1-2. (a) Amu jé bi ne jô na Harmaguédon a ne mbamba jam asu bôte ya si? (b) Bia zu bi biyalane ya minsili mivé ayé’é di?

YE Ô wô’ôya môt a jô’ô na, môs éziñ bôt ba ye mane tyame si a bebombe atomique, nge ke na beta ébubua a ye boban, éyoñ ete si ja ye jañ? Nne abui bôt da buni na Harmaguédon a ye bobane nalé. Ve Bible a ye’ele na Harmaguédon a ne mbamba jam amu a ye soo bia abui mevak. (Nli. 1:3) Harmaguédon a ye ke zu mane wôé bôte ya si nyô, a ye viane zu nyii be. Aval avé?

² Bible a liti na Harmaguédon a ye zu nyii bone be bôt avale dina na, a ye vaa be éjôé môta biname si. A ye fe nyii bone be bôte amu a ye mane vaa mbia be bôt bese si, a ba’ale ve bôte be ne zôsôô. A ye beta nyii bia avale dina na, a ye ba’ale si jangan na é bo teke ndaman. (Nli. 11:18) Asu na bi tu’a wô’ô mam mete, bia zu yalane minsili minyin ayé’é di: Jé é ne Harmaguédon? Mam mevé ma ye boban ôsusua Harmaguédon? Jé bi ne bo asu na bi nyiñ bita ya Harmaguédon? Aval avé bi ne ke ôsu a yemete mbunane wongane nté asu’ulane ya émo ji da subu bebé?

3. (a) Jé é ne Harmaguédon? (b) Amu jé bia jô na kalate Nlitan 16:14, 16 a kobô ki ajô ngume vôm éyoñ a belan éfia Harmaguédon?

³ Lañe’e Nlitan 16:14, 16. Bia koon éfia Harmaguédon ve éyoñ jia jia Kalate Zambe, ja so éfia ya nkobô Hébreu ja tinane na “Nkôle ya Meguiddo.” (Nli. 16:16, ayemé ya nwt-F.) Meguiddo a mbe tisone ya Israël ya melu mvus. (Jos. 17:11) Ve Harmaguédon nye a nji bo ngume nlam, nge ke ngume vôme ya si nyô. Bible a belan éfunan éte  mfa’a ya liti na “bejôô bôte ya si se” ba ye sulane na be wosane Yéhôva. (Nli. 16:14) Ve ayé’é di, bia zu fe belan éfia “Harmaguédon” asu na bi kobô ajô bita bia ye boban nné ane bejôô bôte ya si ba ye sulane na ba wosane Zambe. Amu jé bia jô na Harmaguédon a ne éfunan, sa ke ngume vôm? Jam ôsu, teke nkôl éziñe si nyô ba loone na Nkôle Meguiddo. Jame baa, “bejôô bôte ya si ése” be vo’o yiane bilik ya Meguiddo, amu vôm ate a ne aka’a tyôtyoé. Jame lale, bita ya Harmaguédon bia ye taté éyoñ bijôé ya émo ji bia ye soñ bebo bisaé be Yéhôva be ne mmialane si se, aval bia zu yen ayé’é di.

4. Nja ôvé ô ne zañe beta bita bia su’ulan a Meguiddo

⁴ Nja ôvé ô ne zañe beta bita bia su’ulan a Meguiddo? Melu mvus, abui bôt e mbe e za’a bo mewosane Meguiddo a fefele minje’ese ya Jizreel. E mbe e kui’ na Yéhôva fe a wosan asu bebo bisaé bé bevôm bete. Môs éziñ, a nga belane “mendime ya Meguiddo” na a volô Ntyi’i mejô Barak na a dañe nkane bita ya Canaan, Sisera nnye a mbe a wulu’u wô. Barak ba nkulu mejô Débora be nga ve Yéhôva akiba asu medañe mete. Be nga yia nye jia be jô’ô na: “Ateté é nga wosane mfa’a ya yôp, e nga wosane Sisera mezene map ya yôp été. Ôsôé Kison ô nga vaa be ne wôlôt!”​—Bm. 5:19-21.

