1-3. (a) How di hoali spirit mi gaid Paal an ih frenz? (b) Weh wi wahn taak bowt eena dis chapta?

 WAHN lee groop a laydi fahn Filipai, weh deh eena Masidoanya, lef di siti fi goh da wahn naro lee riva weh naym Gangites. Laik how dehn aalwayz du, dehn sidong bai di rivasaid ahn pray tu di Gaad a Izrel. An af koars, Jehoava mi-di wach dehn.—2 Chron. 16:9; Ps. 65:2.

² Wail aala dat mi-di hapm, Paal an ih frenz mi-di lef Lischra, weh deh da di sowt a Galaysha ahn weh deh moa dan 500 mailz ees a Filipai. Ahn sohn dayz layta, dehn reech wahn Roaman haiway weh mi payv wid stoan weh mi wahn kehr dehn wes tuwaadz Aysha, da di ayrya eena da dischrik wehpaat moas a di peepl fahn deh mi liv. Paal, Sailas, ahn Timoti mi onli eksaitid, kaaz dis road mi wahn kehr dehn da Efisos, wehpaat towznz a peepl mi stil need fi hyaa bowt Jeezas. Di Baibl noh tel wi how, bot eevn bifoa dehn kuda mi staat dehn chrip, di hoali spirit stap dehn fahn goh da Aysha. Wai dat mi hapm? Bikaaz Jeezas mi-di yooz di hoali spirit fi gaid dehn fi goh paas Aysha Maina, kraas di Aegean Sea, fi goh da di lee riva weh naym Gangites.

³ Wi ku laan sohn impoatant tingz fahn how Jeezas mi yooz di hoali spirit fi gaid Paal an ih frenz da Masidoanya. Mek wi taak bowt weh wi ku laan fahn weh mi hapm joorin Paal sekant mishineri chrip weh mi bigin eena 49 C.E.

4, 5. (a) Weh hapm tu Paal an ih frenz wen dehn mi geh kloas tu Bitinya? (b) Weh dehn mi disaid fi du, ahn weh da-mi di rizolt?

⁴ Sins dehn kudn goh da Aysha, Paal an ih frenz dehn gaan tuwaadz di naat fi preech da Bitinya. Fi get deh, dehn mi haftu waak fi dayz pahn sohn dert road, ahn chroo paats a Frijya ahn Galaysha wehpaat lee bit a peepl mi liv. Bot az dehn mi geh kloas tu Bitinya, Jeezas yooz di hoali spirit fi stap dehn. (Aks 16:6, 7) Paal an ih groop a frenz mosi mi onli kanfyooz, kaaz dehn mi noa wat fi preech bowt ahn how fi preech, bot dehn neva noa wehpaat fi goh fi preech. Eena wahn sens,  dehn nak pahn wan doa afta di neks ahn non a dehn oapm. Dehn nak pahn di doa tu Aysha ahn tu Bitinya, bot non a dehn oapm. Bot Paal neva giv op ataal, ahn dehn kip aan di nak. Ih praabli mi luk laik dehnya chree man neva noa weh dehn mi-di du. Dehn ton wes ahn waak 350 mailz, paas siti afta siti, til dehn get da di poat a Chroawaz weh kuda mi kehr dehn tu Masidoanya. (Aks 16:8) Ahn fi di terd taim, Paal nak pahn wahn doa, an fainali, ih oapm.

⁵ Look, hoo mi jain Paal an ih groop a frenz da Chroawaz, tel wi weh hapm neks: “Joorin di nait Paal si wahn vizhan. Ih si wahn man fahn Masidoanya di stan op fronta ahn; di man tel ahn: ‘Kom oava da Masidoanya kohn help wi.ʼ Az soon az Paal si di vizhan, wi mek planz fi goh da Masidoanya, kaaz wi riyalaiz dat Gaad mi-di tel wi fi goh preech di gud nyooz deh.” a (Aks 16:9, 10) Fainali, Paal mi noa wehpaat fi goh preech. Ih mosi mi hapi dat ih neva giv op di chrai reech ih goal fi preech tu peepl da ada plays! Rait afta dat, di foa man dehn sayl schrayt tu Masidoanya.

