1, 2. (a) Aval avé mejô me ne kalate Ésaïe 60:22 ma tôébane melu ya asu’ulane ma? (b) Ñyian ôvé ô ne e mekônda ya si se melu ma?

“NYÔ a ne tyôtyoé a ye bo toyini, a jôm é ne tyôtyoé ayoñ e ne ngu.” (És. 60:22) Nkulane mejô wu, wo tôébane melu ya asu’ulane ma. Mbu ésaé nkañete ya 2015, bôte 8 220 105 be nga kañete si se! Ngabe ja su’ulan éfuse ji ja yiane nambe Kristen ése. Ésa wongane ya yôp été a jô na: “Ma, Yéhôva, m’aye tindi jam ete avô éyoñe jé.” Aval ane bôt be ne metua a wulu avôl, bia yen ane ésaé nkañete ja wulu avôl. Jé môt ase ya be bia a bo asu na ésaé te é wulu avôl? Ye bia ve ngul ése na bi kañete a ayôñ ése? Abui bobejañ a bekal é ne benkpwa’a mefane ya ayap éyoñ a bevok be ne benpkwa’a mefan ba ve mewolo 50 nge 30. Nde, ye bi nji bo mevak éyoñe bia yen ane abui bôt da kañese na, da ke bevôme bekañete mbamba foé be ne tyôtyoé, nge nyoñe ngap e befatane b’ésaé befe?

² Bia yene fo’o na abui ésaé é ne. Mbu ôse mekônda 2 000 ma téban. Nge bemvendé 5 ba yiane saé e mimfefé mekônda mite, da ye sili bediakon 10 000 mbu ôse. Nalé a tinane na, da ye sili betoyini be bobejañ asu ésaé bediakon. Nde  fe bi kusa bo bobejañ nge bekal, teke vaa nge beté, bia bese ‘bia bo ésaé Tate biyoñe bise.’—1 Bec. 15:58.

3, 4. Minsôñane mivé ô ne bi mfa’a ya nsisim?

³ Lañe 1 Timothée 3:1. Éfia Grèk ba kôñelane na ‘e jeñ,’ ja tinane na e bi jôm éziñ a ngul ése, éko éziñe jôm é ne volô wo na ô tôé nsôñan éziñ. Éyoñe Paul a nga belan éfia te, a nga kômbô liti na nge bia yi na bi yaé nsisim, bia yiane ve ngul. Tame simesane mojañ éziñ a fas aval a ne su’u akônda. Éko éziñe na a ngenane teke bo diakon, ve a yeme na a yiane saé asu na a bi mbamba mefulu. Jam ôsu a yiane bo é ne na, a jeñe na a bo diakon. Ve nté a yange de, a sôñe fe na a bo mvendé. A saé a ngule jé ése na a jalé mam ma sili na a bi mimbe’e mife akônda été.

⁴ To’o bobejan a bekal be bili nkômbane ya saé ane benkpwa’a mefan, be Béthélite, nge bôt ba suk ésaé melôñe ya meba m’Éjôé, ba yiane ve ngule jap ése na, be tôé minsôñane miap. Bi tame zu yen avale Kalate Zambe a tindi bia na bi yaé mbunan été.

5. Aval avé bisoé bia belane ngule jap na be bo Yéhôva ésaé?

⁵ Bisoé bi bili ngule nkômbane ya bo abui mam ésaé Yéhôva. (Lañe Minkana 20:29.) Bisoé biziñ bia saé e Béthel, e vôme ba kôme Bekalate be Zambe a minsoé bekalate. Abui bendôman a bengon da suk ésaé nlôñan a nkômane meba m’Éjôé. Éyoñe beta bibubua bia kui, ba saé fufulu a bobejañe be bili abime ñyeman éziñe na be volô bôt. A abui bisoé é ne benkpwa’a mefane da volô be bialébialé, a bôte ba kobô minkobô mife na be yeme mbamba foé.

6-8. (a) Aval avé ésoé éziñ é nga tyendé ôsimesane wé, a asu’ulane ya été é mbe aya? (b)  Aval avé bi ne ‘tjek a yen ane Yéhôva a ne mvaé’?

