1. Jé Kalate Nlitan a jô a lat a bebo bisaé be Yéhôva?

 KALATE Nlitan a kate bia aval avé Éjôé Zambe é nga tebe yôp, a aval avé Satan a nga wuabane si. (Nli. 12:1-9) Jam ete e nga soo mvo’é asu bitétéa bi Yéhôva bi ne yôp, ve abui minjuk asu dangan. Amu jé? Amu Satan a sôé ôlun wé ôse be bebo bisaé be Yéhôva ya si va.​—Nli. 12:12, 15, 17.

2. Jé é ne volô bia na bi tebe ne bip?

² Jé é ne volô bia na bi tebe ne bip éyoñe Satan a wosane bia? (Nli. 13:10) Jam da e ne na, bi simesan mam mé boban melu ma zu. Éve’an é ne na, e kalate Nlitan, nlômane Jean wo kobô ajô bibotane biziñ bii bu’ubane bie ana’ana. Ébotane jia ya été é ne na, Zambe a zu mane jiane besiñe bé bese. Bi tame zu yen avale Kalate Nlitan a kobô ajô besiñe be Zambe, a jam dé kui be.

3. Mendem méziñ mevé bia koone me kalate Nlitan?

³ Éfus ôsu ya kalate Nlitan ja liti na, mam mese me ne ntilan kalate ate me ne “mendem.” (Nli. 1:1, nwt) Kalate ate a kobô ajô betit béziñ asu na a kobô ajô besiñe be Zambe. Éve’an é ne na, a kobô ajô “tit é kui mañ été, é bili minla’ awôm a minlô zañbwa.” (Nli. 13:1) Mvuse ya valé, bia yene “tite fe é kui si été.” Tit éte ja kobô ane dragon, a ja bo na “nduan é so yôp.” (Nli. 13:11-13) Bia beta yene tit éfe, “tit é mbe évele ne zôññ.”  Minga bijabô a mbe a bete je yôp. Betite bete bese belal be ne ndeme ya bijôé bia wosane Yéhôva a Éjôé jé aso kôa, ajô te, e ne mfi na bi kôme yeme beza be ne.​—Nli. 17:1, 3.

4-5. Aval avé mame bia koone me kalate Daniel 7:15-17 ma volô bia na bi yem atinane ya mendem ya kalate Nlitan?

⁴ Ôsusua na bia yem beza be ne besiñe bete, bia yiane taté kôme wô’ô atinane ya mendem mete. Ve jam e ne dañe volô bia na bi bo de e ne na bi jô’é Kalate Zambe émien a timine bia jam ete. Bekalate befe ya Bible be timineya mendem bia koone me kalate Nlitan. Éve’an é ne na, nkulu mejô Daniel a nga yene “beta betite benyin be nga kui, be so’o mañ été.” (Dn. 7:1-3) Daniel a kate bia atinane ya betite bete. Beta betit benyin bete be ne ndeme ya “bejô bôt,” nge ke bijôé. (Lañe’e Daniel 7:15-17.) Mbamba atinan ate a liti bia na, betit kalate Nlitan a jôô be ba yiane fe bo bijôé.

⁵ Bi tame ñhe zu la’ase mendem méziñ bia koone me kalate Nlitan. Éyoñ bii bo de, bii yen aval avé Kalate Zambe a volô bia na bi yem atinane ya mendem mete. Bi tame taté zu kobô ajô mbam betite ya afan kalate Nlitan a jôô wô. Bii yene beza be ne betite bete, a jam da kui be. Mvuse ya valé, bii yene jé mam mete ma tinan asu dangan.

6. Tit é bili minlô zangbwal kalate Nlitan 13:1-4 a jôô je é ne ndeme ya jé?

⁶ Za a ne tite ya afan é be’e minlô zangbwal? (Lañe’e Nlitan 13:1-4.) Bia yene na tit éte ja funane ze, ve é bili mebo me ours, anyu ngbwengbwem, a minla’a awôm. Bibu’a bi nyule bite bia bo na bi simesane betite benyin kalate Daniel kabetôlô 7 a nga jôô be. Ve kalate Nlitan a liti na, tite jia jia nje é be’e bibu’a bi nyul bite bise. Tit éte é nji bo ndeme ya éjôé jia, nge ke éjôé ja jôé si ése. Kalate Nlitan a jô na tit éte ja jôé “nda bôt ése a mvoñe bôt ése a nkobô ôse a ayoñ ese.” Ajô te, tit éte é nji bo ndeme ya ngum ayoñ wo jôé si éziñ. (Nli. 13:7) Nalé a tinane na, tit éte é ne bijôé bise bia jôé bôt azukui den. *​—Éc. 8:9.