6, 7. (a) Weh wi ku laan fahn weh mi hapm joorin Paal chrip? (b) Wai Paal ekspeeryens inkorij wi?

⁶ Weh wi ku laan fahn weh mi hapm wid Paal an ih frenz pahn dis chrip? Tink bowt dis: Da neva til Paal staat waak da Aysha da den Gaad hoali spirit stap ahn. Ahn wen Paal mi chrai goh da Bitinya, den Jeezas neva alow ahn fi goh deh needa. Ahn da mi wen Paal reech da  Chroawaz, den Jeezas mi dairek ahn fi goh da Masidoanya. Jeezas da di Hed a di kangrigayshan, ahn hihn mait du sohnting simila wid wee tudeh. (Kol. 1:18) Maybi fi wahn lang taim wi mi-di tink bowt bee wahn painyaa er goh serv wehpaat dehn need help. Bot da onli afta wi staat werk tuwaadz wi goal, den Jeezas wahn yooz di hoali spirit fi gaid wi. Tink bowt dis egzampl: Wahn jraiva kyaahn mek ih kaar ton lef er rait if ih noh di moov. Saym way soh, Jeezas gaid wi soh dat wi ku du moa eena Jehoava servis, bot onli if wi di mek wahn efoat fi reech wi goal.

⁷ Bot wat if wi noh reech wi goal? Wi shuda tink dat Gaad noh di help er gaid wi? No, noh chroo? Wi kyaahn mek notn stap wi fahn reech wi goal. Memba dat Paal neva reech ih goal rait away needa. Bot ih neva stap chrai til ih fain wahn teritori wehpaat ih kuda mi preech. Soh wee ku bee shoar dat if wee noh giv op ahn kip aan di saach, den wahn doa wahn oapm op tu wi weh wahn gi wi di apachooniti fi du lata werk. Ahn Jehoava wahn bles aal weh wi du.—1 Kor. 16:9.

 8. (a) How yu wuda diskraib Filipai? (b) Weh mi hapm bikaaz Paal mi gaahn preech bai di rivasaid?

⁸ Afta dehn reech da Masidoanya, Paal an ih frenz gaahn da Filipai, wehpaat di peepl mi onli prowd fi bee Roaman sitiznz. Filipai mi ga lata tingz weh simila tu Roam, ahn wahn lata di man weh mi liv deh yoostu bee Roaman soaljaz. Pahn di Sabat, Paal an ih frenz mi gaan owtsaid di siti gayt ahn sidong bai di riva bikaaz dehn mi hyaa dat peepl “goh deh fi pray.” b Ahn dehn mi did fain sohn laydi deh di pray fi chroo. Soh di disaiplz staat tu taak tu dehn. Wahn laydi weh naym Lidya mi dehdeh, an az shee mi-di lisn tu Paal, “Jehoava oapm op fi shee haat fi aksep weh ih mi-di seh.” Weh shee laan fahn Paal mi reeli toch ih haat, an ih moov shee an evribadi weh mi liv eena ih hows fi geh baptaiz. Afta dat, shee insis dat Paal an ih frenz goh da fi shee hows ahn stay deh. c—Aks 16:13-15.

