1. Kalate 1 Bethessalonicien 5:11 a liti na ésaé évé bia bese bia yiane bo?

 YE AKÔNDA dôé é bili mfefé Aba Éjôé nge ke na be nga kôm Aba Éjôé denan? Nge e ne nalé, wônaa ô ngenan ô simesan môs ôsu mi nga bo ésulan mfefé Aba Éjôé ôte. Ô nga ve Yéhôva akiba. Éko éziñ mili’i mevak me nga kui wo mis éyoñ be nga yia jia ya metata’a m’ésulan. Éyoñ Meba m’Éjôé mangan me ne mbamba nlôñan, ma ve Yéhôva duma. Ve bia dañe ve nye duma éyoñ bia nyoñ ngap a aval ésaé melôñ afe. Ésaé éte é ne na, bi ve ba ba zu sulan Meba m’Éjôé mete ngule nyul. Ésaé éte nje nlômane Paul ô mbe ô simesan éyoñ a nga tili mejô bia koone me 1 Bethessalonicien 5:11, éfus ja wulu ayé’é di.​—Lañe’e.

2. Jé bia zu yen ayé’é di?

² Nlômane Paul ô ne mbamba éve’ela mfa’a ya ve bebo bisaé be Yéhôva bevo’o ngule nyul. A mbe a yeme’e tebe été jap. Ayé’é di, bia zu yen aval avé bi ne volô bobejañ a besita na (1) be jibi minjuk, (2) be tabe mvo’é zañ jap, a na (3) be yemete mbunane wop. Bi tame taté yen aval avé bi ne vu nlômane Paul mfa’a ya ve bobejañ a besita bangan ngule nyul.​—1 Bec. 11:1.

3. Mbamba nyenane mam mbé Paul a mbe a bili?

³ Paul a mbe a nye’e bobenyañ bé angôndô ya abui. Émien a nga tôbane angôndô ya abui étibila’a; a mbe ngule ya yeme tebe été jap a mvamane be éyoñ be mbe be tele minju’u été. E nga kui biyoñ biziñe na Paul a jembane  moné, ajô te e mbe e sili’i na a jeñ ésaé é mbe ve volô nye na a nyoñ ngap a émien a na a su’u bobenyañ bé. (Mam. 20:34) A mbe a lôñe’e menda bindélé. Éyoñ a nga kui Corinthe, a nga taté saé a Priscille ba Aquila, be fe be mbe be lôñe’e menda bindélé. Ve “môse [sabbat] ôse” a mbe a kañete Bejuif a Begrek. Éyoñ Silas ba Timothée be nga so, Paul a nga dañe saé abui asu mejô me Zambe. (Mam. 18:2-5) A nji vuane jam e mbe é dañe mfi ényiñe jé, ésaé Yéhôva. Mbôle Paul a mbe mbamba éve’ela mfa’a ya kañete mbamba foé a ayôñ ése, a mfa’a ya saé a ngul ése asu na a jalé miñyiane mié, a mbe ngule ya ve bobenyañ a bekale bé ya nsisim ngule nyul. A nga jô be na be bo te kañese na minju’u ya ényiñ, nge ke ngule ba ve na be jalé miñyiane bibu’a ya menda me bôte map, me bo na be bo te beta telé “mam ma dañ mvaé,” mam me tii a ékaña’a ba ve Yéhôva ôsu.​—Beph. 1:10.

