Me nga bialé Ngone tane é to melu 19, mbu 1940, e tisone ya Amioûn, e Liban. Mvuse bone mimbu, nda bôte jam é nga ke tabe Tripoli. Nne me nga nañ wôé. Bebiaé bam be nga bili bengo belal a bobefam bebaé, ma me mbe mesu’ulan. Be nga ye’ele bia benya mejôô a be nji be be telé’é biôm bi mo ôsu ényiñe jap. Bi mbe bi yé’é Bible nsamba, bi tabe’e bisulan, bi volô’ô fe bôte na be yeme Zambe.

Bobejañe béziñ ya akônda dangan be mbe miñwo’an. Wua y’été a mbe jôé na Michel Aboud. Nnye a mbe a wulu’ ayé’é be nga su’ulane loone na Ayé’é Bible y’akônda. Nnye a mbe ñyé’é Bible ôsu a nga suane Liban zia mbu 1920. A nga yeme benya mejôô e New York. Ma dañe simesan aval a nga volô bongô besikôlô bebaé ya Galaad be mbe jôé na Anne ba Gwen Beavor. Bia be be bi mbe bemvôé. Abui mimbu mvuse ya valé, me mbe meva’a ya beta yene Anne éyoñ me nga ke Amelka. Me nga beta fe yene Gwen, valé ate a lu’uya mojañ éziñ a too jôé na Wilfred Gooch. Be mbe be saé’ Bethel ya Londres, e Angleterre.

Éyoñe me mbe mongô, bekañete mbamba foé be nji be abui si ya Liban, ve bia  bese bi mbe meva’a ya ye’ele bôte Bible, akusa bo betebe ôsu ya miñyebe be mbe be wosa’ane bia. Me ngenane me simesa’ane mam méziñ me nga kui bia.

Môs éziñ, bia kal jam, Sana, bi mbe bi kañete’e nda éziñ. Nde prêtre éziñ a nga suane valé. Bia yeme ki môt a nga kate nye na bi mbe valé. Nde a nga taté na a taa kal jam a sô’ôlô nye, akekui kal jam é nga juk. Ane môt éziñ a nga loone bepolicier. Mbe be nga nyii Sana a bi prêtre ate. Éyoñ be nga vune nye mimfek, be nga koone ngal. Nde policier éziñ a nga sili nye na: “Ô ne ne jé? Ye môta Zambe? Ye fanga?”

Môs ôfe, bia be bobejañe ya akônda dam bi nga ya’ane metua na bi ke kañete nlam éziñ ô mbe ôyap. Bi nga kôme taté ésaé nkañete mvo’é mvo’é. Ve éyoñe prêtre ya nlam ôte a nga wô’ô na bi ne valé, ane a nga sulane nkunda bôt asu na be wosane bia. Be ve zu ndeñele bia, be wua wua fe bia mekok. Ésaa wom a nga ju’u môs ôte. Metyi me nga mane nye ke asu ese. Ane a nga bulane vôme metua wongan a mbe a tele, ba nyia wom. Éyoñe bi nga yene jam ete, bia bese bi nga tôñe be. Me vo’o vuane jam nyia wom a nga jô môs ôte nté a mbe a fimi’in ésaa wom asu. A nga jô na: “A Yéhôva, jamé’é be, amu be nji yeme jam ba bo.”

E nga beta fe kui môs ôfe na, bia nda bôte jam bi nga ke jom ésaa pepa. Nde bi nga ke koone beta ntebe ôsu ya ñyebe éziñ nda jé. Ntebe ôsu ate a mbe bisop. A mbe a yeme’e na bebiaé bam be ne Bengaa be Yéhôva. A nga fombô ma a sili ma na: “Wo, amu jé ô ngenane teke duban?” A mbe a jeñe’e na a samele ma. Me mbe me bili mimbu misaman éyoñ éte. Nde me nga yalane nye na mbôle me ngenane mongô, me vo’o duban, amu ma yiane tu’a yé’é Bible a yemete mbunane wom. A nga wô’ô jam ete ôlun, ane a nga kat émvame jam na me ne ébiasé.

Nte’e ke na avale bibubua ete e nji be e dañe kui bia. Bôte ya Liban be ne ôsesa a anyep. Nalé a nga bo na bi bu’uban ésaé nkañete, a na bi ye’ele abui bôte mejô me Zambe.

Valé me ngenane me bo’o sikôlô, ésoé mojañ éziñ é nga zu ja wulu Liban, é so’o Vénézuéla. A mbe a tabe’e bisulan akônda dangan. Ane ba kale jam, Wafa, be nga taté na ba yeman a nsôñane ya lu’an. Mvuse ya valé, be nga lu’an a ke nyiñe Vénézuéla. Éyoñe Wafa a mbe a tili’i pepa bekalate, a mbe a yemete’e nye na nda bôt ése é ke nyiñe Vénézuéla. A mbe a jô’ô na bia jembane nye abui. Ane bia bese bi nga su’ulane ke tabe wôé.