 9. How bradaz ahn sistaz tudeh kapi Paal egzampl, ahn how dehn benifit?

⁹ Imajin how hapi Paal an ih frenz mosi mi feel wen Lidya mi geh baptaiz! Fi shoar Paal mi hapi dat hihn an ih frenz mi fala di dairekshan a di hoali spirit fi goh da Masidoanya ahn dat Jehoava mi yooz dehn fi ansa di laydi dehn pryaaz! Sayhn way soh tudeh, wahn lata bradaz ahn sistaz, yong an oal, singl ahn marid, wilin fi moov da ada plays fi preech wehpaat dehn need moa help. Ahn da chroo dehn fays difrent chalenjiz, bot notn beta dan di hapinis weh dehn feel wen dehn meet peepl laik Lidya weh aksep di Kingdom mesij. Yoo tink yoo ku mek chaynjiz eena yu laif soh dat yu ku moov tu wahn ayrya weh need moa Kingdom  poblishaz? If yu du dat, yu ku bet dat Jehoava wahn bles datdeh efoat. Mek wi luk pahn Aaron egzampl. Hihn mi eena ih 20ʼs wen ih gaahn serv da wahn konchri eena Central America. Hihn feel di sayhn way laik lata ada bradaz ahn sistaz hoo mi moov da ada konchriz fi serv. Hihn seh: “Di serv da wahn nada konchri help mi fi schrentn mi rilayshanship wid Jehoava, an Ah onli lov di minischri. Rait now Ai ga ayt Baibl stodiz!”

10. Weh di deemonz mi du fi intafyaa wid Paal an ih frenz eena dehn minischri?

¹⁰ Saytan mosi mi beks bad bikaaz now peepl mi-di laan di gud nyooz ahn geh baptaiz eena wahn ayrya weh notn yoostu get eena di way a hihn an ih deemonz. Soh wi noh sopraiz dat di deemonz dehn chrai fi intafyaa wid Paal minischri. Az dehn mi-di goh da di plays wehpaat peepl goh fi pray, dehn mi meet wahn servant gyal weh mi ga wahn deemon eena ahn. Di deemon wuda help ahn pridik di fyoocha, ahn laik dat shee wuda mek wahn lata moni fi ih maasta dehn. Wen shee si Paal dehn, ih staat tu fala dehn ahn hala owt: “Dehnya man da slayv a di Moas Hai Gaad ahn dehn di tel unu how fi geh sayv.” Di deemon mi mek shee hala dis soh dat ih wuda luk laik weh Paal preech ahn weh shee pridik mi kohn fahn Gaad. Sayka dat, ih mi wahn haad fi mek peepl noa hoo da Jeezas reel falowaz. Paal geh taiyad a di gyal an ih tek di deemon owta ahn.—Aks 16:16-18.

11. Weh hapm tu Paal ahn Sailas afta Paal mi tek di deemon owta di gyal?

¹¹ Wen di gyal oana dehn fain owt dat dehn kudn mek moni aafa shee nohmoh, dehn geh soh beks dat dehn jreg Paal ahn Sailas da di maakit plays. Ahn da rait dehsoh sohn koat ofishal weh mi reprizent Roam mi ga dehn koat kays. Di oana dehn mi noa dat di joj dehn mi hayt di Jooz ahn mi prowd fi bee Roamanz. Soh di oana dehn tel di joj dehn dat Paal ahn Sailas mi-di teech tingz weh di Roamanz neva gree wid. Sayka dat, “evribadi [eena di maakit plays] ton gens dehn [Paal ahn Sailas],” ahn di joj dehn gi di aada fi “flag dehn.” Afta dat, dehn chroa Paal ahn Sailas eena jayl ahn lak dehn eena di moas sikyoar paat a di prizn ahn put dehn fut bitween too hevi blak a wud. (Aks 16:19-24) Di prizn aafisa shet di doa, an ih mi soh daak eena di prizn sel dat Paal ahn Sailas kudn eevn si eech ada. Bot Jehoava mi-di si evriting weh mi-di goh aan.—Ps. 139:12.

12. (a) Weh Jeezas falowaz mi noa bowt persikyooshan, ahn wai? (b) How Saytan ahn di peepl anda fi hihn kanchroal stil di persikyoot Jeezas disaiplz tudeh?

