1, 2. (a) Aluk é nga taté aya? (b) Jé môt ôsu a minga ôsu be mbe ngule ya yem a lat a aluk? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.)

ALUK é ne beta ngabe ya ényiñ. A ne éyoñe bia fas atata’a ya aluk a nsôñane wé, nde bi ne kôme yeme jé é ne aluk, a bi bibotane ya été. Éyoñe Zambe a téya Adam, ane a nga ve nye mbe’e ya ve betit biyôlé. Ve ‘fam é nji be é bili mvolô a yiane nye.’ Éyoñe Zambe a boya na Adam a ke ôyo, nde a nga nyoñ ébaé mvaé jé a kôme minga; ane a nga kee nye be fam. (Lañe Metata’a 2:20-24.) Nde ñhe, aluk da so fo’o be Zambe.

² Yésus a nga yemete na, Yéhôva nnye a nga jô na: “Fam je aye li’i ésa ba nyia, ba nga be aye tabe nlatan; be aye bo nsône wua bebaane.” (Mt. 19:4, 5) Zambe a nga té minga ôsu a ébaé mvaé Adam, ajô te be mbe be ngule ya nye’esan a bo jôme jia. Be nji be ngule ya kadan nge bo alu’éval.

3. Beta nsôñane ya aluk a mbe mbé?

³ Adam ba minga wé a mbe a nye’e, be mbe be nyiñi e  meva’a été. Adam a nga su’ulane yôlé nye na Ève. Ève a mbe “a yiane” Adam, a mbe na a ye bo “mvolô” wé. Môt ase ya be be a mbe a yiane saé môs ôse na be nyiñ e meva’a été. (Met. 2:18) Beta nsôñane ya aluk a mbe na be jalé si. (Met. 1:28) Akusa bo na, be mbe be nye’e bebiaé bap, bendôman a bengon, be mbe na ba ye lik be, be lu’an, a ke bôndé menda me bôte map. Bôt be mbe na ba ye jalé si ényiñe mefok été, a nene étaba’a jap akekui si se é nga ye mane bo paradis.

4. Jé é nga kui aluk ôsu?

⁴ Aluk ôsu é nga tôbane minjuk, amu Adam ba Ève be nga belane fili jap ya tobe na, ba bo Yéhôva melo. Satan Diable, “nnôm nyo” a nga duk Ève minga ôsu na, nge a di ébuma ya “élé ya yeme mam me ne mvaé a abé,” a ye bi ngum avale ñyeman wo ye bo na, a bo ngule ya nyoñe mintyi’ane ya mam me ne mvaé a ma me ne abé. Ève a nji semé éto ntebe ôsu ya nda bôt nnôme wé a mbe a bili, amu a nji taté wô’ô ôsimesane wé. Adam ke, a li’i bo Zambe mewôk, a nga viane bili atek, nde a nga kañese ébuma Ève a nga ve nye.—Nli. 12:9; Met. 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Jé éyalan Adam ba Ève be nga ve Yéhôva é ne ye’ele bia?

⁵ Éyoñe Zambe a nga sili nye jam é nga boban, Adam a nga taté na a bôté ngal ajô, a jô’ô na: “Minga ô nga ve ma bia nye bi tabe, nnye a te ve me ébuma élé, ane me ke m’ate di.” Ève ke a nga bôté nyo ajô amu é nga duk nye. (Met. 3:12, 13) Biyalane biap bi mbe fo’o teke ndoñ, teke benya beamu béziñ. Yéhôva a nga foñôsô Adam ba Ève amu be nga bo nye melo. Ngo’o abime beta ñye’elane bia nyoñ été! Asu na aluk é wulu mvo’é, môt ase a yiane yem été jé, a bo Yéhôva mewôk.

6. Aval avé ô ne timine Metata’a 3:15?

⁶ Yéhôva a nga ve môt a binam ndi nlem, akusa bo jame Satan a nga bo Éden. A nga ve nkulane mejô ôsu ô ne ntilane Kalate Zambe. (Lañe Metata’a 3:15.) ‘Mvoñe minga’ ja ye fite Satan, ététéa ôsu é nga bo Zambe éngana’a. Yéhôva a nga liti bôt aval a nyiñ a beéngele bé ba bo nye mewôk e yôp été. Mvuse ya valé, Kalate Zambe a nga liti na, Zambe a ye nyoñe nyi a ye “tibi” Diable ékôane jé été, nje te é ne ane minga wé, a bo na môt a binam a bu’ubane mbamba ényiñ Adam ba Ève be nga jañele. Bôt ba ye nyiñe nnôm éto e si va, a bo na nsôñane Yéhôva ya atata’a ô tôéban.—Jn. 3:16.

