1, 2. (a) Bôte be ndeme lu’an be bili ndi nleme fé? (b) Minsili mivé bia zu yalane mie kabetôlô nyi?

YE Ô tameya yene fam ba minga môs alu’u dap? Be ne mevak abui amu mbamba ényiñ a tele be ôsu. Be bili ndi nleme na, alu’u dap da ye soo be mevak nnôm éto.

² Ve, melu’u mese ma taté mvo’é ma mane ki mvo’é. Asu na aluk é tabe ayap, a na beluk be ke ôsu a nyiñe mevak été, ba yiane tôñe zene Zambe a liti be. Bi tame zu yene avale Bible a yalane minsili mi: Mbamba be mam bevé aluk da soo me? Aval avé ô ne yeme tobe môte wé luk? Aval avé ô ne bo mbamba nnôm nge ke mbamba ngal? A jé é ne bo na aluk é tabe ayap?​—Lañe’e Minkana 3:5, 6.

3. Ye môt a ne nkoé a vo’o bo mevak? Amu jé wo jô nalé?

³ Bôte béziñ ba buni na, môt a vo’o bo mevak nge a teke luk. Ve minsose le. Yésus a nga jô na e tabe nkoé a ne dase Zambe. (Matthieu 19:11, 12) Nlômane Paul ki a nga jô na e tabe nkoé a ne mfi. (1 Becorinthien 7:32-38) Womien wo yiane nyoñ  ntyi’an ôte. Te jô’é metume môé, nda bôte jôé, nge ke bemvôé bôé be tindi wo na ô luk.

4. Mbamba aluk a ne ve nnôme ba ngal mbamba be mam bevé?

⁴ Bible a jô na alu’u fe é ne dase Zambe, a na é ne ve môt mbamba be mam. Yéhôva a nga kobô ajô Adam, fam ôsu na: “A nji bo mvaé [na] fam é tabe étam. M’aye bo nye mvolô a yiane nye.” (Metata’a 2:18) Yéhôva a nga ve Adam minga a too jôé na Ève, Adam ba Ève be ne bôte b’ôsu be nga nyiñe si va. Nge nnôm ba ngal ba biaé bon, nda aluk é ne mbamba vôme ya yale be. Ve bôte ba lu’ane ki v’asu na be biaé bon.​—Besam 127:3; Beéphésien 6:1-4.

5, 6. Jé é ne bo na aluk é bo “nkol ô ne mimba’a mila”?

⁵ Njô bôte Salomon a nga tili na: “Bebaé b’adañe wua mvaé, amu be bili mbamba be ma’an mfa’a ya ésaé jap. Amu nge b’aku, wua a ye bete monyañ; ve ngo’o nyô a ne étam éyoñ a ku, te bi mfe ya bete nye. Nalé fe na, nge bebaé b’abômbô énoñe jia, b’awô’an ayôñ; ve wua étam a ne ngule ya wô’ ayôñ aya? . . . a nkol ô ne mimba’a mila ô ne te ji’a téé.”​—Écclésiaste 4:9-12.

⁶ Mbamba aluk a ne bo mbamba mbôka’a ya ngul élate zañe bôte bebaé ba su’an, ba veane ngule nyul, a kaman wua a kama’ane nyu mbok. Nye’an ô ne bo na aluk é bo ngul. Ve aluk é ne bo nya ngulu nge nnôm ba ngal ba kañe Yéhôva nsamba. Nalé a ye bo na alu’u dap é bo “nkol ô ne mimba’a mila,” élat é ne nya ngulu. Aval nkol ete  e ne ngul a dañe wu ô ne mimba’a mibaé. Aluk da ye bo nya ngulu nge Yéhôva a ne mba’a wua y’été.

7, 8. Abendé avé Paul a nga ve a lat a aluk?

⁷ Éyoñe bôte bebaé be maneya lu’an, be ne bu’ubane minkômbane ya bisô’ô miap mvo’é mvo’é. (Minkana 5:18) Ve nge môt a luk ve amu a kômbô bu’ubane minkômbane ya bisô’ô mié, a ne lu’u môt a nji yian. Ajô ete Bible a jô na, môt a yiane luk éyoñ a “nto ékua mfa’a ya mimbu mié,” nalé a tinane na éyoñe minkômbane ya bisôk mi nji beta bo ngul. (1 Becorinthien 7:36) E ne mvo’é ya luk éyoñe minkômbane ya bisôk mi nji beta bo ngul. Nalé a ye bo na môt a kômbô luk a fase mvo’é, a na a nyoñe mbamba ntyian.​—1 Becorinthien 7:9; Jacques 1:15.

