•  Jé ja volô Bengaa be Yéhôva na be yeme na abô’ô si abô’ô ka e ne mvo’é mise me Zambe?

•  Nge Ngaa Yéhôva a bene jeme mebô’ô méziñ, ye nalé a tinane na a nji beta bisi bibu’a ya nda bôte jé?

•  Ye Bengaa be Yéhôva ba kamane bôte bevo’o na be jeme mebô’ô méziñ?

Ôsusua na ba tyi’i na ba jem abôk éziñ, Bengaa be Yéhôva ba taté jeñe ôsimesane Zambe Bible été. E ne été na mebô’ô méziñ me nji bo mvo’é mise me Zambe. Bengaa be Yéhôva be ne teke nyoñe ngap a avale mebô’ô ete. Mebô’ô mevo’o ki? Ngaa Yéhôva ése ja yiane nyoñe ntyi’an, ve a yiane ve ngule ya ‘ba’ale mbamba mone môte ya nlem.’​—Mam Minlôman 24:16.

Avale minsili di nde Ngaa Yéhôva ése ja yiane taté sili émien ôsusua na a tobe nge a ye jem abô’ô éziñ nge momo. *

• Ye abô’ô ete e tii a évus ñye’elan éziñ?

  Ñye’elane ya Bible: “‘Kuan atan e be be, a taban nkandan a be, nalé [Yéhôva] a jô, te nambane jôm é ne mvin.’”​—2 Becorinthien 6:​15-​17.

  Asu na be tube mame ma wosane miñye’elane ya Bible aval ane bivuse miñye’elan, a mvite ya nsisim, Bengaa be Yéhôva be ne teke jem avale mebô’ô di:

  Mebôk me me tii a ékaña’a bezambe befe. Yésus a nga jô na: “W’aye kañ Nti Zambe wôé ô saé ve nye étam.” (Matthieu 4:​10) Mbôle Bengaa be Yéhôva ba tôñ abendé ete, be ne teke nyoñe ngap a abô’ô Kilisimis, Paska, nge ke abô’ô ya Ngone tane é too alu da, amu na, mebô’ô mete me ne njalan a metume ma wumulu bezambe befe sa ke Yéhôva. Beamu befe ba:

  • Abô’ô ba loone na Kwanzaa. Éyôlé Kwanzaa “ja so bifia matunda ya kwanza ya nkobô Swahili, mbie bia tinane na ‘bembômô;’ a ne abô’ô ya bibuma bi ôsu, avale nkañete metume ya Africa wo jô.” (L’encyclopédie des études noir) Akusa bo na bôt abui ba jô na Kwanzaa a nji bo abô’ô ya ñyebe éziñ, kalate L’encyclopédie de la Réligion africaine a jô na, a ne abô’ô ya Africa, abô’ô ya éyoñe “ba ve bezambe a bemvamba bembômô bibuma,” a jô fe na: “Asu bôte ya Africa a Amelka, Kwanzaa a ne zene ya ve bezambe a bemvamba akéva amu ébotan a ényiñ.”

  • Abô’ô ba loone na Mid-Autumn Festival. Kalate (Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary) a jô na, “abôk ete da wumulu ngon, zambe minga.” Kalate Religions of the World​—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices a jô na, “éyoñ abôk ete da boban, binga ba kute bezambe be binga meboñe si.”

  • Abô’ô ya si Iran ba loone na Nauruz (Nowruz). Organisation des Nations Unies pour l’éducation, la science et la culture a jô na: “Mame méziñe ba bo abôk ete ma so ñyebe ba loone na Zoroastrianisme. Môs ba bo abôk ete ô ne môse wua ya mi mia dañ étyi nta’ane mame Bezoroastrien. . . . E dañe dañ nsisime ya zañe môs, ñwô ba loone na [Rapithwin], bôte ba jô na, bengon avep e né, nsisim ya ôyôn ô wôô kee nsisime ya zañe môs si été, nde éyoñe nsisim ya zañe môs wo beta so, ba yiane bo abôk ya môse Nowruz éyoñe zañe môs ja kpwan.”