Bi nga suane Vénézuéla mbu 1953. Bi nga ke tabe Caracas, fefele palais présidentiel. Mbôle me mbe me ngenane mongô, me mbe me nye’e me yene’ ane président a lôte metua wé. E nji be tyi’ibi asu bebiaé bam na  be mane yemban a nkobô, metum, bidi, a mam mefe ya wôé. Ve éyoñe be nga taté na ba yemban a mfefé ényiñe wop, mbia jam ve kui bia.

Môs éziñ, ésaa wom a nga fame ôkon. Bi nga kame jam ete, amu pepa a nji be avale môte da kon abui. Bi nji be bi beta simesan éyoñ a nga kandane kon. Be nga bi pepa cancer ya pancréas, nde be nga sale nye. Ve a nga wu mvuse sondô jia.

Me vo’o kate mia abim avé jam ete e nga taé bia nlem. Me mbe me bili ve mimbu 13. Awu pepa e nga kui atemetem. Bi nga buni na bia ye ke beta bo meva’a môs éziñ. Mema a nga bo ôbe nté, a kate’e kañese na nnôm wé a wuya. Ve bi nga su’ulane yemelane na ényiñ ja yiane ke ôsu, Yéhôva a nga volô bia na bi dañe nju’ ôte. Éyoñe me nga bi mimbu 16, me nga kui sikôlô me mbe me bo’o e Caracas. Me mbe me yi’ fo’o na me su’u nda bôte jam.

E zañe va, kal jam, Sana, a nga lu’u Rubén Araujo, mojañ éziñ a nga kui Sikôlô ya Galaad, a zu bo ésaé jé Vénézuéla. Be nga ke tabe New York. Wôé nnye me nga ke tabe éyoñe me nga ke université. Nté ôse me nga nyiñe wôé, kal jam ba nnôm wé be nga volô ma na me yaé nsisim. Bi mbe fe bi bili biwôlô bi bobejañ akônda dangan ya nkobô Espagnol e Brooklyn. Me nga yeme bobejañ bebaé be mbe be saé’ Béthel. Be mbe jôé na Milton Henschel ba Frederick Franz.

Éyoñe me boya bebé mbu wua université ya New York, me nga taté na ma fase mintyi’ane mé nyoñ ényiñe jam. Me nga lañ a bindi minlô mejô ya Nkume mmombô a bete mi mbe mi kobô’ ajô Bekristen béziñ be nga tyi’i na ba bo Yéhôva ésaé ngumba ngumba. Me nga yen abim avé bekpwa’a mefan a Bebéthélite ya akônda dam be mbe mevak. Me mbe me yi’ na ma fe me bi avale meva’ ete. Ve ajô e mbe na me mbe me ngenane teke duban. Me nga su’ulane yeme na ma yiane ve Yéhôva ényiñe jam, ane me nga bo de, a baptizôban Ngone lale é to melu 30, mbu 1957.

Nné ane me nga baptizôban, nde me nga taté na ma fas avale me ne nyoñ ésaé nkpwa’a mefan. Me mbe fo’o me yi’ na me bo nkpwa’a mefan, ve me nga yeme na jam ete da ye ke bo tyi’ibi. Me nji be me yeme’e nge me ne bo ésaé éte, me bo’o fe sikôlô. Me nga tili nda bôte jam abui bekalate asu na me kate be amu jé me nga nyoñ ntyi’ane ya telé sikôlô a bulane Vénézuéla na me ke bo ésaé nkpwa’a mefan.

Me nga bulane Caracas Ngone samane ya mbu 1957. Me nga ke koone na nda bôte jam é tele minju’ été. E mbe e sili’i na me jeñ asu ésaé asu na me su’u be. Bañ éziñ é nga nyoñe ma bisaé, ve me mbe me ngenane me yi’ na me bo nkpwa’a mefan, amu nsôñan ôte ñwô ô nga bo na me bulane Caracas.  Ane me nga tyi’i na ma zu bo ésaé éte, me too fe nkpwa’a mefan. Me nga bo de tañ abui mimbu. Me mbe fo’o me yeme a mam mese me mbe me bo’ok, ve me mbe mevak.

Meva’a mam me nga tu’a fuluku éyoñe me nga yen abeñe mone sita éziñ e too jôé na Sylvia. A mbe ngone jaman, ba bebiaé bé be nga zu tabe Vénézuéla. Bia nye bi nga lu’an, éyoñe te bi nga biaé bone bebaé, monafam a mona minga: Michel (Mike) ba Samira. Me mbe fe me yiane’ nyoñe nju’ a nyia wom, ajô te, a nga zu nyiñ a bia. Mam mete mese mme me nga bo na me telé ésaé nkpwa’a mefan, ve me nga ke ôsu a bo ayôñ ésaé nkañete. Bia Sylvia bi mbe bi nyoñe’ ésaé nkpwa’a mefan ya étun éyoñ, éyoñ ése bi mbe bi bili ngule ya bo de éyoñ bi mbe bi nyoñe’e mewo’an.