7. (a) Nté ane Adam ba Ève be nga bo melo, minju’u mivé meluk ma tôbane mie? (b) Jé Kalate Zambe a jô na befam a binga ba yiane bo?

⁷ Adam ba Ève be nga tôban abui minjuk alu’u dap amu melo. Melu’u me nga tôñe valé, me fe me nga tôban abui minjuk amu mboane te. Éve’an é ne na, Ève a mvoñe binga jé, be nga ye wô’ô mintaé éyoñe be nga ye bo mebum a biaé bon. Nkômbane binga ô nga ye so be beyôm, ve befam be nga ye jôé binga bap mbia njôan, avale bia yen abui meluk éyoñe ji. (Met. 3:16) Kalate Zambe a jô beyôme na be belan éto njô jap a nye’an. Binga ke ba yiane bi beta ésemé mfa’a ya beyôme bap. (Beép. 5:33) Éyoñe nnôm ba ngal ba ko Zambe woñ, mam ma soo minjuk e menda meluk ma ye bo tyôtyoé nge ke momo.

8. Nlañe ya aluk a taté melu m’Adam akekui éyoñe ndône memdim ô ne aya?

⁸ Ôsusua na Adam ba Ève ba wu amu nsem a metyi ya abé, be nga biaé befam a bengon. (Met. 5:4) Mone wop ôsu, Caïn, a nga luk évuvumane jé jia. Ndaé Caïn é nga to jôé na Lémec, nnye a ne môt ôsu a nga bi binga bebaé. (Met. 4:17, 19) Abui bôt é nji be é kañe Yéhôva a taté melu m’Adam akekui éyoñe ndône mendim. Fo’o ve abime bôt éziñe nde é mbe é kañe Yéhôva. Bi ne lañ été, Abel, Énosch, Noé a nda bôte jé. Kalate Zambe a jô na melu me Noé, “bone be Zambe be nga yene na, bengone be bôt be nto abeñ; ane be nga lu’u binga be be, ba bese bebien be nga nye’e.” Bone be nga bialé meluk mete be mbe mbia évô, a be mbe be loone be na Benephilim. Nde fe, ‘abé ya môt é mbe é nto anene si nyô, a fe’ése ya minsimesane ya nleme wé é mbe é nto ve abé melu mese.’—Met. 6:1-5.

9. Jé Yéhôva a nga bo mbia be bôte ya melu me Noé, a jé bia yiane ba’ale mfa’a ya mam ma boban melu ma?

⁹ Yéhôva a nga so ndône mendim melu me Noé na a jiane mbia be bôt. E melu mete, bôt be nga to be bili angôndô ya abui mame ya bo. Jam da é mbe na, be mbe be kômesa’ane meluk, jôme te nje be nji be be nyoñe ngap a mam “Noé, nkate foé ya mame ya zôsô” a mbe a kañete’e be a lat a njiane ya mbia be bôt ô mbe bebé. (2 P. 2:5) Yésus a nga liti na, mam me nga boban melu mete ma ye fe boban e melu mangane ma. (Lañe Matthieu 24:37-39.) Melu ma, abui bôt da bene vô’ôlô mbamba foé ya Éjôé Zambe a kañeteban si se ane ndeme ya meyoñe mese, ôsusua na mbia nta’ane mame nyi a man. Mba’alané na, akusa bo mimbe’e ya nda bôt aval ane aluk a ntoñane bon, bi nji yiane vuane na môse Yéhôva ô nto bebé.

10. (a) Aval avé abui metum é mbe é yene mam bisôk? (b) Aval avé Abraham ba ngal be nga liti mbamba éve’ela e nda alu’u jap?

¹⁰ Akusa bo Noé a bone bé belal be nga to be bili môt ase minga wua, aluk éval é mbe é nga boban e melu mete. Mam bisôk me mbe me nto ngumba fatan ényiñe ya abui metum. Mam mete me mbe fe ékaña’a jap. Abram (Abraham) a minga wé Saraï (Sarah) be nga bo Zambe mewôk a ke e si Canaan. Éyoñe be keya kui wôé, be nga koone na nlame te ô mbe njalan a mimboane miziñ mi mbe mi liti’i na bôt ba biasé aluk. Yéhôva a nga nyoñe ntyi’ane ya jiane Sodome ba Gomorre amu bôte ya bitisone bite, be mbe be bo’o, nge ke kañese mam bisôk. Abraham a nga nyoñ abeñ mintyi’an e nda bôte jé, a Sara a nga liti mbamba éve’ela ésemé be nnôme wé. (Lañe 1 Pierre 3:3-6.) Abraham a nga mane ta’a mam na mone wé Isaac, a lu’u minga a kañe Yéhôva. Avale da fe, nya ékaña’a nnye a nga wulu Jacob mon Isaac, nnye ate bone be nga su’ulane bo bemvamba ya menda mebôt 12 ya Israël.

