FI WEE PLANET KU SERVAIV?
Di Oashan Dehn
WAHN lata di food weh wi eet kohn fahn di oashan dehn. Di tingz weh wi need fi mek medisn aalso kohn fahn di oashan dehn. Di oashan dehn projoos moa dan haaf a di aksijen weh deh eena di hoal werl. Ahn dehn soak op karbon gyas weh kohn fahn di tingz weh hyoomanz du ahn weh daynjaros fi wee. Pahn tap a dat, di oashan dehn kanchroal di weda pahn di ert.
Wai Wi Need fi Protek di Oashan Dehn?
Klaimet chaynj daynjaros fi di koaral reef, shelfish, an ada animalz ahn plaants weh liv eena di see. Sohn saiyentis pridik dat aalmoas aala di reef weh sopoat at lees kwaata a evriting weh liv eena di see ku deh eena daynja eena di neks 30 yaaz.
Sohn ekspert seh dat 90 persent a di berdz weh get dehn food fahn di see don eet plastik, ahn plastik weh deh eena di oashan kil milyanz a animalz weh liv eena di see evri yaa.
Eena 2022, di United Nations Sekiteri-Jeneral António Guterres mi seh: “Wee noh di tek kayr a di oashan dehn, ahn tudeh wi di fays wahn ‘Oashan Imerjensi.ʼ”
Wi Planet Mek fi Servaiv
Di oashan dehn an evriting weh liv eena dehn ku kleen dehnself ahn stay helti wen dehn noh ful op wid gyaabij weh hyoomanz dash een deh. Di buk weh naym Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation eksplayn dat wen peepl noh doti op di oashan, “ih ku kantinyu heel ihself.” Mek wi luk pahn sohn egzampl:
-
Sohn smaal livin tingz weh naym phytoplankton yooz op karbon daiyoksaid ahn dehn stoar it tu. Karbon daiyoksaid da di mayn gyas weh kaaz gloabal waamin. Phytoplankton ku stoar op aalmoas di saym amonk a karbon daiyoksaid weh aala di chree, graas, an ada plaants pahn lan ku stoar op aal tugeda.
-
Bakteerya eet di boanz ahn skin fahn di fish weh ded. If di bakteerya neva du dat, di oashan wuda geh doti. Den ada tingz weh liv eena di waata eet dehndeh saym bakteerya. Akaadn tu di Smithsonian Institution Ocean Portal, dis araynjment “kip di oashan kleen ahn klayr.”
-
Lata animalz weh liv eena di oashan yooz dehn daijestiv sistem fi help loawa di amonk a asid weh deh eena di waata. Da asid ku damij koaralz, shelfish, an ada animalz weh liv eena di see.
Weh Hyoomanz Di Du fi Chrai Solv di Prablem?
Wen yu yooz di saym bagz oava an oava agen ahn wen yu yooz di saym waata batl, dat ku help loawa di amonk a gyaabij weh goh eena di see
If no gyaabij goh eena di oashan, den nobadi haftu kleen it op. Sohn ekspert inkorij peepl fi yooz di saym bagz, toolz, ahn kantaynaz insteda yooz sohnting weh mek owta plastik ahn den haftu chroa it weh.
Bot wi haftu du moa dan dat. Eena wan yaa, wahn aaganaizayshan weh tek kayr a di envaiyament mi kalek 9,200 tonz a gyaabij weh kom owta di oashan an en op pahn di beech eena 112 konchri. Ahn dis hapm noh tu lang agoa. Bot eevn soh, dat da onli wahn smaal amonk a gyaabij weh goh eena di oashan evri yaa.
National Geographic seh dat “di amonk a asid weh deh eena di oashan kaaz soh moch damij dat dehn kyaahn fiks it.” Hyoomanz di bon soh moch fosl fyoowel dat di animalz weh liv eena di see kyaahn kip di oashan kleen laik how dehn sopoas tu. Dat noh fyaa fi dehn .
Wai Wi Ku Ga Hoap—Weh di Baibl Seh
“Di ert ful op wid weh yoo mek. Luk pahn how big di see; aal kaina animal weh big ahn smaal liv een deh; da soh moch a dehn dat da tu moch fi konk.”—Psalm 104:24, 25.
Wi Kriyayta mi mek di oashan dehn, ahn hihn mi gi dehn di abiliti fi kleen dehnself. Tink bowt dis: If hihn noa soh moch bowt di see ahn di animalz weh liv een deh, den yoo noh tink dat hihn noa how fi fiks di damij weh peepl du tu wi oashan dehn? Si di aatikl weh naym “Gaad Pramis Wi Dat Wi Planet Wahn Servaiv,” pahn payj 15.