⁸ Nge ô nga fas ajô aluk, te vuane na nda alu’u ése ja tôbane minjuk. Paul a nga jô na ba ba lu’an ba “ye yene njuk mfa’a ya minsôn.” (1 Becorinthien 7:28) To’o aluk da yené nkone nkon da ye tôbane minjuk. Nde ñhe nge ô tyi’iya na wo luk, kôme’e tobe môte wo ye luk.

9, 10. Jé ja ye kui bia nge bia lu’u môt a nji kañe Yéhôva?

⁹ Beta ñye’elane ya bible nyi a ne nya mfi éyoñ wo jeñe môte ya luk: “Mi bo’o te fulane bôte be ne te buni ébôñeté jia si.” (2 Becorinthien 6:14) Melu mvus, bebé mefup be mbe be bela’an ébôñeté. Mbé mefup a mbe teke futi betite be nji bi abime ngule da ébôñeté jia si. Nge a bo nalé, yeme na a  nji mvamane be, amu ba ye juk abui. Aval ete da da, nge môt a kañe Yéhôva a lu’u nyi a nji kañe Nye, bese bebaane ba ye juk abui. Jôm éte nje Bible a lebe bia na, bi lu’an ve “be Tate étam.”​—1 Becorinthien 7:39.

¹⁰ Bekristene béziñe be wô’ô jô na, mbôle be kateya ényiñ étam, ba jibi lu’u môt a nji kañe Yéhôva. Ve mbôle ba vañe biasé melebe ya Bible, ba ye tôbane minjuk a b’aye ke bo mevak. Mbôle bi ne bebo bisaé be Yéhôva, e bo nye ésaé a ne jame da dañe mfi asu dangan. Wo ye wôk aya nge ô vô’ô bu’ubane mbamba be mam ésaé Yéhôva ja ve wo a nyo nnôm nge nyo ngal? Bôt abui be nga jibi tabe nkoé, amu be nji kômbô lu’u môt a nji nye’e Yéhôva.​—Lañe’e Besam 32:8.

11. Aval avé ô ne tobe môt a yiane wo?

¹¹ Sa ke mbo ésaé Yéhôva ase nnye a ne bo mbamba nnôm, nge ke mbamba ngal asu dôé. Nge ô nga kômbô luk, jeñe’e môt wo ye kôme nye’e a nyi mia nye mia kôme wô’an. Jibi’i akekui wo ye yene môte mia nye mi bili avale minsôñane da, a nyi a telé Yéhôva ôsu ényiñe jé. Nyoñe’ éyoñe ya lañ a bindi melebe bekalate ôlo ô ne mewôk a fek ba ve a lat a aluk.​—Lañe’e Besam 119:105.

12. Nge bebiaé mbe ba tobe mone wop môte ya luk, melebe mevé Bible a ve mfa’a ôte?

¹² Metume méziñ, bebiaé mbe ba tobe mone wobe môte ya luk. Amu mbe ba yeme jam é ne  mvo’é asu dé. Nne é mbe fe é boba’ane nalé éyoñe Bible a nga tiliban. Nde ñhe, nge nda bôte jôé ja tôñe metume mete, Bible a ne volô bebiaé na be yem avale mefulu ba yiane jeñe be môte ba top asu mone wop. Melu mvus, éyoñe Abraham a nga tobe minga asu Isaac, jam a nga telé ôsu é ne abime minga ate a nye’e Yéhôva, sa ke abime moné, nge ke biôme bi mo nda bôte jé é bili.​—Metata’a 24:3, 67; lañe’e Ayemé 25.

13-15. (a) Aval avé fam é ne kômesane na é bo mbamba nnôm? (b) Aval avé minga a ne kômesane na a bo mbamba nga?

¹³ Nge ô nga kômbô luk, taté’é kôme kômesan.  Éko éziñ wo buni na ô ntoo nkômesan, ve bi tame zu taté yene jame ba loone na, e tabe nkômesane ya luk. Mame wo zu yé’é va me ne bo na ô kam.