Bongô be mbe be ngenane be bo’o sikôlô éyoñ jam ma te mia tañete atata’a e nga boban. Ma yeme fo’o na bi mbe bi nyiñi’i mefo’o été, a bôt be mbe be semé’é ma nda bisaé jam. Ve me mbe me yi’ na bôte be dañe ma yen ane mbo ésaé Yéhôva, a me nga ke ôsu a fas aval avé me ne bo na bôte be yene ma nalé. Ane bia minga wom bi nga laan ajô ete, a fombô abime moné bi mbe bi bili. Me mbe me yeme’e na nge me kôlô ésaé, bemasa bam bé ve ma abime moné éziñ. Mbôle ke bi nji be bi bili bikôla, bi nga yene na nge bi sé’é nkôñ ényiñe wongan, bii bi abime moné da yian asu na bi toñe nda bôte jangan ôbe nté.

Ntyi’an ôte ô nji be tyi’ibi ya nyoñ, ve édima minga jam a nyia wom be nga su’u ma nya abuii. Me mbe me nga zu beta bo nkpwa’a mefan. Me mbe mevak! E teme teme na, bi nga bi foé éziñ.

Môs éziñ, dokita wongan a nga kate bia na Sylvia a ne abum. Bi mbe fe’e ne vema! A mbe fo’o foé mevak. Me nga simesane ntyi’ane me nga nyoñe na ma beta bo nkpwa’a mefan, ane me nga sili mamien na: ‘Ye mé fo’o beta tôé nsôñan ôte?’ Mvuse ya valé, bi nga taté na bia kômesan abialé mone wongan. Ve me mbe me kele’e ôsu a sili mamien na: ‘Ma ye ñhe bo aya asu ésaé nkpwa’a mefan jam?’

Éyoñe bia minga wom bi nga mane laan, bi nga tyi’i na ma zu tôé nsôñane wom. Mone wongan, Gabriel, a nga bialé Ngone nyini ya mbu 1985. Akusa bo nalé, me nga  kôlô ésaé, a nyoñ ésaé nkpwa’a mefan ya éyoñ ése, Ngone samane ya mbu 1985. Ane éyoñ é nga lôt, me nga bi mvome ya bo ébu’a ya émo’o bobejañ ba tebele Béthel ya Vénézuéla. Mbôle Béthel a mbe a tele tison éfe, me mbe me yiane’ ke saé wôé mimôs mibaé nge milal sondô. Dulu ete e mbe kiliméta 80.

Mbôle Béthel a mbe e La Victoria, bi nga tyi’i na bia ke tabe wôé, fefele Béthel. A mbe fo’o beta ntyendan asu dangan. Ma ve Yéhôva akéva amu nda bôt a nga ve ma. Be nga volô ma nya abuii. Kal jam, Baha, a nga kañese nyoñe ngab a nyia wongan. Mike a mbe a lu’uya, ve Samira ba Gabriel be mbe be ngenan a bia nda. Éyoñe bi nga ke La Victoria, be nga mane li’i bemvôé bap be mbe be bili Caracas. Nde fe, Sylvia a mbe a maneya yemban a ényiñe ya beta tison, ajô ete, e nga sili na a yé’é ényiñe ya mone tison ane La Victoria. Bia bese bi mbe bi yiane’ yembane na bia nyiñe mone nda. Ve môt ase ya be bia a nga bo mam mese me mbe me sili’i asu na bi kôlô Caracas a ke nyiñe La Victoria.

Ve mvuse ya valé, mam me nga beta tyendé. Gabriel a nga luk, Samira ki a ke tabe nda jé. Mbu 2007, be nga bañete bia Sylvia na bi ke nyiñe Béthel. Bi ngenane bi bo’ ésaé wôé azukui den. Ntôle mone wongan, Mike, a ne mvendé. Ba minga wé, Monica, be ne bekpwa’a mefan. Gabriel a ne fe mvendé. Ba minga wé, Ambra ba nyiñ Italie. Samira a ne nkpwa’a mefan, a su’u fe ésaé ja bobane Béthel.

Ôwé, me nga nyoñe fo’o beta mintyi’an ényiñe jam. Ma jôbane ki wua y’été. Nge da sili na me beta taté, mé bo ve avale da. Ma ve Yéhôva akéva asu mam mese a nga ve ma ngule ya bo asu dé. Mimbu mise mi, me kômeya yen abim avé e ne mfi ya ba’ale ngul élat a Yéhôva, amu bi kusa nyoñ avale mintyi’an avé, Yéhôva a ne ve bia mvo’é jé “nje éte ja dañ fe’ ése.” (Beph. 4:6, 7) Bia Sylvia bia nye’e ésaé bia bo Béthel, a bia kôme wô’ôtane na Yéhôva a nga botane mintyi’ane mise bi nga nyoñ, amu bi nga telé nye ôsu ényiñe jangan.