“ÉYOÑ ME MBE MONGÔ, NDA BÔTE JAM É MBE É NYE’E MÔMAN A META.” Minga a to jôé na Patricia nnye a kobô nalé; a ke ôsu a jô na: “Me nji yé’é fulu ya yeme jamé. Ja’a éyoñe me nga bo nya môtô, me mbe me ba’ale ôviti’i nlem akekui abui melu, teke ke ôyo amu jam ete.” E ne fo’o été na, ényiñ é ne jalan a ôlun a ôviti’i nlem é nji soo mevak, nge mvo’é. Abui mam da liti na, bôte be nji jamé bôte bevok be ne . . .

• Bo na ôlun a ôviti’i nlem bi ndaman mbamba bilat be bili a bôt, a tindi be na be tabe étam

• Su’ulane bo bôte ba ji’a wô’ô ôlun, bôte ba tyelé minleme yôp, nge kone nlem

• Su’ulane bo teke bu’uban a ényiñ amu ba dañe beme mise map e bikobe bi bôte bevok

• Wô’ôtane na be nji bo mam me ne zôsô ényiñ

• Dañe tyelé minleme yôp a bi akon mevale meval, ane ôkon ba loone fulasi na hypertension artérielle, nge akone ya nlem (maladies cardiaques), a mintaé mevale mese, ane arthrite nge nlô mintaé *

JÉ É NE NJAMAN? Njaman ô ne éyoñe môt a jamé nyô mbok, a teke ba’ale ôlun nlem été, nge ôviti’i nlem, nge jeñe mezene ya kun émien. Nalé a nji tinane na wo fete mise bikop, nge biasé bie, nge jô anyu na jôm é nji bo. Éyoñe wo jamé môt, nalé a tinane na womiene wo te tyi’i nlem été na wo jamé nye amu wo jeñe mvo’é a wo yi na, mbamba élate mi bili a bo teke jañ.

Njaman ô tii a ñyeman. Môt a jamé bôte bevok a yeme na, bia bese bi wô’ô kui na bi kop a mam bia jô, nge mam bia bo amu bi ne bebo mam abé. (Beromain 3:23) Kalate Zambe a jô a lat a beta ôsimesan ate na: “Wua a [ke ôsu a] jibi nyô mbok, a wua a jamé’é nyô mbok [a nlem ôse], nge môt éziñ a bili nyô mbo’ ajô.”​—Becolossien 3:13.

Bia kôme wô’ô amu jé njaman ô tii a nye’an, ñwô ôte ô ne “élat ja dañe mvaé.” (Becolossien 3:14, Mfefé Nkôñelan) Anjeñe mefoé Mayo Clinic da liti na, njaman wo . . .

•   Soo mbamba bilat, a wo volô na bi yeme tebe été môt a te bo bia jam é n’abé, a wô’ô nye éngôngol

• Volô na asimesane dangan e bo mvo’é a na, bi bo mvo’é mfa’a ya nsisim

• Bo na nlem ô bômbô bia si, teke fe dañe tyebe yôp

• Bo na môt a bo teke dañe kone nlem

YEME’E JAMÉ WOMIEN. Kalate mefoé Disability & Rehabilitation a liti na, e jamé womien a ne bo “jame da dañ ayaé ya bo,” ve e ne “nya mfii asu mvo’é jangan”: mvo’é ya minsôn a mvo’é ya nsisim. Jé é ne volô wo na ô yeme jamé womien?

• Te yange na wo ye bo teke sem, ve kañese’e na wo ye bo bikop, aval ane môt ase ya be bia.​—Ecclésiaste 7:20

• Nyoñe’e miñye’elane ya bikobe biôé, nalé a ye volô wo na ô sa’ale bie

• Bo’o ôjibi a womien; mbia mefulu méziñ me vo’o ji’a ke nalé.​—Beéphésien 4:23, 24

• Wulu’u a bôte ba ve wo ngule nyul, be bili mbamba ôsimesan, a ba be ne mbamba nlem, ve be too fe ngule ya ve wo melebe ma yiane wo.​—Minkana 13:20

• Nge wo balé môt éziñ, kañese’e na wo te kop, a ji’a ke sili nye njaman. Éyoñe wo jeñe na ô bo mvo’é a bôte bevok, wo ye bi mvo’é ya nlem.​—Matthieu 5:23, 24

Éyoñe Patricia bi ate jôô nye yôp a nga yé’é Bible, nde a nga yem aval avé ba jamé bôt. A nga tili na: “Me nga wô’ôtane ve ane ôlun ô mbe ô bolé’é ma ényiñ ô nga jañ. Me nji beta wô’ô nleme mintaé, a mamien me nji beta bo na bôte be wô’ô mintaé nlem. Miñye’elane ya Kalate Zambe mia yemete fo’o na, Zambe a nye’e bia, a a yi ve mvaé jangan.”

Fam éziñ é to jôé na Ron ja jô na: “Me nji be ngule ya jôé asimesan a mimboone mi bôte bevok. Ve me mbe ngule ya jôé mamien. Nge me mbe me kômbô’ô tabe mvo’é, me mbe me yiane jô’é ôviti’i nlem. Nde me nga taté na ma yene mvo’é a ôviti’i nlem ane mezene mebaé ma selan, fo’o ve ane nord ba sud. Me nji be ngule ya tabe bevôm bete bebaé éyoñe jia. Éyoñe ji, me mbili mbamba mone môte ya nlem.”