1. Jé bi ne tabe je ndi, a amu jé?

 ÉYOÑ wo fômbô mam ma boban émo ji, ye e ne ayaé asu dôé na ô kañese na mam mé bo mvo’é melu ma zu? Bibu’a ya menda me bôt bi nji beta nye’esan aval ane melu mvus. Ane melu ma lôt, abui bôt e ne évô, mebun a ôngase. Abui bôt da yen ayaé ya tabe bijôé ndi. Ve mbia be mam bete bese be ne ve wo ndi nlem asu melu ma zu. Amu jé? Amu mbia be mam bete bese ba tôé nkulan ajô Kalate Zambe a nga bo a lat a “melu ma su’ulan.” (2 Tim. 3:1-5) Nya ajô a ne na, môt a bili mbamba ñyenane mam a vo’o sôô na nkulan ajô te wo tôéban. Nalé a kôme liti na Yésus a nto Njôô ya Éjôé Zambe. Ve Kalate Zambe a bili fe minkulane mejô mife mi tyii a Éjôé Zambe. Mbunan wongan wé dañe bo ngul éyoñ bii yen minkulan mejô mivok mi nga tôéban mimbu mi ndôme lôt mi.

2. Jé bia zu yen ayé’é di, a amu jé? (Kobô’ô fe ajô fôta ya ékô’ôla.)

² Ayé’é di, bia zu yen nkulan ajô wo volô bia na bi yem (1) mbu Éjôé Zambe é nga tebe, (2) minkulan mejô mia liti bia na Yésus a ntoo Njôô ya Éjôé Zambe yôb été, a (3) minkulan mejô mia liti bia avale besiñe ya Éjôé Zambe bé mane jañ. Bia zu yene na fo’o ve ane tila a wô’ô mane lat bifuse biyé asu na a  bi ngum éyé, aval te fe minkulan mejô bia zu yé’é mi volô bia na bi tu’a yem été bi ntele nta’ane mam Yéhôva.

3. Ngaka’a fé nkulan ajô ya Daniel 7:13, 14 wo bo bia a lat a Njôô ya Éjôé Zambe?

³ Nkulan ajô ya Daniel 7:13, 14 wo ve bia ndi nlem na Yésus Krist nnye a ye bo Njôô a yian asu Éjôé Zambe. Bôte ya meyoñ mese ba ye zu “bo nye bisaé” meva’a été, a teke njô bôte mfe a ye fole nye. Nkulan ajô ôfe ya kalate Daniel wo jô na Yésus a ye nyoñ éto Njôô jé memane ya biyoñ zangbwal. Ye bi ne ngule ya yem éyoñ jam ete dé boban?

4. Aval avé kalate Daniel 4:10-17 a volô bia na bi tu’a yem mbu Yésus a nga tebe njôô ya Éjôé Zambe? (Fombô’ô fe aton.)

⁴ Lañe’e Daniel 4:10-17. “Biyoñe zangbwal” bite bi ne mimbu 2520. Be nga taté na ba lañe mimbu mite mbu 607 Ô.É.J. éyoñ éjôé ya Babylon é nga vaa njôô Yéhôva a nga kandane telé Jérusalem. Biyoñ zangbwal bite bi nga mane ki mbu 1914 É.J., éyoñ Yéhôva a nga telé Yésus, “nyô a bili ngule ya été,” ane Njôô ya Éjôé Zambe. *​—Éz. 21:25-27.

5. Amu jé e ne mfi na bi kôme wô’ô nkulan ajô ya “biyoñ zangbwal”?

⁵ Nkulan ajô ôte ô ne bia mfi ôvé? Éyoñ bia kôme wôk nkulan ajô ya “biyoñ zangbwal,” bia yemete ndi nleme jangane na Yéhôva a tôé bengaka’a bé mbamba éyoñ, avale fe a nga tyik éyoñ Éjôé jé ja ye tebe. Ôwé, môse Yéhôva wo ye ke “bem!”​—Hab. 2:3.

6. (a) Mam mevé ma bo’olô na Yésus a nto Njôô yôp été? (b) Aval avé nkulan ajô ya Nlitan 6:2-8 wo yemete jam ete?

⁶ Memane ya ésaé nkañete jé si va, Yésus a nga kate beyé’é bé mam méziñ mé liti be na a tatéya na a jôé yôp. A nga kobô ajô mam aval ane bita, mfumbale ya zaé a mimfô’ôsane mi si. A nga jô fe na bibubua bi akon aval ane COVID-19 “bia ye bo mimfa’ abui.” Mam mete mese me ne ngabe ya “ndem” ja liti na Krist a nto Njôô. (Mt. 24:3, 7; Luc 21:7, 10, 11) Mimbu 60 mvuse awu dé, valé Yésus a bulaneya yôp, a nga liti nlômane Jean mam mefe ma bo’olô na minkulane mejô mite mii tôéban. (Lañe’e Nlitan 6:2-8.) Mam mete mese me nga taté na ma boban mbu 1914, éyoñe Yésus a nga tebe Njôô ya Éjôé Zambe.