5. Beta nsela’ane mbé a ne zañe Harmaguédon a bita Yéhôva a nga bo éyoñe Barak?

⁵ Barak ba Débora be nga suu jia a mejô ma: “Besiñ bôé bese be jañe’ nalé, a Yéhôva: Ve ba ba nye’e wo be bo’ ane jôp éyoñ d’atôô a ngule jé ése.” (Bm. 5:31) Besiñe be Yéhôva ba ye fe mane jañe ne meññ môs Harmaguédon, fo’o ve bemvôé be Yéhôva étam mbe ba ye nyiñ. Ve bita ya Harmaguédon bia ye selan a bili bite. Bebo bisaé be Yéhôva ba ye ke wosan. Ba ye ke be’e be’e ékpwelé bita éziñ. Ba ye “tabe ne mieññ a buni” Yéhôva, Zambe ya minsamba mewosan.​—És. 30:15; Nli. 19:11-15.

6. Aval avé Yéhôva a ye jiane besiñe bé Harmaguédon?

⁶ Aval avé Yéhôva a ye jiane besiñe bé Harmaguédon? A ne belan abui biôm asu na a bo de. Éko éziñ a ye belane mimfô’ôsane mi si, feleves a meta’a. (Job 38:22, 23; Éz. 38:19-22) A ne fe bo na besiñe bé be kaa na ba wôane be be. (2 Mka. 20:17, 22, 23) A ne fe belane beéngele na a wôé mbia be bôt. (És. 37:36) Jam bia yem e ne na, Yéhôva a kusa belane jé, nnye a ye bi medañ. Besiñ bé bese ba ye ku mimbim. Ve bezôsôô be bôte bese ba ye nyiñ.​—Min. 3:25, 26.

7-8. (a) Kalate 1 Bethessalonicien 5:1-6 a liti na betebe ôsu ya émo ba ye yôtan étua jam évé? (b) Amu jé ñyôtan ôte wo ye telé bôte mbia été?

⁷ Ba ye yôtane na “mvo’é a teke jame ya ko woñ” ôsusua na ‘môse Yéhôva’ wo kpwaan. (Lañe’e 1 Bethessalonicien 5:1-6.) Môse Yéhôva ba jôô wô kalate 1 Bethessalonicien 5:2 ô ne ‘beta étibila’a.’ (Nli. 7:14) Aval avé bia ye yeme na beta étibela’a a mbeme taté? Kalate Zambe a jô na bôt ba ye yôtan étua jam. Jam ete nde da ye liti na beta étibila’a a ntele nseñ.

⁸ Bible a jô na ba ye yôtane foé nyi: “Mvo’é a teke jame ya ko woñ.” Amu jé betebe ôsu ya émo ji ba ye yôtan avale foé ete? Ye betebe ôsu ya miñyebe fe ba nyoñe ngab a ñyôtan ôte? Éko éziñ. Jam bia yem é ne na, mbia minsisim mmie mia  ye tindi bôte na be laane minsose mite. Minsos mite ki mia ye telé bôte mbia été, amu mia ye bo na be simesane na mvo’é é soya, a too ke na beta étibela’a nnye ñhe a taté le! “Éyoñ ete [ébiene nje] njañan wo ye zu be [bôt] atemetem, aval ane mie wo zu be minga a ne abum.” Bebo bisaé be Yéhôva ki ba ye tebe été évé? Be’e fe ba ye yiane vembe na beta étibela’a a tatéya, ve besom ba ye tabe nkômesan.

9. Aval avé Yéhôva a ye tyam émo Satan?

⁹ Yéhôva a ye ke mane tyam émo Satan ése éyoñe jia jia aval a nga bo melu me Noé. A ye taté a ngabe jia, a su’ulane ki a nyu fok. A ye taté mane ko’o Beta Babylone (safulu bivuse miñyebe). Wônaa, môse Harmaguédon ôbien, a ye tyam fifili ése ja ye li’i (bôte bepôlitik, minkane bita, a bebo makit). Bi tame zu la’ase de.

10. Kalate Nlitan 17:1, 6 a 18:24 a liti na Yéhôva a ye jiane Beta Babylone amu jé?

¹⁰ “Ntyi’ane mejô ya beta minga a ne bijabô.” (Lañe’e Nlitan 17:1, 6; 18:24.) Beta Babylone a wo’oya jôé Yéhôva mvit angôndô. A nga ja ye’ele bôte minsos a lat a Yéhôva, a ja su’u bijôé ya émo ji, a tibili a wôse bebuni bé be moné, a kuli fe metyi a té’é, to’o metyi bebo bisaé be Yéhôva. (Nli. 19:2) Aval avé Yéhôva a ye jiane nye?