⁶ Tekevaa nge beté, wo fe wo yene mfi ya bo Zambe ésaé a nlem ôse. Ve jé ô ne bo nge wo yene mam ane Aaron? Akusa bo a nga yaé nda bôte Bengaa, Aaron a meme na, “Me nga to me yene bisulan a nkañete ane éndeñela’a.” A mbe a kômbô’ô bo Zambe ésaé a mevak, ve a nji be a yem amu jé a mbe a kate bi mevak ya kañe Yéhôva. Jé a nga bo?

⁷ Aaron a nga ke ôsu a lañe Kalate Zambe, a kômesane bisulan, a yalane fe e bisulan. A mbe a nga ye’elan éyoñ ése. A nga taté na a yaé nsisim éyoñe nye’an a mbe a nye’e Yéhôva ô nga bo ngul. Ataté éyoñe te Aaron a nga bi meva’a ya bo nkpwa’a mefan, a su’u ésaé ya volô bôt ba bi bibubua. A nga ke fe kañete e minlame mife. Éyoñe ji Aaron a saé e Béthel, a ne fe mvendé. A yene zen a nga tôñ aya? A jô na: “Me nga ‘tjek a yen ane Yéhôva a ne mvaé.’ Yéhôva a nga botane ma abui. Me nga yene na me bili nye ékôla; ma yiane bo nye ésaé a dañ abim me mbe me bo’ok. Jame te é nga so ma abui bibotan.”

⁸ Ntili Besam a nga yia na: “Ba b’ajeñe Yéhôva b’aye bo te yi jôm é ne mvaé.” (Lañe Besam 34:8-10.) Teke vaa nge beté, Yéhôva a ye ke samele bôt ba bo nye ésaé a ayôñ ése môs éziñ. Bia ‘tjek a yen ane Yéhôva a ne mvaé’ éyoñe bia ve ngul ése na bi kañe nye. Éyoñe bia kañe Yéhôva a  nyule jangan ése, bia bi avale mevak bi ngenane te tame bi.

9, 10. Amu jé é ne mfi na bi yeme “yange”?

⁹ Nté wo saé na ô tôé minsôñane miôé, liti’i fulu ya “yange.” (Mic. 7:7) Akusa bo na Yéhôva a suk bebo bisaé bé ba wulu ba’aba’a a nye éyoñ ése, a ne jô’é na ayap éyoñ é lôt ôsusua na ba be’e mimbe’e miziñe ya akônda. Nge na a ne ve éyoñ asu na mam méziñe ya ényiñe jap me tyendé. A nga ka’a Abraham mon, ve Abraham a mbe a yiane liti mbunan a ôjibi. (Beh. 6:12-15) Akusa bo a nga yange ôbe mimbu ôsusua na Isaac a bialé, Abraham a nji bili atek nlem, a Yéhôva a nji samele nye.—Met. 15:3, 4; 21:5.

¹⁰ E yange a nji bo jam é ne tyi’ibi ya bo. (Min. 13:12) Éyoñe bia dañe simesane mbia be mam bôt ba bo bia, bi ne bili atek nlem. Ve bia ye liti na bi ne fek éyoñe bia ye belan éyoñe jangan na bi bi mbamba mefulu. Bi tame zu yen avale bi ne de bo a zene ya mam melale ma.

11. Mbamba mefulu mevé bia yiane jeñe na bi bi, a amu jé me ne mfi?

¹¹ Jeñek na ô bi mbamba mefulu. Éyoñe bia lañe Kalate Zambe a bindi nye, bi ne bi fek, atyeñe meyen, mbamba ôsimesan, ñyeman, atyeñ, a nsisim mboane fe’e nlem. Avale mefulu te é ne angôndô ya mfi asu betebe ôsu ya akônda. (Min. 1:1-4; Tt. 1:7-9) Bi ne fe bi ôsimesane Zambe a lat a mam méziñ, éyoñe bia lañe bekalate  ba timine Kalate Zambe. Môs ôse bia nyoñe mintyi’an a lat a mimvôman, ngômesan, mbelane moné, a avale bi ne nyiñe mvo’é a bôte bevok. Bia nyoñe mintyi’ane Yéhôva a nye’e éyoñe bia bo mam bia yé’é e Kalate Zambe.