  • Abô’ô ba loone na Shab-e Yalda. Kalate Sufism in the Secret History of Persia a jô na, a ne abô’ô ya ôyôn (solstice d’hiver), “abôk ete e tii a ékaña’a Mithra,” zambe ya éfufup. Beyeme mam ba jô fe na abôk ete e ne fe bo asu ékaña’a zambe nlô jôbô asu Beromain a Begrec. *

  • Abô’ô ba loone na Thanksgiving. Aval ane abô’ô Kwanzaa, abôk ete e ne mbunda’ane a mimboone mia wumulu bezambe mevale meval. Kalate A Great and Godly Adventure​—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving, a jô na: “Ane mimbu mia lôt, ñyebe Bekristen ô nga nyoñe minnôme metume mete.”

  Mebô’ô ma so biyem bi bôte betô, nge ke metum ma buni ma’a. Bible a jô na bôte ba ‘kôme tawôlô mfa’a ya zambe Ma’a’ be ne nsamba wua a ba ba ‘li’i Yéhôva.’ (Ésaïe 65:11) Ajô ete nde Bengaa be Yéhôva be ne teke jeme mebô’ô ma:

  • Abô’ô ba loone na Ivan Kupala. Kalate The A to Z of Belarus a jô na: “Bôt abui ba jô na môs abô’ô [Ivan Kupala] si ja lôme bôte ngule jé, nalé a ve be ma’a, a bo fe na be bo biwôlô bi bôt.” Atata’a, abôk ete e mbe abôk ya évus ñyebe, é wumulu’u ôyôn (solstice d’hiver). Ve kalate Encyclopedia of Contemporary Russian Culture a jô na, “abôk ete e tii a di ba loone na [the “saint’s day” of John the Baptist], abô’ô da wumulu môse bôte ya meyoñ be nga bo Bekristen.”

  • Mfefé mbu (Mfefé mbu Bechinois nge ke Mfefé mbu Becoréen). Menda me bôt a abui bôt ba jem abô’ô ete amu ba kômbô bo jam ese da sili asu na mbu ô wulu be mvo’é, ba kañe fe minsisim a bezambe bap, a môt ase a tame nyô mbok mbamba be mam asu mbu wo ye tôé valé.” (Mooncakes and Hungry Ghosts​—Festivals of China) Wônaa, abô’ô ya Mfefé mbu Becoréen, bôte ba kañe bemvamba, ba bo metuna’a asu na be titane mimbia minsisim, a abui mam afe asu na mbu ô wulu be mvo’é; ba bo fe mam bemvi’i asu na be yem mam ma yange be mbu ôte.”​—Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide.

  Mebô’ô ma wumulu ñye’elan wo jô na môt a ke ôsu a nyiñ mvus awu dé. Kalate Zambe a liti ne ngeññ na nsisime môt wo wu. (Ézéchiel 18:4) Jôm ete nje Bengaa be Yéhôva ba jeme ki mebô’ô ma tôñe le, amu ma wumulu évuse ñye’elan ete.

  • Le jour des Morts (Môse bewu). Kalate New Catholic Encyclopedia a jô na: “Môse bewu ô ne môse ba simesane bewu. Ataté zia mimbu 500 akui mbu 1500 ya É.J., abui bôt e mbe e simesa’ane na, môs ôte, bôte ba ke nduan ésôp be wô’ô veñesane bekôn, mingbwengbwe, minkongo a ke ke . . . a zu foñôsô bôte be nga bo be abé e zu koene be nga’ane be vee.”