4. Aval avé Paul ba Timothée be nga volô Bekristen bevok na be jibi bitibila’a?

⁴ Mone éyoñ e zu koone be ndôme telé akônda ya Thessalonique, mimfefé Bekristen mi nga tôbane ngule étibila’a. Éyoñ nsamba besiñ ô nga bo te yen Paul ba Silas, ô nga ke vôm “bobejañ bevo’o” ya tison be mbe a taté na ba yôtane na: “bôte ba bese ba tyame metiñe me César.” (Mam. 17:6, 7) Tame ve’ele simesan abim avé mimfefé Bekristen mite mi nga koo woñ éyoñ mi nga yene bôte ya tison be wosane be! Be mbe ve taté na ba voé nsisim, ve Paul a nji ve’ele yi na avale jam ete e kui be. Akusa bo ba Silas be nga li’i be, ve be nga jeñe mezene ya nyoñ ngap a mfefé akônda ôte. Paul a nga jô bobejañ ya Thessalonique na: “bi nga lôme Timothée, mojañe wongan . . .  a yemete mia, a volô mia minlem mfa’a ya mbunane wônan; nde teke môt a fô’ôsan amu bikpwe’ele.” (1 Bet. 3:2, 3) Timothée fe a nga yiane taté tôban étibila’a tison a nga bialé, Lystre. A nga yene fe aval avé Paul a nga yemete mbunane bobejañ ya tison éte. Mbôle Timothée a nga yene bibotane bise Yéhôva a nga noo bobejañ ya tison éte, a mbe ve bôône Bekristene bete minleme si a liti be na mam ma ye fe wulu mvo’é asu dap.​—Mam. 14:8, 19-22; Beh. 12:2.

5. Aval avé melebe mvendé éziñ é nga ve Bryant me nga volô nye?

⁵ Jam avé afe nlômane Paul ô nga bo asu na ô yemete mbunane bobenyañ bé? Éyoñ be nga beta bulan Lystre, Iconium, a Antioche, Paul ba Barnabas be nga telé bemvendé mekônda mese. (Mam. 14:21-23) Teke bisô na bitôtôlô Bekristene bite, bi mbe bi va’a Bekristene ya mekônda mete ngule nyul avale bemvendé ya dene fe ba bo. Mojañ Bryant a jô na: “Éyoñ me nga bi mimbu 15, ésaa wom a nga li’i bia, nyia wome ki a tebe feñ. Me nga wô’ôtane na me ne étam a nalé a nga bo na me bili atek.” Jé é nga volô Bryant na a jibi minju’u mite? A jô na: “Mojañe Tony, mvendé ya akônda dam a mbe a laan a ma éyoñ bi mbe bisulan a biyoñ bife. A nga kobô ma ajô bôte be nga ba’ale ava’a dap akusa bo be nga tôbane minjuk. A nga lañ ma éfuse ya Besam 27:10, a nga jaé fe kobô ma ajô Ézéchias, nnye ate a nga wulu ba’aba’a a Yéhôva akusa bo ésaa wé a nji be mbamba éve’ela.” Mam mete me nga volô Bryant mfa’a ôvé? A jô na: “Mam Tony a nga jô ma me nga ve ma ngule nyul angôndô, a bo  na me nyoñ ésaé nkpwa’a mefan é ne ngum aval.” A bemvendé, bo’oné ôjeja’a ya volô bobejañ be tele aval été Bryant, ba yi “mbamba éfia” a ne ve be ngule nyul.​—Min. 12:25.

6. Aval avé Paul a nga belane minkañete mi bobejañ asu na a ve bobejañ a besita ngule nyul?

⁶ Paul a nga kate bobenyañe bé ya nsisime na Yéhôva a nga ve “abui bengaa” e nga jibi étibila’a ngule nyul. (Beh. 12:1) Paul a mbe a yeme’e na minkañete bebo bisaé be Yéhôva ya melu mvus be nga jibi bitibila’a meval meval, mi ne ve bobejañ a besita ngule nyul a volô be na be bem ôsimesane wop “nlame ya vevee Zambe.” (Beh. 12:22) Aval minkañete ete e ne fe volô bobejañe ya melu ma. Za a nga bo te bi ngule nyul éyoñ a nga yen aval avé Yéhôva a nga volô Gédéon, Barak, David, Samuel, a abui bôt afe? (Beh. 11:32-35) Jé ki bi ne jô a lat a mbamba bive’ela bi bobejañe ya melu ma? Wofis wo tebele ésaé ja boban si se ô wô’ô jaé bi bekalate be bobejañ a besita be nga bi ngule nyul a zene ya minkañete ya binyiñe bi bobejañe ya melu ma.