12. Aval avé bobejañ a bekal bese be ne liti na, be ne bôt be ne tabe be ndi?

¹² Liti’i na ô ne môte be ne tabe nye ndi. Bobejañ a bekale bese ba yiane ve ngule na be bo aval ésaé ése be ne ve be akônda. Néhémie a mbe ngovina, ajô te, a nga to ngule ya ve bebo bisaé be Zambe mimbe’e. Za a nga top? A nga tobe ba be mbe be ko Zambe woñ, ba be mbe ngule ya tabe be ndi. (Néh. 7:2; 13:12, 13) Avale da fe den, “e jam ba sili mfa’a beba’ale, e ne ve na, be yené ane benya beba’ale.” (1 Bec. 4:2, Mfefé Nkôñelan) Mbamba mimboane mi ne te sobô.—Lañe 1 Timothée 5:25.

13. Aval avé ô ne tôñ éve’ela Joseph éyoñe bôt ba belane wo abé?

¹³ Jô’é Yéhôva a liti wo avale môt ô né. Jé ô ne bo nge bôt bevok ba belane wo abé? Éko éziñ ô ne kômbô kôm ajô te été été. Biyoñe biziñ ô ne jeñe na ô kamane womien, ve mboane te ô ne viane nene ajô. Bobenyañe be Joseph be nga belane nye abé, ve a nji ba’ale ôvitik nlem été. Mvuse ya valé, be nga bôté Joseph ajô étome jôm a nji bo, a futi nye e mimbôk. Ve a nga jô’é na Yéhôva a wulu nye e minju’u été. Asu’ulan ya été é mbe aya? ‘Ajô Yéhôva é nga liti avale môt a mbe.’ (Bs. 105:19) Éyoñe meve’ele mé me nga man, Joseph a mbe a nto ngule ya be’e ngumba avale mbe’e. (Met. 41:37-44; 45:4-8) Éyoñe wo tôbane beta minjuk, ye’ela’ane na ô bi fek, bo’ok évôvoé e mimboan a nkobô, a sili’i Yéhôva ngul. Yéhôva a ye volô wo.—Lañe 1 Pierre 5:10.

14, 15. (a) Amu jé bia yiane “ba’ale” ñye’elane wongan éyoñe bia kañete? (b) Aval avé ô ne tyendé befatane benkañete bôé? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di, a nka’ale ô ne nlô ajô na, “ Ye ô ne nkômesane ya ve’ele befatane benkañete mevale meval?”)

¹⁴ Paul a nga bemene Timothée na: “Ba’ale’e ajô nlañane kalate, ajô ya lepe bôt, ajô ya ye’ele. Ô ba’ale’e womien a ñye’elane wôé.” (1 Tim. 4:13, 16) Timothée a mbe a nto ntyetyeñe nkañete mbamba foé. Ve ésaé nkañete jé é nga ye dañe wume bibuma fo’o ve nge a nga ye “ba’ale” ñye’elane wé. A nji be a yiane yange na bôt bese a kañete be vô’ôlô nye. Ve a mbe a yiane ke ôsu a nambe minleme mi bôt, a bo na befatane minkañete bé be lu’an a miñyiane mi bôte be mbe be vô’ôlô nye. Bia fe bia yiane bo avale da.

¹⁵ Éyoñe bia bo nkañete ya menda menda, bi wô’ô koone bôte béziñ momo. E bevôme béziñ, bi se ngule ya nyiin e menda me yôp a e beta menda. Nge abeñe nkañete dangan é bili avale bevôme te, ye é nji bo mvo’é na bi tyendé befatane benkañete bangan?

16. Aval avé nkañete ya nseñe nseñ ô ne wume bibuma?

¹⁶ Nkañete ya nseñe señ ô ne mbamba fatane nkañete. Abui Bengaa da bi bibotan a zene ya fatane nkañete éte. Ja wume fe bibuma. Ba nyoñ éyoñe ya ke ba jeñe bôt e bité beminsini a minkoñ a bemetua, bemakit, minseñe mimfebe, a bevôme befe. Éyoñ a bili mbamba ôsimesan, Ngaa  Yéhôva a ne taté kañete môte jam da so e mefoé, a se’e aval a ba’ale bone bé, nge sili nye nsili wo fombô ésaé jé. Nté minlañe mia ke ôsu, môt a kañete a ne lañ éfus é ne zu yemete jam ba jô a ve éyalane ya nsili. Ôsimesane môt a ve, ô wô’ô volô na minlañe ya Kalate Zambe mi ke ôsu.