¹⁴ Bible a kate nnôme ba ngale mbe’e môte ase a be’e. Jôm éte nje fame ba minga be nji kômesane aluk avale da. Nge fam é nga kômbô luk, a yiane fas nge a nto nkômesane ya bo nlô ya nda bôt. Yéhôva a yi na fam é toñe bone bé mimfa’a mise. Mbe’e fam wo dañe mfi ô ne na, nnye a liti nda bôte jé zene mfa’a ya nsisim. Bible a liti na, fam é nji toñe nda bôte jé é “ne abé a dañe nyô a ne te buni.” (1 Timothée 5:8) Nde ñhe, a fam, nge ô nga kômbô luk, taté’é fas avale wo ye tôñe ñye’elane ya Bible wu: “Kôme’e ésaé jôé atan, kômesa’ane fe je mfa’a ya fé; mvuse ya valé ô lôñe’ nda jôé.” Nalé a tinane na, ôsusua na wo luk, taté’é fas nge ô ne bo avale nnôm Yéhôva a yi na ô bo.​—Minkana 24:27.

¹⁵ Minga a nga kômbô ke aluk a yiane taté fas nge a ntoo nkômesane ya bo nga fam, nge ke nyia bon. Bible a liti abui mame minga a ne bo asu ya na, a nyoñe ngap a nnôm a bon. (Minkana 31:10-31) Den abui befam a binga da fas v’abime mam môt ba luk aye ve be. Ve Yéhôva a yi na môt ase a kôme fas mam aye bo asu môt ba nye be ne nlu’an.

16, 17. Nge ô nga kômbô luk, mame mevé wo yiane taté tu’a fas?

¹⁶ Ôsusua na wo luk, kôme’ bindi melep Yéhôva a ve beyôm a beyal. E bo nlô ya nda bôt a nji  ve fame ngule ya bo njet a ayet. Mbamba nlô ya nda bôt a vu Yésus, nnye a ne kom ése ve nye’e a mvamane bôte be ne éjôé jé si. (Beéphésien 5:23) Minga ki a yiane fase jame da tinane na e su’u nnôm, a e saé nleme wua a nye. (Beromain 7:2) A yiane taté fas émien, a yem nge a ne ngule ya sili émiene si éjôé môt a bo bikop. Nge a vo’o de bo, a yiane jibi tabe nkoé, a yange na a bi fulu éte.

¹⁷ Môt a ne nlu’an a nji yiane telé miñyiane mié ôsu, ve mi mi môte mbok. (Lañe’e Bephilippien 2:4.) Paul a nga tili na: “Môt asese’e a nyeke’e ngale wé aval ane a nye’e émien; a nga a ba’ale’e na, a semé nnôme wé.” (Beéphésien 5:21-33) Môt ase, fam ane minga, a yi na nyu mbok a nye’e a semé nye. Ve asu na aluk é wulu mvo’é, fam nje ja yiane dañe wô’ôtane na minga wé a semé nye, minga ki a dañe yi na nnôm a nye’e nye.

18. Éyoñe fam ba minga ba laan amu ba kômbô lu’an, amu jé ba yiane tabe ntyel?

¹⁸ Éyoñe fam ba minga ba laan amu ba kômbô lu’an, môt ase a yiane jeñe na a kôme yeme nyi mbok. Mbamba éyoñe ya kobô zôsôô a benya mejôô le, asu ya na môt ase a bo ngule ya tyik nge ba ye su’ulane lu’an. Ba yiane belane éyoñ éte na be laane zôsôô été, nalé a ye volô môt ase na, a yeme jam é ne nyu mbo’o nlem été. Nté élate jap ja wôn, nkômbane ya bo mame méziñ ô ne fe bo nya ngulu. Ve ba yiane tabe ntyel ya bo mame me  nji yian, asu ya na be bo teke ku ôlame ya mvine mame ya bisôk. Nya nye’ane a ye volô be na be jôé bebien, nalé a ye kamane be na be bo jame da ye ndaman élat é ne zañe jap, a élat é ne zañe ba be Yéhôva.​—1 Bethéssalonicien 4:6.

19, 20. Aval avé Bekristene ba yen aluk?

¹⁹ Abui bekalate a befilm da ke man éyoñe fam ba minga ba lat alu’u dap. Ve nya ajôô a ne na,  élat aluk é ne atata’a ya nda bôt. Yéhôva a nga bôndé aluk na é tabe nnôm éto.​—Metata’a 2:24.

