Gaad naym, weh da Jehoava, meen dat “Hihn Wahn Mek Ih Bee er Hapm.” Jehoava da di almaiti Gaad, ahn da hihn mi mek evriting. Ih ga di powa fi du eniting weh ih mek op ih main fi du.

Eena Heebroo, Gaad naym spel wid foa leta. Eena Inglish, dehn foa leta da YHWH er JHVH. Wen dehn mi rait di Oal Testiment eena Heebroo, Gaad naym mi deh een deh nayli 7,000 taim. Peepl aal oava di werl seh Gaad naym eena fi dehn oan langwij. Eena Kriol, wi seh Jehoava.

▸ Chap. 1, par. 15

Di Baibl da fahn Gaad, bot hihn mi yooz sohn man fi rait it. Dis da laik wen wahn baas tel ih sekiteri fi rait wahn leta fi ahn. Gaad mi yooz ih hoali spirit fi gaid di man dehn fi rait di Baibl. Dehn mi rait dong weh Gaad mi tel dehn fi rait, dehn neva rait fi dehn oan ting. Gaad spirit mi gaid dehn eena difrent way. Sohntaim ih mi mek dehn si sohn vizhan er ga sohn jreem. Den di man dehn mi rait dong di ting dehn weh dehn mi si.

▸ Chap. 2, par. 5

Wahn prinsipl da wahn baysik chroot fahn di Baibl weh wi ku laan sohnting fram. Fi egzampl, “bad kompni spail gud karakta” da wahn prinsipl. Wi laan fahn dis dat di peepl dehn weh wi chooz fi spen taim wid ku afek wi fi gud er fi bad. (1 Korintyanz 15:33) Wahn nada prinsipl da “eniting weh yu soa, yu wahn reep.” Wi laan fahn dis dat di ting dehn weh wi du wahn kech op wid wi eena di langa ron.​—Galayshanz 6:7.

▸ Chap. 2, par. 12

Wahn prafesi da wahn mesij fahn Gaad. Ih ku help wi fi andastan di wil a Gaad beta. Ih ku bee wahn teechin fahn Gaad, wahn koman, er wahn jojment. Ih ku bee wahn mesij bowt weh wahn hapm eena di fyoocha tu. Wahn lata di prafesi dehn weh deh eena di Baibl don kohn chroo.

▸ Chap. 2, par. 13

Jeezas da di wan weh mi fulfil wahn lata di prafesi dehn weh deh eena di Baibl bowt di Mesaiya. Luk pahn di baks, “ Sohn Prafesi Bowt di Mesaiya.”

▸ Chap. 2, par. 17, ftn.

Jehoava mi mek di ert fi hyoomanz an ih mi waahn ih bee wahn paradais. Dis da wehpaat ih mi waahn aala dehn wan weh lov hihn fi liv. Hihn stil waahn dis fi di ert ahn fi aala wi. Soon, Gaad wahn geh rid a aala di wikidnis weh wi si di hapm rong wi ahn giv ih peepl evalastin laif.

▸ Chap. 3, par. 1

Saytan da di aynjel weh mi staat di ribelyan gens Gaad. Di werd “Saytan” meen sombadi weh fait gens Gaad, ahn di werd “Devl” meen sombadi weh tel lai ahn fool op peepl. Soh dats wai di Baibl kaal da aynjel Saytan di Devl.

▸ Chap. 3, par. 4

Jehoava mi mek di aynjel dehn lang bifoa ih mi mek di ert. Ih mi mek dehn fi liv da hevn. Moa dan wahn honjrid milyan aynjel deh. (Daniel 7:10) Di aynjel dehn ga byootiful wayz ahn dehn ga dehn oan naym. Jehoava mi mek dehn wid free wil. Dehnya aynjel noh waahn hyoomanz wership dehn; dis shoa dat dehn veri laayal ahn hombl. Dehn ga difrent pozishan da hevn ahn du wahn lata difrent jab. Som a dehn serv fronta Jehoava chroan. Som a dehn diliva ih mesij, protek ahn gaid ih servant dehn pahn di ert, ahn dairek dis preechin werk. Ahn wen Jehoava paas jojment gens enibadi, ih yooz di aynjel dehn fi kehr owt da jojment. (Psalm 34:7; Revilayshan 14:6; 22:8, 9) Eena di fyoocha, dehn wahn fait lang wid Jeezas eena di waar weh naym Armagedon.​—Revilayshan 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Chap. 3, par. 5; Chap. 10, par. 1