  • Abô’ô ba loene na Qingming (Ch’ing Ming) a Fête des fantômes (Abô’ô bekôn). Be nga telé mebô’ô mete na be ve bemvamba duma. Kalate Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals a jô na: “Abô’ô ba loene na Qingming, bôte ba di’i bidi, meyok a moné asu na bewu be bo te wu zaé, nge évé, nge ke jembane moné.” Kalate ate a jô fe na: “Bôte ba jem abô’ô bekôn ba simesane na, môs abô’ô te, e dañe dañ môse ngon é ne abôm, bewu be ne zu bo bevevee jam e ne abé nge mvaé; jôm ete nje ba bo jam ese da sili asu na bewu be bo te wô’ô be ôlun, a ve ngule na be ve bemvamba duma.”

  • Abô’ô ba loene na Chuseok. Kalate The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics a liti na, “môs abô’ô te, bôte ba ve bewu bidi a meyok.” Ba bo de amu ba “simesane na nsisime môt wo ke ôsu a nyiñe mvus awu dé.”

  Mebô’ô me tii a mimbia minsisim. Kalate Zambe a jô na: “B’aye bo te yene môt be wo, nyô a lôtô mona fame wé nge mona minga wé nduan été, nyô a bo a bo’o mame ya bemvi’i, a nyô a bi’i mam a zene ya ntyi’ane betit, nge mbibiañ, nge ngengañ, nge mbi minkuk, nge nyô a bo a sili’i bekôn, nge mbo mesimba, nge ngengam. Amu nyô ase a bo mam mete a ne mbia jôm be Yéhôva.” (Deutéronome 18:10-​12) Asu na be sa’ale jam ese e tii a mimbia minsisim, ane astrologie (fatane ñyenan a mimbia minsisim), Bengaa be Yéhôva ba jeme ki Halloween (Abô’ô bewu) nge ke mebô’ô ma tôñe ma:

  • Nouvel An Cigalais a Tamoul. “Metum méziñ me tii a abôk ete ma yiane boban ngumba éyoñ b’astrologue be nga telé, amu ba simesane na éyoñ éte nje mbamba be mam be ne kui môt ényiñ.”​—Encyclopedia of Sri Lanka.

  • Abô’ô ba loene na Songkran. Jôé be nga ve abô’ô ya Asie ete “ja so éfia ya nkobô Sanskrit . . . ja tinane na, ‘e tyendé’ nge na ‘e wulu.’ Bôte ba jem abô’ô ete éyoñe nlô jôbô a lôt angôs ateté ba loene na Bélier.”​—Food, Feasts, and Faith​—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

  Mebô’ô be mbe be jeme’e Atiñe Moïse si, atiñe Ntañ Yésus ô nga su’ulane tyam. Kalate Zambe a jô na: “Asu’ulane ya metiñ e ne Krist.” (Beromain 10:4, Mfefé Nkôñelan) Bekristen be nga’ane be tôñe’e miñye’elane ya Metiñe Yéhôva a nga ve bone b’Israël melu mvus. Ve ba jeme ki mebô’ô mé, e dañedañ ma ma fombô nsoane Messie, amu ba buni na Messie ate a soya. Kalate Zambe émien a jô na: “Mam mete mese me ne ve nsisiñe ya mam me nga yiane zu, ve nya jame a so be Krist.” (Becolossien 2:​17) Mbôle mebô’ô mete me maneya tôé nsôñane wop, a na bôt be maneya nyiñili metum ma wosane miñye’elane ya Kalate Zambe été, Bengaa be Yéhôva ba jeme ki me; mebô’ô méziñ y’été ma:

  • Abô’ô ba loene na Hanukkah. Môs abôk ete, bôte ba simesan môs Bejuif be nga ve Zambe temple ya Jérusalem. Ve Kalate Zambe a liti na Yésus nnye a nga su’ulane bo Beta Prêtre ya “[temple] a dañ éwôlô . . . nyô a nji boban a mo, e ne na, sa nyô ya ntéane wu.” (Behébreu 9:​11) Bekristen ba yeme na temple ate, temple ya nsisim, nnye a nga zu fole temple a nga lôñeban a mo e Jérusalem.