17, 18. (a) Aval avé ô ne kañete nseñe nseñe teke ko woñ? (b) Aval avé ô ne ve Yéhôva duma avale David a nga bo éyoñe wo kañete?

¹⁷ Nge wo ko woñe ya kañete nseñe señ, te bili atek. Eddie, nkpwa’a mefane ya New York a mbe a ko woñe ya kañete nseñe señ. Ve éyoñ ôbe nté ô nga lôt, woñe te ô nga man. Jé é nga volô nye? A jô na: “Éyoñe bi mbe bi bo’o ayé’é ya nda bôt, bia minga wom bi mbe bi vune bekalate na, bi bi biyalane ya minsili mi bôt. Bi nga sili fe Bengaa bevok mvolan.” Éyoñe ji Eddie a nga kañete nseñe nseñ a ayok ése.

¹⁸ Avale wo ke wo bo atyeñ a bi ngule ya kañete teke ko woñ, nde fe wo yaé nsisime nalé. (Lañe 1 Timothée 4:15.) Teke vaa nge beté, wo ye ve Yéhôva, Ésa wongane ya yôp été duma avale David a nga bo. A nga yia na: “M’aye kañe Yéhôva biyoñe bise: ékaña’a jé j’aye bo anyu dam été éyoñ ése.” (Bs. 34:1, 2) A ne bo mbamba jam nge bôt ba zu nyiin e nya ékaña’a a mbamba nlem a zene ya ésaé nkañete jôé.

19. Amu jé mbo ésaé Yéhôva a wulu ba’aba’a a nye a yiane bo mevak to’o a tôbane minjuk?

¹⁹ David a nga yia fe na: “Mimboane miôé mise mi aye ve wo akéva, a Yéhôva; a mbamba be bôte bôé b’aye kañe wo. B’aye kobô ajô ya étôto’o ya ayoñe dôé, a laan ajô ya ngule jôé minlan; a liti bone be bôt beta be mam mé, a duma ya étôto’o ya ayoñe dé.” (Bs. 145:10-12) Bifia bi bia kôme liti avale bebo bisaé be Yéhôva ba wulu ba’aba’a a nye ba wô’ôtan. Ve jé ô ne bo éyoñe wo yen ayaé ya kañete avale wo yi, amu wo kon nge amu wo yômbô? Ba’ale’e éyoñ ése na, éyoñe wo kañete bedokita nge bôte bevok, wo ve Zambe wongane duma. Nge ô ne e nda mimbôk amu mbunane wôé, ô ne kañete éyoñ ô bili fane ya bo de. Jame te da ve Yéhôva ava’a nlem. (Min. 27:11) To’o wo nyiñ a bôte be nji kañe Yéhôva, kelek ôsu a bo mame ya nsisim. (1 P. 3:1-4) Ô ne ve Yéhôva duma, a yaé mbunan to’o wo tôbane minjuk.

20, 21. Nge ba ve wo abui mimbe’e akônda, aval avé ô ne bo ébotan asu bôte bevok?

²⁰ Tekevaa nge beté, Yéhôva a ye botane wo nge wo ke ôsu a yaé nsisim. Éko éziñe na, nge ô bo mintyendane miziñ ényiñe jôé, ô ne bi beta ngap ésaé ya kañete bôt ba yi ndi nlem, bidima bi mam ya be Zambe. A jam da dañe dañ é ne na, éyoñe wo yaé nsisim, a nyiñ ényiñe ya nyume womiene mam, ô ne bo ébotan asu bobejañe bevok. A amu wo ve ngule jôé na ô suk akônda, bôte ba nye’e Yéhôva ba ye nye’e wo, ba ye ve wo akéva, a ba ye su’u wo.

²¹ Ja’a bi boya abui mimbu nge ke bone bengon ésaé Yéhôva, bia bese bi ne yaé nsisim. Ve aval avé bitôtôlô Bekristen bi ne volô mimfefé na be yaé nsisim? A ne jame bia ye yen ayé’é da tôñe di.