1. Soṅ ndjoṅ ndà ghemte tsʼo lèn netèt tsʼa be ntùm Afrika là?

MBEʼYÀM benntùn ntùm ngô Afrika num mbem ndù neghemte Nsi be mebwô. Là, tse bo bem ndùlàlà, ntswe ntshu ntshùʼ num ne ke nghemtʼé num tàʼ mandze là keʼ yàm. Tsemoʼ ke nghemtʼé à ntùm moské, tsemoʼ bèn nke nèn ghemtʼé à ntùm dùʼ nkatu tà tshobe. Num ze bag ben kristô ndèn, bo ke nèn ghemtʼé à ntùm tàʼ ndà tshôsi. Là nekwate mbe tshen mat neghemte ndze tat là bèn mbe ntùm ngô Afrika keʼ bʼà nunenùne. Netèt bà Muslèm, mub nkan mba yub bemntù keʼ bʼà mbe ntshù ndjoṅ du̇ʼ fa. Mat neghemte nkatu yi ke bèn mbʼà mbe ntshùʼ ntùm ndjoṅ ngô fa. Mbà netèt mbéyàm ntshôsi ben bo num nke ntsieṅ ghwut tshob “ben kristô” là, mbà zit bag i lo ghù ze mat neghemte nsi à tùʼ i. Ndo num bà ntshôsi, ben bo ke nstsieṅ ghwut tshob “ben kristô” là, tsemoʼ ntshôsi ke ndèn ndjoṅ ntshàʼ ghàʼ mbu ntùm ngô Afrika.

2. (a) Ke zʼa num ntènte mèn kʼa Tshoʼ tum tàʼ ndà ghemtʼà? (b) Ke zʼa ke ndàʼte be ze be mat neghemte bwô mbwe Nsi à?

² Ke zʼa ghù kà benntùn nke nghemte Nsi ntùm bà mat tse be lo neyen à? A bʼa nummbe mbeʼyàm benntùn ke nkhuʼ mbe ndùb mbem à ze mat neghemte bà tà tshobe. Ngeʼ, mba kebwô tsʼa nàʼ ntsho benntùn tà mbwe là, bèn nghùʼ kà benntùn nke nghemte Nsi ntùm mat ndzendze sènni. Tàʼ buʼ ṅwàʼni se lèn se be The Africans​—A Triple Heritage khite ntshob ndù: “bà Muslèm nàʼ màʼ à ntsho nton bag ngô Afrika teṅ mfe tu, kà nte tun islam bwe . . . Bo lo bèn mbe te tun nu benkristô  teṅ ntèn, ntshùatʼà be mbe ntshùʼ.” A be ze bo nàʼ ndoʼ à ṅwi kà nte tun Islam yi nsi teṅ mfe tu num kônkwa sahara là, mbà bo nàʼ ndoʼ à ngàn kà nte tun nu benkristô yi nsi teṅ ntèn. Mbèn mbe Mbeʼyàm benntùn netèt be ne keʼ mbem ndù ze be mat neghemte num mbwô Nsi. Là, tʼàʼ mat neghemte keʼ be netsin mbwe Nsi à ndàʼ num mbà bà tà be tshwèt nke nzin ntùm bwe là, ke bèn ne mbʼà num mbà moʼ tàʼ ngô ghuà nàʼ ndoʼ nànte bà mbwetà yi là.

3-5. Ke ze bo khite ndoʼ ndjwimte be yi num neyen mbe a ke bʼà ndjoṅ ndà ghemte fa bèn nke ntswite nunenùn à?

³ Bà ndà ghemte tshwèt tshob mbe bo khuʼni ne ke ntshagte benntùm mbʼa bwô ne ke mfàʼ Nsi là ndù nkwate mub yàb fagte netèt bo. Bo num nke ntshwite ndzendze tshu mfà num mèn ze Nsi be yi, mba num jù zʼa tshwèt mbètte be yi là. Kwate nu mfà num yen ni. Megte mbe bo loʼ o fàʼ, ntùm tàʼ dùʼ fàʼ ndùb. Num mbwe léʼnjù o seʼ netoʼte là, bo soṅ o mbe tà fàʼ bʼà ntùm fite. Num yen ngeleṅ nà, o bètte ghafàʼ ntu tat ju zʼa bʼo fàʼ là. Mbwe ngafàʼ bùnte ghwù mbe tà fàʼ tshob mbe o àʼ ke mbéʼtʼà tètndà. Mbatte bàà tshob ghwù mbe o nsi ke yab à mbem num bàʼ. Mbatte tat ben ntshob ghwù mbe o àʼ ke ndzin ngàbtʼà bà ṅwàʼni.

⁴ Mbe batte, o bèn mbètte be tshen ghafàʼ là ndù bo soṅ o mbà tà fàʼ be yi là. Mbwe ngafàʼ tshob ghwù ndù, a bʼà tàʼ ṅem mènnshum mfe tù, ndù a num ntshùage. Mbatte bàa tshob ze ghwù mbe a bʼà mekem ndjwèn màndum ndù a num nzwite tàʼ. Mbatte tat miegte ntshob ghwù mbe tà fàʼ keʼ be tsʼà tàʼ mènmàndum​—a bʼà tàʼ mènndzwi bèn mbe mà fàʼ. Mbwe men ntshob mbemmbem ni, o àʼ tùʼ ghom ghwul o mbà ndzenu là, nkeb ntsha yu tughwut ntù o ntshob ndù, tshen ghafàʼ ntu tat là ke nsoṅ o à tatte. Ndo num bwe, a mbe ndù o keʼ kô nebi sen leg fàʼ nswe là, mbʼo nsi dieg mànndze tà ndjen koʼ ze tughwut tà fàʼ, num nelèn mèn zʼa be yi là, mbèn mbèttʼé a soṅ o ntshu fàʼ sʼa nkô neyàbʼo num bwe là.

⁵ A bʼà be ju ntshùʼ mbà mat neghemte là. A tshùàte num mbà nkwate nèn mbembem num nesoṅ benntùn mèn ze Nsi be yi mba num ju zʼa tshwèt mbètte be yi là, a lo mbwô ndù beg à bin kagtùn mbe tswe, ndieg ntun, ndèn kuàʼ nenùn ndù, ze be mat neghemte yiʼtʼà num nunenùne. Là, a be beg à bin tshùàtʼà num zit mànndze kà nziʼte nunenùn mfà num Nsi à?