  • Rosh Ha-shanah. A ne môs ôsu ya mbu Bejuif. Melu mvus, Bejuif be mbe be bo’o Zambe metuna’a môs abôk ete. (Nlañane Bôt 29:​1-6) Ve éyoñe Yésus Krist a nga so si va ane Messie Yéhôva émien a nga telé, “ntyi’ane biôm a mveane jôm ya nkañan,” ô nga su’ulane bo momo mise me Zambe.​—Daniel 9:​26, 27.

• Ye abô’ô ete da tindi bôte na be bo éfula miñyebe?

  Ñye’elane ya Bible: “Za ngap mbuni a bili ba môt a ne te buni? A za nkañesane temple Zambe a bili ba be bengunemelan?”​—2 Becorinthien 6:​15-​17.

  Bengaa be Yéhôva ba jeñ a ngul ése na be nyiñe mvo’é a bôte bevok, ba semé fe mbunane môt ase; ve ba jeme ki mebô’ô ma tindi bôte na be bo éfula miñyebe. Mebô’ô méziñ y’été ma:

  Mebô’ô ma wumulu beta môt éziñ ya nda Zambe, nge ma ma tindi bôte ya miñyebe na be kañe Zambe fufulu. Éyoñe Zambe a nga kee ayoñe dé si fe, vôme bôte be mbe be kañe’e bezambe befe, a nga jô be na: “Te bo be élat, nge bezambe bap. . . . Amu nge w’aye kañe bezambe bap, jam ete d’aye fo’o bo wo ôlam.” (Nkôlan 23:32, 33) Ajô te, Bengaa be Yéhôva ba jeme ki mebô’ô ma tôñe le:

  • Abô’ô ya Thaïlande ba loene na Loy Kratong. Môs abôk ete, “bôte ba kôme bido’o bisua a mefep, be futi bebougie été wôé, nge ke ôlé ba te futi encens; éyoñ éte nje ba wua bie ôsôé. Ba bo de asu na be titane batelok. Ve bôte ba dañe jem abôk ete na be simesane Bouddha.”​—Encyclopedia of Buddhism.

  • Journée Nationale de la repentance (Môse ya nkôñelane minlem). Ntebe ôsu éziñ ya ngovina a jô e kalate mefoé éziñ ya Papouasie-Nouvelle-Guinée na, bôte ba nyoñe ngap a abôk ete “ba liti na ba kañese miñye’elane mia fombô mbunane Bekristen.” A liti fe na, abôk ete da “tindi bôte ya nlam na be tôñe miñye’elane mite.”

  • Vesak. A ne abô’ô da dañe mfi ñyebe Bebouddiste. Môs ôte, ba jem abialé Bouddha, awu dé a môs a nga bo mfufup.”​—Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.

  Mebô’ô me tii a metum ma wosane miñye’elane ya Kalate Zambe. Yésus a nga jô betebe ôsu ya miñyebe na: “Mi veya atiñe Zambe momo, amu biyem bienane ya bôte betô.” A nga kate fe be na, Yéhôva a vo’o kañese ékaña’a jap amu ba ye’ele bôt “mejô me bôt.” (Matthieu 15:​6, 9) Bengaa be Yéhôva ba semé abendé ete, jôm ete nje ba nyoñe ke ngap a abui mebô’ô y’émo.

