju’u mié mi nga taté mbu 2017, éyoñ ôkôs ba loone na Maria ô nga mane bôé nda jé. Mvuse beta ôkôs ate, Anel a nga jañele bisaé bié. A jô na: “Melu mete, nlem ô mbe ô tyele ma yôp, ve me nga futi ndi jam be Yéhôva a zene ya meye’elan. Me nga sili nye mvolan asu na me bo teke tyelé nleme yôp nneba’ane.”

⁹ Anel a jô na mewô’ô me ne jam avok e nga volô nye na a dañe nju’ ôte. A jô na: “Meleb Ékôane Yéhôva é nga ve me nga bôône ma nleme si. Me nga yene wo Yéhôva éyoñe bobejañ be nga zu ve ma ngule nyul abui, a jalé miñyiane miam.” A jô fe na: “Yéhôva a nga ve ma a lôte abime me nga sili nye, mbunane wom ô nga tu’a bo ngul.”

10. Jé ô ne bo nge wo tôbane nju’u éziñ?

¹⁰ Ye “beta ôkôs” éziñ a vuñ ényiñe jôé? Éko éziñ wo yene njuk amu ébubua éziñ é nga kui vôm ô too. A ne fe bo fatan ôkôs éfe, éko éziñ ngul ôkon ja te’e wo nyul abui, ô nto teke fe yem jam ô ne bo. Ô ne tyelé nleme yôp biyoñ biziñ, ve te bo de aval e ne na, ô nto teke beta tabe ndi a Yéhôva. Subu’u Yéhôva bebé a zene ya meye’elan. Simesa’an abim biyoñe Yéhôva a volôya wo, nalé é yemete mbunane wôé. (Bs. 77:11, 12) Tabe’e ndi na Yéhôva a vo’o vuane wo môs éziñ.

11. Amu jé bia yiane bo bôte Yéhôva a nga telé na be wulu ékôane jé mewôk?

 ¹¹ Jé éfe é ne volô wo na ô jibi minju’u wo tôbane mie? Anel a te jô na mewô’ô mme me nga volô nye. Ajô te, tabe’e ndi a bôte Yéhôva ba Yésus be too be ndi. E ne kui na bôte Yéhôva a nga telé na be wulu ékôane jé be jô mam méziñ bia kate wôk. Ve yeme’e na nge bi bo mewôk, Yéhôva é botane bia. Minkañete ya Bible a mi bitôtôlô bi bobejañ a besita mia ye’ele bia na mewô’ô me ne volô bia na bi bi ényiñ. (Nk. 14:1-4; 2 Mka. 20:17) Nyoñe’ éyoñe ya bindi avale minkañete ete. Nge ô bo de, nalé é volô wo na ô su’u mintyi’ane mise Ékôane Yéhôva ja nyoñ ataté éyoñ ji akekui melu ma zu. (Beh. 13:17) Nalé é volô fe wo na ô bo teke koo beta étibela’a a zu ana’ana woñ.​—Min. 3:25.

12. Luc 18:1-8 a futi nja ôvé zañe mbunan a ékotekot bia tôbane je?

¹² Yésus a mbe a yeme’e na ékotekot ja ye telé mbunane beyé’é bé meve’ele été. Asu na a volô be na be jibi je, Yésus a nga ve be éve’an éziñe kalate Luc. A nga laan be nlañ nkuse minga ô mbe ô kele’e yôn be ntyi’i mejô éziñ na a tyi’i nye ajô. Ntyi’i mejô ate a mbe ékotekot, ve minga ate a mbe a to ndi na nge a bo mbane ya ye’elan môt ate, é  volô nye. Mvuse ya valé, ntyi’i mejô ate a nga volô fe nye. Nde, ñye’elan ôvé bia nyoñ? Yéhôva nye a nji bo ékotekot. Jôme te nje Yésus a nga jô na: “Ye Zambe a ye bo te kame bôte bé a nga top, ba bo ve ye’elane nye môs ba alu?” (Lañe’e Luc 18:1-8.) Éyoñe te Yésus a nga beta jô na: “Éyon Mone môt a ye so, ye a ye koé mbunan si nyô?” Éyoñ bia tôban étibila’a, ôjibi a mban wongan wo ye liti na mbunane wongan ô ne ngul ane wu nkuse minga. Éyoñ bi bili avale mbunan ete, bii tabe ndi na Yéhôva é volô bia. Bia yiane fe tabe ndi na meye’elan me ne angôndô ya mfi. Biyoñ biziñ, Yéhôva a ne yalan meye’elane mangan avale bi nji tame bunan.