Sin da eniting weh wi du, tink, er feel weh deh gens Jehoava er fi hihn wil. Eena di biginin, Jehoava mi mek evriting perfek, bot wen Adam ahn Eev mi chooz fi noh lisn tu Jehoava, dehn mi sin gens hihn ahn dehn neva perfek nohmoh. Bikaaz a dat dehn geh oal ahn ded. Ahn bikaaz wee da Adam ahn Eev pikni, wi baan wid sin. Aala wi da sinaz. Jehoava noa dat sin damij wi rilayshanship wid hihn. Soh, ih gi wi ih laa ahn prinsipl dehn fi help wi du di rait tingz ahn noh hert ahn.

▸ Chap. 3, par. 7; Chap. 5, par. 3

Dis da Gaad waar weh ih wahn dischrai Saytan werl an aala di wikidnis weh deh een deh.

▸ Chap. 3, par. 13; Chap. 8, par. 18

Gaad Kingdom da wahn govament weh Jehoava set op da hevn, ahn Jeezas Krais da di King. Dis govament wahn rool oava di hoal ert. Eena di fyoocha, Jehoava wahn yooz di Kingdom fi geh rid a aala di wikidnis weh wi si di hapm tudeh.

▸ Chap. 3, par. 14

Gaad mi mek Jeezas bifoa ih mi mek evriting els. Jehoava mi sen Jeezas dong ya pahn di ert fi ded fi aala wi. Afta dehn mi kil Jeezas, Jehoava mi rezorek ahn. Now, Jeezas da di King weh di rool fahn hevn eena Gaad Kingdom.

▸ Chap. 4, par. 2

Di Baibl mi prafesai wen di Mesaiya mi fi staat ih werk. Ih mi seh ih wahn bee da di en a wahn lent a taim weh di Baibl kaal di 69 weeks. Dehnya weeks mi staat eena di yaa 455 B.C.E. ahn dehn mi don eena di yaa 29 C.E. *

How wi noa dat ih mi don eena 29 C.E.? Di 69 weeks mi staat eena di yaa 455 B.C.E. wen Nehimaiya mi staat fi bil op bak di siti a Jeroosalem. (Daniel 9:25; Nehemiah 2:1, 5-8) Wen wi hyaa di werd “dozn” wi tink bowt di nomba 12. Jos laik dat, wen wi hyaa di werd “week” wi tink bowt di nomba 7. Di week dehn eena dis prafesi da noh wahn literal sevn dayz, bot da sevn yaaz. Dis deh in lain wid how di Baibl sohntaim konk dayz eena Baibl prafesi. Dehn konk it az “wahn day fi wahn yaa.” (Numbers 14:34; Ezekiel 4:6) Dis meen dat eech week weh da sevn dayz, da akchwali sevn yaaz. Soh, di 69 week da 483 yaaz. (69 x 7). If wi konk  483 yaaz fahn 455 B.C.E., wi wahn en op da 29 C.E. Dis da-mi di egzak yaa wen Jeezas mi geh baptaiz ahn staat ih werk az di Mesaiya!​—Look 3:1, 2, 21, 22.

Da sayhn prafesi mi taak bowt wahn nada week, weh da-mi wahn ekschra sevn yaaz. Da joorin dis taim dehn mi kil di Mesaiya, eena di yaa 33 C.E. Ahn den eena di yaa 36 C.E., di gud nyooz bowt Gaad Kingdom mi staat fi reech ada nayshanz, noh jos tu di Jooz dehn.​—Daniel 9:24-27.

▸ Chap. 4, par. 7

Di Baibl teech dat Jehoava Gaad da di Kriyayta ahn dat hihn mi mek Jeezas lang bifoa eni ada tingz. (Koloashanz 1:15, 16) Jeezas da noh di Almaiti Gaad. Ih neva klaym fi bee Gaad. In fak, ih mi seh: ‘Di Faada grayta dahn mee.ʼ (Jan 14:28; 1 Korintyanz 15:28) Bot sohn rilijan teech dat Gaad da chree peepl eena wan: Gaad di Faada, Gaad di Son, ahn Gaad di hoali spirit. Dis teechin noh eevn deh eena di Baibl. Dis da wahn faals teechin.

