1. Nju’ ôvé Joseph a nga tôbane wô, a jé a nga bo?

 JOSEPH, mone Jacob a nga tôbane beta meve’ele. Minga a nga jô nye na “Jô’ôbô ma.” A mbe minga masa wôé, Potiphar. Joseph a nga bene bo de. Den, môt éziñ a ne sili na ‘Amu jé Joseph a nga ben jô’ôbô a minga ate?’ Potiphar a mbe momo. Nde fe, Joseph a mbe ôlo ya nda éte. Minga ate a mbe ve tu’ulane nye ényiñ nge a bene bo jam ete. Ve akusa bo minga Potiphar a nga jô nye de abui biyoñ, Joseph a nga bene jô’ôbô nye. Amu jé? A jô na: “Me ne ngule ya bo beta mbia jame nyina aya, a bo Zambe abé?”​—Met. 39:7-12.

2. Aval avé Joseph a nga yeme na mejian me ne nsem mise me Zambe?

² Aval avé Joseph a nga yem na Zambe wôé a yen mejian ane “beta mbia jam”? Atiñe Moïse é mbe é jô’ô na “Te bo mejian,” é mbe é ngenane teke tiliban melu mete. É nga zu tiliban ve mvuse mimbu mintete mibaé. (Nk. 20:14) Ve Joseph a mbe a nga kôme’e yem avale Yéhôva a yene mvine mam ya bisôk. Joseph a mbe a kôme yem na Yéhôva a nga bôndé aluk zañe fam jia a minga wua. A mbe fe a yiane yem avale Yéhôva a nga kamane évame jé Sara biyoñe bibaé asu na fam fe é bo teke diñe nye. Yéhôva a nga kamane fe Rebecca, minga Isaac avale ete. (Met. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Éyoñe Joseph a nga tu’a fase mam mete, a nga kui na a yemelan jam e ne mvaé a ji e ne abé mise me Yéhôva. Mbôle Joseph a mbe a nye’e Zambe wôé, a mbe fe a nye’e memvinda mé me ne zôsôô, a nga nyoñe fe ntyi’ane ya tôñe me ényiñe jé.

3. Jé bia zu yen ayé’é di?

³ Ye wo nye’e zôsôô? Teke bisô na ôwé. Ve mbôle bi be’e  metyi ya abé, nge bi bo fianga ôsimesane ya émo a lat a zôsôô ô ne wone bia tyi’ibi. (És. 5:20; Bero. 12:2) Nde bia zu yene jé é ne zôsôô, a bibotane bi ne bi éyoñe bia jeñe na bi nye’e zôsôô. Bia zu fe yene mam melale bi ne bo asu na bi tu’a nye’e bezôsôô memvinda me Yéhôva.

4. Mbia ôsimesan mbé bôte be bili a lat a môt a ne zôsôô?

⁴ Éyoñe bôte ba simesane môt a ne zôsôô, bôte béziñ be ne simesane na a ne avale môt da simesane na, nnye a bo mam abeñ a dañe bôte bevok, nge ke avale môte da nye’e e tyi’i bôte bevo’o mejô, nge ke avale môt e ne mebun. Ve Zambe a nji nye’e mefulu mete mese. Éyoñe Yésus a mbe si va, a nga komekane betebe ôsu ya menda me Zambe amu be mbe be téé metiñe map a liti na mme me ne zôsôô. (Éc. 7:16; Luc 16:15) Môt a tôñe memvinda me Yéhôva me ne zôsôô a nji ve’ele simesane na a dañe bôte bevok.

5. Kalate Zambe a jô na zôsôô a ne jé? Nyoñe’e bive’an.

⁵ Zôsôô é ne mbamba fulu. Nalé a tinane na môt a ne zôsôô a bo mame Yéhôva a yene mvaé. E Kalate Zambe, éfia zôsôô ja tinane na e tôñe memvinda me Yéhôva. Éve’an é ne na, Yéhôva a mbe a jô’ô bekuan akume na ba yiane bi “ôvek ô ne mvo’é a zôsôô.” (Dt. 25:15) Éfia be nga kôñelane na “mvo’é” é ne fe tinane na zôsôô.” Ajô te, mbo ésaé Yéhôva a yi na a bo zôsôô, a nji yiane bo mvôl éziñ éyoñe a bo mam me makit. Môt a nye’e zôsôô a wô’ô nlem mintaé éyoñe môte mbok a tôbane ékotekot. A “mfa’a ya wulu ane da yiane be [Yéhôva] aval ese a nye’e.” Môt a ne nya zôsôô a tu’a fombô avale mintyi’an a nyoñ.​—Beco. 1:10.