13. Aval avé meye’elan me nga volô nda bôt éziñ é nga tôban étibela’a?

¹³ Bi tame zu kobô ajô sita éziñ a ne jôé na Vero. A nyiñe République Démocratique du Congo. Vero a ne nlu’an, ve nnôm a nji bo Ngaa Yéhôva. Bezimbi be nga zu wosane bôte ya nlame wop, ane ba nnôm a ngo jé é bili mimbu 15 be nga tup. E mintubu’u zañe va, nde be nga koone na bezimbi be teléya nka’ale njoñe yôp. Ane be nga bi be a jô be na ba zu be wôé. Éyoñe Véro a nga bôé ñyôn, ngo jé é nga jeñe na ja bôône nye nleme si, ane é nga taté na ja ye’elane yôp été, é tote’ éyôlé Yéhôva abui biyoñ. Éyoñ a maneya ye’elan, nde commandant a mbe  a jôé bezimbi bete a nga sili nye na: “A ngone minga, za a nga ye’ele wo avale ba ye’elan?” Nde a nga yalane nye na: “Nyia wom. A wô’ô belane bifia bia koone bie meye’elan me ne kalate Matthieu 6:9-13.” Nde commandant a nga jô nye na: “A ngone minga, bula’ane mvo’é mia bebiaé bôé waa, Yéhôva a kele’e ôsu a ba’ale mia!”

14. Jam avé e ne telé mbunane wongan meve’ele été, a jé é ne volô bia na bi jibi jam ete?

¹⁴ Avale minkañete di da liti bia na bi nji yiane biasé ngule meye’elan me bili. Ve jé ô ne bo nge wo wô’ôtane ve ane meye’elane môé me nji bi éyalan avôl avôl? Aval ane nkuse minga Yésus a nga jôô wô, bo’o mbane ya ye’elane Yéhôva, a tabe’e ndi na é yalane wo éyoñ ja yian. Kele’e ôsu a ja’é Yéhôva mbamba nsisime wé. (Beph. 4:13) Te vuane na ana’ana, Yéhôva a zu botane wo aval e ne na, wo ye ke beta simesan minju’u mise ô nga tôbane mie melu mvus. Éyoñ Yéhôva a volô bia na bi tabe nkômesane ya jibi minju’u éyoñ ji, nalé a ve bia ngule ya jibi beta minju’u mia zu.​—1 P. 1:6, 7.

15. Matthieu 17:19, 20 a jô na beyé’é be Yésus be nga tôbane nju’u ôvé?

¹⁵ Yésus a nga liti beyé’é bé na mbunan wo ye volô be na be dañe minjuk. (Lañe’e Matthieu 17:19, 20.) Môs éziñ, beyé’é be Yésus be nga kate kui na be titane mbia nsisim, a to ke na biyoñ bivok be nga kui na be bo de. Nde ajô e mbe ñhe vé? Yésus a nga jô na mbunane wop ô mbe tyôtyoé. A nga jô na nge be bili ngule mbunan, be ne kui na be dañe meve’ele to’o me ne ane beta minkôl! Den, bia fe bi ne tôban avale minju’ e ne bo na bi koo woñ.