  • Épiphanie (Timkat nge na abô’ô bejô bôt). Bôte ba jem abô’ô ete ba simesane b’astrologue be nga ke jome Yésus, nge ke mbaptizô Yésus. Abôk ete e nga bo na “bôt be su’ulane kañese mebô’ô méziñ me mbe me wumulu’u bezambe ya asôé, ane ma Bekristen ba yiane jem. Beéthiopien fe ba jem abôk ete; nkobô wop, ba loene de na Timkat. Abôk ete e ne ngabe jia ya metum ba yiane tôñ.”​—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

  • Assomption (Akele yôbe Marie ). Abôk ete da wumulu ñye’elane wo jô na, Marie, nyia Yésus, a nga ke yôp a nyule minsône jé. Ve kalate Religion and Society​—Encyclopedia of Fundamentalism a liti na, “Bekristen ya Ntete mimbu ôsu be nji be be yeme’e ñye’elan ôte; nde fe, teke éfus éziñ ya Kalate Zambe ja su’u wô.”

  • Immaculée conception (Ñye’elan ya ñyebe Katôlôs wo jô na, Marie a mbe te nsem éyoñ a nga biaé Yésus). “Teke éfus éziñ ya Kalate Zambe ja su’u ñye’elan ôte. Ñyebe Katôlôs ñwô ô nga té wô.”​—New Catholic Encyclopedia.

  • Carême (Ntyiane bidi). Kalate New Catholic Encyclopedia a liti na, “Carême a nga teléban ntete mimbu nyini, e zu koene Kalate Zambe a maneya tiliban valé a nto mimbu 200.” Kalate ate a liti fe na, môs ôsu ya Carême, “ba futi bebuni encens mvom asu môse Nté wua (Nté wua ya encens); mboan ôte ô nga mane yametan si ése mvuse beta ékôane befata be nga bo e Bénévent.

  • Mesqel. Kalate Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World a liti na, be nga telé abôk ete mfa’a ya simesane môs be nga some Nya kôlôse (vôm be nga tyelé Yésus); môs ôte, Beéthiopien “be wô’ô bo’é nduan, be taté fe na ba jem mbôma’ane nduan éte.” (Mejô me ne ndeme nyi () été, ma so kalate ate émien) Ve Bengaa be Yéhôva ba belane ke kôlôs ékaña’a jap.

• Ye abôk ete da wumulu môt éziñ, ékôane bôt éziñ nge ke ndem ya ayoñ éziñ?

  Ñye’elane ya Kalate Zambe: “Yéhôva a jô na: Biyo’é bi bo’o be môt a buni môt, a bo minsôn wo wé, nnye ate nleme wé w’akôlô be Yéhôva.”​—Jérémie 17:5.

  Bengaa be Yéhôva ba semé bôte bevok, be wô’ô fe ye-ye’elan asu dap; ve jame da, ba nyoñe ke ngap a avale mebô’ô di:

  Mebô’ô ma wumulu njô bôt éziñ nge beta môt éziñ. Kalate Zambe a jô na: “Jôka’an ntabane ndi e be môta binam, nye ate a bili v’ôyôme mvebe e mimbile mi môé mié été; amu a lañebane za jômô?” (Ésaïe 2:​22, Mfefé Nkôñelan) Ajô te, Bengaa be Yéhôva ba jeme ki abô’ô abialé môt éziñ, ane abô’ô abialé njô bôt.

  Mebô’ô ma wumulu nlinga. Bengaa be Yéhôva ba nyoñe ke ngap a mebô’ô ma wumulu nlinga. Amu jé? Amu Kalate Zambe émien a jô na: “Mi ba’alane miabebien mfa’a ya bezambe befe.” (1 Jean 5:​21) E ne été na bôte béziñ ba yene ki nlinga ane ngulemelan, nge jôm é tii a ékaña’a; ve ñyeme mam Carlton J. H. Hayes a nga tili na, melu ma, “nlinga ô ne beta ndem a liti na, môt a too ayoñe dé mebun, ô ne fe jôme ba dañe belane je éyoñe ba kañ ayoñ.”