Di hoali spirit da Gaad aktiv foas, ih powa weh wi kyaahn si weh ih yooz fi du fi hihn wil. Da noh wahn persn. Fi egzampl, di Baibl seh dat di Kristyanz eena di dayz a di apasl dehn “mi geh ful op wid di Hoali Spirit.” Ahn Jehoava mi seh dat ‘ih wahn poar owt ih Spirit pahn evribadi.ʼ Soh, di hoali spirit kyaahn bee wahn persn kaaz yu kyaahn geh ful op a sombadi, ner yu kyaahn poar owt sombadi.​—Aks 2:1-4, 17.

▸ Chap. 4, par. 12; Chap. 15, par. 17

Wen chroo Kristyanz wership Gaad, dehn noh yooz di kraas. Wai dehn noh yooz it?

1. Di kraas da sohnting faals rilijan di yooz fi wahn lang taim now. Yaaz ahn yaaz agoa, dehn mi yooz di kraas eena naycha wership an eena paygan seks wership. Joorin di fos 300 yaaz afta Jeezas mi ded, Kristyanz neva mi yooz di kraas fi wership Gaad. Bot wahn Roaman Empera weh mi naym Kanstanteen mi mek di kraas paat a Kristyan wership. Ih mi-di chrai mek di paygan peepl dehn aksep di Kristyan rilijan. Bot di kraas noh ga notn fi du wid Jeezas Krais. Di New Catholic Encyclopedia seh: “Di kaina peepl weh mi yooz di kraas eena dehn wership da peepl  hoo mi liv bifoa di Kristyan rilijan mi staat, ahn peepl weh noh bileev eena Krais.”

2. Jeezas neva ded pahn wahn kraas. Di Greek werd weh sohn peepl chranslayt az “kraas” meen “wahn poas weh di stan op,” “wahn pees a boad,” er “wahn chree.” The Companion Bible seh: ‘No way deh eena di Nyoo Testiment weh taak bowt too pees a boad.ʼ Jeezas mi ded pahn wahn poas.

3. Jehoava noh waahn wi yooz imij er simbol fi wership hihn.​—Exodus 20:4, 5; 1 Korintyanz 10:14.

▸ Chap. 5, par. 12

Jeezas mi koman ih disaipl dehn fi selibrayt di Memoaryal a fi hihn det. Dehn du dis evri yaa pahn Naisan 14, di saym dayt weh di Izrelait dehn mi selibrayt di Paasoava. Di bred stan fi Jeezas badi ahn di wain stan fi ih blod. Dehn paas di bred ahn di wain rong tu evribadi da di Memoaryal. Onli di wan dehn weh gwehn da hevn fi goh rool lang wid Jeezas fi eet di bred ahn jrink di wain. Di wan dehn weh ga di hoap fi liv fareva pahn di ert noh fi eet di bred ner jrink di wain. Bot dehn stil goh da di Memoaryal owta rispek fi Jeezas.

▸ Chap. 5, par. 21

Eena di Baibl, di werd fi “soal” ku bee (1) wahn persn, (2) wahn animal, er (3) di laif a wahn persn er animal. Mek wi si sohn egzampl:

• Wahn persn. Eena di dayz a Noawa, ‘da mi onli ayt peepl neva geh jrongdid eena di grayt flod.ʼ (1 Peeta 3:20) Eena dis vers, di werd fi “peepl” da di saym Greek werd fi “soal”​—soh wahn persn da wahn soal.

•  Wahn animal. “Gaad mi seh: ‘Mek di waata dehn swaam wid livin kreecha [er, “soal,” si di futnoat], ahn mek di kreecha dehn weh flai, flai kraas di oapm hevn.ʼ Den Gaad mi seh: ‘Mek di ert ga livin kreecha [“soal,” si di futnoat] akaadn tu fi dehn kain, domestik animal ahn di animal dehn weh kreep bowt ahn di wail animal dehn a di ert akaadn tu fi dehn kain.ʼ Ahn dat da how ih mi hapm.”​—Genesis 1:20, 24.