7. Melebe me Paul bia koone me Beromain 14:19-21 me ne ye’ele bia jé?

⁷ Bia ve bobejañ a besita ngule nyul éyoñ bia bo mam ma bo na mvo’é é tabe akônda été. E ne été na môt ase a bili ñyenane mam wé, ve bi nji yiane kañese na jam ete e soo zô’é akônda été . Nde fe, te bia yemete bôte na be mba’a mba’a ve bo mam avale bia simesane na e ne mvo’é a too ke na ba tyame ki atiñ éziñe ya Kalate Zambe. Bi tame nyoñe mone éve’an. Akônda ya Rome é mbe é bili Bekristen be mbe Bejuif a Begentil. Éyoñ Yéhôva a nga fol atiñe Moïse, bebo bisaé bé be nji be ntindane ya beta tôñ metiñe me mbe me tii a jôm ba yiane di nge bo te di. (Marc 7:19) Éyoñ ete, Bekristen be mbe Bejuif be mbe ngule ya tyi’i na ba di avale bidi ase ba kômbô di. Ve Bekristene bevok be mbe be simesane na e nji bo mvo’é na Kristen é di avale bidi te. Ane akônda é nga taté na da kandane mengam. Paul a nga liti mfi ya jeñ a tôñesane mvo’é aval biyoñe ete éyoñ a nga jô na: “A ne mvaé na, te di tit, nge nyu vin, nge bo jam éziñ, nde te monyoñe wôé é kolé ôbak.” (Lañe’e Beromain 14:19-21.) Paul a nga volô bobenyañ bé na be yen aval avé mboon ôte ô ne ndeñele Bekristen bevok a ndaman akônda. A mbe fe nkômesane ya tyendé mimboone mi mam mié miziñ asu na a bo te kolé bôte bevok ôbak. (1 Bec. 9:19-22) Bia fe bi ne ve bôte bevo’o ngule nyul a ba’ale mvo’é éyoñ bia bo te yemete be na be bo mam fo’o ve avale bia yene na e ne mvo’é.

8. Jé Paul a nga bo asu na a soo mvo’é éyoñ jam éziñ é nga kômbô soo jo’ojo’o akônda?

⁸ Paul a nga liti mbamba éve’ela mfa’a ya ba’ale mvo’é, to’o éyoñ bia be bôt béziñ bi nji yene mam aval da. Bekristen béziñe ya ntete mimbu ôsu be mbe be yemete Begentil na be tyi’iban atye, éko éziñ be mbe be bo’o de asu na be yené mvaé mise Bejuif. (Beg. 6:12) Paul a nji kañese mboon ôte, ve a nji yemete be na be bo mam aval a yene mvaé, a nga sili émiene si a sili bemvendé ya Jérusalem melep. (Mam. 15:1, 2) Nalé a nga bo na Bekristen be ba’ale ava’a dap a na mvo’é é bo akônda été.​—Mam. 15:30, 31.

9. Aval avé bi ne tôñ éve’ela Paul?

 ⁹ Éyoñ jam éziñ da kômbô soo jo’ojo’o akônda, bi ne liti na bia jeñe mvo’é éyoñ bia sili bôte Yéhôva a nga telé na be wulu akônda melep. Bi wô’ô jaé bi melep a zene ya bekalate bangan a miñye’elan ékôane Yéhôva ja ve bia. Nge bia tôñe melebe mete a bo te bem ôsimesane ñyenane mam wongan, bii bo na mvo’é é tabe akônda Yéhôva.

10. Jam avé afe Paul a nga bo asu na mvo’é é tabe akônda été?

¹⁰ Paul a nga tôñesane mvo’é éyoñ a nga ngôné mbamba mefulu bobejañ a besita be mbe be bili, sa ke mbia mefulu map. Éve’an é ne na, memane ya kalate Beromain, Paul a nga tote abui biyôlé bi bobejañ a kate’e mbamba be mam be nga bo. Bia fe bi ne vu Paul éyoñ bia kobô ajô mbamba mefulu bobejañ a besita bangan be bili. Éyoñ bia bo de, nalé a bo na bibu’a ya akônda bi subu bi bivo’o bebé a na akônda é lôñeban nye’an été.