7. Nlô ôse ya minlô zangbwal ô ne ndeme ya jé?

⁷ Nlô ôse ya minlô zangbwal ô ne ndeme ya jé? Éyalan ja so bia Nlitan kabetôlô 17. A kobô ajô “éve’ela” ya tite Nlitan kabetôlô 13 a jôô je. Nlitan 17:10 a jô na: “Be ne bejô bôte zañbwa; betane ya été be kuya, wua a to, nyô mbo’ a ngenan te so; a éyoñ a so, a ye fo’o tabe ôyôm nté.” Éyoñ bia fombô bijôé bise Satan a zuya a belane bie, bia yene na bijôé zangbwal ya été bi nga liti na mbie bi ne “minlô,” amu bi mbe ngul abui. A ne bijôé bi mbe bi jôé vôm bebo bisaé be Zambe be mbe be nyiñi’i, nge ke bijôé bi nga tibili be. Melu me nlômane Jean, bijôé bitan bi mbe bi yenéya: Égypte, Assyrie, Babylone, Bemède a Beperse, a Grèce. Éyoñe Jean a nga tili kalate Nlitan, éjôé samane, Rome, nje é mbe é ngenan é jôé. Éjôé évé nje é mbe nlô zangbwale a éjôé ja su’ulan?

8. Za a ne nlô zangbwale ya tit ya afan?

 ⁸ Avale bia zu yen, minkulane mejô ya kalate Daniel mia zu bia volô na bi yem éjôé évé é ne nlô zangbwale ya tit. Éjôé évé ja dañe ngul melu ma su’ulane ma, éyoñe ya “môse ya Tate”? (Nli. 1:10) A ne bijôé bibaé bi nga fulan, éjôé ya Grande-Bretagne a ji ya États-Unis d’Amérique, mbie bia loone na Puissance mondiale anglo-américaine. Bi nto fo’o ve jô na mbe be ne nlô zangbwale ya tit ya afan kalate Nlitan 13:1-4 a jôô wô.

9. Za a ne tit é bili “minla’a mibaé aval ane mi mi mon ntômba”?

⁹ Nlitan kabetôlô 13 a ke ôsu a jô’ô na, nlô zangbwale ôte, Puissance mondiale anglo-américaine, ñwô fe ô ne tit é be’e “minla’a mibaé aval ane mi mi mon ntômba, a é nga kobô aval ane dragon.” Tit éte “ja bo beta mendeme na, é bo ja’ana nduan é so yôp a ku si vôm bôt be to.” (Nli. 13:11-15) Nlitan kabetôlô 16 a 19 a jô na tit éte nje fe é ne “nkulu mejô ya medu’an.” (Nli. 16:13; 19:20) Daniel a nga jô fe na Puissance mondiale anglo-américaine é “jiane mam étua njian.” (Dn. 8:19, 23, 24) Nkulan ajô ôte ô nga tôéban éyoñe ya Beta bita bi baa. A ne beyeme mam be mbe be so’o Grande-Bretagne a États-Unis mbe be nga kôme bebombe atomique bebaé be nga bo na bita bi man e mañe ya Pacifique. Ôwé, Puissance mondiale anglo-américaine a nga bo fo’o na “nduan é so yôp a ku si.”