  Mebô’ô ma wumulu mimfufup. Jé Pierre a nga bo éyoñe môt éziñ a nga kute nye meboñ? Kalate Zambe a jô na: “Pierre a nga bete nye si, a jô na, Tebe’ tetele; mamiene fe me ne môt.” (Mam Minlôman 10:25, 26) Teke môs éziñ Nlômane Pierre, nge nlôman ôfe, a nga kañese na be ve nye duma é nji yiane nye; jôm éte nje Bengaa be Yéhôva ba nyoñe ke ngap a mebô’ô ma wumulu bôte ba jô na be ne mimfufup. Mebô’ô méziñ y’été ma:

  • Toussaint (Abô’ô mimfufup). “Abô’ô ete da wumulu mimfufup mise . . . Teke môt éziñ a yem vôm abô’ô ete da so so.”​—New Catholic Encyclopedia.

  • Fête de Notre-Dame de Guadalupe. Abôk ete da wumulu “mfufube minga éziñ ya Mexique.” Bôte béziñ ba buni na minga ate a mbe Marie, nyia Yésus. Bôte ba kañete na minga ate a nga yené be mbé mefup éziñ mbu 1531.​—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

  • Fête du prénom. Kalate Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals a liti na, “abôk ete da wumulu mfufup ô be’e jôé ba yôlé mongô môse mbatizô wé, nge môs a meme mbunane wé bôt été.” Kalate ate a ke ôsu a jô na, “môs ôte ô ne beta môs asu bebuni.”

  Mebô’ô ma wumulu mam me pôlitik nge ngule bôte ba ve na be tyendé mame y’émo. Kalate Zambe a jô na: “A ne mvaé ya ke [sobô] be [Yéhôva] a dañe na ô tabe môt mebun!” (Besam 118:​8, 9) Bengaa be Yéhôva ba nyoñe ke ngap a mebôk ane Journée de la Femme nge ke Fête de la Jeunesse; ba liti a zen éte na, be too ke ndi a ngule bone be bôt ba ve na be kôme mame y’émo ji. Ajô te, ba nyoñe ke ngap a abô’ô ba loene na jour de L’émancipation nge ke mebô’ô mefe ane malé. Be too ndi na Éjôé Zambe étam nje ja ye bo na nkada’ane a ne zañe bôte ba selane menyule m’ékôp ô man, ja ye fe vaa ékotekot.​—Beromain 2:​11; 8:​21.

• Ye abôk ete da telé si éziñ nge ayoñe bôt éziñ ôsu a ma mevôk?

  Ñye’elane ya Kalate Zambe: “Zambe a nji nye’e ngumba môt, ve meyoñe mese môt a ko nye woñ, a bo mame ya zôsô, nnye Zambe a yen mvaé.”​—Mam Minlôman 10:34, 35.

  To’o abui Bengaa da nye’e si jap, be nji nyoñe ngap a mebô’ô ma wumulu si éziñ nge ayoñe bôt éziñ. Mebô’ô méziñe y’été ma:

  Mebô’ô ma wumulu minkane bita. Yésus a nji jô beyé’é bé môs éziñ na be ke bita; a nga viane jô be na: “Nyeka’ane bôt be asiñe mia, mi ye’elane Zambe ajô bôt be akpwe’ele mia.” (Matthieu 5:​44) Jôm éte nje Bengaa be Yéhôva ba nyoñe ke ngap a mebô’ô ma wumulu bezimbi, ane ma ma tôñe le:

  • Journée de L’Anzac (Môse Anzac). “Anzac a ne nkane bita ya Australie a Nouvelle-zélande. Abôk ete e nga su’ulane bo môs ba wumulu bezimbi be nga wu bita.”​—Historical Dictionary of Australia.

  • Armistice (Môse ba simesane bezimbi). Abô’ô ete da wumulu minnôm bezimbi a bezimbi be nga wu bita”​—Encyclopædia Britannica.