• Di laif a wahn persn er wahn animal. Jehoava mi tel Moaziz: “Aala di man dehn weh mi-di luk fi yu fi kil yu [er, “di luk fi yu soal,” si di futnoat] ded.” (Exodus 4:19) Ahn di apasl Peeta mi seh: “Obay dehn wan weh deh oava unu, ahn put unuself anda dehn, kaa da dehn di wach oava unu soal, ahn dehn haftu ansa tu Gaad.” Soh eena dehnya egzampl, di werd “soal” di rifaa tu di laif weh di persn gat.​—Heebrooz 13:17.

  Ahn wen wahn persn du sohnting wid ih ‘aala ih soal,’ ih meen dat ih wilin fi du it, ahn dat ih wahn du ih bes. (Machyu 22:37; Deuteronomy 6:5) Pahn tap a dat, di werd “soal” ku meen di dizaiya weh wahn persn er animal gat. Ahn wahn ded persn er wahn ded badi da wahn ded soal.​—Numbers 6:6; Proverbs 23:2; Isaiah 56:11; Haggai 2:13.

▸ Chap. 6, par. 5; Chap. 15, par. 17

Di Heebroo ahn Greek werd fi “spirit” eena di Baibl ku meen difrent tingz. Bot ih aalwayz di rifaa tu sohnting weh wee, az hyoomanz, kyaahn si, laik di breez er di bret a wahn hyooman er animal. Ih ku bee wahn spirit persn er di hoali spirit, weh da Gaad aktiv foas. Di Baibl noh teech dat paat a wahn persn liv aan afta ih ded.​—Exodus 35:21; Psalm 104:29; Machyu 12:43; Look 11:13.

▸ Chap. 6, par. 5; Chap. 15, par. 17

Eena sohn Baibl, dehn chranslayt di Greek werd Ge’en·na (Kriol, Gehena) az “hel.” Bot hel meen di “grayv.” Ahn Gehena da-mi di naym a wahn gyaabij domp weh mi deh owtsaida Jeroosalem. No proof deh weh shoa dat eena Jeezas taim dehn yoostu taacha er bon op peepl er animal alaiv da dis gyaabij domp. Soh Gehena da noh wahn plays weh dehn taacha er bon op dehn wan weh ded. Wen Jeezas mi-di seh dat sohn peepl wahn en op da Gehena, ih mi-di seh dat dehn wahn geh dischrai fi gud. Dat meen dehn noh wahn kohn bak tu laif.​—Machyu 5:22; 10:28, (NW).

▸ Chap. 7, par. 20

Dis da di pryaa weh Jeezas mi yooz fi teech ih disaipl dehn fi pray. Fi egzampl, Jeezas mi teech wi fi pray dis way:

• “Mek wi kip yu naym hoali”

  Dis meen dat wi di pray fi Jehoava klayr ih naym, er ih repyutayshan fahn aala di lai dehn weh kohn fahn Saytan. Dis da fi mek evribadi eena hevn ahn pahn di ert aana ahn rispek Gaad naym.

• “Kohn kohn set op yu kingdom”

  Wen wi seh dis, wi di pray fi Gaad govament dischrai Saytan wikid werl, staat tu rool oava di hoal ert, ahn mek di ert wahn byootiful paradais.

• “Mek evribadi obay yu pahn ert”

  Dis paat a di pryaa ga fi du wid weh Gaad waahn fi hyoomanz ahn fi di ert. Hihn mi waahn hyoomanz bee perfek ahn liv fareva eena wahn Paradais. Soh, dis paat a di pryaa meen dat wi di pray fi da taim kohn kwik.

▸ Chap. 8, par. 2

Di ransom da how Jehoava sayv hyoomanz fahn sin ahn det. Di ransom pay di prais fi bai bak di perfek hyooman laif weh Adam laas an ih pay di prais fi fiks wi rilayshanship wid Jehoava. Gaad mi sen Jeezas pahn di ert fi ded fi aala wi. Bikaaz Jeezas mi ded fi wi, aala wi ga di chaans fi bee perfek ahn fi liv fareva.

▸ Chap. 8, par. 21; Chap. 9, par. 13

Di prafesi eena Daniel chapta 4 teech wi dat Gaad mi set op ih Kingdom eena 1914.