6. Amu jé bi ne tabe ndi a memvinda me Yéhôva a lat a mam me ne mvaé a ma me ne abé? (Ésaïe 55:8, 9)

⁶ Kalate Zambe a jô na Yéhôva a ne anjeñe ya zôsôô. Jôm ete nje a loone Yéhôva na “éto ya zôsôô.” (Jr. 50:7) Mbôle Yéhôva nnye a ne Nté wongan, nnye étam a yiane tyi’i nge jame si jame ka e ne mvaé nge abé. Mbôle Yéhôva a ne zôsôô ne tiññ, ñyenane mame wé a lat a jam e ne abé nge abeñ wo lôte wu mona môt. Môta binan a vo’o kôme yene mam avale da yian amu a be’e metyi ya abé. (Min. 14:12; lañe’e Ésaïe 55:8, 9.) Ve mbôle bi nga tééban éve’ela Yéhôva, bi ne ngule ya tôñe memvinda mé me ne zôsôô. (Met. 1:27) A bia nye’e bi bo’o de. Nye’ane bia nye’e Ésaa wongane wo tindi bia na bi bo mam mese bi ne ngule ya bo asu na bi vu nye.​—Beép. 5:1.

7. Amu jé da sili na be ve bia memvinda? Nyoñe’ éve’an.

⁷ Bia bi abui bibotan éyoñe bia kañese ñyenane mam Yéhôva a lat a mam me ne mvaé a ma me ne abé. Amu jé bia jô nalé? Tame ve’ele simesane na nlôñe menda ase a tyi’i na a zu bo ésaé melôñ avale nleme wé wo tyi’i na a bo, teke bisi nta’ane mam ô nga mane boban a lat a aval ésaé te ja yiane boban, a avale biôm ba yiane belane de asu na menda me libi; nga nalé é telé binyiñe bi bôt mbia été? Bi tame nyoñ éve’an éfe; tame ve’ele simesane na dokita ase a tyi’i na a zu saé bôt aval émien a kômbô, teke tôñe miñye’elan mi nga veeban a lat a aval ba yiane saé bôt, asu’ulane ya été é ne na, abui bôt e ne mane wu. Éyoñe mbamba nta’ane mam a ne, a éyoñe bôte ba tôñe wô, nalé  a kamane binyiñe biangan. Aval ete fe, memvinda Yéhôva a ve bia a lat a mam me ne mvaé a ma me ne abé, ma kamane bia.

8. Bibotane bivé bia yange bôte ba nye’e be bo’o mam me ne zôsôô?

⁸ Yéhôva a botane ba ba tôñe memvinda mé binyiñe biap. A ka’ale na: “Bôte be ne zôsôô ba ye nyoñe si a tabe été nnôm éto.” (Bs. 37:29) Tame ve’ele simesan aval ényiñ e ne bo mvaé nge bôte bese ba tôñe memvinda me Yéhôva. Bôte ba ye nyiñe mvo’é, nlatan, meva’a été. Aval ényiñ ete nje Yéhôva a yi na ô bi. Nde ñhe, môt ase ya be bia a bili mbamba beamu ya nye’e zôsôô. Jé bi ne bo asu na bi tu’a nye’e fulu éte? Bi tame zu yene mam melal bi ne bo mfa’a ôte.

9. Jé é ne volô bia na bi nye’e zôsôô?

⁹ Jam 1: Bia yiane nye’e môt a ve bia memvinda. Asu na bi nye’e zôsôô, bia yiane tu’a nye’e môt a ve bia memvinda a lat a mam me ne mvaé a ma me ne abé. Nté nye’ane bia nye’e Yéhôva wé bo ngul, nde fe bia ye kômbô tôñe memvinda mé nalé. Éve’an é ne na, nge Adam ba Ève be nga ye nye’e Yéhôva, be nji ye bo atiñ a nga ve be melo.​—Met. 3:1-6, 16-19.