10. Za a ne “éve’ela ya tit”? (Nlitan 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Mvuse ya valé, bia beta yene tit éfe. Tit éte ja funane tit é bili minlô zangbwal, ve nsela’ane a ne na é ne évele ne zôññ. Kalate Nlitan a loone je na “éve’ela’a ya tit,” a njôô ‘mwomô.’ * (Lañe’e Nlitan 13:14, 15; 17:3, 8.) Mvuse ya valé, Jean a yen ane tit éte ja wu, é beta wômô. Nalé a kôme liti jam e nga kui Organisation des Nations Unies (ONU), nnye ate a wumulu bijôé bise ya si nyi. Melu mvus, be mbe be taté loone nye na Société des Nations. Ve mvuse ya valé, a nga tyamban éyoñe ya Beta bita bi baa. Éyoñ bita bite bi maneya, a nga beta so, a too jôé na ONU.

11. Jé betit ya kalate Nlitan ba bo, a amu jé bi nji yiane ko be woñ?

¹¹ Betit bete (bijôé bise ya si nyi) ba tindi bôte na be wosane Yéhôva a bebo bisaé bé. Jean a jô na a ne ve ane betit bete ba tôkane “bejô bôte ya si se” asu bita ya Harmaguédon. Bita bite mbie Kalate Zambe a loone na “beta môse ya Zambe, nyô a ne ngul ése.” (Nli. 16:13, 14, 16) Ve bi bi nji yiane ko jôm éziñ woñ. Zambe wongan, Yéhôva, é nyii ba bese ba su’u éjôé jé.​—Éz. 38:21-23.

12. Jé ja ye kui betit bete bese?

¹² Jé ja ye kui betit bete bese? Nlitan 19:20 a yalane na: “Tit éte é nga bili, ba nkulu mejô ya minsos ate, nnye a nga bo mendem vôm é to, mme mete a nga du’u me ba be nga nyoñ ndeme ya tit éte a ba be nga kañ éve’ela’a jé. Be bebaane be nga wuaban ato’o nduan  da yôñ a soufre été, be to bevevee.” Nalé a tinane na, éyoñ bijôé bite bii bo bi ngenan bi jôé bôt, Zambe é zu jiane bie éyoñe jia ya biyoñe bise.

13. Nju’ ôvé benya Bekristen bé tôbane wô amu ba bene su’u bijôé ya émo ji?

¹³ Aval avé jam ete da fombô bia? Mbôle bi ne benya Bekristen, bia yiane wulu ba’aba’a a Zambe a Éjôé jé. (Jean 18:36) Asu na bi bo de, bia yiane ki nyoñe ngap a mam me pôlitik ya émo ji. Jam ete e ne bo angôndô ya ayaé, amu bijôé ya émo ji bia yemete bia na bi su’u bie a zene ya mam bia jô a mam bia bo. Bôte bese bé koo woñ, a su’u bijôé bite, bé bi ndeme ya beta tit. (Nli. 13:16, 17) Ve bia yiane yeme na môt ase é kañese nyoñe ndem éte, é tyam élate jé a Yéhôva, a sub ényiñe ya nnôm éto. (Nli. 14:9, 10; 20:4) Ajô te, e ne nya mfii na bi bo teke nyoñe ngab a mame ya émo ji mimfa’a mise, to’o bijôé bia tindi bia na bi su’u bie.

14. Évemba jam évé nlômane Jean ô nga yen? (Nlitan 17:3-5)

¹⁴ Nlômane Jean wo kobô ajô jam éziñ e nga bo na a “semé beta nseman.” Jam ete e mbe jé? A nga yene minga a bete beta tite yôp. (Nli. 17:1, 2, 6) A ne “beta minga a ne bijabô.” Kalate Zambe a loone fe nye na “Beta Babylone.” Minga ate a bo “mejian” a “bejô bôte ya si.”​—Lañe’e Nlitan 17:3-5.

15-16. Za a ne “Beta Babylone,” a aval avé bia yeme de?

¹⁵ Za a ne “Beta Babylone”? Minga ate a vo’o bo ndeme ya éjôé éziñ ya émo ji, amu kalate Nlitan a jô na a nga bo mejian a bejô bôte ya si nyi. (Nli. 18:9) Mbôle Jean a yene minga ate a bete tite yôp, nalé a tinane na, a jeñe na a jôé bejô bôte bete. Nde fe, a vo’o bo ndeme ya bebo makit ya émo Satan ji, amu bifuse bife ya kalate Nlitan bia loone be na “bekuane mebom si.”​—Nli. 18:11, 15, 16.