Di prafesi: Jehoava mi gi King Nebyukadneza wahn vizhan eena wahn jreem. Da mi bowt wahn big chree weh mi geh chap dong. Eena di jreem, dehn put wahn ban weh mek owta aiyan ahn kapa rong di chree stomp fi mek ih stap groa fi wahn lent a taim weh da “sevn taimz.” Afta dat, di chree mi wahn groa agen.​—Daniel 4:1, 10-16.

Weh di prafesi meen fi wi: Di chree stan fi Gaad roolaship. Fi wahn lang taim, Jehoava mi yooz di king dehn eena Jeroosalem fi rool oava di nayshan a Izrel. (1 Chronicles 29:23) Bot di king dehn neva stay faytful tu hihn, soh ih stap dehn fahn rool oava ih peepl. Wen Jeroosalem mi geh dischrai eena 607 B.C.E., dat da-mi di staat a di “sevn taimz.” * (2 Kings 25:1, 8-10; Ezekiel 21:25-27) Ahn wen Jeezas mi seh, “peepl weh da noh Joo wahn rool op Jeroosalem til wen fi dehn taim kohn fi mek dehn stap,” [er, “apointid taimz,” NW] ih mi-di taak bowt dehn “sevn taimz” tu. (Look 21:24) Soh di “sevn taimz” neva en yet wen Jeezas mi deh pahn di ert. Jehoava mi pramis fi apoint wahn King da di en a da “sevn taimz.” Da  nyoo King da Jeezas Krais. Anda fi hihn roolaship, Gaad peepl wahn injai lata blesin aal oava di ert, fareva.​—Look 1:30-33.

How lang di “sevn taimz”: Di “sevn taimz” mi laas fi 2,520 yaaz. If wi konk 2,520 yaaz fahn di yaa 607 B.C.E., wen Jeroosalem mi geh dischrai, wi en op da di yaa 1914. Dat da-mi di yaa wen Jehoava mi mek Jeezas, di Mesaiya, di King a fi Hihn Kingdom da hevn.

Da how wi geh di nomba 2,520? Di Baibl seh dat chree an a haaf taimz eekwal 1,260 dayz. (Revilayshan 12:6, 14) Soh “sevn taimz” da dobl da nomba, er 2,520 dayz. Sohntaim eena Baibl prafesi dehn konk “wahn day fi wahn yaa.” Soh di 2,520 dayz da 2,520 yaaz.​—Numbers 14:34; Ezekiel 4:6.

▸ Chap. 8, par. 23

Di werd “aakaynjel” meen “cheef a di aynjel dehn.” Di Baibl taak bowt onli wan aakaynjel, an ih naym da Maikl.​—Daniel 12:1; Jood 9.

Gaad ga wahn aami a faytful aynjel, ahn Maikl da di Leeda. Revilayshan 12:7 seh: ‘Maikl an ih aynjel dehn mi-di fait di jragan ahn fi hihn aynjel dehn.ʼ Di buk a Revilayshan seh dat di Leeda a Gaad aami da Jeezas, soh Maikl da wahn nada naym fi Jeezas.​—Revilayshan 19:14-16.

▸ Chap. 9, par. 4

Di laas dayz di rifaa tu di taim wen wahn lata sofarin wahn deh ahn wen tingz wahn geh moa seeryos pahn di ert. Da jos bifoa Gaad Kingdom geh rid a Saytan werl. Eena Baibl prafesi, wen ih seh ‘di taim fi di werl kohn tu wahn enʼ ahn  “wen di Son a Man kohn bak,” ih di taak bowt da saym taim. (Machyu 24:3, 27, 37) “Di laas dayz” bigin eena 1914 wen Gaad Kingdom staat tu rool. Ih wahn en wen Saytan werl geh dischrai da Armagedon.​—2 Timoti 3:1; 2 Peeta 3:3.

▸ Chap. 9, par. 5

Wahn rezorekshan da wen Gaad bring bak tu laif wahn persn weh mi ded. Di Baibl taak bowt nain rezorekshan. Ilaija, Ilaisha, Jeezas, Peeta, ahn Paal mi rezorek peepl. Da Gaad powa mek dehnya mirakl hapm. Jehoava pramis fi rezorek peepl weh raichos ahn peepl weh noh raichos fi liv rait ya pahn di ert. (Aks 24:15) Bot di Baibl seh dat sohn peepl wahn rezorek fi goh liv da hevn. Dehnya da di wan dehn weh Gaad chooz, er anoint, fi goh rool wid Jeezas da hevn.​—Jan 5:28, 29; 11:25; Filipiyanz 3:11; Revilayshan 20:5, 6.