10. Jé Abraham a nga bo asu na a tu’a yem ôsimesane Yéhôva?

¹⁰ Teke bisô na bi nji kômbô vu Adam ba Ève. Bi ne sa’ale mbia mboone wop éyoñe bia jeñe na bi tu’a yé’é yeme Yéhôva, bi nye’e mefulu mé, a jeñe na bi tu’a yem aval a yene mam. Nge bi bo de, teke bisô na bii tu’a nye’e Yéhôva. Bi tame zu kobô ajô Abraham. A mbe a nye’e Yéhôva nya nye’ane. To’o éyoñ a nji tu’a wô’ô mintyi’ane mi Yéhôva miziñ, Abraham a nji bo melo; ve a nga tu’a jeñe na a yeme Nye. Éve’an é ne na éyoñ a nga yeme na Yéhôva a nyoñeya ntyi’an na a zu tyame bitisone ya Sodom a Gomorrhe, Abraham a nga taté koo woñ a sili émien nge “Ntyi’i Mejô ya si se” é wôé zôsôô môt mfula’ane a mbia môt. Mfa’a Abraham, avale jam ete e nji be ve boban, ane a nga sili Yéhôva abui minsili a éjote nyul ése. A ôjibi ôse, Yéhôva a nga yalane nye. Abraham a nga su’ulane yemelane na Yéhôva a fase nleme môt ase, a na a vo’o ve’ele foñôsô zôsôa môt a mbia môt mfula’ane.​—Met. 18:20-32.

11. Aval avé Abraham a nga liti na a nye’e Yéhôva a na a to nye mebun?

¹¹ Milañ Abraham ba Yéhôva be nga laan ajô ya bitisone ya Sodom ba Gomorrhe mi nga nambe Abraham nya abuii. Teke bisô na mvuse minlañe mite, Abraham a nga tu’a nye’e a semé Yéhôva. Mvus abui mimbu, Abraham a nga tebe aval été é nga telé mbunane wé meve’ele été. Yéhôva a nga jô nye na a ve Isaac, mone wé a mbe a nye’e abui metuna’a. Ve éyoñ ete, Abraham a mbe a nga kôme yeme Yéhôva, ajô te a nji beta bôône nye minsili miziñ. Jam a mbe na a bo e mbe fo’o ve na a bo Yéhôva mewôk. Tame ve’ele simesan aval avé nlem ô nga bo nye mintaé nté a mbe a kômesane na a ke ve mone wé metuna’a! Éko éziñ nté Abraham a mbe a bo’o de, a mbe a yiane simesane mam mese a yé’éya a lat a Yéhôva. A mbe a yeme’e na Yéhôva a vo’o ve’ele bo jam e ne ékotekot nge bo môt abé. Nlômane Paul ô nga jô na Abraham a mbe a too ndi na Yéhôva a ne ngule ya wômôlô mone wé miñwuan. (Beh. 11:17-19) Nde fe, Yéhôva a nga ka’ale na Isaac é bo ésaa ya meyoñe mese ya si, éyoñ éte ki Isaac a  mbe a ngenane teke bi mon. Abraham a mbe a nye’e Yéhôva, ajô te a mbe a too ndi na É bo jam e ne zôsôô. Mbunan ô nga tindi nye na a bo Yéhôva mewôk akusa bo jam ete e nji be tyi’ibi.​—Met. 22:1-12.

12. Aval avé bi ne vu Abraham? (Besam 73:28)

¹² Aval avé bi ne vu Abraham? Bia fe bia yiane jeñe na bi tu’a yeme Yéhôva. Nge bi bo de, bi tu’a subu nye bebé a tu’a nye’e nye. (Lañe’e Besam 73:28.) Nde fe, bia ye yañele mone môte ya nleme wongane na a yem asimesane Yéhôva. (Beh. 5:14) A nalé é bo na éyoñe môt éziñ é kômbô tindi bia na bi bo jam e ne abé, bii bene bo de. Bia wua ôsimesane ya bo jam éziñ e ne ve Yéhôva nlem abé ôyap nge ke ôsimesane ya bo jam e ne ndaman élate jangan a nye. Jam avé afe bi ne bo da liti na bia nye’e zôsôô?