7. Amu jé mbia be mam be nga boban si éyoñe Yésus a nga tebe Njôô?

⁷ Amu jé mam me nga tu’a bo abé émo ji éyoñe Yésus a nga nyoñ éto Njôô? Nlitan 6:2 a jô jam éziñ e ne bia mfi. Éyoñe Yésus a nyoñeya éto Njôô, jam ôsu a nga taté bo e mbe na a ke mewosan. A nga ke wosane za? A nga ke wosane Satan a mimbia minsisime mié. Nlitan kabetôlô 12 a liti na Satan a nji bi medañ, ane Yésus a nga wua nye ba mimbia minsisime si va. Satan a nga  wô’ô mbia ôlun, nde a nga taté na a sôé ayaa dé si va, ane jam ete e nga bo “angônda jam mfa’a ya si.”​—Nli. 12:7-12.

8. Amu jé bi ne jô na minkulane mejô mia tôéban den a lat a Éjôé Zambe mi ne bia mfi?

⁸ Minkulane mejô mite mi ne bia mfi ôvé? Mam ma boban émo ma liti bia na Yésus a nto Njôô. Ajô te, éyoñe bia yen ane bôte be ne mebun a mbia nlem, bia yiane ki wô’ô abé, ve bia yiane simesane na mimboone miap mia tôé nkulan ajô ya Kalate Zambe. Ôwé, Éjôé Zambe é tebeya fo’o! (Bs. 37:1) Bia yeme na nté Harmaguédon a subu bebé, mam mé tu’a bo abé. (Marc 13:8; 2 Tim. 3:13) Bia ve Ésaa wongan akiba amu a volô bia na bi wôk amu jé minju’u mi ne njalan émo ji den.

9. Jé nkulan ajô ya Daniel 2:28, 31-35 wo jô a lat a éjôé ja ye su’ulan tebe, a éyoñ évé é nga tebe?

⁹ Lañe’e Daniel 2:28, 31-35. Nkulan ajô ôte wo tôébane fe den. Biyeyeme Nebucadnetsar a nga yem bi nga liti nye mam mé boban “melu ya asu’ulan,” éyoñe Yésus a tatéya na a jôé. Kalate Zambe a jô na Yésus é bi abui besiñ si va. Nsiñe wua y’été a ne éjôé zangbwale, nje éte é ne ndem ya “mekule mebo me mbe étyé a étek.” Éjôé éte ja jôé den a nto abui mimbu. É nga taté na ja jôé éyoñe ya Beta bita bi ôsu, éyoñe Grande-Bretagne ba États-Unis be nga bo ngum aval élat, puissance Anglo-Américaine. Biyeyem bi Nebucadnetsar bi nga liti fe mimfa’a  mibaé éjôé éte ja ye selane bijôé bi nga taté jôé ôsusua na ja tebe.

10. (a) Aval avé nkulan ajô ya kalate Daniel a lat a Puissance anglo-américaine wo kôme tôébane den? (b) Jé bia yiane sa’ale? (Fombô’ô nka’ale ô ne nlô ajô na “ Tabe’e ntyel a étek!”)

¹⁰ Jam ôsu, éyoñe bia fombô beta éve’ela a ne kalate Daniel, bia yene na bijôé bivok bi ne mboon a ngum aval akok ane gôlôt nge ke argent. Ve Puissance anglo-américaine nye a ne mboon a étyé é too mfula’ane a étek. Étek é ne ndem ya “mvoñe ya bôt,” nge ke bôte ya si nyi. (Dn. 2:43) Avale bia kôme yene den, bôte bete be wô’ô tyendé abui mam éyoñe ba bo vôt, be wô’ô yemete bijôé na bi ve bôte fili ya bo mam méziñ, be wô’ô fe wosane mintyi’ane miziñ éjôé ja te nyoñ. Abui besyndicat e wô’ô fe kamane bijôé na bi tôé minsôñane mié.

11. Aval avé Puissance anglo-américaine a bo’olô na bi nga nyiñe melu ya asu’ulan?

¹¹ Jame baa, mbôle Puissance anglo-américaine a ne ndeme ya mebo ya beta éve’ela a ne kalate Daniel, éjôé éte nje é ne éjôé ja su’ulan, a teke éjôé éfe si va ja ye fole je. Éyoñe ya bita ya Harmaguédon, Éjôé Zambe ja ye zu tyame je a bijôé bivo’o bise. *​—Nli. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Aval avé nkulan ajô ya kalate Daniel wo ve bia ngule nyul?

¹² Nkulan ajô ôte ô ne bia mfi ôvé? Nkulan ajô ya kalate Daniel wo tu’a bo’olô na bia nyiñe melu m’asu’ulan. Den a nto mimbu e lôte 2 500, nkulu mejô Daniel a nga jô na mvus éjôé ya Babylone, beta bijôé binyin bife bi jôé vôme bebo bisaé be Yéhôva be né. A nga jô fe na Puissance anglo-américaine, nnye a ye su’ulane jôé. Nalé a ve ndi nlem na ana’ana, Éjôé Zambe ja ye mane tyame bijôé bise ya émo ji, a jôé si se.​—Dn. 2:44.