¹⁶ Éyoñe Kalate Zambe a belan bifia “minga bijabô,” a kobô ajô bôte ba tametane na ba kañe Zambe ve be kañe’e bengunemelan, nge ke bôte ba lat ngbwa a émo ji. (1 Mka. 5:25; Jc. 4:4) Ve bôte ba kañe Zambe avale da yian be ne “mfuban” mise mé, a be nji bo “mvin.” (2 Bec. 11:2; Nli. 14:4) Babylone ya melu mvus nnye a mbe tin évus ékaña’a. Nalé a tinane na, Beta Babylone kalate Nlitan a jôô nye a ne safulu bivuse miñyebe mise ya si nyô.​—Nli. 17:5, 18; fombô’ô nlô ajô ô ne na “Qu’est-ce que Babylone la Grande ?” e jw.org.

17. Jé ja ye kui Beta Babylone?

¹⁷ Jé ja ye kui Beta Babylone? Nlitan 17:16, 17 a yalane na: “Minla’ awôm ô nga yen, a tit éte, mbie bite bia ye vini minga ate a ne bijabô, a bia ye li’i nye teke jôm a soé, a di minsône mié, a di’i nye ase nduan. Amu Zambe a nga bo minlem miap na, bi bo ôsimesane vié.” Ôwé, Yéhôva é bo na bijôé ya émo ji bi belane tit é ne évele ne zôññ, nje éte é ne ONU, asu na be mane jian évuse ñyebe ése ne meññ.​—Nli. 18:21-24.

18. Aval avé bi ne liti na bia su’u ki Beta Babylone a zen éziñ?

¹⁸ Aval avé jam ete da fombô bia? Bia  yiane bo “mfuban mboane mame ya mbunan, a te mvin mise me Zambe.” (Jc. 1:27) Bia yiane ve ngule ya sa’ale bivuse miñye’elan, mebô’ô me tii a évus ékaña’a, avale mvine mam ese, a mam me tii a mimbia minsisim, amu a ne avale mam ete nde Beta Babylone a bo. A bia yiane ke ôsu a jô bôte na be kôlô Beta Babylone été, asu na be bo teke be’e ayeme ya mbia be mam bé mise me Zambe.​—Nli. 18:4.

19. Za a ne “beta évele dragon ne zôññ”?

¹⁹ Kalate Nlitan a kobô fe ajô “beta évele dragon ne zôññ.” (Nli. 12:3) Beta dragon ate a wosane Yésus a beéngele bé. (Nli. 12:7-9) A wosane fe bebo bisaé be Zambe, a nnye a ve betite ya kalate Nlitan ngule jap. (Nli. 12:17; 13:4) Za a ne dragon ate? A ne “nnôm nyo ôte, nyô a lobane na, Diable a Satan.” (Nli. 12:9; 20:2) Nnye a wulu besiñe be Yéhôva bese.

20. Jé ja ye kui dragon?

²⁰ Jé ja ye kui dragon? Nlitan 20:1-3 a jô na, éngele éziñ é wua Satan édo’o ébé été. Nalé a tinane na, Satan é ke mimbôk. Nté a ne wôé, a ye ‘bo te beta du’u meyoñ, akekui éyoñ toyini mimbu éte é maneya.’ Mvuse ya valé, Yéhôva é jiane Satan a mimbia minsisim mié éyoñe jia ya biyoñe bise, éyoñ é wua be “ato’o nduan a soufre été.” (Nli. 20:10) Tame ve’ele simesan émo ji, teke Satan a mimbia minsisim mié. Ngo’o avale mbamba éyoñe te!

21. Amu jé mam bia lañe kalate Nlitan ma soo bia mevak?

²¹ Bia bi ngule nyul éyoñe bia wô’ô atinane ya mendeme me ne kalate Nlitan. Bia te yene beza be ne besiñe be Zambe, a jame dé kui be. Ôwé, ‘ébotan a nyô a lañ, a ba ba wô’ô mejô ya nkulane mejô ôte’! (Nli. 1:3) Ve éyoñe Zambe é mane jiane besiñe bé, bibotane bivé bezôsô be bôt ba ye bu’ubane bie? Bii kobô ajô ete ayé’é da zu.