16. Aval avé mbunane Geydi ô nga volô nye na a dañ beta nju’u a nga tôbane nye?

¹⁶ Bi tame zu yene jam e nga kui Geydi, sita éziñ ya Guatemala. Be nga wôé nnôme wé, Edi, môs éziñ be so’o ésulan. Aval avé mbunane Geydi ô nga volô nye na a dañe beta nju’u ate? A jô na: “Ma ye’elan Yéhôva, a kate nye aval ese ma wô’ôtan, nalé a bo na nlem ô bômbô ma si. Ma yen ane Yéhôva a nyoñ ngab a ma a zene ya nda bôte jam a bemvôé bam ya akônda. Ma yene fe mon évôvoé éyoñ me ne mban ésaé Yéhôva, nalé a volô ma na me nyiñe môs ane môs teke dañe tyelé nleme yôp. Ésaé nkañete ja volô ma na me bo teke dañe bo éyôé, a na nlem ô bômbô ma si. Jam e nga kui ma da liti ma na, to’o ma tôban avale nju’u avé melu ma zu, Yéhôva, Yésus, a bobejañ, ba ye volô ma na me dañe wô.”

17. Jé bi ne bo éyoñ bia tôbane nju’u ô ne ane beta nkôl?

¹⁷ Ye môt éziñ wo nye’e a ndeme wu? Nyoñe’ éyoñe ya lañ minkañete ya Bible mia kobô ajô ñwômane miñwuan, nalé é yemete ndi nleme jôé. Ye nlem ô ne wo abé amu ébu’a ya nda bôte jôé éziñ  é nga tebe feñ? Yé’é minlô mejô mii volô wo na ô kôme yeme na melebe mese Zambe a ve bia me ne asu mvo’é jangan. To’o bia tôban avale meve’ele avé, bia yiane jeñe mezene mese na bi tu’a yemete mbunane wongan. Yoé Yéhôva nleme wôé amu a kôme yem avale wo wô’ôtan. Te ke kulubu étam, va’a ngule jôé ése na ô tu’a subu bobejañ a besita bebé. (Min. 18:1) Jeñe’e na ô nyoñ ngab bisaé bi ne volô wo na ô jibi nju’ ôte, to’o da sili na ô bo de a mili’i mis. (Bs. 126:5, 6) Kele’e ôsu a tabe bisulan, ô kañete’e, ô lañe’e fe Bible mban. Beme’ ôsimesane wôé bibotane bise Yéhôva a ka’ale wo asu melu ma zu. Éyoñ wé yen ane Yéhôva a volô wo, wé tu’a tabe ndi a nye.

18. Nge ô yeneya na mbunane wôé ô ne tyôtyoé, jé wo yiane bo?

¹⁸ Nge minju’u ô nga tôbane mie melu mvus nge ke mi wo tôbane mie den mia liti na mbunane wôé ô ne nte’an, te ve’ele bili atek. Tuka’a yemete wô. Bo’ ane beyé’é be Yésus, mbe bete be nga jô Yésus na: “Kô’ôla’ane bia mbunan.” (Luc 17:5) Nde fe, minkañete mi bobejañ a besita bia te yen ayé’é di mi ne volô wo. Aval ane Miguel ba Yurai, simesa’an biyoñ bise Yéhôva a nga su’u wo. Aval ane ngone Vero a Anel, bo’o mbane ya ye’elane Yéhôva, e dañedañ éyoñ ô tele minju’u été. Ane Geydi, te vuane na Yéhôva a ne wo volô a zene ya nda bôte jôé nge ke bemvôé bôé ya akônda. Nge bia yebe mvolan Yéhôva éyoñ bi tele minju’u été den, bi ne tabe ndi na é volô bia na bi jibi minju’u mise bi ne tôbane mie melu ma zu.

19. Jam avé Yésus a mbe a too de ndi, a jé bia fe bi ne tabe de ndi?

¹⁹ Yésus a nga volô beyé’é bé na be yemelan bevôm mbunane wop ô mbe ô ngenane nte’an, ve a nji sôô môs éziñe na Yéhôva a ne ngule ya volô be na be dañe minju’u be mbe na ba tôbane mie. (Jean 14:1; 16:33) Yésus a mbe a too ndi na bizu’u bi bôt bii dañe beta étibela’a amu mbunane wop. (Nli. 7:9, 14) Nde, ye wé fo’o bo nsamba bizu’u bi bôt ôte? Ngo’o nge wo ve ngule jôé ése ataté éyoñe ji na ô bi ngule mbunan, éyoñe te Yéhôva é volô wo na mia bizu’u bi bôte bite mi dañ nsamba wua!​—Beh. 10:39.