13. Beza be ne “njô bôte mwom” a “minla’ awôm” Nlitan 17:9-12 a jôô be, a aval avé nkulan ajô ôte ô nga tôéban?

¹³ Lañe’e Nlitan 17:9-12. Éndaman Beta bita bi ôsu bi nga soo je ja tôé nkulan ajô ôfe ya Kalate Zambe a lat a melu m’asu’ulan. Betebe ôsu ya émo ji be nga yi na mvo’é é bo si va, ajô te, Ngon ôsu ya mbu 1920, be nga bôndé Société des Nations, nnye ate be nga su’ulane fole a Organisation des Nations Unies Ngon awômô ya mbu 1945. Ékôan éte nje Kalate Zambe a loone na “njô bôte mwom.” Ve é nji bo ngum éjôé, amu bijôé bivo’o mbie bia ve je ngul. Kalate Zambe a loone bijôé bite na “bejô bôt awôm.”

14-15. (a) Jé Nlitan 17:3-5 a jô a lat a “Beta Babylone”? (b) Jé abui bôt da su’u évuse ñyebe da bo den?

¹⁴ Lañe’e Nlitan 17:3-5. Nlômane Jean ô nga bi ñyenan ôfe. A nga yene minga bijabô, “Beta Babylone,” nnye ate a ne ndeme ya safulu bivuse miñyebe ya si se. Ñyenan ôte wo tinan aya? Bivuse miñyebe ya si se bia wulu ba’aba’a a bijôé bi pôlitik ya émo ji, a bia su’u bie. Ve ana’ana, Yéhôva a zu bo na bijôé bite bi “bi bo ôsimesane vié.” Asu jé? Asu na bijôé, nge ke “bejô bôt awôm,” bi wosan évuse ñyebe a jiane je.​—Nli. 17:1, 2, 16, 17.

 ¹⁵ Aval avé bia yeme na asu’ulane Beta Babylone e nto bebé? Asu na bi yalane nsili ôte, bia yiane simesane na tisone ya Babylone ya melu mvus é mbe mbôma’ane a ôsôé Euphrate. Kalate Nlitan a ve’e bemillion be bôt ba su’u Beta Babylone a “mendim.” (Nli. 17:15) Ve a kate fe na mendim mete mé ‘vele,’ nalé a tinane na, abui bôt da su’u évuse ñyebe den bé lume je mvus. (Nli. 16:12) Nkulan ajô ôte wo tôéban den, amu bia yen abui bôt e lume’e évus ékaña’a mvus, a taté na ba jeñe biyalane ya minsili miap bevôm befe.

16. Amu jé é ne mfi na bi kôme wô’ô minkulane mejô a lat a ONU, a asu’ulane Beta Babylone?

¹⁶ Minkulane mejô mite mi ne bia mfi ôvé? Éyoñe bia yen ésaé ONU a bo, a avale bôte ba lum évuse ñyebe mvus den, nalé a kôme fo’o liti na bia nyiñe melu m’asu’ulan. Akusa bo mendime ya Beta Babylone ma vele den, ve asu’ulane ya bivuse miñyebe dé so a zen éfe. Avale bia te yene yôp, Yéhôva  é bo na “bejô bôt awôm,” bijôé bise bia su’u ONU, “bi bo ôsimesane vié.” Évuse ñyebe ja ye tyamban atemetem, a si ése jé ku avem. * (Nli. 18:8-10) Bôte ya si se bé fo’o fô’ôban éyoñe bé yen ane évuse ñyebe ja tyamban a jam ete dé soo abui minjuk. Ve bebo bisaé be Yéhôva ba ye bi beamu ya vak: Évuse ñyebe, nnôma nsiñe Yéhôva, ja ye fe beta bo, a nyian wop wo ye bo ô nto bebé!​—Luc 21:28.

17-18. (a) Aval avé bi ne ke ôsu a yemete mbunan wongan? (b) Jé bii yen ayé’é da zu?

¹⁷ Nkulu mejô Daniel a nga jô na “ñyeman wo ye bo abui.” Jam ete da kôme yené den! Bia yem abui minkulane mejô mia tôébane melu ma. (Dn. 12:4, 9, 10) Éyoñe bia yen ane minkulane mejeô mite mia tôéban ntet a ntet, bia tu’a semé Yéhôva, a Kalate wé. (És. 46:10; 55:11) Ajô te, nkelan ôsu a yemete mbunan wongan a zene ya Kalate Zambe, bi volô’ô fe bôte bevo’o na be bi mbamba élat a Yéhôva. A ye nyii bôte bese be too nye ndi a nlem ôse, ndemben é ve be nya “mvo’é.”​—És. 26:3.

¹⁸ Ayé’é da zu, bii yene minkulane mejô mia kobô ajô akônda Bekristene ya melu m’asu’ulan. Bii yene na minkulane mejô mite fe mia bo’olô na bi nga nyiñe melu m’asu’ulan. Bii yene mam mefe ma bo’olô na Yésus, Njôô ya Éjôé Zambe, nnye a wulu ékôane bebo bisaé be Yéhôva.