11. Jé é ne tit é ne évele ne zôññ,’ a aval avé Zambe a ye belane je na a jiane Beta Babylone?

¹¹ Yéhôva a ye belane “minla’ awôm” mi ‘tit é ne évele ne zôññ’ na a jiane “beta minga ya bijabô.” Organisation des Nations unies (ONU) nnye a ne tit éte. Wônaa minla’ awôme mi ki, mi ne bijôé bise bia su’u ONU. Môs éziñ, bijôé bi pôliti’ bia ye tebe Beta Babylone ngame yat. Ba ye mane wôlé nye akume dé ése ne meññ, a “li’i nye te ke jôm a soé;” ba ye fe kulane mbia mimboane mié, bôte bese be lôô. (Nli. 17:3, 16) Bôte be mbe be su’u minga bijabô ate ba ye kam éyoñ ba ye  yen a tyamban aval avôl ete. Amu valé a ju’uya bete émiene yôp a minkobô mi éngelezek: “Me [too] ane njôô bôta minga, a me nji bo nkus, a ma ye bo te yene jam éziñe ya ôlun.”​—Nli. 18:7, 8.

12. Zambe a vo’o kañese na meyoñe me bo bebo bisaé bé jé, a amu jé?

¹² Zambe a vo’o kañese na meyoñe ya si nyô me jiane bebo bisaé bé. Amu jé? Amu bebo bisaé bé be be’e jôé dé, be nga tôñe fe njôane wé ya tube Beta Babylone. (Mam. 15:16, 17; Nli. 18:4) Ba jeñ a ngul ése na be volô bôte befe na be kôlô évuse ñyebe. Ajô te Yéhôva a vo’o kañese na bebo bisaé bé be “nyoñe ngab a bibubua” bia yange safulu bivuse miñyebe. Ve to’o nalé, ba ye tôbane meve’ele.

13. (a) Za a ne Gog? (b) Kalate Ézéchiel 38:2, 8, 9 a liti na jé ja ye kee Gog bita ya Harmaguédon?

¹³ Mewosane me Gog. (Lañe’ Ézéchiel 38:2, 8, 9.) Éyoñe Yéhôva a maneya tyam évuse ñyebe, bebo bisaé bé ba ye bo susu’a ñyebe a ye li’i, fo’o ve ane élé ja li’i é tele tetele éyoñ beta ôkôs a te mane kpwéé bilé bise bivo’o si. Jam ete da ye tya’a Satan nlem aval é ne na, mimbia minsisime mié mia ye tindi nsamba meyoñe ya si nyô na ô wosane bebo bisaé be Yéhôva. (Nli. 16:13, 14) Nsamba meyoñ ôte ñwô Bible a loone na “Gog, môte ya si ya Magog.” Bita ya Harmaguédon bia ye taté éyoñ meyoñ ma ye tebe na ma wosane bebo bisaé be Yéhôva.​—Nli. 16:16.

14. Jé Gog a ye su’ulane wô’ôtan a yemelan?

¹⁴ Gog a ye tabe “wo ya minsône” wé mebun (wo ôte ô ne minkane bita mié). (2 Mka. 32:8) Ve mbôle bi bia ye buni Zambe wongan, bôte ya meyoñe ba ye yene bia ane mekut. Amu jé? Amu bezambe ya Beta Babylone be nji kui na be kamane nye éyoñ tite ya kalate Nlitan a minla’a mié awôm mi nga jiane nye. (Rev. 17:16) Jôm ete nje Gog a ye buni na a ne fe jiane bebo bisaé be Yéhôva tyi’ibi. Fo’o ve “aval ane nkute [wo] buti si,” a ye soñe bebo  bisaé be Zambe. (Éz. 38:16) Ve Gog a ye wô’ôtan awolo ete ébiene na, a kuteya abo ékum. Fo’o ve ane Pharaon évele mañ, a ye su’ulane yemelane na a wosane Yéhôva émien.​—Nk. 14:1-4; Éz. 38:3, 4, 18, 21-23.