13. Jé bi ne bo asu na bi tôñesane zôsôô? (Minkana 15:9)

¹³ Jam 2: Jeñe’e na ô tu’a nye’e zôsôô ényiñe jôé ya môs ôse. Asu na nyule jangan é bo ngul, bia yiane bo sport mban, aval ete fe bia yiane saé a ngul ése asu na bi nye’e memvinda me Yéhôva me ne zôsôô. Jam ete e nji dañe bo ayaé. Yéhôva a vo’o jô bia na bi bo mam ma lôte bia nkôñ. (Bs. 103:14) A jô bia na: “a nye’e nyô a tôñe zôsôô.” (Lañe’e Minkana 15:9.) Nge bia jeñe na bi tôé nsôñan éziñ ékôane Yéhôva, bia yiane bo mam mese ma sili asu na bi tôé wô. Bia yiane fe bo avale da éyoñe bia yi na bi bo zôsôô. Ôte’etek ôte’etek Yéhôva é volô bia na bi bo mintyendan mia sili ane éyoñe ja lôt.​—Bs. 84:5, 7.

14. Jé é ne “ébene ya zôsôô,” a amu jé bia yiane je jaé?

¹⁴ Yéhôva a kate bia na nge bia jeñe na bi bo mam me ne zôsôô, jam ete da ye ke bo adite mbe’e asu dangan. (1 Jean 5:3) Ve memvinda a ve bia, mé bo bia mfi môs ôse amu ma kamane bia. Te ve’ele vuane bityé mewosane ya nsisim nlômane Paul ô nga jôô bie. (Beép. 6:14-18) Ye ô ngenan ô simesa’an étyé mewosane ja  kamane nleme mone bezimbi? A ne “ébene ya zôsôô,” nje éte é ne memvinda me Yéhôva me ne zôsôô. Aval ében ja kamane nleme mone bezimbi, aval ete fe memvinda me Yéhôva me ne zôsôô ma kamane nleme wongane ya nsisim, aval môte bi ne été wôé. Ajô ete, e ne mfi na éyoñe bia fombô biôme mewosane ya nsisim bi be’e bi tu’a yemelan nge ébene ya zôsôô é ne été.​—Min. 4:23.

15. Aval avé ô ne jaé ébene ya zôsôô?

¹⁵ Aval avé bi ne jaé ébene ya zôsôô? Bi ne de bo éyoñe bia jeñe na bi yemelan ôsimesane Yéhôva éyoñ ése bia nyoñe mintyi’an. Éyoñe bia tyi’i na bia kobô jam éziñ, nge vô’ôlô mezik, nge vôman nge ke lañe kalate éziñ, bia yiane taté sili biabebien minsili mi: ‘Mam mevé ma zu futi nleme wom été? Ye mam mete mé ve Yéhôva nlem avak? Nge ke na ye ma ngôné mvine mam ya bisôk, évô, ôzañ akum, énguñ, mam me nji bo zôsôô mise me Yéhôva?’ (Beph. 4:8) Nge mintyi’ane miôé mia lu’an a nkômbane Yéhôva, wé bo na memvinda mé me ne zôsôô me kamane nleme wé.

16-17. Aval avé Ésaïe 48:18 a liti na bi ne ke ôsu a tôñe memvinda me Yéhôva me ne zôsôô nnôm éto?

¹⁶ Ye wo koo woñ a sili womien nge wé fo’o ke ôsu a tôñe memvinda me Yéhôva me ne zôsôô, a ne mimôs mia lôt, ane mimbu mia ke? Tame fombô éve’ela Yéhôva a nga belane je e kalate Ésaïe 48:18. (Lañe’e.) Yéhôva a ka’ale na zôsôô wongan a ye bo ane “mintyôa mi mañ.” Tame ve’ele simesane na ô too fefele mañ, éyoñ éte wo yen ane mintyôa mi mañ mia so éyoñ ése teke tebe. Nde nté ô too mbamba vôme ate, ye ô ne taté na wo tyelé nleme yôb a simesane na éko éziñ mintyôa mi mañ mite mi ne tebe môs éziñ? Momo! Amu wo yeme na mintyôa mi mañ mite mii ke ôsu a lôte nalé betoyini mimbu a mia ye ke tebe môs éziñ.

¹⁷ Zôsôô wongan a ne fe bo ane mintyôa mi mañ! Aval avé? Éyoñe wo kômbô nyoñe ntyi’an, taté jeñe na ô yem nkômbane Yéhôva. Mvuse ya valé, tôñe wô. To’o ntyi’an ôte ô ne ayaé aya, Ésaa wé é tabe valé a volô’ô wo na ô bo teke feñelan, a na ô ke ôsu a tôñe memvinda mé me ne zôsôô môs ane môs.​—És. 40:29-31.