  Mebô’ô ma wumulu nkañete ya si éziñ nge môse si éziñ é nga nyoñ éto fili jé. Yésus a nga kobô ajô beyé’é bé, a jô’ô na: “Be nji bo bôte ya si nyô, aval ane ma me nji bo môte ya si nyô.” (Jean 17:16) Bengaa be Yéhôva ba nye’e ba lañe minkañete mia fombô mesi méziñ, ve be nji nyoñe ngap a mebô’ô ma tôñe le:

  • Australia Day (Môse ya Australie). Kalate Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life a liti na, môs abôk ete, bôte ba simesane “môse bezimbi ya si Énglis be nga telé nlinga wop e si ya Australie mbu 1488, ane si éte é nga ke éjôé jabe si.”

  • Guy Fawkes Day (Môse Guy Fawkes). A ne “môse ba simesane mbia jame Guy Fawkes a bebuni ya ñyebe Katôlôs be nga bo: be nga jeñe na be wôé Jacques 1er, njô bôte ya si Énglis, a nsamba bedéputé bé.”​—A Dictionary of English Folklore.

  • Jour de l’Indépendance (Môs ayoñ éziñ e nga bi éto fili jé). Abui mesi, a ne “abô’ô da wumulu môs ayoñ éziñ e nga bi éto fili jé.”​—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

• Ye mbia be mam mevale meval ba bobane môs abôk ete?

  Ñye’elane ya Bible: “Amu na, biyoñ bi lôteya bi yianeya mfa’a ya mane bo nkômbane ya Begentil, a mane wulu bisôk été, mbia minkômban, minso’an mi vin, njeman mbia mebôk, mbia bisulane ya di a nyu, a ébiasé nkañane bezambe befe.”​—1 Pierre 4:3.

  Bengaa be Yéhôva ba tôñe melebe ya éfus éte, jôm ete nje ba nyoñe ke ngap a avale mebô’ô ma wumulu mvite mboan, vôm bôte ba nyu meyok a lôte nné, nge bo mbia be mam befe. Bengaa be Yéhôva ba nye’e ba vôman a bemvôé bap, a nge da kui na be nyoñ mone élaé meyok, môt ase ya be be a semé minné mié. Ba jeñ a ngul ése na be tôñ melebe ma: “Ja’ane mi adi, nge nyu, nge jam ese mi abo, bo’ane mam mese mfa’a ya duma Zambe.”​—1 Becorinthien 10:31.

  Jôm éte nje Bengaa be Yéhôva ba nyoñe ke ngap a mebô’ô mese ma tindi bôte na be bo mam Kalate Zambe a tyili. Bi ne lañ abô’ô Bejuif ba loene na Pourim. Melu mvus, bôte be mbe jeme’ abôk ete mfa’a ya simesan môs Bejuif be nga kôlô minkôm mbu 5 Ô.É.J.; ve kalate Essential Judaism a liti na, den, mam bôte ba bo abôk ete ma funane ma bôte be wô’ô bo beta mebôk ane di ba loene na Mardi gras. Abôk ete, befam ba veñesan binga, binga ke befam, ba bo mvite mam, ba nyu a lôte nné, ba bo fe abui zô’é.”

Momo! Kalate Zambe a ye’ele bia na, bia yiane nye’e bivuvumane biangan a semé bie, to’o bi ne ñyebe ôvé. (1 Pierre 3:​1, 2, 7) Ve éyoñ Ngaa Yéhôva a tyi’i na, a beta ke fe jem mebô’ô méziñ, bivuvumane bié biziñ bi ne wô’ô jam ete ôlun nge wô’ôtane na a nye’e ke fe be. Jôm éte nje Bengaa be Yéhôva ba jeñ éyoñ ése na be bôé bivuvumane biap nleme si; ba liti be a ésemé ése amu jé ba jeme ki fe mebô’ô méziñ, a na be ne jome be biyoñ bife.

Momo! Ba yeme na môt émien nnye a yiane nyoñe ntyi’an ôte. (Josué 24:15) Bengaa be Yéhôva ba ‘semé bôte bese,’ to’o be ne ñyebe ôvé.​—1 Pierre 2:​17.