FI WEE PLANET KU SERVAIV?
Di Faris Dehn
SOHN saiyentis seh dat di faris dehn da laik di ert longz weh kip it alaiv. Wai? Bikaaz jos laik di longz, di chree dehn da laik wahn filta fi di ayaa. Dehn tek een karbon daiyoksaid, weh ku bee veri daynjaros fi wi, ahn den let owt aksijen, wahn veri impoatant paat a di ayaa weh wi breed. Bowt 80 persent a di plaants an animalz weh liv pahn lan liv eena di faris dehn. If di faris dehn neva egzis, wee mi wahn kyaahn servaiv.
Weh Di Hapm tu Wi Faris Dehn?
Evri singl yaa, dehn kot dong bilyanz a chree eena di faris fi klayr it op soh dat dehn ku plaant pahn di lan ahn projoos food. Ahn staatin fahn bowt 75 yaaz agoa, haaf a di rayn faris dehn eena di werl disapyaa.
Ahn wen wahn faris disapyaa, aala di plaants an animalz weh liv deh disapyaa lang wid it.
Wi Planet Mek fi Servaiv
Eevn eena sohn lan wehpaat dehn kot dong moas a di chree dehn, di faris dehn ku staat tu groa agen. Ahn sohn saiyentis weh stodi livin tingz ahn di envaiyament mi shak fi si how faas di chree dehn eena dehndeh lan ku groa bak an en op fi bee wahn helti faris agen. Luk pahn som a dehnya egzampl:
-
Sohn peepl weh du risaach di stodi weh hapm tu aala di ayrya weh peepl abandan afta dehn kot dong soh moch chree fi du faamin. Afta dehn stodi 2,200 lan eena Naat ahn Sowt America ahn West Africa, dehn fain owt dat di faris dehn ku staat tu groa deh agen eena ten yaaz.
-
Eena wahn ishu a di Science magazeen, wahn ripoat weh mi deh een deh mi seh dat eena bowt 100 yaaz, aala dehndeh faris ku goh bak tu di way how dehn yoostu bee bifoa peepl gaahn kot dong aala di chree dehn.
-
Wahn wail agoa, sohn saiyentis da Brazil mi-di stodi weda er nat di faris dehn groa bak faasa sayka weh peepl mi werk haad fi plaant sohn nyoo chree deh.
-
Di National Geographic mi rait op wahn ripoat bowt da saym stodi, ahn dehn seh: “Dehn mi onli hapi fi fain owt dat ih neva nesiseri fi plaant eni nyoo chree.” Eena jos faiv yaaz, di lan wehpaat dehn neva plaant bak eni nyoo chree “mi ful op a sohn nyoo chree.”
Weh Hyoomanz Di Du fi Chrai Solv di Prablem?
Aal rong di werl, hyoomanz di werk haad fi protek di faris dehn weh wi ga now ahn fi fiks bak di wan dehn weh deh eena bad shayp. Ahn wahn ripoat fahn di United Nations seh dat sayka dat, onli haaf a di faris dehn rong di werl di geh kot dong. Soh ih sloa dong wahn lat kompyaa tu humoch geh kot dong oava di paas 25 yaaz.
Bot aal da werk stil noh inof fi sayv wi faris dehn. Wahn ripoat fahn di Global Forest Watch aaganaizayshan seh dat oava di paas kopl yaaz di amonk a chrapikal faris dehn weh di geh dischrai stil noh chaynj dat moch.
Sohn bizniz mek bilyanz a dalaz di kot dong lata chree fi geh lomba, eevn doa dehn noh ga permishan fahn di govament fi du dat. Soh wahn mayn reezn wai di chrapikal faris dehn di geh dischrai da bikaaz peepl greedi.
Fi protek di faris dehn, sohn teem kot dong wahn smaal amonk a machoar chree ahn plaant sohn nyoo wan.
Wai Wi Ku Ga Hoap—Weh di Baibl Seh
“Jehoava a Gaad mi mek aal kaina chree groa eena di gyaadn. Dehn mi luk priti ahn dehn mi bayr froot weh mi gud fi eet.”—Jenisiz 2:9.
Jehoava, di wan weh kriyayt aala di faris dehn, mi mek dehn eena soch a way dat wi ku aalwayz benifit fahn dehn. Hihn waahn protek ahn mantayn wi faris dehn an aala di amayzin plaants an animalz weh liv deh tu.
Di Baibl shoa wi dat Gaad noh wahn alow selfish peepl fi dischrai wi planet an evriting weh liv pan it. Reed di aatikl weh naym “Gaad Pramis Wi Dat Wi Planet Wahn Servaiv,” pahn payj 15.
a Jehoava da Gaad persnal naym.—Psalm 83:18.