18. Amu jé bi nji yiane tyi’i bôte bevo’o mejô?

¹⁸ Jame 3: Jô’é na Yéhôva émien a tyik nge mame bôte bevo’o ba bo me ne mvo’é nge abé. Nge bia jeñe na bi tôñe memvinda me Yéhôva me ne zôsôô, bii jeñe na bi bo teke tyi’i bôte bevo’o mejô, nge bo zôsôô mise mangane biabebien. Éyoñe bia ve ngule na bi tôñe mam mese Yéhôva a yi, bii bo teke ve’e mam bia bo a mam bôte bevo’o ba bo a simesane na bia dañe be. Amu bia yeme na Yéhôva nnye étam “a ne Ntyi’i Mejô ya si se.” (Met. 18:25) Yéhôva a nji bia ve mbe’e ya tyi’i bôte bevo’o mejô. Jôm ete nje Yésus a nga jô bia na: “Te veane bôte mekua, mi za nyoñe mekua.”​—Mt. 7:1. *

19. Aval avé Joseph a nga liti na a too ndi a ntyi’ane mejô Yéhôva?

¹⁹ Bi tame beta zu kobô ajô Joseph, môt a nga liti fulu zôsôô. A nji tyi’i bôte bevo’o mejô to’o ba be nga bo nye abé. Bobenyañe bé bebien be nga tibili nye, be  kuane nye ane ôlo, a ke du’u ésaa wop na a wuya. Mvus abui mimbu, Joseph a nga beta yene bibu’a ya nda bôte jé. Éyoñ a mbe a mbili beta éjôé, a mbe ve tyi’i bobenyañe bé ajô a jeñe na a kune émien. Bobenyañe be Joseph be nga koo woñe na a bulane be mbia jam be nga bo nye, akusa bo be mbe be tyendéya. Ve Joseph a nga jô na: “Te koane woñ: ye ma me nto éjiane Zambe?” (Met. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) A éjoté nyul ése, Joseph a nga jô’é na Yéhôva nnye a tyi’i ajô te.

20-21. Aval avé bi ne sa’ale fulu ya bo zôsôô mise mangan biabebien?

²⁰ Aval ane Joseph, bia jô’é na Yéhôva nnye a tyi’i bôte mejô. Nya ajô a ne na bi vo’o jô na bia yeme mam ma tindi bobejañ a besita na be bo mam méziñ. Bia kôme yeme na bi vo’o lañe minlem amu “Yéhôva [nnye étam] a ve’e minsisime kop.” (Min. 16:2) A nye’ avale bôt ase be kusa so bevôm bevôm, a be kusa bi metum meval meva. Jôm ete nje Yéhôva a jô bia na bi yoone “minleme [miangan] ne ngeññ.” (2 Bec. 6:13) Bia jeñe na bi nye’e bobejañ a besita bese sa na bi tyi’i be mejô.

²¹ Nalé a tinane fe na bi nji tyi’i bôte be nji bo Bengaa be Yéhôva mejô. (1 Tim. 2:3, 4) Ye ô tyi’iya évuvumane jôé ajô môs éziñ ô jô’ô na: “a vo’o kañese benya mejô môs éziñ.” Avale mboon ete da liti na bi nga dañe minné miangan, a na bi ne zôsôô mise mangane biabebien. A too ke na Yéhôva a ve “bôte bese vôm ase” faneya kôñelane minlem. (Mam. 17:30) Te vuane na môt a ne zôsôô mise mé émien a nji bo zôsôô mise me Yéhôva.

22. Amu jé wo tyi’i na wo bo zôsôô?

²² Ngo’o nge nye’ane bia nye’e memvinda me Yéhôva me ne zôsôô wo bo na bi ba’ale ava’a dangan, a na bi yemete élate bia be bôte bevok a volô be na be subu Yéhôva bebé. Ajô te bia yiane ke ôsu a “wô’ô zôsôô zaé a évé.” (Mt. 5:6) Tabe’e ndi na Yéhôva a yene ngul ése wo ve, a na a ne mevak éyoñ a yen ane wo ke ôsu a yaé mfa’a ya liti fulu zôsôô. Nté émo ji ja ke ôsu a nyoñ ékotekot été, te koo woñ! Simesa’an éyoñ ése na “Yéhôva a nye’e bôte be ne zôsôô.”​—Bs. 146:8.