¹² Jeezas mi tel ih falowaz yaaz erliya dat peepl mi wahn persikyoot dehn tu. (Jan. 15:20) Soh wen Paal an ih frenz mi gaahn oava da Masidoanya, dehn mi redi fi peepl deh gens dehn. Wen peepl mi persikyoot dehn, Paal an ih frenz mi noa dat da mi bikaaz Saytan mi beks bad ahn dat da neva bikaaz Jehoava noh hapi wid dehn. Tudeh, peepl anda  Saytan kanchroal da laik di peepl weh mi deh gens Paal an ih frenz da Filipai. Dehn tel lai bowt wi da skool er werk ahn mek adaz hayt ahn persikyoot wi. Ahn da sohn plays, rilijos peepl hoo hayt wi tel lai bowt wi da koat, ahn da laik dehn seh: ‘Dehnya Witnisiz di disterb di pees, ahn dehn di teech sertn kostom weh wi noh fi du.ʼ Dehn eevn beet op som a wi bradaz ahn sistaz ahn put dehn eena jayl. Bot wee noa fi shoar dat Jehoava di si aal weh hapm tu dehn.—1 Peet. 3:12.

13. Weh mi mek di jayla aks: “Weh Ah need fi du fi geh sayv?”

¹³ Soh moch ting mi hapm da day dat Paal an ih frenz mi need taim fi tek it een. Bot bai di midl a di nait, dehn mi don di feel lee beta, ahn dehn “mi-di pray ahn prayz Gaad wid sang.” Sodn-wan, wahn ertkwayk hapm ahn shayk op di fongdayshan a di prizn! Wen di jayla wayk op ahn si dat aala di prizn doa dehn mi oapm, ih geh soh fraitn bikaaz ih mi tink dat di prizna dehn mi ron weh, ahn hihn mi noa dat dehn mi wahn ponish ahn fi dat. Soh ih “haal owt ih soad an ih mi waahn kil ihself.” Paal hori hala owt tu ahn an seh: “Noh hert yuself; aala wi deh rait ya!” Den di jayla aks: “Weh Ah need fi du fi geh sayv?” Paal ner Sailas kudn sayv ahn, onli Jeezas. Soh Paal tel ahn: “Bileev eena di Laad Jeezas, ahn yoo . . . wahn geh sayv.”—Aks 16:25-31.

14. (a) How Paal ahn Sailas mi help di jayla? (b) How Jehoava mi bles Paal ahn Sailas sayka weh dehn mi bayr op wid jai?

¹⁴ Yoo tink di jayla mi reeli waahn noa weh fi du fi geh sayv? Paal neva dowt dat ih mi meen it. Sins hihn da neva wahn Joo, hihn neva noa notn bowt di Skripchaz. Ahn bifoa hihn kuda mi ton wahn Kristyan, hihn mi need fi laan di baysik teechin a di Skripchaz. Soh Paal ahn Sailas tek taim fi preech di Werd a Gaad tu ahn. Dehn mosi mi soh foakos pahn weh dehn mi-di teech ahn dat dehn ferget dat dehn mi eena payn afta aal da beetn weh dehn mi get. Bot di jayla hihn mi noatis dat dehn mi ga kot ahn brooz pahn dehn badi, soh ih help dehn ahn ten tu dehn. Afta dat, hihn an ih hoal famili geh baptaiz. Dat da-mi wahn blesin. Wee ku jos imajin how hapi Paal ahn Sailas mi hapi dat dehn mi bayr op chroo dehn persikyooshan wid jai!—Aks 16:32-34.

15. (a) How wahn lata Witnisiz tudeh kapi Paal ahn Sailas egzampl? (b) Wai wi goh vizit di peepl eena wi teritori oava an oava?

¹⁵ Jos laik Paal ahn Sailas, wahn lata bradaz ahn sistaz kantinyu preech di gud nyooz wail dehn eena jayl bikaaz dehn serv Jehoava, ahn hihn bles dehn fi dat. Fi egzampl, da wahn plays wehpaat wi werk yoostu deh anda ban, bowt 40 persent a aala di Witnisiz deh mi laan di chroot wail dehn mi deh eena jayl! (Isa. 54:17) Ahn noatis dat da onli afta di ertkwayk mi hapm da den di jayla aks how ih kuda geh sayv. Sayhn way soh, wahn lata peepl tudeh onli waahn laan di chroot afta  sohnting hapm weh ton dehn laif opsaid dong. Soh wi mek shoar dat wi kantinyu vizit di peepl eena wi teritori oava an oava soh dat wi ku dehdeh wen dehn need help.