11. Aval avé metiñe me Moïse me mbe me kamane bone b’Israel?

¹¹ Mvuse ya valé, Yéhôva a nga bo élat a mvoñe bôte Jacob (Israël). Metiñe me Moïse me mbe me kañese  aluk éval. Me mbe fe me ba’ale bone b’Israel mfa’a ya nsisim, amu me mbe me kamane be na be bo te lu’u bôte ya bivuse miñyebe. (Lañe Deutéronome 7:3, 4.) Bemvendé be mbe be volô bôte be mbe be tôbane minjuk e menda meluk map. Mejian, aban, mbôtane môt ajô bi mbe bi koba’an avale da yian. Be nga to be kañese ntyaman aluk fo’o ve éyoñe benya beamu be mbe. Fam é mbe ngule ya tyam aluk amu “mbia jam éziñ.” (Dt. 24:1) Be nji be be kôme yeme jé é ne “mbia jam” ate, ve bi ne ngule ya simesane na, be nji be be yiane tyame meluk amu zesé mam.—Lev. 19:18.

12, 13. (a) Aval avé befam béziñ be mbe be belane binga bap melu me Malachie? (b) Melu ma, nge môt a dubaneya a nyoñ éza nnôm nge éza minga, jé é ne kui nye?

¹² E melu me nkulu mejô Malachie, abui Bejuif é nga tyame meluk map teke benya beamu béziñ. Befame béziñ be mbe be kada’an a binga bap be nga luk be to bendôman, éko éziñ amu na ba lu’u bengone be binga ya ayoñ, nge behéden. Éyoñe Yésus a mbe si, Bejuif be mbe be kele ôsu a kadan a binga bap “amu aval étom ése.” (Mt. 19:3) Yéhôva Zambe a mbe a vini’i avale ntyamane meluk te.—Lañe Malachie 2:13-16.

¹³ E melu ma, be vo’o kañese avale ntyamane meluk te e zañe bebo bisaé be Yéhôva. Ve tame simesane na, mbo ésaé Yéhôva fam nge minga a bo ébon a môte mfe, mvuse ya valé a tyam aluk dé, a su’ulane ke luk ébon éte. Nge a bo te kôñelane nlem, mbo abé a ye telébane feñ asu na be ba’ale akônda mfuban. (1 Bec. 5:11-13) Fam nge minga ja yiane ‘wume bibuma ane môt a maneya kôñelane nlem a yiane wum’ ôsusua na ba beta kañese nye akônda. (Lc. 3:8; 2 Bec. 2:5-10) Ve ayap éyoñe ja yiane lôt ôsusua na ba kañese avale môte te akônda. Bi nji yiane biasé avale mboane te, akusa bo ô ne ayaé ya yen e zañe bebo bisaé be Zambe. É ne nyoñ étun éyoñ, mbu wua, nge lôt asu na môt a te bo abé a liti benya mendeme na a kôñelaneya nleme nya nkôñelane. Ja’a be kañeseya nye akônda été, fam nge minga éte é ngenan é bili na ja yalan “asu éto ntyi’ane mejô ya Zambe.”—Bero. 14:10-12; fombô’ô Nkume mmombô a bete, Ngon awôm a jia é to melu 15 ya mbu 1979 afebe 31-32.

14. Aval avé metiñe me Moïse me mbe me volô’ô bone b’Israël?

¹⁴ Metiñe me Moïse me nga wulu bone b’Israël mimbu 1 500 a mvuk. Me nga volô bebo bisaé be Zambe na be ba’ale bezôsôô metiñ, éyoñ be mbe be kôme mejô ya menda me bôte map a mejô mefe. Metiñe mete me nga ba’ale be nté ôse be mbe be yange’e Messie. (Beg. 3:23, 24) Metiñe me Moïse me nga tyamban éyoñe Yésus a nga wu, éyoñe Zambe a nga telé mfefé nta’ane mam. (Beh. 8:6) Mame méziñe ya metiñe me Moïse me nji be me beta boban mfefé nta’ane mame te.

15. (a) Akônda Bekristen, atiñe ya aluk é ne avé? (b) Mam mevé Kristen ja yiane fas éyoñe ja kômbô tyam aluk?