15. Aval avé Yésus a ye dañe bita ya Harmaguédon?

¹⁵ Krist a minkane bita mié mi nee yôp mia ye kamane bebo bisaé be Yéhôva a jiane Gog a minkane bita mié. (Nli. 19:11, 14, 15) Jé ke ja ye kui beta nsiñe Yéhôva a ne Satan, nyô émien a ye tindi meyoñe na me sulan asu bita ya Harmaguédon? Yésus a ye wua ba mimbia minsisime mié édo’o ébé, a fete be wôé tañe mimbu toyini jia.​—Nli. 20:1-3.

16. (a) Aval avé bi ne liti na bia “yeme Zambe”? (b) Amu jé bia jô na beta ébotan a yange ba bese ba yeme Yéhôva bita ya Harmaguédon?

¹⁶ To’o bi ndeme yeme benya mejôô, to’o bi boya mimbu tañ aya ékôane Yéhôva, asu na bi tulane bita ya Harmaguédon, da yiane kôme yené na bia “yeme Zambe,” a na bia “bo mbamba foé ya Tate Yésus mewôk.” (2 Beth. 1:7-9) Môt a “yeme Zambe” a yeme mam A nye’e a ma A vini, a memvinda mé mese. A nye’e nye, a bo nye mewôk, a kañe fe ve nye étam. (1 Jean 2:3-5; 5:3) Éyoñe Yéhôva a yene na bia yeme nye, nye fe a ka’ale bia na a ye ‘yeme bia,’ nalé a tinane na a ye yene bia mvaé. (1 Bec. 8:3) Amu nalé, bia ye ke tu’a wu bita ya Harmaguédon.

17. E “bo mbamba foé ya Tate Yésus mewôk” a tinan aya?

¹⁷ Jé ba loone na “mbamba foé ya Tate Yésus”? A ne miñye’elane mi Yésus mise ba koone mie Bible été. Bia bo mbamba foé mewôk éyoñ bia tôñe miñye’elane mite ényiñe jangan. Nalé a tinane fe na bia telé mame ya Éjôé ôsu, na bia tôñe memvinda me Yéhôva me ne zôsôô, a na bia kañete mbamba foé ya Éjôé Zambe. (Mt. 6:33; 24:14) Nalé a tinane fe na bia  su’u bobenyañe be Krist be ne miñwo’an, nté ba bo beta ésaé Krist a nga ve be.​—Mt. 25:31-40.

18. Aval avé miñwo’an mia ye bulane mintômba mife mvaé mi nga bo be?

¹⁸ Ana’ana, miñwo’an mia ye bulane “mintômba mife” mvaé be nga bo be. (Jean 10:16) Jam ete da ye boban aval avé? Ôsusua na bita ya Harmaguédon bia taté, bôte 144 000 bete bese ba ye bo be wômôya a ke nyiñe yôp ane minsisim mi ne te wu. Ba ye fulan a minkane bita mia ye fite Gog, a kamane “bizu’u bi bôte” ya mintômba mife. (Nli. 2:26, 27; 7:9, 10) Bizu’u bi bôte bite bia ye fo’o wô’ô mvaé amu bi nga su’u miñwo’an éyoñe mi mbe mi ngenane si va.

19-20. Aval avé bi ne yemete mbunane wongan akusa bo minju’u bia tôbane mie mbia biyoñe ya asu’ulan?

¹⁹ Mbia biyoñe ya asu’ulane bi, abui bebo bisaé be Yéhôva da ye tôbane meve’ele. Ve bi ne ngule ya jibi meve’ele mete mese a mevak. (Jc. 1:2-4) Jé é ne volô bia? Meye’elan. Ôwé, bia yiane bo mbane ya kui Yéhôva minleme miangan. (Luke 21:36) Ve bia yiane fe yé’é Mejô me Zambe môs ôse a bindi me, bi la’ase’e minkulane mejô ya Bible mia yiane tôébane melu mangane ma. (Bs. 77:12) Nge bi bo de, bi too fe mbane minkañete, bia ye yemete mbunane wongan a ndi nleme jangan.

²⁰ Tame ve’ele simesan éyoñ wo ye kôme yen ane Beta Babylone a ku, a ane bita ya Harmaguédon bia man! Tame ve’ele bo ane wo simesan abime meva’a wo ye wôk éyoñ môt ase ya si nyô a ye semé jôé Yéhôva a éto njôane jé! (Éz. 38:23) Nalé fo’o, Harmaguédon a ne mbamba jam asu bôte bese ba yeme Zambe, a bo Mone wé mewôk, a jibi akekui asu’ulan.​—Mt. 24:13.