11. Éyoñ besañesañ ba kui, aval avé bi ne beta bo na mvo’é é bo?

¹¹ E wô’ô kui na to’o bitôtôlô Bekristen bi bi minsañetane zañe jap. Jam ete e nga kui Paul ba mvôé jé Barnabas. Be nga bi ngule môman ôsusua na ba ke dulu baa dap ane bemissionnaire. Barnabas a mbe a yi na be kee Jean Marc dulu ete, Paul ki a mbe a yi na be li’i nye. Kalate Zambe a jô na, “be nga dañe luman,” ane môt ase a nga tyi’i na a ke zene jé. (Mam. 15:37-39) Ve Paul, Barnabas, a Marc be nga mane kôm ajô, a liti a zene éte na mvo’é a élat ya akônda bi ne nya mfii asu dap. (1 Bec. 9:6; Beco. 4:10) Mvuse mone éyoñ, Paul a nga jô mbamba be mam a lat a Barnabas ba Marc. Bia fe bia yiane kôme sañesañ ase bi ne bi bia be bôte bevok ya akônda, a ke ôsu a beme mis mbamba mefulu map, a zene éte bia liti na bia nyane mvo’é a élat ya akônda.​—Beép. 4:3.

12. Minju’u mivé bobejañ a besita béziñ ba tôbane mie?

¹² Bia ve bobejañ a besita ngule nyul éyoñ bia volô be na be yemete mbunane wop. Bobejañ béziñ ba tôban étibila’a é so’o menda me bôte map, be bôte ba be be ba saé nge ke be bongô be sikôlô bevok. Bevo’o ki be bili ngul akon nge ke na ba juan a mbia b’asimesan. Ba bevo’o be dubaneya den a nto abui mimbu, be yangeya na nta’ane mam wu ô mam be te’eya. Bité bite bi ne telé mbunane wop meve’ele été. Bekristene ya ntete mimbu ôsu fe be nga tebe avale bité te. Jé Paul a nga bo asu na a yemete mbunane wop?

13. Aval avé Paul a nga volô bôte be mbe be tôban ékpwe’ele amu mbunane wop?

¹³ Paul a nga belane Kalate Zambe asu na a yemete mbunane bobenyañ a bekale bé ya nsisim. Éko éziñ Bekristen be mbe Bejuif be nji be be yeme’e aval be ne yalan bibu’a ya menda me bôte map bi mbe bi jô’ô be na, ñyebe Bejuif wo dañ ñyebe Bekristen. Teke bisô na kalate Paul a nga tili Behébreu a nga yemete mbunane Bekristene bete. (Beh. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Be mbe ve belan mam me mbe kalate ate asu na be yalan bôte bete. Dene fe, bi ne volô bobejañ ba tôban ékpwe’ele a liti be aval avé be ne belan bekalate bangan asu na be yeme kaman mbunane wop. Nge ba kpwe’ele ésoé Kristen éziñ amu ja kañese na biôm bi nga tééban, bi ne volô je na é yen mam ma  bo’olô na biôm bi nga tééban a zene ya minsoé mi kalate mi: La vie a-t-elle été créée ? Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie.