16. Weh hapm di neks maanin afta Paal ahn Sailas get dehn beetn?

¹⁶ Di neks maanin afta Paal ahn Sailas get dehn beetn, di majischrayt aada sohn aafisa fi let dehn owta jayl. Bot Paal seh: “Wee da Roaman sitizn; an afta dehn beet wi eena poblik ahn chroa wi eena prizn widowt wahn chraiyal, now dehn waahn tek wi owt fahn ya ahn dehn noh waahn mek nobadi noa bowt it. No way! Mek dehn kohn dehnself ahn free wi.” Wel wen di majischrayt dehn fain owt dat dehn da Roaman sitizn, dehn “geh frayd,” kaaz dehn neva shoa no rispek fi dehn raits. d Soh now da mi di ada way rong. Dehn mi beet Paal ahn Sailas fronta evribadi, ahn now dehn haftu tel dehn sari fronta evribadi. Dehn mi bayg Paal ahn Sailas fi lef Filipai. Di too a dehn mi agree fi lef, bot dehn neva lef til dehn tek owt sohn taim fi inkorij di nyoo groop a disaipl.

17. Weh di nyoo disaiplz mi laan bikaaz Paal ahn Sailas mi bayr op anda persikyooshan?

¹⁷ If Paal ahn Sailas mi seh fahn di staat dat dehn da Roaman sitizn, dehn praabli neva mi wahn geh wahn beetn. (Aks 22:25, 26) Bot maybi di bradaz da Filipai mi wahn tink dat Paal ahn Sailas mi-di yooz dehn raits soh dat dehn noh haftu sofa sayka di gud nyooz. Ahn dat neva mi wahn help di disaiplz weh da neva Roaman sitiznz fi stay faytful, bikaaz dehn neva ga di saym raits az Paal ahn Sailas. Di laa neva mi wahn protek dehn, soh dehn stil mi wahn geh beet op. Ahn sins Paal ahn Sailas neva chrai ron weh fahn dehn ponishment, dehn set wahn gud egzampl fi di nyoo disaiplz ahn shoa dehn dat Jeezas falowaz kud stay schrang eevn wen dehn di goh chroo persikyooshan. Pahn tap a dat, bikaaz Paal ahn Sailas mi seh dat dehn da Roaman sitizn, di majischrayt mi haftu admit fronta evribadi dat dehn brok di laa. Dis mi praabli teech di majischrayt dehn dat dehn haftu stik tu di laa, ahn dat mi wahn help protek di Kristyanz soh dat dehn noh geh atak laik dat eena di fyoocha.

18. (a) How oavaseeyaz tudeh kapi Paal egzampl? (b) Tudeh, how wee difen di gud nyooz ahn yooz di laa fi geh di rait fi preech?

¹⁸ Tudeh, oavaseeyaz eena di kangrigayshan set wahn gud egzampl fi wi. Eniting weh dehn ekspek di bradaz fi du, dehn wilin fi du tu. Ahn jos laik Paal, wee tink bowt how wee ku yooz wi leegal raits fi mek wi ku geh protekshan. If nesiseri, wi wuda goh geh help fahn di loakal,  nashanal, an eevn di intanashanal koat dehn fi geh protekshan fahn di laa soh wi ku kantinyu wership Jehoava. Ahn wen wi du dehndeh tingz, da noh bikaaz wi waahn chaynj di laa, bot fi wee mayn goal da “fi difen di gud nyooz ahn yooz di laa fi geh di rait fi preech di gud nyooz,” jos laik weh Paal mi seh wen hihn mi rait tu di kangrigayshan da Filipai bowt ten yaaz afta hihn mi deh da prizn deh. (Fil. 1:7) Bot noh mata weh di koat dehn disaid, jos laik Paal an ih frenz, wi mek op wi main fi kantinyu “preech di gud nyooz” eniway wehpaat Gaad hoali spirit mait gaid wi.—Aks 16:10.