Di persn weh mi atak Anet mi chroa ahn pahn di grong bifoa shee eevn kanshos weh mi-di goh aan. Shee seh: “Ah mi chrai evriting Ah kuda mi du fi fait bak. Ah mi chrai skreem, bot onli ayaa kom owta mi longz. Ah push ahn, Ah kik ahn, Ah ponch ahn, an Ah skrach ahn. Ahn dat da wen Ah feel wahn naif boar mi skin. Ah geh week week.”

If yoo mi eena wahn sichuwayshan laik dat, weh yoo wuda du?

Bad tingz ku stil hapm eevn doa yu mait pripyaa yuself ahn deh pahn di alert wen yu goh owt da nait. Di Baibl seh: “Di persn weh ron faas noh aalwayz win di rays . . . Di persn weh ga nalij noh aalwayz ga sokses, bikaa taim ahn tingz weh dehn noh ekspek afek aala dehn.”—Ecclesiastes 9:11.

Fi som yoots, laik Anet, da wahn schraynja atak dehn. Fi ada yoots, da wahn famili memba er sombadi weh dehn noa atak dehn. Wen Natalee mi jos ten yaaz oal, wahn teenayj bwai weh mi liv kloas tu fi shee hows abyooz ahn sekshwali. Shee seh “Ah mi soh frayd ahn shaym dat Ah neva tel nobadi.”

Anet stil deel wid gilti feelinz sayka weh hapm. Shee seh: “Ah kip aan di goh oava ahn oava eena mi hed bowt weh hapm da nait. Ah feel laik Ah shuda mi fait haada fi chrai stap ahn. Bot yu noa wat? Afta ih stab mi, Ah geh reeli frayd an Ah freez. Ah kudn du eniting els, bot Ah feel laik Ah shuda mi du moa.”

Natalee schrogl wid gilti feelinz tu. Shee seh: “Ah shudn a mi chros mi nayba soh moch. Mai payrents mi ga wahn rool dat wen mee ahn mai sista goh owtsaid, wi mi hafu stay tugeda, bot Ai neva lisn. Soh Ah feel laik da mee gi di nayba di chaans fi hert mi. Weh mi hapm reeli afek mi famili an Ai feel rispansabl fi di payn weh dehn gaan chroo. Dat da weh Ah schrogl wid di moas.”

If yoo di feel laik Natalee er Anet, di moas impoatant ting yu need fi memba da dis: wen wahn persn geh rayp dehn neva wilin fi tek paat. Sohn peepl mek ih luk laik da noh wahn seeryos ishu. Dehn seh sohnting laik, ‘Ih naamal fi mek bwai ak laik dat,’ er, ‘Di persn mi-di aks fi it.’ Bot nobadi dizerv fi geh rayp. Rayp da wahn terabl kraim. If yoo da wahn viktim, yoo da noh di wan fi blaym!

Af koars, ih eezi fi reed dat “yoo da noh di wan fi blaym.” Bot fi bileev it mait bee wahn chalenj. Sohn viktim kip dehn feelinz tu dehnself ahn sofa gilt er ada negitiv feelinz. Bot da hoo reeli benifit if yoo kip kwaiyet—yoo er di persn weh abyooz yu? Yu dizerv beta dan dat. Soh tink bowt wahn neks opshan.

Wen Joab mi deh da di lowes point eena ih laif, ih mi seh: “Ah wahn taak owt mi feelinz joorin aal mi payn ahn saro!” (Job 10:1) Yu ku help yuself if yu du di saym ting. If yu taak tu sombadi weh yu ku chros, dat ku help yu fi deel wid weh mi hapm ahn fain komfert wen yu feelinz tu moch fi yu handl.

Dat mi werk fi Anet. Shee seh: “Ah mi taak tu wahn kloas fren, ahn shee mi inkorij mi fi taak tu kopl a di eldaz eena mi kangrigayshan. Ah mi hapi Ah du it. Dehn mi taak wid mi wahn nomba a taimz ahn tel mi egzakli weh Ah mi need fi hyaa—dat weh mi hapm da neva mai faalt. Da neva mai faalt non ataal.”

Natalee mi taak tu fi shee payrents bowt di abyoos. Shee seh: “Dehn reeli mi sopoat mi. Dehn mi inkorij mi fi taak bowt it, ahn dat mi help mi soh dat Ah neva feel soh sad ahn beks eensaid.”

Pryaa mi komfert Natalee tu. Shee seh: “Wen Ah taak tu Gaad, dat help mi. Espeshali wen Ah mi feel laik Ah kudn taak tu wahn nada persn. Wen Ah pray, Ah ku seh weh Ah reeli waahn seh. Ih mek Ah feel kaam ahn peesful.”

Di Baibl seh dat dehn ga “wahn taim fi geh beta.” (Ecclesiastes 3:3) Yoo ku feel da way tu. Tek gud kyaa a yuself. Geh nof res. Ahn moa dahn eniting els, chros Jehoava, di Gaad weh gi wi aal di komfert weh wi need.—2 Korintyanz 1:3, 4.

If yu da wahn gyal ahn sombadi di presha yu fi du sohnting weh rang, weh yu ku du? Notn rang fi mek yu jos seh, “Noh du dat!” er, “Stap toch mi!”—ahn mek shoar yu meen it! Noh hoal bak bikaa yu frayd fi mek yu bwaifren lef yu. If ih brok op wid yu oava dis, den hihn noh wert it! Yu dizerv beta dan dat; sombadi weh wahn rispek yu badi ahn weh yu stan fa.

“Da skool, di bwai dehn pul pahn di bak a mi braa schrap ahn mek naasti koments—laik dehn seh how Ai wuda feel beta afta Ah ga seks wid dehn.”—Koreta.

Yu tink dehn bwai mi-di

1. Teez ahn?

2. Flert wid ahn?

3. Haras ahn sekshwali?

“Pahn di skool bos, wahn bwai staat seh sohn naasti ting tu mi ahn grab mi. Ah wap ih han ahn tel ahn fi moov. Ih luk pahn mi laik Ah krayzi.”—Kyandis.

Weh yu tink dis bwai mi-di du tu Kyandis?

1. Teez ahn?

2. Flert wid ahn?

3. Haras ahn sekshwali?

“Laas yaa, wahn bwai stodi tel mi ih laik mi ahn dat ih waahn goh owt wid mi, eevn doa Ah mi kip di tel ahn no. Sohntaihn ih yoostu rob mi han, ahn eevn doa Ah tel ahn fi stap, ih neva waahn stap. Den, wen Ah mi-di tai mi tenis, ih nak mi pahn mi bahain.”—Betani.

Yu wuda seh dat dis bwai mi-di:

1. Teez ahn?

2. Flert wid ahn?

3. Haras ahn sekshwali?

Di karek ansa fi aala dehn da C.

Weh mek sekshwal harasment difrent fahn flert er teez?

Sekshwal harasment da wahn wan-way kraim. Ih kantinyu aan eevn wen di viktim tel di persn fi stap.

Harasment da sohnting seeryos. Ih ku leed tu sekshwal vailens.