14. Akusa bo Paul a mbe a lôt abui éyoñe na a kañete, ve jam avé afe a mbe a bo’ok?

¹⁴ Paul a nga jô bobenyañ a bekale bé na be liti nye’an a zene ya “mbamba mimboane mi mam.” (Beh. 10:24) A nji su’u ve minkobô ya anyu, a nga liti fe de a mimboon. Éve’an é ne na, éyoñ bobenyañ bé ya Judée be mbe be wo’o zaé, Paul a nga kabe be bidi. (Mam. 11:27-30) Nya ajôô a ne na, to’o Paul a mbe a lôt abui éyoñ na a kañete mbamba foé, a mbe fe a jeñe na a volô bobenyañe bé na be jalé miñyiane ya minsône miap. (Beg. 2:10) Mboon ôte ô nga yemete ndi nlem jap na Yéhôva é nyoñ ngap a be. Den, nge bia fe bia belane ngule jangan, éyoñe jangan a atyeñe mboone mam dangan asu na bi volô bobejañ be nga bi ébubua, bia volô be na be yemete mbunane wop. Bia bo fe de éyoñ bia bo mimvean mban asu na bi su’u ésaé ja bobane si se. Éyoñ bia bo de, bia volô bobejañ a besita na be bi ndi nleme na Yéhôva a ye ke ve’ele li’i be étam môs éziñ.

15-16. Jé bi ne bo asu bobejañ be nga voé nsisim?

¹⁵ Paul a nga ve bôte be mbe ate’e nsisim ngule nyul. A nga mvamane be a kobô be a mbamba nlem. (Beh. 6:9; 10:39) Éve’an é ne na, kalate a nga tili Behébreu, a mbe a belan bifia “bi” a “bia” asu na a liti na émien fe a mbe a yiane tôñe melebe mete. (Beh. 2:1, 3) Aval ane Paul, bi nji yiane suu aval bôt ete étam, ve bia ve be ngule nyul éyoñ bia liti be na bia nyoñ ngab a be. Éyoñ bia bo nalé, bia liti na bia nye’e be. Tyiñe nkobô bii belane je  é ne ve be ngule nyul a dañe bifia bia belane bie.

¹⁶ Paul a nga bôé bobenyañe bé a bekale bé minleme si éyoñ a nga kate be na, Yéhôva a yene mbamba ésaé ase ba bo asu dé. (Beh. 10:32-34) Bi ne fe belan avale bifia te éyoñ bia laan a bobejañ be nga voé nsisim. Bi ne jô be na be kañete bia aval be nga yeme benya mejôô nge ke bo na be simesan bité biziñe ya ényiñe jap be nga yene wo Yéhôva. A zene éte, ô ne bôé be nleme si a volô be na be yeme na Yéhôva a vuane ki mbamba be mam bese be nga bo asu dé melu mvus a na a ye ke ve’ele suu be étam melu ma zu. (Beh. 6:10; 13:5, 6) Éko éziñ aval minlañ ete e ne volô mojañ nge ke sita wongan na a ke ôsu a bo Yéhôva ésaé.

17. Bia yiane ke ôsu a bo jé?

¹⁷ Aval ane nlôñe menda a ke ôsu a tu’a bo atyeñ ésaé melôñ ane éyoñ ja lôt, aval te fe bii tu’a yeme veane ngule nyul nté bii ke ôsu a bo de. Bii volô bôte bevo’o na be bi ngule nyul a na be jibi minjuk, éyoñ bia laane be minkañete bebo bisaé be Yéhôva be nga jibi minjuk melu mvus. Bia te fe yene na bia tôñesane mvo’é éyoñ bia ngôné mbamba mefulu bôte bevok be bili, a nge bia kôme mejô éyoñ besañesañe ba kui zañe jangan. Bi ne ke ôsu a yemete mbunane bobejañ a besita éyoñ bia lañe be mbamba mejô me ne Kalate Zambe été, éyoñ bia fombô bité biap a ve be mvolan wo sili be a éyoñ bia su’u ba be nga voé nsisim.

18. Ntyi’an ôvé wo nyoñ?

¹⁸ Bobejañ ba bo bisaé melôñe ya Éjôé be ne angôndô ya mevak. Bia fe bi ne bi avale meva’a ete éyoñ bia volô bobejañ a besita na be bi ngule mbunan. Menda bôte ba lôñ me ne ndaman, ve nya mbunane a ve fane ya nyiñ nnôm éto! Ngo’o nge bia ke ôsu a volan bia bia, wua a “lebe’e nyô mbok, a wua a volô’ô nyô mbok.” ​—1 Bet. 5:11.