²⁰ Den, bôt abui be ne tyi’ibi ya tyam alu’u dap. Asu dap, e ne tyi’ibi ya lat aluk, e ne fe tyi’ibi ya tyame de. Bôte béziñ ba simesane na, be ne kôlô aluk nné ane mejô ma taté. Ve te vuan éve’ane ya nkol ô ne mimba’a mila ô ne Bible été; nkol ôte ô ne ngul amu mimba’a mite mia ndiñetane wua a wu ôvok. Aval nkol ete d’aye ke téé to’o jé ja kui. Éyoñe bia sili Yéhôva mvolan, alu’u dangan da ye tabe ayap. Yésus a nga jô na: “Jôme Zambe a maneya lat, môt a [bo’o te] kandé je.”​—Matthieu 19:6.

21. Jé é ne volô nnôme ba ngale na be nye’esan?

²¹ Bia bese bi bili mbamba mefulu a mbia mefulu. E ne nya tyi’ibi ya beme mise mangan mbia mefulu me môte mbok, e dañe dañ ma me nnôm, nge ke minga wongan. Nge bia bo nalé, bia ye ke bo mevak. Ve nge bia dañe beme mise mangan mbamba mefulu mé, éyoñe éte nje ñhe bia ye bu’ubane benya meva’a. Ye e ne mvo’é ya kañese na nnôme nge ke minga wongane fe a ne kop? Ôwé! Yéhôva a kôme yeme na bi ne bebo mam abé, ve a beme mise mé mbamba mefulu mangan. Tame fas aval ényiñ é nga ye bo nge a dañe yen ve bikope biangan! Ntili Besam a nga jô na: “Nge wo, A Yéhôva, ô nga ye tili (fombô) mbia be mam, A Yéhôva, za a nga ye bo ngule ya tebe?” (Besam 130:3) Nnôm ba ngal ba yiane  vu Yéhôva éyoñe ba fombô mbamba mefulu me môte mbok, a bo avôle ya jamé.​—Lañe’e Becolossien 3:13.

22, 23. Aval avé Abraham ba Sara ba ve beluk mbamba éve’ela ya tôñ?

²² Ane éyoñe ja lôt, élat é ne zañe nnôme ba ngal é ne ke ôsu a yem. Aluk Abraham ba Sara é  mbe ngul, é nga tabe fe ayap. Éyoñe Yéhôva a nga jô Abraham ba Sara na be kôlô Ur, tisone jap, Sara a mbe a bili bebé mimbu 60. Tame ve’ele fas aval e mbe ayaé asu dé na a li’i mbamba ényiñ a mbe a nyiñe’ Ur, a ke nyiñe menda bindelé. Ve Sara a mbe mbamba mvôé Abraham, a mbe a semé’é nye, a saé fe nleme wua a nye. Ane a nga su’u ntyi’an ôte, a volô nye na dulu é wulu mvo’é.​—Metata’a 18:12; 1 Pierre 3:6.

²³ Nya ajôô a ne ñhe na, e wô’an a nji tinane na nnôm ba ngal ba ye bo tyiñe jia mame mese. Môs éziñ Abraham a nji be tyiñe jia a Sara, ve Yéhôva a nga jô nye na: “Vô’ôlô’ô tyiñe jé,” Abraham a nga bo Yéhôva mewôk, ane mam me nga wulu mvo’é. (Metata’a 21:9-13) E ne kui na mia nnôme wôé nge ke minga wôé mi bo teke bo tyiñe mame méziñ, ve te bili atek. Jame ya ba’ale é ne na, to’o ô nji bo tyiñe jia a nyo nnôm nge nyo nga, wo yiane ke ôsu a nye’e nye, a semé nye.

24. Aval avé nda alu’u jôé é ne ve Yéhôva duma?

²⁴ Akônda Bengaa be Yéhôva é ne njalan a betoyini beluk ba nyiñe mevak été. Nge wo kômbô luk, te vuane na e tobe môte ya luk a ne ntyi’ane wua ya mi mia dañe mfi. Ntyi’an ôte wo ye tôñe wo ényiñe jôé ése; ajô te, tu’a vô’ôlô melebe Yéhôva a ve wo. Nalé a ye volô wo na ô tobe môt a yiane wo, na ô yeme kômesane alu’u dôé, a na ô ve ngule asu ya na, nda alu’u jôé é yeme ne señ, a na é bo élate ja ve Yéhôva duma.