¹⁵ Asu na a yalane nsili Bepharisien be nga sili nye, Yésus a nga jô na metiñe me Moïse me mbe me kañese ntyamane meluk, ve é ‘nji be nalé aso atata’a.’ (Mt. 19:6-8) Ve Yésus a nga  liti na, Bekristen ba yiane tôñe metiñe Zambe a nga ve afup Éden a lat a aluk. (1 Tim. 3:2, 12) Amu be mbe “nsône wua,” nnôm ba ngal be nga ye bo jôme jia. Nye’ane be mbe be nye’e Zambe, a nye’ane be mbe be nye’esan ô nga ye yemete élat é mbe e zañe jap. Môt a tyam alu’u dé a to ke na mejian me nji boban a nji bo fili ya beta luk. (Mt. 19:9) É ne fo’o été na, môt a ne tobe na a jamé nyô a te bo mejian, avale nkulu mejô Osée a nga bo éyoñe minga wé Gomer a nga bo mejian. Yéhôva fe a nga bo mvam a ayoñ Israël é nga bo mejian mfa’a ya nsisim, éyoñ é nga koñelane nlem. (Os. 3:1-5) Bi ne beta jô na, nge môt a yemeya na nnôm nge ngal a te bo mejian, éyoñe te a kañese na ba nye be beta ke binoñ, a jaméya nye; a vo’o beta sili na be tyam aluk.

16. Jé Yésus a nga jô mfa’a ya ényiñe nkoé?

¹⁶ Éyoñ a maneya liti na, benya Bekristen be nji yiane tyam aluk vengevenge ve nge mejian ma boban, Yésus a nga kobô ajô ya “ba Zambe a ve” ényiñ éto nkoé. A nga beta jô na: “Môt a ne ngule ya nyoñ ajô di, a nyoñe’e de.” (Mt. 19:10-12) Abui é nga tobe na da tabe nkoé amu da kômbô bo Yéhôva ésaé teke éndeñela’a. Bia yiane se’e be amu ba bo de.

17. Jé é ne volô Kristen na a nyoñe ntyi’ane ya luk?

¹⁷ Ja’a môt a tobe na a tabe nkoé nge na a kômbô luk, a yiane kôme fas nleme wé été nge a ne ngule ya bi mveane ya éto nkoé. Nlômane Paul ô nga lep éto nkoé; ve a nga jô na: “Amu ajô mejian, fam ése é bii’ ngume minga wé, a minga ase a bii’ ngum nnôme wé.” Paul a nga beta jô na: “Ve nge be ne te ngule ya tabe mvo’é, be lu’uk: amu na, nlu’an ô ne mvaé adañ ntabane ya tabe minlem ayôñ.” Aluk é ne kamane môte na a bo teke kui e vôme ya bo mmieneke nge mam bisôk. Nde fe, mimbu mi ne bo jôme ya kôme fas. Nlômane Paul ô nga tu’a jô na: “Nge môt éziñ a simesane na, a bo ngo’ jé ane e ne te yian, nge é nto ékua mfa’a ya mimbu mié, a nge de ayiane bobane nalé, a bo’ ane a nye’e; a nji bo abé; be luka’an.” (1 Bec. 7:2, 9, 36; 1 Tim. 4:1-3)) Mbôle miñyiane ya nyôle mia so éyoñe môt a ngenan ésoé, ô nji yiane bo ôjeja’a ya luk. Éko éziñ ô ngenane teke kôme kui ôkala ô ne be’e mimbe’e ya aluk.

18, 19. (a) Aval avé aluk Bekristen da yiane taté? (b) Jé bia ye yen ayé’é da zu?

¹⁸ Aluk Bekristen da yiane taté zañe fam ba minga be nga ve bebiene ngumba be Yéhôva, a ba nye’e nye a nleme wop ôse. Éyoñe ba nye’esan abui da ye kômbô lat aluk dap. Ba ye bi bibotan nge ba tôñe melebe ma fombô minlu’an, mme ma so “ve be Tate étam.” (1 Bec. 7:39) Teke vaa nge beté, ba ye ke sôô na Kalate Zambe a ve beluk benya melep asu na aluk dap é wulu mvo’é.

¹⁹ E “melu me asu’ulan” ma, abui befam a binga é bili mefulu ma tyame meluk. Ayé’é da zu, bia ye yene mam me ne volô bebo bisaé be Zambe be ne minlu’an éyoñe ba tôbane beta minjuk. (2 Tim. 3:1-5) E Kalate Zambe été, Yéhôva a kate bia avale bi ne bo na aluk dangan é wulu mvo’é, a tabe e meva’a été, nté bia ke ôsu a wulu a bebo bisaé bé e zene ya ényiñe ya nnôm éto.—Mt. 7:13, 14.