▸ Chap. 9, par. 13

Spiritizm da wahn bad praktis. Dis da wen wahn persn chrai kantak sombadi weh ded, eeda chroo wahn oabya-man er oabya-uman, er dehn du it bai dehnself. Peepl weh praktis spiritizm bileev dat wen wahn persn ded, ih spirit kip aan di liv sohnweh els. Dehn bileev eena goas ahn tink dat di spirit a di ded persn da di saym goas weh dehn di si. Bot dat da noh weh di Baibl teech. Di deemonz chrai geh peepl fi disobay Gaad. Dehn chrai get wi fi yooz horoskoap, praktis majik, ahn fi bileev eena soopastishan. Wahn lata buk, moovi, sang bowt di deemonz, ahn majik mek spiritizm luk laik fon. Bot dehnya tingz ku hert wi. Spiritizm eevn inklood wahn  lata rang finaral kostom weh dehn du da wahn wayk, wahn servis evri yaa pahn di day da persn mi ded, er fi lef food da di bering grong. Wahn lata taimz wen peepl di chrai yooz di powa a di deemonz, dehn yooz jrogz.​—Galayshanz 5:20; Revilayshan 21:8.

▸ Chap. 10, par. 10; Chap. 16, par. 4

Jehoava da di Almaiti Gaad, ahn hihn mek di hoal yoonivers. (Revilayshan 15:3) Dat da wai hihn oan evriting ahn ga ful atariti fi rool oava evriting weh ih mek. (Psalm 24:1; Isaiah 40:21-23; Revilayshan 4:11) Ih set di laa dehn weh gaid evriting weh ih mek. Jehoava ga di atariti fi chooz hoo wahn rool lang wid Jeezas. Wi sopoat fi hihn roolaship wen wi lov hihn an obay ahn.​—1 Chronicles 29:11.

▸ Chap. 11, par. 10

Wahn aboarshan da wen sombadi chooz fi kil wahn baybi weh deh eena di woom. Dis noh di taak bowt wahn aksident er wen di ma looz ih baybi rait soh. Fahn di taim wahn uman geh pregnant, di baybi da wahn persn. Soh, aboarshan da merda.

▸ Chap. 13, par. 5

Dis da wen dehn tek di hoal blod er wan a di foa mayn paat a blod ahn put it eena wahn persn badi. Ih ku bee fi yoo oan blod er sombadi els blod weh dehn mi put op. Di foa mayn paat a blod da plasma, red blod sel, wait blod sel, ahn playtlet.

▸ Chap. 13, par. 13

Eena di Baibl, di werd fi “disiplin” da noh jos wahn nada werd fi ponishment. Wen sombadi disiplin wi, dehn di gaid wi, teech wi, ahn karek wi. Jehoava neva kruwil er rof tu di wan dehn weh hihn disiplin. (Proverbs 4:1, 2) Jehoava set wahn byootiful egzampl fi payrents. Di disiplin weh ih giv werk soh gud dat wahn persn ku akchwali geh fi lov disiplin. (Proverbs 12:1) Jehoava lov ih peepl, an ih chrayn dehn. Ih help dehn fi karek eni rang tinkin; an ih teech dehn fi tink an ak eena wahn way weh pleez hihn. Wen payrents disiplin dehn pikni, dehn need fi help dehn andastan di reezn wai dehn need fi obay. Ahn dehn need fi teech dehn fi lov Jehoava, di Baibl, ahn fi andastan how fi yooz di advais dehn weh deh een deh.

▸ Chap. 14, par. 13

Di deemon dehn da wikid aynjelz weh ga way moa powa dan wahn hyooman. Dehn da-mi gud aynjelz da hevn, bot wen dehn disobay Gaad, dehn mek dehnself Gaad enimi. (Genesis 6:2; Jood 6) Dehn jain op wid Saytan ahn gaahn gens Jehoava.​—Deuteronomy 32:17; Look 8:30; Aks 16:16; Jaymz 2:19.

▸ Chap. 16, par. 4